UKŁAD NERWOWY OBWODOWY SOMATYCZNY
SPLOT SZYJNY (plexus cervicalis)
Powstaje przez wymieszanie gałęzi brzusznych C1-C4
Do przodu i bocznie od wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych; w szczelinie tylnej mięśni pochyłych
Nerwy skórne
Ukazują się w punkcie nerwowym Erba (połowa długości tylnego brzegu m. m-o-s)
Nervus occipitalis minor (najczęściej z C2 i C3)
Unerwia skórę okolicy potylicznej i skroniowej
Nervus auricularis magnus (przeważnie z C3)
Najsilniejsza gałąź skórna
Dzieli się na 2 gałęzie – przednią i tylną
Unerwia skórę tylno-bocznej części policzka, dołu zażuchwowego, małżowiny usznej (wraz z płatkiem) oraz z obszaru leżącego za małżowiną
Nerw poprzeczny szyi – Nervus transversus colli (od C3 lub od pętli między C2 a C3 lub od pętli między C3 a C4)
Dzieli się na gałęzie górne i dolne
Zaopatrują one odpowiednie okolicę nad- i podgnykową szyi
Nerwy nadobojczykowe – Nervi supraclaviculares (od C3 i C4 lub tylko od C4)
Wyróżniamy przyśrodkowe, pośrednie i tylne
Unerwiają
skórę dolnego odcinka okolicy bocznej szyi oraz skórę górnej
części klatki piersiowej (do III żebra)
Tylne – częściowo
również skórę okolicy naramiennej
Nerwy mięśniowe
Gałęzie mięśniowe krótkie
Bezpośrednio po wyjściu ze splotu przenikają do mięśni
Zakres unerwienia
M. rectus capitis anterior
M. rectus capitis lateralis
M. longus capitis
M. longus colli
M. levator scapulae
M. scalenus anterior (m. pochyły przedni)
M. scalenus medius et posterior
Mm. intertransversarii anteriores (mm. międzypoprzeczne przednie)
Gałęzie długie
Gałąź do m. m-o-s – ramus sternocleidomastoideus (od C2 i C3)
Wnika do m. m-o-s
Prowadzi włókna proprioreceptorowe dla m. m-o-s
Unerwia m. m-o-s
Gałąź do m. czworobocznego – Ramus trapezius (od C3, C4)
Wraz z n. accessorius unerwia m. trapezius
Pętla szyjna – ansa cervicalis
Składa się z dwóch gałęzi – górnej i dolnej
Gałąź górna
Włókna z C1 i C2
Unerwia 2 mięśnie
M. tarczowo-gnykowy (m. thyrohyoideus)
M. bródkowo-gnykowy (m. geniohyoideus)
Gałąź dolna
Włókna z C2 i C3
Odchodzą od niej gałęzie mięśniowe unerwiające
M. łopatkowo-gnykowy (m. omohyoideus)
M. mostkowo-gnykowy (m. sternohyoideus)
M. mostkowo-tarczowy (m. sternothyroideus)
Nervus phrenicus (większość włókien od C4)
Najdłuższy nerw splotu szyjnego
Lewy dłuższy od prawego
Oddaje następujące gałęzie
Opłucnowe (rami pleurales)
Osierdziowe (rami pericardiaci)
Przeponowo-brzuszne (rami phrenicoabdominales)
Unerwienie
Ruchowo – przepona
Czuciowo – opłucna, osierdzie, otrzewna
Prowadzi również włókna autonomiczne do przepony
Porażenie
Jednostronne – lekka duszność; bóle promieniujące do łopatki; dolegliwości żołądkowe
Obustronne – uniemożliwia głębokie oddychanie
SPLOT SZYJNY TYLNY
Gałąź grzbietowa C1 (n. podpotyliczny)
Nerw prawie wyłącznie ruchowy
Unerwia ruchowo
M. prosty tylny większy głowy
Mm. skośne głowy: dolny i górny
M. prosty tylny mniejszy
M. półkolcowy głowy
M. najdłuższy głowy
Czuciowo
Staw szczytowo-potyliczny
