Zarówno w szkole jak i poza nią obserwuje się wzrastającą agresywność dzieci, którym z trudnością przychodzi nawiązanie i utrzymanie pozytywnych stosunków z rówieśnikami i osobami starszymi.

 

 

Osoba wyalienowana-taka, która nie wyraża

Siebie w pełni i prawdziwie

-nie może ani pokochać kogoś,

ani być kochana./S. Jourard/

 

       Dzieci " wycofane", społecznie "zahamowane", bierne, którym towarzyszy lęk przed ekspozycja społeczną, wypowiadaniem się na forum to uczniowie, dla których uczestnictwo w grupie jest najkorzystniejszą terapeutycznie sytuacja. W atmosferze zaufania i bezpieczeństwa mogą "eksperymentować" z zachowaniami bardziej otwartymi. Poprzez naśladowanie rówieśników i zaangażowanych nauczycieli uczą się innych form zachowania. Pokonują bariery związane z nieśmiałością, lękiem przed kompromitacją, odrzuceniem, porażką. Konflikty i nieporozumienia wynikają z braku umiejętności przekazywania sobie zarówno informacji, jak i komunikowania emocji, a więc na skutek braku wzajemnego zrozumienia się. Lęk zakłóca i zniekształca procesy poznawcze, m.in. utrudnia koncentrację, powoduje nieadekwatną ocenę własnych możliwości. Poziom lęku, zagrożenie, jakie budzi drugi człowiek, wyznacza przestrzeń, w której można czuć się bezpiecznie. Powstaje pytanie jak pomóc takim dzieciom? Ze względu na różnorodność problemów niezbędne stało się opracowanie metod terapeutycznych. Łączenie ich w czasie zajęć pozwoliło pomóc równocześnie wielu dzieciom. Planowane zajęcia będą łączyć formy werbalnej, muzycznej, plastycznej i ruchowej wypowiedzi. Poprzez swą różnorodność oraz otwartą formułę nie ograniczają środka wyrazu. Dzieciom pozostawia się dowolność i swobodę w interpretacji. Swobodna forma zajęć pozwoli nauczycielowi nawiązać bliższy kontakt z wychowankami, a nawet stać się częścią zespołu. Wszystkie formy i metody pracy preferują ruch, który nie ujęty w schematy pozwala odreagować napięcie, wyzwala aktywność i pomaga niwelować lęki.

 

        RUCH ROZWIJAJĄCY (Developmental Movement)

 Historia I założenia:

  Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki  Sherbone  jest jedną z najbardziej

rozpowszechnionych metod terapii ogólnorozwojowych w Polsce. Został stworzony z myślą o dzieciach upośledzonych umysłowo. Ma jednak także zastosowanie w pracy z dziećmi nadpobudliwymi, agresywnymi, lękliwymi oraz pozbawionymi opieki rodzicielskiej.

        W.Sherbone oparła swoją metodę o założenia gimnastyki ekspresyjnej (nazywanej też gimnastyką twórczą bądź artystyczną) opracowanej przez Rudolfa Labana. 

        Jest to metoda niewerbalna, uaktywniająca język ciała i ruchu.

             Główna idea metody zawarta jest w tezie, że posługiwanie się ruchem rozwijającym świadomość własnego ciała, świadomość przestrzeni i działanie w niej, a także umiejętność i potrzebę dzielenia jej z innymi ludźmi prowadząca do nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu służy rozwojowi dziecka i może być wykorzystana w terapii zaburzeń rozwoju. 

              Autorka metody wyprowadziła swój system terapeutyczny z naturalnych potrzeb dziecka zaspokajanych w kontaktach z dorosłymi. Dziecko musi mieć poczucie wyodrębnienia się od tego, co je otacza, poczucie istnienia jako indywidualności.

 

 

 

         W.Sherbone wyróżniła grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka: 

     - ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,

-         ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu,

-         - ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą,

     - ćwiczenia twórcze.

 

         W czasie prowadzenia zajęć obowiązują zasady;

-         nie wolno zmuszać dziecko do udziału w ćwiczeniach, dopuszczalne jest jedynie zachęcanie i dodawanie odwagi,

-         ważne jest nawiązanie kontaktu z każdym dzieckiem,

-         stymulowanie aktywności dziecka i stwarzanie mu szansy twórczego działania,

-         nie wolno krytykować dziecka.

 

          O czasie trwania ćwiczeń decyduje osoba dorosła. Program zajęć dla grupy powinien uwzględnić zarówno potrzeby indywidualne, jak i całej grupy.

        Każda sesja składa się z dwóch części:

-         pierwsza z nich to zabawa

-         druga dotyczy osób dorosłych, którzy po zakończeniu ćwiczeń omawiają przebieg spotkania, zaistniałe problemy oraz sposób ich rozwiązania.

                    

                              Przebywanie w otoczeniu, które nieustannie ogranicza naturalną potrzebę ruchu u dziecka jest przyczyną jego stresów, niepokoju i zahamowań, utraty wiary we własne możliwości, utraty kontaktu z otoczeniem, zamykanie się w sobie.

