WYKŁAD 8 30.11.12r.

Temat: Aktywność ekonomiczna na rynku pracy ludzi starszych.

Cechy wynikające z definicji osób starszych:

Proces starzenia Niska mobilność Zmiany zachodzące w człowieku

się ludzi na rynku pracy wraz z upływem czasu

Zmiana sytuacji Osoby starsze na Umownie przyjęto jako

materialnej rynku pracy wiek emerytalny

Czynniki wpływające na tempo starzenia się człowieka:

płeć, rodzaj wykonywanej pracy, wykształcenie, styl życia,

miejsce zamieszkania.

Ekonomiczne aspekty wyboru pomiędzy pracą a czasem wolnym

Typ pracoholika Typ „leniucha”

Optymalny model wyboru pomiędzy czasem wolnym a dochodem.

Każda osoba staje przed wyborem w jaki sposób wykorzystać swój czas wolny, a zatem jaką część czasu przeznaczyć na odpoczynek, a jaką na pracę zawodową.

Osoby starsze mogą w całości swój czas przeznaczyć na czas wolny, ale również alternatywnie mogą kontynuować pracę zawodową. Istnieją też warianty pośrednie. Należy pamiętać, iż raz dokonana alokacja czasu wolnego może ulegać zmianie z jednej strony czas wolny można utożsamiać z przyjemnością z drugiej praca przynosi dochód, który jest przeznaczany na konsumpcję. Zatem czas wolny może być traktowany jako dobro konsumpcyjne. Preferencje jednostki można wyrazić za pomocą krzywych obojętności (E1,2,3), która przedstawia kombinację czasu wolnego oraz dochodu. Zatem jeśli konsument znajduje się cały czas na tej samej krzywej obojętności, wówczas dana kombinacja stanowi ten sam poziom satysfakcji (użyteczności).

Kształt krzywej preferencji jest podyktowany charakterem jednostki. Dla pracoholika funkcja będzie miała mniejsze nachylenie, zaś dla ,,leniucha” ta funkcja jest bardziej stroma, co oznacza, że oferta wyższego dochodu w mniejszym stopniu determinuje czas wolny.

Wybór jednostki jest ponadto ograniczany przez linię budżetową, a więc kombinację dochodu przeznaczonego na zakup dobór i usług oraz czasu wolnego, które to mogą być realizowane przy danym budżecie. Należy zaznaczyć, że ograniczenie czasu pracy(zwiększenie czasu wolnego) nie musi oznaczać dla osób starszych rezygnacji z dochodu.

Rysunek wskazuje na poziom dochodu yP, a zatem jest to dochód uzyskiwany ze świadczenia emerytalnego. Jest on stały i nie zależy od czasu wolnego i czasu pracy.

Podjęcie przez jednostkę pracy oznacza ograniczenie czasu wolnego i oprócz świadczenia emerytalnego osiąga dodatkowy dochód. Modyfikuje to położenie krzywej ograniczania budżetowego. Jest to zależne od dochodu im jest on wyższy tym linia ograniczenia budżetowego ma większe nachylenie.

W sytuacji wyjściowej, gdzie optymalny wybór osoby starszej określane jest przez E1 dla pracoholików pod wpływem wzrostu wynagrodzenia ogranicza się czas wolny, co oznacza przejście do optimum E2.

Jednakże, dalszy wzrost płac powoduje, że efekt substytucyjny przewyższa efekt dochodowy. Jednostka wybiera punkt E3, który charakteryzuje się większym udziałem czasu wolnego niż punkt E2. Dysponując większym dochodem zmniejsza się skłonność do przeznaczenia czasu wolnego na pracę zarobkową (teoria zawracającej funkcji podaży pracy) a zatem z wiekiem rośnie zainteresowanie czasem wolnym, tłumaczy się to zmęczeniem pracą i pozytywnym myśleniu o życiu na emeryturze.

Czy model powinien ulec modyfikacji?

Tak, ponieważ...

Na wybór wpływają jeszcze inne czynniki, np.

1. Aktualna i prognozowana sytuacja na rynku pracy.

2. Nierównowaga na rynku pracy.

3. System emerytalny.

4. Przepisy w zakresie podejmowania pracy na emeryturze.

Optymalizacja wyboru pomiędzy czasem wolnym a dochodem z pracy w sytuacji funkcjonowania przepisów zmniejszających lub/i zawierających świadczenia emerytalne lub przedemerytalne w przypadku podjęcia pracy zarobkowej.

Niskie dochody Wysokie dochody

Punkt nieciągłości linii ograniczenia budżetowego występuje dla wielkości dochodu zmniejszającego i zawierającego całkowicie wypłacone świadczenie emerytalne. Konsekwencją tego może być zmiana punktu równowagi (punktu E). Część osób przy danej stawce wynagrodzenia nie podejmuje pracy, bo dochody te będą silnie redukowane przez ograniczenia wypłacanych świadczeń. Natomiast istnieje grupa dla której podjęcia pracy zawodowej powoduje korzyści netto, należą do nich specjaliści typu: prawnicy, lekarze, nauczyciele akademiccy, dziennikarze (prawy wykres).

Osoby starsze charakteryzuje niski wskaźnik zatrudnienia. Przyczynami mogą być:

1. Niskie kwalifikacja.

2. Wiedza i umiejętności osób starszych wypierane przez postęp technologiczny.

3. Nowe wyzwania, warunki stawiane przez pracodawców (zmiana mentalności).

4. Zbyt duża dostępność do świadczeń przedemerytalnych.

5. Wzrost płacy minimalnej zmniejsza popyt na pracę i usztywnia podaż pracy.

6. Systemowe ramy prawne rynku pracy w Polsce (klin podatkowy).

2

---