Gałąź grzbietowa C2 (n. potyliczny większy)
Grubszy od gałęzi brzusznej
Nerw czuciowo-ruchowy
Dzieli się na gałąź boczną i przyśrodkową
Boczna
Zaopatruje mięsnie i zespala się z gałęzią grzbietową C3
Przyśrodkowa
Właściwe przedłużenie nerwu
Zaopatruje mięśnie karku i skórę okolicy potylicznej
Gałąź grzbietowa C3 (n. potyliczny trzeci)
Odchodzi poniżej kręgu obrotowego
Gałąź boczna ma przebieg podobny do C2
Gałąź przyśrodkowa
Między m. półkolcowym szyi i m. półkolcowym głowy
Przebija m. płatowy głowy i m. czworoboczny
Dochodzi do skóry potylicy
SPLOT RAMIENNY (plexus brachialis)
Nerwy zaopatrujące kończynę górną i niektóre mięśnie tułowia i szyi
Utworzony głównie przez gałęzie brzuszne C5-Th1
Gałęzie łączą się w 3 pnie splotu
Superior – z połączenia C5 i C6
Medius – przedłużenie C7
Inferior – C8-Th1
Każdy z pni dzieli się na część tylną oraz przednią
Części
tylne każdego pnia łączą się tworząc pęczek tylny
(fasciculus posterior)
Części przednie pnia górnego i
środkowego – pęczek boczny
Część przednia pnia
dolnego – pęczek przyśrodkowy
Pod względem położenia wyróżniamy 2 części
Część nadobojczykowa (pars supraclavicularis)
Część podobojczykowa (parc infraclavicularis)
Nerwy krótkie splotu ramiennego
Nerw grzbietowy łopatki – nervus dorsalis scapulae
Odchodzi z C5
Zaopatruje
M. levator scapulae
Mm. rhomboidei (równoległoboczne)
Porażenie – osłabione unoszenie łopatki i zbliżanie jej do kręgosłupa
Nervus thoracicus longus
Rozpoczyna się dwoma lub trzema korzeniami C5-C7
Zaopatruje m. serratus anterior
Porażenie – utrudnione odwodzenie ramienia ponad poziom
Nervus subclavius
Odchodzi od C5
Zaopatruje m. subclavius
Często oddaje gałąź do nerwu przeponowego jako nerw przeponowy dodatkowy
Nervus suprascapularis
Zazwyczaj powstaje z pnia górnego od C5,6
Unerwia
M. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus)
M. podgrzebieniowy (m. infraspinatus)
Bierze udział w unerwieniu stawu ramiennego i stawu barkowo-obojczykowego
Nerwy piersiowe: przyśrodkowy (n. pectoralis medialis) i boczny (n. pectoralis lateralis)
Przyśrodkowy
odchodzi od pęczka przyśrodkowego
Boczny od pęczka bocznego
Unerwiają
M. pectoralis maior
M. pectoralis minor
Nn. podłopatkowe (nn. subscapulares)
Zwykle 2 – podłopatkowy górny i dolny
Najczęściej odchodzą od pęczka tylnego
Unerwiają
M. subscapularis
M. teres maior (w większości przypadków)
Nervus thoracodorsalis
Zawiera włókna nerwów C6-C8
Odchodzi od pęczka tylnego (samodzielnie lub z n. axillaris)
Unerwia
M. latissimus dorsi
Częściowo – m. subscapularis
Niekiedy – m. teres maior
Nervus axillaris
Zawiera włókna z C5 i C6
Rozróżniamy gałęzie mięśniowe, stawowe, gałąź międzyguzową i n. skórny boczny ramienia
Gałęzie mięśniowe
Zaopatrują m. teres minor i m. deltoideus
Gałęzie stawowe
Zaopatrują staw ramienny
Gałąź międzyguzowa
Zaopatruje okostną bliższej części kości ramiennej
N. cutaneus brachii lateralis
Najdłuższa gałąź
Gałęzie
wstępujące – skóra nad boczną i tylną częścią m.