        Metoda W.Sherbone częściowo łagodzi lub niweluje negatywne skutki deprawacji psychologicznej, nadpobudliwości psychoruchowej.

Program ćwiczeń jest nastawiony na rozwijanie wrażliwości, odpowiedzialności, umiejętności nawiązywania kontaktów, poczucia bezpieczeństwa, własnej wartości i pewności siebie.

Ćwiczenia polegają na odtworzeniu wczesnoniemowlęcych zabaw rodziców z dzieckiem. Nie wymagają żadnych akcesoriów. Są bardzo proste, a ich ilość zależy od pomysłowości i wyobraźni osób ćwiczących.

Obserwacje dzieci aktywnie uczestniczących w zajęciach prowadzonych omawiana metodą, zauważono wyraźny postęp w rozwoju emocjonalnym, społecznym, poznawczym i ruchowym. Dzieci stawały się bardziej radosne, potrafiły kontrolować swoją siłę, ruchy ciała, wykazywały się własnymi pomysłami. Stały się śmielsze, odzyskiwały zaufanie wobec innych ludzi.

Terapia ruchowa stwarza okazje do poznania własnego ciała, usprawnia motoryki, poczucie własnej wartości, ale przede wszystkim rozluźnia, relaksuje, rozładowuje napięcia i dostarcza wiele radości.

 

                                        Przykłady ćwiczeń

 

1. Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała.

  

a)      Służące wyczuwaniu własnego ciała:

-         leżenie na plecach, na brzuchu, ślizganie się w kółko na brzuchu, na plecach, kręcenie się w kółko na pośladkach, czołganie się.

 

b)     Służące wyczuwaniu rąk i nóg:

-         podciąganie kolan do siadu skulonego, pchanie kolan do siadu prostego, maszerowanie i bieganie, podnoszenie wysoko kolan, chodzenie na sztywnych nogach, na "gumowych nogach".

 

c)      Wyczuwanie nóg:

-         dotykanie palcami stóp podłogi, uderzanie o podłogę piętami, uderzanie o podłogę całą stopą.

 

d)     Wyczuwanie łokci:

-         dotykanie łokciami kolan, dotykanie łokciami kolan naprzemiennie.

 

e)      Wyczuwanie twarzy:

-         wytrzeszczanie i mrużenie oczu, robienie zabawnych min.

 

f)       Wyczuwanie całego ciała:

-         leżenie na plecach, turlanie się, leżenie z rękami wzdłuż ciała 

      ( napinanie i rozluźnianie mięśni).

 

 

2. Ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu.

 

 

a)      Ćwiczenia w parach:

-         jedna osoba robi mostek (pozycja na czworakach), a druga obchodzi ją na czworakach, przechodzi pod, przez, nad i dookoła.

 

b)     Ćwiczenia w grupach:

-         grupa tworzy "tunel", reszta czołga się pod tunelem na plecach, na brzuchu.

 

3. Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem oraz z grupą.

 a)      Ćwiczenia "z" w parach:

-         w pozycji siedzącej należy pchać partnera plecami starając się pokonać jego opór( zabawa ze zmianą ról)

-         ciągnięcie za kostki ćwiczącego lezącego na plecach lub brzuchu,

-         kołysanie (pozycja siedząca), tworzenie "fotelika" dla ćwiczącego pasywnie, obejmowanie go i łagodne kołysanie,

-         "prowadzenie niewidomego" - ćwiczący zamyka oczy i jest oprowadzany.

  

4. Ćwiczenia "przeciwko" w parach:

-         "skała" - ćwiczący staje w rozkroku podparty lub siedzi mocno podparty o podłoże, współćwiczący próbuje przesunąć "skałę" pchając go lub ciągnąc w różnych kierunkach,

-         "worek"- to samo ćwiczenie ze współćwiczącym lezącym na plecach lub na brzuchu, a także próba przewrócenia współćwiczącego na druga stronę,

-         "paczka"- dziecko zwija się w kłębek a współćwiczący usiłuje rozwiązać paczkę ciągnąc go za ręce i nogi.

 

5. Ćwiczenia "razem" w parach:

-         partnerzy siedzą złączeni plecami, po czym wstają nie odrywając się od siebie, napierają na siebie plecami tak, aby obydwoje powstali,

-         kołysanie się-  partnerzy siedzą przodem do siebie z lekko zgiętymi nogami, trzymają się za ręce, na zmianę kładą się na plecy i są przyciągani przez partnera.

6. Ćwiczenia "razem" w grupie:

-ćwiczenia skoczne: dwóch współćwiczących wspomaga osobę skaczącą trzymając ją za łokcie,

-huśtanie: dwóch współćwiczących huśta trzeciego trzymając go za kostki

i nadgarstki.

 

7. Ćwiczenia twórcze:

-         uczestniczący w ćwiczeniach proponują własne ćwiczenia rozwijające wszystkie aspekty ruchu, tańce.

