30.11.12 HISTORIA AZJI - Birma
1. Okres przejściowy między drugim a trzecim cesarstwem – król Mindon
- zamach stanu, w miejsce króla jego brat Mindon – uznany za najwybitniejszego króla okresu nowożytnego; wzorem dla niego reformy Meiji i Syjamu (Tajlandii)
- zagrożenie z Zachodu (ekspansywny i bardziej zaawansowany technologicznie); należy przejąć przewagę technologiczną, ale zachowując swoją tożsamość, aby móc z nim konkurować (poczta, telegrafy, koleje, nowoczesna armia etc.)
- ostatni wielki król i wielki patron buddyzmu
- Mindon przenosi stolicę do nowozbudowanego miasta Mandalaj (Kipling je rozsławił wierszem, chociaż tam nie był; był tam Orwell)
- założył stolicę w tradycyjny sposób: wymordował ileś tysięcy ludzi (niewolników, kobiety w ciąży punktowane podwójnie), aby duchy zostały duchami opiekuńczymi miasta
- 1871 – piąty synod buddyjski, zwołany przez Mindona (pierwszy od czasów bliskich Buddy)
- buddyzm legitymizacją władzy, król wierzący, ale nie fanatyk; fundował muzułmanom pielgrzymki do Mekki, a jego synowie chodzili do chrześcijańskich szkół; wysyłał ludzi za granicę na stypendia (tak samo zrobiła Japonia)
- 1872 r – wielkie poselstwo do królowej Wiktorii
- utrzymanie pokoju i dobrych stosunków z Wielką Brytanią
- wprowadził system monetarny, uporządkował administrację, zrobił zawodową armię, zalążki przemysłu (tekstylia), system podatkowy, ujednolicił system miar i wag, pierwszy telegraf; król miał pieniądze na reformy dzięki wojnie secesyjnej – podrożenie bawełny
- 1866 – rebelia książąt, jego synów, którzy mordują jego brata; równocześnie spadek cen za bawełnę; ostatnie 12 lat rządów to spadek; nie wyznaczył zastępcy – błąd
- po jego śmierci słaby władca, którym łatwo manipulować; żona Mindona i minister wybierają najgorszego kandydata, Hibaw (introwertyk, powinien być mnichem, słaby charakter); jednak dwór zrobił błąd: dali mu za żonę księżniczkę Supayalat, która tak naprawdę rządziła później Birmą
- rządu Supalayat są tradycyjne, czyli krwawe: wymordowanie wszystkich braci (synów Mindona), wcześniej zapytała dyplomatycznie Anglików, czy ta rzeź nie będzie im przeszkadzać
- zabroniła mężowi mieć więcej żon, co było błędem, bo rządziło się głównie poprzez więzy krwi i skoligacenie; odesłanie reszty żon obraziło wszystkich, odmówiono mu posłuszeństwa, wysłał na nich armie, zaatakowali go Anglicy i Birma straciła niepodległość
- 1885 – trzecia wojna anglo-birmańska, „wojna o tek”
- Chartum, Sudan: wybicie przez siły Mahdiego gen. Gordona; w to wchodzi ojciec Churchilla, Randolf; wykorzystuje nastroje nacjonalistyczne, żeby podbić Birmę-tylne wejście do Chin na mapie; nie wzięli pod uwagę, że to trudny teren, górzysty i porośnięty dżunglą; po drugie, perspektywy biznesowe; oraz drewno tekowe (największe zasoby w tym rejonie)
- po sześciu latach Anglicy zaczęli się oburzać, że Supalayat wyrżnęła swoich krewnych (cele propagandowe)
- upadek Mandalaj symboliczny, bo wtedy miał spaść deszcz meteorów, a kilka dni później zdechł biały słoń królewski, którego później Anglicy wyrzucili do rynsztoka (skandal!)