deltoideus
Gałęzie zstępujące – skóra tylnej i
częściowo bocznej strony ramienia
w odcinku górnym
Nerwy długie splotu ramiennego
Nerw mięśniowo-skórny (n. musculocutaneus)
Nerw mieszany
Zaopatruje przednią grupę mięśni ramienia i skórę głównie bocznej części przedramienia
Odchodzi w jamie pachowej z pęczka bocznego
Przebieg
Z jamy pachowej w dół i nieco do boku
Przebija m. coracobrachialis
Biegnie między m. biceps brachii i m. brachialis i dalej w bruździe bocznej m. biceps
Przebija powięź ramienia powyżej zgięcia łokciowego
Kończy się jako n. cutaneus antebrachii lateralis
Gałęzie
Gałęzie do przedniej grupy mięśni ramienia – zaopatrują
M. coracobrachialis
M. biceps brachii
M. deltoideus
Gałąź do stawu łokciowego - zaopatruje
Przednia ściana torebki stawu łokciowego
N. cutaneus antebrachii lateralis
Dzieli się na 2 gałęzie – przednią i tylną
Zaopatrują duży obszar przedniej powierzchni przedramienia i częściowo nadgarstka (okolica kłębu)
Nerw pośrodkowy (nervus medianus)
Największy nerw mm. zginaczy kończyny górnej
Zaopatruje (wspólnie z łokciowym) przednią grupę mięśni przedramienia i ręki oraz skórę dłoni
Rozpoczyna się w jamie pachowej 2 korzeniami – przyśrodkowym (od pęczka przyśrodkowego) i bocznym (od bocznego)
Przebieg
Biegnie w bruździe przyśrodkowej m. biceps
Wchodzi do dołu łokciowego pod rozcięgno m. biceps
W górnej części przedramienia przechodzi między głowami m. pronator teres i kieruje się w głąb
W dolnej
części leży powierzchownie między ścięgnem m. flexor carpi
radialis
a ścięgnem m. palmaris longus
Przechodzi na dłoń pod troczkiem zginaczy dzieląc się na 3 gałęzie końcowe – nn. dłoniowe wspólne palców (nn. digiti palmares communes)
Gałęzie
Gałąź okostnowo-naczyniowa
Oddziela się w środkowej trzeciej części ramienia
Zaopatruje jamę szpikową oraz tkankę kostną trzonu kości ramiennej i jego okostną
Gałąź do stawu łokciowego
Unerwia przednią ścianę stawu
Gałęzie do powierzchownej warstwy przedniej grupy mięśni przedramienia
Oddzielają się w dole łokciowym
Zaopatrują m. pronator teres, m. flexor carpi radialis, m. plamaris longus, m. flexor digitorum superficialis
Gałęzie do głębokiej warstwy przedniej grupy mięśni przedramienia
Zaopatrują m. flexor digitorum profundus (brzuśce dla palców II i III), m. flexor pollicis longus i m. pronator quadratus
Nerw międzykostny przedni przedramienia (n. interosseus antebrachii anterior)
Gałąź dłoniowa n. pośrodkowego (ramus palmaris n. mediani)
Dzieli się na 2 gałęzie
Przyśrodkowa
– unerwia skórę dłoni
Boczna – unerwia skórę kłębu
kciuka
Gałęzie do mięśni kłębu kciuka
Zaopatrują m. abductor pollicis brevis, m. opponens policis brevis i głowę powierzchowną m. zginacza kciuka
Nn. dłoniowe wspólne palców (nn. digitales palamres communes)
3 – końcowe odgałęzienia n. pośrodkowego
Na wysokości stawów śródręczno-paliczkowych każdy dzieli się na 2-3 nerwy dłoniowe właściwe palców (nn. digitales palmares proprii)
Zaopatrują 2 lub 3 pierwsze mm. glistowate, skórę powierzchni dłoniowej 3,5 palca (od strony promieniowej)
Nerw łokciowy (nervus ulnaris)
Zaopatruje przednią część przedramienia i ręki
Powstaje w jamie pachowej z pęczka przyśrodkowego
Przebieg
Przechodzi na ramię z dołu pachowego razem a. brachialis
Przedostaje się przez przegrodę międzymięśniową przyśrodkową
Dochodzi do bruzdy n. łokciowego na kości ramiennej
Przechodzi między głowami m. flexor carpi ulnaris i przedostaje się na przedramię
W dolnej części przedramienia dzieli się na gałąź grzbietową i dłoniową ręki
Gałąź
dłoniowa przechodzi na rękę pod powierzchowną warstwą troczka
zginaczy
i dzieli się na gałąź głęboką i powierzchowną
Gałęzie
Gałąź do stawu łokciowego
Gałęzie mięśniowe do m. zginacza łokciowego nadgarstka i m. zginacza głębokiego placów
Gałąź naczyniowa do t. łokciowej (nerw Henlego)
Gałąź grzbietowa ręki
Gałąź skórna dłoniowa
Gałąź głęboka
Gałąź powierzchowna
Obszar unerwienia
Ruchowo – m. zginacz łokciowy nadgarstka, m. zginacz głęboki palców (część łokciowa)
Wszystkie
mm. kłębu palca V, mm. międzykostne, mm. glistowate III i IV
M.