 

Nad wartością metody W.Sherbone prowadzono badania za granicą

 i w Polsce. Wykazały, że terapia ruchowa wywiera najsilniejszy wpływ na sferę emocjonalną i motoryczną. Kształtuje pozytywny obraz samego siebie i pozytywne nastawienie do świata.

 

Muzykoterapia

 

       Jej funkcja ekspresyjna stwarza warunki do wyrażania uczuć poprzez śpiew, czy granie na instrumentach, daje szanse na przełamanie bariery nieśmiałości i lęku przed interakcją z otoczeniem.

Wspólne przeżywanie pozytywnych emocji pozwala rozładować napięcie i przezwyciężyć opór uzewnętrzniania własnych emocji.

Funkcja zabawowa muzykoterapii stwarza możliwość do bezpiecznego przepracowania traumatycznych zdarzeń.

  

   METODA SYMBOLI DŹWIEKOWYCH

 

             Metoda ta przeznaczona jest dla dzieci w wieku przedszkolnym 5 i 6 letnich z zaburzeniami w rozwoju. Prowadzić ja można z dziećmi przejawiającymi opóźnienia rozwoju spostrzeżeń wzrokowych, słuchowych, opóźnienia rozwoju umysłowego, zahamowania psychoruchowe a także nadpobudliwość psychoruchową.

Opiera się głównie na muzyce i ruchu.

Na tle odpowiednio dobranej muzyki prowadzi się zajęcia usprawniające zaburzone funkcje i procesy. Podkład muzyczny jest tu czynnikiem wyzwalającym aktywność dziecka, a odpowiedni dobór ćwiczeń pozwala na aktywizację rozwoju psychicznego i ruchowego.

Osiągamy to dzięki wprowadzeniu następujących ćwiczeń:

a)      sfera ruchowa; pobudzanie całego ciała w zakresie ruchów dowolnych i kontrolowanych, stymulacja rozwoju ruchów manualnych,

b)     procesy poznawcze; ćwiczenia rozwijające procesy myślowe, poprzez ćwiczenia w operowaniu symbolami dźwięków,

c)      procesy emocjonalne; ćwiczenia odreagowujące napięcie emocjonalne ( ćw. relaksacyjne), wzmagające wiarę we własne siły (rola wzmocnień pozytywnych),

d)     sfera społeczna; ćwiczenia zespołowe umożliwiające współdziałanie.

 

 

Aby zapewnić wielostronne oddziaływanie na osobowość dziecka, proponowane jest prowadzenie zajęć według następującego toku:

 

 

EKSPRESJA RUCHOWA -  celem tej grupy ćwiczeń jest ogólne motoryczne pobudzanie, kształcenie orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni, koncentracja uwagi, kontroli ruchu ( ekspresja kontrolowana)

-         punktem wyjścia jest muzyka odpowiadająca dzieciom, która ma pobudzić ich motorykę - ożywić, rozluźnić napięcie emocjonalne.

-         W drugiej części zaczynamy kontrolować ruchy dziecka. Wprowadzamy ćwiczenia inhibicyjno-incytacyjne ( na umowny znak należy wstrzymać wszelki ruch lub itp. unieść ręce itp.)

-         W ostatniej fazie ćwiczenia staramy się ograniczyć zbędne ruchy dzieci, uporządkować ich ruchy za pomocą rytmu. Wprowadzamy itp. rytmiczny marsz, którego rytm może być odtwarzany dowolną formą ruchu, jak klaskanie, tupanie, przy użyciu instrumentów perkusyjnych.

 

INTERPRETACJA PLASTYCZNA UTWORÓW MUZYCZNYCH - ćwiczenia wyobraźni dziecka, rozwijanie wrażliwości estetycznej oraz odreagowywanie konfliktów. Ćwiczenia mają szczególne znaczenie dla dzieci z zahamowaniami psychoruchowymi.

-Początkowo dzieci ilustrują nastrój wysłuchanego utworu.

 

 

POZNAWANIE I OPEROWANIE SYMBOLAMI DŹWIĘKÓW - ćwiczenia służą stymulacji rozwoju umysłowego dzieci, przyczyniają się również do rozwijania procesów percepcyjnych.

-         Istota ćwiczeń polega na wprowadzaniu następujących dźwięków; wysoki-niski, długi-krótki, głośny-cichy i przyporządkowanych im pewnych, umownych znaków graficznych, co stwarza możliwość stosowania różnorodnych ćwiczeń polegających na różnicowaniu dźwięków i dobieraniu odpowiednich symboli-znaków do danego dźwięku lub serii dźwięków.

 

ZABAWY SŁOWNO-MUZYCZNO-RUCHOWE- ćwiczenia rozwijające mowę dziecka i jego zdolność do słuchania, mówienia i widzenia.

-         Proste ćwiczenia ortofoniczne i proste utwory wierszowane (przećwiczenia słuchu fonematycznego)

-         Bajki ilustrowane muzycznie

ZAHAMOWANIE PSYCHORUCHOWE U DZIECI

W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM

1. Co to jest zahamowanie psychoruchowe

Zaburzenia dynamiki procesów nerwowych mogą manifestować się również pod postacią zahamowania psychoruchowego. Dzieje się to wtedy, kiedy dochodzi do przewagi proce­sów hamowania nad procesami pobudzania.