- epoka nowożytna Birmy w 1885 – cały kraj w rękach Anglików
- Birma została wcielona do Indii jako prowincja, nie jest osobną kolonią; traci podmiotowość; bardzo upokarzające dla Birmańczykówk, którzy czuli się lepsi do Indusów
- Anglicy nie rozbroili birmańskiej armii, wskutek czego mieli partyzantkę przeciwko sobie (powstania do 1896, zdarzają się aż do I-szej wojny); najmniej spokojna prowincja, z największym więzieniem ze wszystkich kolonii; kolonia karna
- bandytyzm czy powstania? Trudno powiedzieć z powodu braku rządów
- Birma miała własne szkolnictwo, uczyły klasztory, poziom piśmiennictwa powyżej 90% (więcej, niż w Anglii); Anglicy wprowadzili świetne, świeckie szkolnictwo
- Brytyjczycy modernizują na swoją modłę – Birma staje się spichlerzem Azji, bogatym państwem
- brytyjski Lewiatan, biblijny potwór pożerający kolejne części państwa- pożera Birmę, ale paradoksalnie do dla niej dobre
- Birmańczycy od początku opierali się Brytyjczykom (przegrywali walki, więc rozpoczęli nowoczesny opór, protesty etc.); Brytyjczycy w ramach buty nie ściągali butów (niestandardowo chude Niemki)
- opór wobec tego i wszystkich Anglików: YMBA (Young Men Buddhist Association) założony przez mnichów, żeby walczyć z niezdejmowaniem butów; potem zabronili oficerom brytyjskim wchodzić do świątyń, bo nie ściągali butów
- 1920 – pierwszy protest studencki uniwersytetu w Rangunie
- 1930 -powstanie chłopa, który uważał się za reinkarnację króla; szybko schytany i powieszony; powstanie dramatyczne i krwawe
- w tym czasie rodzi się birmańska inteligencja: „odzyskajmy od Anglii niepodległość pokojową, konstytucyjną drogą”; 1937 – odłączenie Birmy od Indii na podstawie dokumentu-konstytucji; gdyby nie II Wojna, ta metoda pewnie doprowadziłaby do niepodległości Birmy bez tych wszystkich strat
- od wejścia |Abnglików podział na Birmę Właściwą (rządzona przez gubernatora w Rangunie) i Terytoria Pograniczne (mniejszości etniczne, rządziły się same, bezpośrednio z Londynu; symboliczna kontrola Anglii, pozostawienie tamtych władców, oby tylko uznali Anglię nad sobą i płacili podatki); dlatego też mniejszości uznają kolonializm za świetny dla nich okres, a Birmańczycy za same upokorzenia
- po II Wojnie rządzą Thakini, którzy (1940) piją swoją krew, bo się wspierają; wyszkolił ich konsul japoński; wywodzą się od studentów
- urodzony w 1915 roku, ojciec-założyciel Birmy, Bogyoke Aung San, Wielki Generał; wielokrotnie zmieniał opcje polityczne, ale jego celem było zawsze pozbycie się Brytyjczyków
- Bogyoke rzuca Thakinów na tyły Brytyjczyków, Japończycy atakują ich z góry, lotnictwem
- powody inwazji Japonii na Birmę: oprócz chęci zdobycia świata, była do kontrola surowców, w które Birma była obfita (tam powstało BP, założone przez Szkotów); dodatkowo odcięcie „drogi birmańskiej”, którą alianci pomagali Chang Kaj-szekowi w Chinach; jeszcze, Japończycy chcieli poprzez zdobycie Birmy otworzyć sobie drogę do Indii; zabierając Indie, zabraliby Brytyjczykom całą „ich” Azję
- Brytyjczycy stracili Birmę, bo jej nie bronili, nie wiedzieli nawet o ataku
- Aung San tworzy Birmańską Armię Niepodległościową; wchodzi ona do Bormy razem z Japończykami; Aung San pod silnym wpływem Japonii, zjaponizowany całkiem, nosi kimono etc
- do dziś „jedna krew, jeden głos, jedno dowództwo” to hasło Armii
- Kohima, Imphal – Japończycy rzucili się na tę bitwę, ale Anglicy ich zatrzymali, heroiczna bitwa
-