przywodziciel kciuka, głowa głęboka m. zginacza krótkiego kciuka
Czuciowo – skóra przyśrodkowej części ręki
Nerw skórny przyśrodkowy ramienia (N. cutaneus brachii medialis)
Odchodzi od pęczka przyśrodkowego
Najcieńsza czuciowa gałąź splotu ramiennego
Oddaje gałęzie skórne zaopatrujące skórę dołu pachowego oraz przyśrodkowej strony ramienia
Nerw skórny przyśrodkowy przedramienia (N. cutaneus antebrachii medialis)
Odgałęzia się od pęczka przyśrodkowego
Zaopatruje
skórę na przedniej i przyśrodkowej stronie przedramienia
Częściowo również na przedniej powierzchni dolnej połowy
ramienia
Nerw promieniowy (n. radialis)
Najpotężniejszy z nerwów splotu ramiennego
Jedyny zaopatrujący w znacznym stopniu ramię, przedramię, rękę
Odchodzi od pęczka tylnego
Przebieg
Biegnie w jamie pachowej ku tyłowi od t. pachowej
Przechodzi na
ramię i przenika na tylną stronę kości ramiennej między głową
długą
a przyśrodkową m. triceps
Owija się dookoła trzonu kości ramiennej w bruździe nerwu promieniowego
Na granicy środkowej i dolnej trzeciej części ramienia przebija przegrodę międzymięśniową boczną i układa się między m. ramienno-promieniowym a m. ramiennym
Do przodu od główki kości ramiennej dzieli się na gałąź głęboką i powierzchowną
Gałęzie
Gałąź do stawu ramiennego
N. cutaneus brachii posterior
Gałęzie do tylnej grupy mięśni ramienia
Gałęzie naczyniowe
N. cutaneus antebrachii posterior
Gałęzie do bocznej grupy mm. przedramienia
Gałęzie do stawu łokciowego
Gałąź głęboka
Gałąź powierzchowna
Obszar unerwienia
Gałęzie mięśniowe
M. trójgłowy ramienia
M. łokciowy
M. ramienno-promieniowy
M. prostownik promieniowy długi nadgarstka
M. prostownik promieniowy krótki nadgarstka
M. odwracacz
M. prostownik palców
M. prostownik palca małego
M. prostownik łokciowy nadgarstka
M. odwodziciel długi kciuka
M. prostownik krótki kciuka
M. prostownik długi kciuka
M. prostownik wskaziciela
Gałęzie skórne
Skóra tylnej powierzchni ramienia, przedramienia, ręki oraz 2,5 palca strony bocznej
Część boczna stawu łokciowego
Tylna strona błony międzykostnej
NERWY MIĘDZYŻEBROWE
12
Ostatni – podżebrowy
Przebieg i położenie
Mimo podobnej budowy
wszystkich nn. międzyżebrowych istnieje różnica w przebiegu
i
położeniu nerwów górnych i dolnych
Górne na niemal
całej długości biegną w przestrzeniach międzyżebrowych i kończą
się
w pobliżu mostka
Dolne znajdują się w przestrzeniach tylko w odcinku początkowym, dalej leżą między mm. brzucha, a kończą się w pobliżu kresy białej
Przebieg górnych (Th1-Th6) – 4 odcinki – Tom V str. 91
W przestrzeniach międzyżebrowych leży n. międzyżebrowy, t. i ż. międzyżebrowa (powrózek naczyniowo-nerwowy przestrzeni międzyżebrowej)
Dolne (Th7-Th11)
Przebieg bardziej złożony niż górne
Gałęzie
Gałęzie
mięśniowe (rr. musculares)
Odchodzą od wszystkich nn.
międzyżebrowych i n. podżebrowego
Zaopatrują głównie mm.