Mogą one ujawniać się w:

- sferze ruchowej,

- sferze poznawczej,

- sferze emocjonalnej.

Dzieci zahamowane w sferze ruchowej poruszają się niechętnie, nie lubią zmieniać miejsca, są powolne, brak u nich spontaniczności w działaniu. Sprawiają wrażenie dzieci niezgrabnych, reakcje ich są jakby opóźnione w stosunku do polecenia.

W sferze poznawczej zahamowanie u tych dzieci przejawia się w zwolnionym sposobie reagowania intelektualnego. Dzieci te wolno kojarzą fakty, odpowiedzi ich są opóźnione, na wykonanie zadania potrzebują więcej czasu niż ich rówieśnicy.

W sferze emocjonalnej dzieci te wykazują się słabymi reakcjami uczuciowymi. Poru­szyć ich mogą tylko silne i długo trwające bodźce. Odpowiedzi ich są bezbarwne. Mogą sprawiać wrażenie dzieci obojętnych. Obce im są gniew, płacz, głośny śmiech. Z trud­nością nawiązują bliższe kontakty.

U dzieci zahamowanych silne są reakcje wegetatywne, typu: czerwienienie się, pocenie, drżenie głosu, zaburzenia w oddychaniu. Może to w konsekwencji prowadzić do silnych reakcji nerwicowych.

Dzieci zahamowane mają trudności z nawiązaniem kontaktów, brak im wiary we własne
siły, są niepewne. Mogą się zacinać, a nawet jąkać.

Związek z zahamowaniem mają wcześniejsze doświadczenia dziecka zdobyte w sytuac­jach:

• ostrej krytyki i ośmieszania,

• stresu spowodowanego problemami rodzinnymi,

• kar fizycznych.

2. Jak postępować z dzieckiem zahamowanym psychoruchowo.

Przed ustaleniem metod postępowania z dzieckiem zahamowanym należy dokonać anali­zy objawów i ustalić przyczyny zaburzeń. Zaburzenia te są najczęściej nieprawidłowym reagowaniem przez dziecko na otoczenie, a często jest to efektem niewłaściwego wycho­wania, np. tłumienie samodzielności dziecka.

W postępowaniu z dzieckiem zahamowanym:

• Nie należy dopuścić do nadmiernego uzależnienia się dziecka od opiekuna.

• Należy wypracować właściwy stosunek grupy rówieśniczej do dziecka, zapobiec wyśmiewaniu.

• W pracy z dzieckiem należy kierować się spokojem i rozwagą.

• Stopniowo przygotowywać je do pokonywania trudności i przyjmowania słusznej krytyki.

• Należy korygować nieprawidłowe reakcje dziecka na niepowodzenia i zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa.

• Wyrabiać w nim poczucie własnej wartości i stopniowo je uaktywniać.

• Zagwarantować mu atmosferę spokoju i równowagi, a najmniejsze przejawy samo­dzielności i wykazania inicjatywy powinny być nagradzane. Każdy sukces dziecka powinien być zauważony.

W pracy ze środowiskiem domowym należy zwrócić rodzicom uwagę na:

• Stworzenie dziecku atmosfery spokoju, równowagi.

• Unikanie w obecności dziecka sytuacji konfliktowych,

• Zapewnienie mu przeżycia pogodnych i pozytywnych doświadczeń.

Prawidłowy przebieg terapii pedagogicznej uzależniony jest od pracy rodziców z dzieckiem w domu. Niejednokrotnie nie rozumieją oni istoty trudności, na jakie dziecko napotyka w procesie przyswajania wiedzy. Często rodzice przyjmują postawy karcące lub okazują uczucia rozczarowania i zawodu. Dlatego tak ważna jest tu rola nauczyciela w zmianie negatywnych postaw rodziców wobec własnych dzieci i przekonanie ich o celowości systematycznych ćwiczeń z dzieckiem w domu.

3. Zajęcie warsztatowe.

W grupach, uczestnicy warsztatów opracowują zabawy dla dzieci zahamowanych w sferze poznawczej, ruchowej i emocjonalnej.

4. Aktywizowanie dzieci zahamowanych psychoruchowo poprzez ćwiczenia i zabawy ułatwiające nawiązanie kontaktu z drugim człowiekiem - konspekt.

Rodzaj zaburzenia: Zahamowanie psychoruchowe

Temat: Aktywizowanie dzieci zahamowanych psychoruchowo poprzez ćwiczenia i zabawy ułatwiające nawiązanie kontaktu z drugim człowiekiem.

Cel główny: Aktywizacja dzieci zahamowanych psychoruchowo.

Cele operacyjne:

dziecko:

• umiejętnie i świadomie kontroluje ruch własnego ciała,

• współpracuje z partnerem

• współpracuje z grupą,

• nawiązuje kontakt fizyczny z drugą osobą,

• rozpoznaje i nazywa uczucia.

