Jakub (hebr. Yaʿăqōḇ, Yaʿaqov יַעֲקֹב, arab. يعقوب, Yaʿqūb, od aqeb - "pięta"), nazywany też Izraelem (יִשְׂרָאֵל) – patriarcha biblijny, którego dzieje przedstawia Księga Rodzaju.
Jakub był synem Izaaka i Rebeki, bratem-bliźniakiem Ezawa. Dzieci walczyły ze sobą już w łonie matki, co Jahwe objaśnił jej słowami "Dwa narody są w twym łonie, dwa odrębne ludy wyjdą z twych wnętrzności; jeden będzie silniejszy od drugiego, starszy będzie sługą młodszego" (Rdz 25,23).
Biblia określa Jakuba jako człowieka spokojnego, a Ezawa - jako zręcznego myśliwego. Ezaw był faworyzowany przez ojca, a Jakub - przez matkę. Ezaw był pierworodnym, jednak lekceważył ten przywilej i odstąpił go bratu za potrawę z gotowanej soczewicy. Również ojcowskie błogosławieństwo Jakub uzyskuje podstępem od niedowidzącego ze starości Izaaka. Z powodu gniewu brata był zmuszony udać się do Charanu, do brata swojej matki Labana, którego obie córki - Rachelę i Leę - poślubił.
Księga Rodzaju opisuje walkę Jakuba z tajemniczą postacią, która powiedziała: "Odtąd nie będziesz nazywał się Jakub, ale Izrael (ישׂראל), bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi i zwyciężyłeś." (Rdz 32,29)[1]. Józef Flawiusz w DDIk1_331-334 opisuje powrót Jakuba do brata swego Ezawa, podczas której natknął się on na zjawę i walczył z nią ciężko, odnosząc zwycięstwo. Zwyciężona zjawa przedstawiła się jako Anioł Boży.
Po 17 latach pobytu w Egipcie zmarł w wieku 147 lat, pochowany został w jaskini Makpela.
Jakub miał dwunastu synów:
z pierwszą żoną Leą - Rubena, Symeona (Szymona), Lewiego, Judę, Issachara i Zebulona;
z drugą, ukochaną żoną Rachelą - Józefa i Beniamina;
Ponadto Lea urodziła mu jedyną córkę - Dinę.
Potomstwo dwunastu synów Jakuba tworzyło dwanaście plemion izraelskich; do których jednak nie zalicza się nie posiadających własnych ziem potomków Lewiego - lewitów, natomiast rozróżniając dwóch synów Józefa - Efraima i Manassesa, którzy zostali przez Jakuba adoptowani[