międzyżebrowe i mm. brzucha
Gałęzie
skórne (rr. cutanei)
Grubsze od mięśniowych
Wyróżniamy
gałęzie skórne boczne i przyśrodkowe
Gałęzie stawowe i okostnowe
Gałęzie opłucnowe
Gałęzie otrzewnowe
Obszar unerwienia
Ruchowo
Głębokie mm. klatki piersiowej
Mm. międzyżebrowe: zewnętrzy, pośredni, wewnętrzny
M. poprzeczny klatki piersiowej
Mięśnie brzucha
M. poprzeczny brzucha
M. skośny wewnętrzny brzucha
M. skośny zewnętrzny brzucha
M. prosty brzucha
M. piramidowy
Niektóre mięśnie grzbietu
M. zębaty tylny górny
M. zębaty tylny dolny
Mm. dźwigacze żeber
Czuciowo
Skóra przedniej i bocznej ściany tułowia
Stawy żebrowo-kręgowe i żebra
Opłucna
Otrzewna ścienna
Punkcja opłucnej
Typowym miejscem nakłucia skóry jest VI przestrzeń międzyżebrowa na wysokości górnego brzegu żebra, w linii pachowej środkowej
SPLOT LĘDŹWIOWY
Tworzą go
wszystkie włókna gałęzi brzusznych 3 głównych n. lędźwiowych
oraz większość 4 n. lędźwiowego (L1-L4)
Gałąź
L1 otrzymuje również włókna od Th12
Gałęzie Th12-L4 splatają się ze sobą w postaci pętli (ansae)
Splot leży przed wyrostkami żebrowymi kręgów lędźwiowych
Gałęzie krótkie splotu lędźwiowego
Odchodzą bezpośrednio z korzeni splotu
Są przeznaczone dla mięśni leżących najbliżej, czyli dla
Mm. międzypoprzecznych bocznych
M. czworobocznego lędźwi
M. lędźwiowego większego
M. lędźwiowego mniejszego
Gałęzie długie splotu lędźwiowego
3 pierwsze opisane nerwy stanowią grupę górną, a 3 pozostałe – dolną
Nerw biodrowo-podbrzuszny (n. iliohypogastricus)
Odchodzi z pierwszej pętli splotu (łączy ona Th12 z L1)
Nerw mieszany
Przebieg
Można
odróżnić 2 odcinki
Bliższy, lędźwiowy – leży ku tyłowi
od nerki na mięśniach ściany brzucha
Dalszy, międzymięśniowy
– biegnie między mięśniami bocznej i przedniej ściany brzucha
Oddziela się od splotu w m. lędźwiowym większym
Początkowe biegnie skośnie w dół na powierzchni m. czworobocznego lędźwi
Przebija m. poprzeczny brzucha
Dochodzi do pochewki m. prostego brzucha
Obszar unerwienia
Ruchowo
Dolne odcinki m. poprzecznego, skośnego wew. i zew. brzucha
Czuciowo
Otrzewna ścienna
Skóra brzucha nad więzadłem pachwinowym i w okolicy łonowej
Na kończynie dolnej skórę w okolicy biodrowej
Nerw biodrowo-pachwinowy (n. ilioinguinalis)
Odchodzi z pierwszej pętli
Nerw mieszany
Przebieg
2 odcinki – lędźwiowy i międzymięśniowy
Po wyjściu z m. lędźwiowego większego przebiega między m. czworobocznym lędźwi a nerką
Dalej między mięśniami przednimi brzucha
Dołącza się do powrózka nasiennego
Przechodzi przez pierścień pachwinowy powierzchowny
Obszar unerwienia
Ruchowo
Dolne odcinki m. poprzecznego, skośnego wew. i zew. brzucha
Czuciowo
Otrzewna ścienna
Skóra wzgórka łonowego, przedniego odcinka moszny/warg sromowych większych
Skóra przyśrodkowej części bruzdy pachwinowej i okolicy podpachwinowej
Nerw płciowo-udowy (n. genitofemoralis)
Niemal wyłącznie czuciowy
Odchodzi od drugiej pętli splotu
Prowadzi włókna gałęzi L1-L2
Położenie
Początkowo w m. lędźwiowym większym, a potem na jego przedniej powierzchni
Pd tego miejsca przykryty jest przez otrzewną