Metody

• metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne,

• zadań stawianych do wykonania,

• metody aktywne

• drama.

Środki dydaktyczne: prześcieradło z wyciętą dziurą, piłka, papierowe koła (wycięte z kolorowego papieru samoprzylepnego), opaska na oczy, kostka mimiczna,

Przebieg zajęć

Część wstępna:

1. Ćwiczenia wprowadzające.

A) Powitanie.

Wszyscy uczestnicy zajęcia łączą koło i chwytają się za ręce. Razem z prowadzącym mówią wiersz, ilustrując go jednocześnie ruchem:

Stoimy ramię przy ramieniu. (stoimy dotykając się ramionami)

Możemy być wielcy w oka mgnieniu (podnosimy ręce jak najwyżej)

Możemy być też całkiem mali (trzymając się ciągle za ręce przykucamy)

Ale nigdy nie będziemy sami.

Prowadzący podaje rękę dziecku stojącemu po jego prawej stronie. Następnie dziecko wita się z kolegą stojącym również po jego prawej stronie itd. aż przywitają się wszyscy.

B) Koło masażu.

Dzieci siadają na dywanie w kole. Kładą ręce na ramionach siedzących przed nimi kolegami i masują je delikatnie. Mogą głaskać lub ugniatać jak ciasto, gładzić jak poduszkę, opukiwać, jakby grały na bębenku... Potem odwracają się w przeciwną stronę i masują ramiona kolegi w taki sam sposób.

Zajęcia właściwe:

2. Zabawy w parach.

• Człowiek i jego cień. Dzieci spacerują po sali jedno za drugim. Pierwsze jest cieniem, drugie naśladuje ruchy kolegi.

• Paczuszka. Jedno dziecko kładzie się w pozycji skulonej na dywanie. Drugie natomiast próbuje rozpakować paczuszkę ciągnąc kolegę za ręce lub nogi.

• Kangurki. Jedno dziecko staje za plecami drugiego dziecka obejmując swoimi rękami jego brzuch. Dziecko obejmowane wyciąga przed siebie ręce ugięte w łokciach, odwrócone dłońmi wierzchem do góry, ugina nogi w kolanach, pochyla się lekko do przodu unosząc głowę do góry. Kangury skaczą jednocześnie, na płaskich stopach, obunóż.

• Ślepiec. Dzieci w parach spacerują po sali. Jedno dziecko wchodzi w rolę osoby niewidomej, drugie natomiast prowadzi kolegę, tak, aby czuł się on pewnie i bezpiecznie na spacerze. Następnie zamieniają się rolami.

• Dreszczyk. Jedno dziecko z pary kładzie się na brzuchu, opierając policzek na dłoniach ułożonych płasko jedna na drugiej. Drugie dziecko z pary mówiąc poniższy tekst ilustruje go jednocześnie ruchem. Ilustracje powinna wspierać spokojna muzyka.

Tędy płynie rzeczka – rysowanie rzeczki palcem przez cały kręgosłup,

Idzie pani na szpileczkach – dotykanie palcami wskazującymi pleców,

Tu przebiegły konie – delikatne klepanie pleców palcami zwiniętymi w pięści,

Tędy przeszły słonie – powolne oklepywanie pleców całymi dłońmi złożonymi w łódeczki,

A tu idzie szczypaweczka – umiarkowane szczypanie od dolnej części kręgosłupa do głowy,

Zaświeciły dwa słoneczka – powolny, kolisty masaż otwartymi dłońmi górnych części pleców,

Spadł drobniutki deszczyk – przebieranie wszystkimi palcami po plecach,

Czy przeszedł Cię dreszczyk? – lekkie szczypanie kręgów szyjnych.

3. Zabawy w grupie.

• Zaczarowany kolega. Prowadzący zakłada jednemu z dzieci opaskę na oczy. Pozostałe dzieci poruszają się dookoła osoby w opasce do momentu, kiedy nie padną słowa „zaczarowany kolega”. Wówczas wszystkie dzieci stają nieruchomo. Dziecko z opaską na oczach chodzi pomiędzy nimi, dotykając twarzy kolegów i koleżanek, zgadując, kto to jest.

• Spaghetti. Dzieci stoją blisko siebie, mają opuszczone ręce. Prowadzący mówi: „Wyobraźcie sobie, że jesteście wiązką spaghetti, które może być podane na obiad. Jesteście w garnku z wodą. Po chwili makaron staje się coraz bardziej miękki i powoli opada na dno garnka tworząc luźny kłębuszek. Zachowujcie się tak, jak gotowane spaghetti, aż do momentu, gdy krzyknę: sos pomidorowy. Wówczas wstajecie i potrząsacie swoimi rękami i nogami”.

• Cierpliwe ręce. Dzieci stoją wokół prześcieradła rozłożonego na podłodze, w środku którego jest dziura. Dzieci łapią rękami prześcieradło, na które nauczyciel kładzie piłkę. Zadaniem uczestników jest tak poruszać prześcieradłem, aby piłka wypadła przez dziurę.

