Na rozwój emocjonalny dziecka w sposób bardzo istotny wpływają postawy rodziców.
M. Ziemskiej chodzi tu o element emocjonalny, który
dominuje nad składnikiem intelektualnym w sposobie odnoszenia się
do dziecka i postępowania z nim. Dla M. Ziemskiej podmiot
psychologiczny to dziecko. Rodzice zaś doznają względem
dziecka określonych uczuć, które prowadzą do zbliżenia lub
oddalenia się od siebie.
M. Łobocki stwierdził, że postawy mają trójwymiarową
strukturę, złożoną z komponentu intelektualnego, emocjonalnego
i behawioralnego. Komponent poznawczy (intelektualny) w
tym rozumieniu postawy rodzicielskiej oznacza wiedzę o dziecku i
przekonania z nim związane. Drugi komponent - emocjonalny -
odnosi się do stosunku wobec dziecka wyrażonego w postaci uczuć
(np. miłości, wrogości czy obojętności). Ostatni komponent -
behawioralny - oznacza gotowość rodziców do ściśle
określonego oddziaływania na dziecko.
W przypadku postaw
rodzicielskich najbardziej znaczący komponent to komponent
emocjonalny, który wyznacza kierunek i charakter dwóch
pozostałych.
Każde zachowanie się rodziców wobec dziecka,
ich wypowiedzi o dziecku i sposób w jaki o nim mówią, pozwala
poznać ich postawę rodzicielską. W postawie odzwierciedlają się
uczucia, którymi rodzice obdarzają dziecko, zawiera się określone
o nim myślenie oraz działanie skierowane na niego.
W rozwoju człowieka duże znaczenie mają nie tylko potrzeby
biologiczne, lecz także potrzeby psychiczne, specyficzne dla rozwoju
ludzkiego. Jako najważniejsze w rozwoju dziecka wymienia się
potrzebę bezpieczeństwa i miłości, kontaktu z innymi (w okresie
dzieciństwa szczególnie z osobami najbliższymi), potrzebę
szacunku i uznania. Wczesne przejawy emocji występują już u
niemowlęcia. Dziecko nie uświadamia sobie swych doznań, ale na
podstawie jego zachowania można wyróżnić stany pozytywne i stany
negatywne. Noworodek reaguje pozytywnie na takie bodźce jak nagły
hałas, skrępowanie ruchów, gwałtowne zmiany pozycji.
W
okresie po niemowlęcym reakcje uczuciowe różnicują się. Można
wówczas wyodrębnić takie emocje jak gniew, strach, zazdrość czy
nienawiść. Uczucia i ich wyrażenie stają się coraz mniej
żywiołowe i impulsywne. Nadal są zmienne, szybko przechodzą w
biegunowo przeciwstawne : radość w rozpacz i smutek, gniew nagle
wygasa.
W okresie po niemowlęcym dziecko potrafi
obdarzać trwałym uczuciem osoby opiekujące się nim. Rozwój
emocjonalny dzieci w wieku 2-3 LAT cechuje się wzbogaceniem i
zróżnicowaniem życia uczuciowego.
Choć już w okresach
poprzednich można zaobserwować wyodrębnienie się pierwszych uczuć
dziecka : strachu, gniewu, przyjemności,. W ich powstawaniu ogromne
znaczenie mają spontaniczne i świadome wpływy otoczenia.
zachowanie dziecka może być naśladowaniem zachowań dorosłych z
jego najbliższego otoczenia czyli rodziców.
Istnieje
niewątpliwa zależność między postawami rodzicielskimi, a
rozwojem emocjonalnym dziecka.
Potwierdzają to badania prowadzone przez M. Ziemską. Wskazują
one iż „uczucia dziecka kształtują się pod wpływem
doświadczeń, jakie są jego udziałem w społecznych kontaktach z
ludźmi, a w szczególności w okresie wczesnego dzieciństwa z
osobami ze środowiska rodzinnego”.
Postawy
rodzicielskie decydują o rozwoju uczuć wyższych ich dziecka i to
one właśnie mają podstawowe znaczenie dla przyszłych więzi
człowieka z innymi ludźmi w społeczeństwie (decydują o
umiejętności samodzielnego udziału dziecka w grupie rówieśniczej
i grupie społecznej).
Dla prawidłowego procesu rozwoju więzi
uczuciowych w rodzinie konieczne jest w nim uczestniczenie obojga
rodziców oraz reprezentowanie przez nich właściwych postaw
rodzicielskich. Doświadczenia wyniesione z domu rodzinnego
przenoszone są w przyszłości przez dzieci na kontakty z innymi
ludźmi. To w rodzinie rodzą się pierwsze uczucia sympatii,
życzliwości, przywiązania i miłości, ale tutaj też budzić się
mogą : strach, nieufność, egoizm czy nienawiść.
Są także
postawy rodzicielskie, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi
emocjonalnemu dziecka, i takie, które wpływają negatywnie na ten
rozwój.
U podłoża prawidłowych postaw
rodzicielskich znajduje się
Wzorem dla dziecka są jego rodzice , dostarczając prawidłowych wzorów postępowania, uczą pojęcia dobra i zła, zachęcają dziecko by było grzeczne, roztropne. Reprezentowane przez nich, postawy w znacznej mierze decydują o prawidłowym rozwoju emocjonalnym dziecka, o rozwoju dojrzałej osobowości dziecka. Kontakt z nim jest dla nich przyjemnością. Chwalą go i dostrzegają nawet drobne osiągnięcia, ale ganią, gdy postąpi ich zdaniem źle. w postawach niewłaściwych :
Postawa rodziców nacechowana obojętnością i chłodem uczuciowym wobec dziecka, wywołuje wiele niekorzystnych stanów uczuciowych, jak np.. złość, chęć niszczenia i wyrządzania krzywdy innym lub samemu sobie, w myśl powiedzenia : „Zrobię na złość mamie, odmrożę sobie uszy”. Niewłaściwe postawy rodzicielskie wywołują u dziecka strach, który uniemożliwia zaspokajanie potrzeb bezpieczeństwa.
M. Ziemska dokonując analizy niewłaściwych postaw rodziców
podkreślała, że zarówno nadmierny dystans uczuciowy, jak i
nadmierna koncentracje uczuciowe mają znaczący wpływ na
powstawanie zaburzeń nerwicowych u dzieci.
Przedstawię
zbiorcze charakterystyki cech zachowania dziecka odpowiadające
każdej z głównych postaw rodzicielskich : ksero ksiązki
PODSUMOWANIE
Niezmiernie ważne jest, by pierwsze lata swego życia spędziło we
własnej rodzinie, która pielęgnując i troszcząc się o nie,
zaspokoi jego potrzebę bezpieczeństwa. Jego rozwój emocjonalny
zależy przede wszystkim od środowiska rodzinnego, a głównie
właściwych postaw rodziców.
Obok troskliwej opieki,
pielęgnacji i higienicznego trybu życia w tym środowisku,
najważniejsza jest miłość rodziców, zrozumienie potrzeb dziecka,
atmosfera ciepła, stabilizacji i spokoju. Naturalny kontakt między
rodzicami, a dzieckiem w pierwszych miesiącach i latach życia jest
istotny