Krzyżuje skośnie od tyłu moczowód
Oddaje 2 gałęzie końcowe – płciową i udową
Gałąź płciowa
Ruchowo
M. dźwigacz jądra
Błona kurczliwa moszny
Nieliczne włókna do m. skośnego wew. i poprzecznego brzucha
Czuciowo
Skóra wzgórka łonowego i moszny / wargi sromowej większej
Skórę uda na powierzchni przyśrodkowej
Gałąź udowa
Unerwia skórę górnego odcinka trójkąta udowego
Nerw skórny boczny uda (n. cutaneus femoris lateralis)
Odchodzi od pętli łączącej 2 i 3 n. lędźwiowy
Nerw czuciowy
Przebieg
Odcinek lędźwiowy (krótki) w m. lędźwiowym większym
Odcinek biodrowy zbiega po m. biodrowym do okolicy kolca biodrowego przedniego górnego
W odcinku pachwinowym przedostaje się przez więzadło pachwinowe lub pod nim na przednią powierzchnię uda
Odcinek udowy dzieli się na 2 gałęzie końcowe – tylną i przednią
Obszar unerwienia
Gałąź tylna
Skóra na m. naprężaczu powięzi szerokiej
Skóra w okolicy krętarza większego i przylegającej do niego okolicy pośladkowej
Gałąź przednia
Okolic udowa boczna
Skóra pokrywająca głowę boczną m. czworogłowego do poziomu kolana
Nerw udowy (nervus femoralis)
Powstaje między powierzchowną a głęboką warstwą m. lędźwiowego większego
Tworzą go przeważnie korzenie L2-L4
Przebieg
Część lędźwiowa leży w m. lędźwiowym większym
Część biodrowa leży w bruździe między m. biodrowym a lędźwiowym większym
Część pachwinowa położona jest w rozstępie mięśni
Część udowa rozpada się na poszczególne gałęzie końcowe
Gałęzie
Gałęzie końcowe
układają się w 2 warstwy – powierzchowną i głęboką
Gałęzie
warstwy powierzchownej – przeważnie czuciowe
Gałęzie
warstwy głębokiej – ruchowe
Gałęzie mięśniowe bliższe (rami musculares proximales)
Gałęzie stawowe
Gałąź do m. grzebieniowego
Gałęzie naczyniowe
Gałęzie skórne przednie
Gałęzie do m. krawieckiego
Gałęzie mięśniowe dalsze
N. udowo-goleniowy (n. saphenus)
Obszar unerwienia
Gałęzie mięśniowe
M. lędźwiowy większy
M. biodrowy
M. łonowy
M. krawiecki
M. czworogłowy uda
Gałęzie skórne
Obszar poniżej bruzdy pachwinowej; przednia i przyśrodkowa powierzchnia uda
Na goleni –
powierzchnia przednio-przyśrodkowa
Przyśrodkowy brzeg stopy
Gałęzie okostnowe i stawowe
Kość udowa
Przednio-przyśrodkowa część stawu biodrowego, kolanowego i częściowo stawu skokowo-goleniowego
Gałęzie naczyniowe
Dolny odcinek t. biodrowej zew
T. udowa od więzadła pachwinowego do rozworu ścięgnistego przywodzicieli
T. głęboka uda i tt. okalające udo
Nerw zasłonowy (nervus obturatorius)
nerw mieszany
zaopatruje grupę przyśrodkową mięśni uda i skórę na jego przyśrodkowej powierzchni
odchodzi w obrębie m. lędźwiowego większego 2 korzeniami
Przebieg
jedyny nerw splotu, który częściowo przebiega w miednicy mniejszej
wychodzi z miednicy przez otwór zasłoniony
w przebiegu nerwu wyróżniamy 3 odcinki – lędźwiowy, miedniczny, kanałowy
Gałęzie
Gałąź mięśniowa do m. zasłaniacza zew.
Gałąź stawowa
Gałąź przednia
Gałąź tylna
Obszar unerwienia
Ruchowo
M. zasłaniacz zew
M. grzebieniowy
M. smukły
M. przywodziciel długi, krótki, wielki
Czuciowo
Skóra dolnej 1/3 części powierzchni przyśrodkowej uda