• Kostka mimiczna. Dzieci wykonują kolejno rzuty kostką mimiczną, (na której narysowane są buzie dzieci wyrażające różne uczucia: smutek, radość dziwienie, zamyślenie itp.) Dzieci naśladują minę, jaka „wypadła” na kostce i określają, jakie wyraża ona uczucie. Mogą również powiedzieć, w jakiej sytuacji na ich twarzach malowały się podobne uczucia. (Nie należy jednak zachęcać dzieci do osobistych zwierzeń, jeśli nie mają ku temu ochoty).

• Rzeźba grupowa. Dzieci dzielą się na dwie grupy: tancerzy i malarzy. Tancerze zaczynają, malarze zaś na początek przyglądają się. Jedno dziecko z grupy tancerzy wychodzi na środek Sali i staje tam, przyjmując ciekawą pozę.

• Pingwin. Dzieci ustawiają się w kolejce, kładą ręce na ramionach kolegi. Idąc, śpiewają piosenkę ilustrując ją jednocześnie ruchem.

O jak przyjemnie i jak wesoło

W pingwina bawić się, się, się (podskakują na słowa „się”)

Raz nóżka lewa (wysuwają lewą nogę)

Raz nóżka prawa (wysuwają prawą nogę)

Do przodu (skaczą raz do przodu)

Do tyłu (skaczą raz do tyłu)

I raz, dwa, trzy (podskakują trzy razy w górę).

• Stonoga. Dzieci idą jedno za drugim trzymając ręce na ramionach kolegi.

Idąc, śpiewają: Idzie sobie stonoga, stonoga, stonoga,

Pomyliła się noga, się noga, bęc.

Na „bęc” dzieci podskakują. Następnie stają w szerokim rozkroku i osoba stojąca na początku kolejki przechodzi tunelem na koniec ogonka.

Część końcowa:

Koło przyjaźni. Każdy z uczestników na kolorowym kole pisze swoje imię i przykleja je na wewnętrznej stronie drzwi tworząc „koło przyjaźni”.

Następnie wszyscy łączą koło chwytając się za ręce i żegnają się w taki sam sposób, jak się witali na początku zajęcia.

Praca z dziećmi zahamowanymi ma na celu pobudzanie ich do działania. Dzieci te nie sprawiają trudności wychowawczych , dlatego często ich cierpienie pozostaje niezauważone . Praca z dziećmi zahamowanymi (nieśmiałymi , apatycznymi , bojaźliwymi) ma na celu pobudzenie ich do działania . Na początku pomagamy im , zachęcając je i mobilizując do wykonywania prostych , dających sukces czynności . Pracy powinna towarzyszyć spokojna , ciepła atmosfera . Dzieci zahamowane podobnie jak nadpobudliwe cechuje silne pobudzenie emocjonalne. Jednak w przeciwieństwie  do nadpobudliwych , dzieci zahamowane tłumią to pobudzenie w sobie.

Autor: Ewa Swarzyńska
Wychowawca w Domu Dziecka

1.     Praca z dziećmi z objawami zahamowania psychoruchowego
 

Praca z dziećmi zahamowanymi (nieśmiałymi , apatycznymi , bojaźliwymi) ma na celu pobudzenie ich do działania .

Na początku pomagamy im , zachęcając je i mobilizując do wykonywania prostych , dających sukces czynności . Pracy powinna towarzyszyć spokojna , ciepła atmosfera . Dzieci zahamowane podobnie jak nadpobudliwe cechuje silne pobudzenie emocjonalne. Jednak w przeciwieństwie
do nadpobudliwych , dzieci zahamowane tłumią to pobudzenie w sobie.
W pracy dzieciom  zahamowanym poświęca się mniej czasu niż nadpobudliwym , może dlatego, że dzieci zahamowane sprawiają znacznie mniej kłopotu. Określa się je mianem dzieci lękowych, obserwuje się 
u nich trudności w kontaktach społecznych i obniżoną aktywność. 

Cechuje je zwolniony przebieg procesów poznawczych, ich reakcje uczuciowe są osłabione, reagują jedynie na bardzo silne bodźce. Zahamowanie odbija się ujemnie na postępach w nauce, i ogólnym przystosowaniu społecznym.  

Wycofane i spokojne dzieci zahamowane nie sprawiają trudności wychowawczych , dlatego często ich cierpienie pozostaje niezauważone.
Jest to duży błąd wychowawców, gdyż to właśnie te dzieci najbardziej potrzebują zachęty, życzliwości i  uwagi. Zadania , zabawy dla nich powinny być tak dobierane, by zapewniały powodzenie i wzmacniały poczucie własnej wartości. Należy zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa, akceptując go takim jakim jest, bez ocen, porównywania z innymi, czy zawstydzania
w przypadku wycofywania się z aktywności.

Przedstawię teraz kilka ćwiczeń , które zastosowałam w pracy z dziećmi zahamowanymi psychoruchowo .

 
 A.   Terapia zabawą z wykorzystaniem metody Weroniki Sherborne
 

Udział w ćwiczeniach metody W. Sherborne ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała , usprawnienia motoryki , poczucia siły , sprawności i w związku z tym możliwości ruchowych .

Ponieważ dzięki temu zaczyna mieć ono zaufanie do siebie , zyskuje też poczucie bezpieczeństwa . Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń w której się znajduje , przestaje być ona dla niego groźna ,

dlatego dziecko czuje się w niej bezpiecznie , staje się bardziej aktywne , przejawia większą inicjatywę , może być twórcze .

Tą przestrzeń może dzielić z innymi osobami . Wymaga to nauczenia się nawiązywania kontaktu początkowo z jednym partnerem , potem z większą grupą , a wreszcie nauczenia się współdziałania z innymi .

Nawiązanie bliskiego kontaktu opartego na zaufaniu i współpracy , daje możność poczucia wspólnoty i przeżycia szczęścia , czego człowiek nie doświadczyłby nigdy sam .

Dzieci zahamowane psychoruchowo stronią od kontaktu z innymi ludźmi , unikają ich jeśli tylko jest to możliwe .Takim dzieciom proponuje się na początek bierny udział w zabawie – obserwację .

Dzieci z lękową postawą wobec otoczenia każdy ruch , zmianę pozycji ciała odbierają jako zagrożenie . Być może nie wierzą , że mogłyby się bawić

i ćwiczyć jak inne . Poczucie niepewności i zagrożenia wyraża ich ciało : usztywnione , nieruchome .

Dzieci takie należy zachęcać do udziału w ćwiczeniach w sposób stonowany , wystrzegając się zbyt gwałtownych reakcji .
Dopiero wtedy , gdy dziecko pozyska zaufanie do otoczenia , zwykle też ochotę do udziału w zabawie nagradzamy je naszą uwagą i pochwałą . Podchwytujemy ćwiczenia , które proponuje i prowadzimy je z całą grupą . Chodzi tu o to , aby dziecko uwierzyło w swoje siły , co rozluźni je i uczyni bardziej spontanicznym
Dzieci , które uczestniczyły w zajęciach ruchowych według Weroniki Sherborne stały się spokojniejsze , łagodniejsze , bardziej radosne , aktywne , wykazują większą pewność siebie i inicjatywę w zabawie . Zwiększyła się także ilość pozytywnych reakcji dzieci w stosunku do partnerów zabawy .
Dzieci stały się bardziej świadome własnego ciała , częściej wysuwały własne pomysły i łatwiej koncentrowały swoją uwagę .
Oto przykłady tych ćwiczeń .
 

I. Ćwiczenia wprowadzające – wytworzenie atmosfery wzajemnego zaufania , bliskiego kontaktu oraz poczucia bezpieczeństwa

 
Zabawa „Już czas zawiązać krąg”
Przebieg : Dzieci maszerują po obrębie koła trzymając się za ręce . Zatrzymują się i siadają . Zabawa – wywoływanie , np. „wstaną wszyscy , którzy...”
-         mają na imię...
-         dzisiaj na śniadanie pili herbatę
-         mają ciemne włosy
-         przyszli dzisiaj w spódniczce
-         lubią czekoladę
-         mają niebieskie oczy.
II. Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała
1.     Dotykanie jedną częścią ciała do drugiej .
2.     Wyczuwanie twarzy .
3.     Chodzenie w pozycji wyprostowanej i przygarbionej .
4.     Wyczuwanie stóp .
5.     Wyczuwanie nóg .
6.     Wyczuwanie całego ciała .
7.     Wyczuwanie ciężaru ciała .
8.     Wyczuwanie czasu .
III. Ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa
      w otoczeniu .
IV. Ćwiczenia ułatwiające nawiązywanie kontaktu i współpracy z partnerem
       i grupą .
1.     Ćwiczenia w parach .
2.     Ćwiczenia w trójkach .
3.     Ćwiczenia w grupie .
V. Ćwiczenia uspakajające .
 

B.   Muzyka i taniec

U dziecka każde przeżycie znajduje swój wyraz w geście , ruchu i głosie ,

co stanowi dynamiczną całość . Elementy te dają nieskończone możliwości różnych środków wyrazu , a rozwój wyobraźni ruchowej umożliwia muzyka

i taniec .

W tańcu dziecko porusza się w rytm muzyki : szybko , wolno , przyśpieszając , zwalniając, ilustruje ruchem wszystkie zmiany tempa , mową ciała ilustruje różne motywy muzyczne i rytmiczne o zmiennym czasie trwania . Podstawowe elementy tańca – rytm i ruch – pozwalają lepiej poznać własne ciało oraz pomóc ludziom wyrazić bez słów to , co się dzieje w głębi ich samych i odzyskać harmonię w różnych sferach życia .

Dziecko poprzez ruch zdobywa wiedzę o własnym ciele . Poznaje działania w przestrzeni , dostosowuje własną aktywność do sytuacji . Obserwując dzieci można zauważyć  , jak uzewnętrzniają swoje uczucia
w mimice , geście , ruchu . Dzięki uzewnętrznieniu się dziecko poznaje swoje możliwości . Poznaje własne ciało jako środek do wyrażania woli , uczuć , fantazji . Dziecko w tańcu musi nawiązać kontakt ruchowy z innymi dziećmi , współdziałać , staje się przez to członkiem wspólnoty, razem działającej
i współodczuwającej . Nabiera zaufania , przestaje być egocentryczne ,
staje się komunikatywne i otwarte . Zwiększa się jego poczucie pewności siebie , zaufanie do siebie .
Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do nieśmiałego dziecka . Bardzo istotne jest również zaspokojenie jednej z najważniejszych potrzeb dziecka – być zauważonym .
Na początku prowadzonych zajęć z dziećmi z objawami zahamowania psychoruchowego można było zauważyć , że w czasie tańca ich gesty przejawiały postawę obronną ( sztywna , napięta postawa , krótki , wahadłowy krok , zaciśnięte w pięści dłonie , unikanie kontaktu wzrokowego, grymas twarzy, izolowanie się od innych). Z czasem dzieci coraz chętniej nawiązywały kontakt wzrokowy , trzymając się za ręce tańczyły z innymi dziećmi , uśmiechały się .
 
C. Metoda Malowania Dziesięcioma Palcami (Finger Painting)
 
Malowanie dziesięcioma palcami , obejmujące manipulacje farbami
przy użyciu dłoni i palców ma wiele wspólnego z naturalną skłonnością dziecka do „paćkania się” w substancjach o konsystencji błota .
Walory tej metody to przede wszystkim : pomoc w pokonywaniu lęków , uwalnianie się od zahamowań , wzmacnianie wiary we własne siły , pobudzanie ekspresji fantastycznej . Metoda malowania dziesięcioma palcami wymaga przystosowania farb w sześciu podstawowych kolorach : niebieskim , czarnym , czerwonym , brązowym , zielonym i żółtym , można dodać także kolor biały i fioletowy . Farby powinny być podane
w miseczkach o takiej wielkości , by dziecko mogło swobodnie włożyć
w nie rękę . Drugim elementem potrzebnym do zajęć jest papier pakowy
o rozmiarach 55/40cm . Papier kładzie się na stole , do którego jest dostęp
ze wszystkich stron . W pobliżu należy umieścić miednicę z wodą i ręcznik .
Konieczna jest instrukcja słowna wychowawcy wyjaśniająca zadanie ,
a także jego obecność .
Dziecko może wykazać lęk przed włożeniem ręki do farby , wychowawca powinien sam pokazać, iż to nic strasznego . Elementem terapii za pomocą malowania dziesięcioma palcami jest końcowy jej akcent polegający na „Wystawce” wykonanych prac .
Jest to dowód uznania dla pracy dziecka .
W metodzie malowania dziesięcioma palcami zwraca się uwagę
na następujące elementy : ustosunkowanie się dziecka do tworzywa , element czasu , element ruchu , zachowanie się wobec kolorów . Notowane wyniki obserwacji dziecka w wyżej określonych zakresach , pozwalają
na uchwycenie zmian zachodzących w jego zachowaniu .
 
Obserwując reakcje dzieci na zetknięcie się z tworzywem można
zauważyć , że dzieci zahamowane psychoruchowo zachowują postawy dystansu . Pierwsza z nich wiąże się z chęcią unikania wykonania zadania .
Dziecko wykazuje opór emocjonalny związany z koniecznością zabrudzenia całej ręki farbami . Moczy koniec palca w tworzywie i maluje nim
jak pędzlem . Często przerywa malowanie . W kontakcie słownym werbalizowana jest niechęć do malowania . Dziecko robi wszystko ,
by opóźnić rozpoczęcie pracy .
Postawa dystansu występuje u większości dzieci w pierwszym zetknięciu się
z malowaniem palcami . W trakcie kolejnych seansów dzieci  powoli przechodzą do postawy zaangażowania . O jej wystąpieniu świadczy całokształt ich zachowań , malują wówczas nie tylko palcami , ale pomagają sobie ruchami całego ciała , słowami , gestami wyrażają bądź to entuzjazm bądź oburzenie . Podczas pracy obserwuje się bardzo silną reakcję emocjonalną na kontakt z mazistym tworzywem . To silne napięcie uczuciowe przyczynia się do skuteczności leczniczej malowania palcami .
Ważny jest czas trwania startu do zajęć . Dzieci zahamowane psychoruchowo mają problemy z rozpoczęciem pracy . Im bardziej się on przedłuża , tym większe prawdopodobieństwo występowania u dzieci stanów lękowych .
Należy także zwrócić uwagę na czas wykonania rysunku , częstotliwość , długość przerw w pracy . Przerwy te mogą być objawem reakcji lękowych na barwę . Niektóre dzieci przerywają pracę , by umyć ręce , co wiąże się z lękiem przed zabrudzeniem .  Ostatnim elementem analizy zachowania się dziecka jest zachowanie się wobec kolorów .
Dotyczy wyborów kolorów oraz kolejności ich użycia , reakcji dziecka
na kolor widziany na arkuszu , poprawienia położonego koloru .