WARUNKI LEGALNEGO ZATRUDNIANIA CUDZOZIEMCÓW

SPOZA UNII EUROPEJSKIEJ

Zasady zatrudniania cudzoziemców w Polsce nie są jednolite. W zależności od ich obywatelstwa, statusu pobytowego w Polsce oraz rodzaju pracy, którą mają wykonywać, zastosowanie znajdują różne przepisy. Dla różnych grup cudzoziemców przewidziano też odmienne zasady legalnego pobytu i podjęcia pracy w naszym kraju. Możliwość zatrudniania obywateli poszczególnych państw dodatkowo modyfikują umowy międzynarodowe czy inne porozumienia międzypaństwowe. Wielość regulacji w tym zakresie powoduje niemałe problemy pracodawców, którzy chcieliby zatrudnić w swojej firmie obywatela obcego państwa. W zależności od kraju pochodzenia oraz statusu danej osoby procedura legalnego jej zatrudnienia może być bardziej lub mniej skomplikowana. Podstawowe regulacje dotyczące zatrudniania cudzoziemców na terytorium Polski zawiera ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedno Dz.U. z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.).

Podstawowym warunkiem wykonywania pracy przez cudzoziemca jest jego legalny pobyt w Polsce. Wśród obcokrajowców przebywających legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustawodawca wyróżnił wiele kategorii cudzoziemców, którzy, w zależności od swojej sytuacji prawnej, albo są zobowiązani do posiadania zezwolenia na pracę, albo nie mają takiego obowiązku. Zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę może wynikać zarówno ze szczególnego statusu pobytu, jak i kraju pochodzenia. Bez takiej akceptacji wojewody legalnie może podjąć pracę na terytorium Polski osoba, która:

1) posiada status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej,

2) korzysta z ochrony uzupełniającej lub czasowej w Polsce,

3) uzyskała zezwolenie na osiedlenie się w naszym kraju,

4) posiada zgodę na pobyt tolerowany w Polsce,

5) ma zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich w Polsce,

6) jest obywatelem państwa:

- członkowskiego Unii Europejskiej (Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania i Irlandia Północna, Włochy, Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia, Węgry, Bułgaria, Rumunia), - Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia),

- niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać

ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi (Szwajcaria),

7) jest członkiem rodziny cudzoziemca będącego obywatelem jednego ze wskazanych wyżej państw lub jest zstępnym małżonka tego cudzoziemca - jeśli nie ukończył 21 lat, lub pozostaje na utrzymaniu tego cudzoziemca bądź jego małżonka albo jest wstępnym cudzoziemca

albo jego małżonka - jeśli pozostaje na utrzymaniu którejś z tych osób,

8) jest osobą, o której mowa wart. 19 ust. 2 - 3 ustawy z 14 lipca 2006 r. o wjeżdzie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin

Zezwolenie na pracę jest wymagane, jeśli cudzoziemiec:

1) wykonuje pracę w Polsce na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej z pracodawcą, który ma siedzibę /miejsce zamieszkania w Polsce - w tym wypadku cudzoziemiec otrzymuje zezwolenie na pracę typu A;

2) w związku z pełnieniem funkcji członka zarządu przedsiębiorcy wpisanego do KRS/spółki kapitałowej w organizacji przebywa w Polsce przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy - cudzoziemiec otrzymuje wtedy zezwolenie na pracę typu B;

3) wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany do Polski na okres dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym do Polski do pracy w oddziale lub zakładzie pracodawcy zagranicznego lub w podmiocie powiązanym z pracodawcą zagranicznym - cudzoziemiec otrzymuje wtedy zezwolenie na pracę typu C;

4) wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego, nieposiadającego zorganizowanej działalności w Polsce (m.in. ani oddziału ani zakładu) i jest delegowany do Polski w celu realizacji usługi eksportowej, czyli usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym - cudzoziemiec otrzymuje wtedy zezwolenie na pracę typu D.

5) wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i delegowany na terytorium Polski na okres przekraczający 3 miesiące w ciągu kolejnych 6 miesięcy w celu innym niż objęty zezwoleniami typu B, C, D- cudzoziemiec otrzymuje w takim wypadku zezwolenie typu E.

Zezwolenie na pracę cudzoziemca stanowi decyzję administracyjną właściwego organu (co do zasady – wojewody właściwego ze względu na siedzibę podmiotu powierzającego pracę obcokrajowcowi), przyznającą mu prawo do wykonywania pracy na terytorium RP na warunkach określonych w ustawie oraz tej decyzji (art. 2 ust. 1 pkt. 43a ustawy opromocji zatrudnienia). Dokument zezwolenia wydawany jest w 3 egzemplarzach: jeden pozostaje w urzędzie, dwa są przekazywane pracodawcy, a on z kolei ma obowiązek przekazać 1 egzemplarz cudzoziemcowi, dla którego jest ono wydane. Zezwolenie na pracę jest ważne tylko przez określony czas, wskazany w dokumencie zezwolenia, nie dłuższy jednak niż 3 lata. W wypadku cudzoziemców pełniących funkcje w zarządach spółek zatrudniających na dzień złożenia wniosku o wydanie zezwolenia powyżej 25 osób wojewoda może wydać zezwolenie na okres nie dłuższy niż lat 5. Pomimo że ustawa wskazuje, na jaki okres może zostać wydane zezwolenie na pracę, to wojewoda w swoim rozporządzeniu może skrócić okres, na jaki wydawane są zezwolenia na pracę w danym województwie. Długość okresu ważności zezwolenia na pracę może zatem różnić się pomiędzy województwami.

Zezwolenie na pracę jest wydawane dla określonego cudzoziemca i wskazuje podmiot powierzający mu wykonywanie pracy, stanowisko lub rodzaj pracy wykonywanej przez obcokrajowca oraz okres ważności zezwolenia. Wzór zezwolenia określa załącznik nr 2 do rozporządzenia MPIPS z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca.

Procedura jest dość skomplikowana. Bez względu na to, czy pracownik spoza UE będzie pracował na umowę o pracę, czy też wykonywał zlecenia, musi uzyskać zezwolenie na pracę. Żeby je otrzymać, szef musi zgłosić do odpowiedniego PUP chęć zatrudnienia pracownika na określonym stanowisku. Urząd będzie poszukiwał na to miejsce lokalnego kandydata (zwykle też umieszcza ofertę pracy w Eures, przez co teoretycznie może się po ofertę zgłosić pracownik z UE). Dopiero, gdy nie znajdzie nikogo chętnego do pracy, otwiera się dla pracodawcy droga do ściągnięcia do firmy cudzoziemca. Choć więc w Polsce nadal funkcjonuje model uzupełniającego zatrudnienia obcokrajowców (oznaczający, że zezwolenie na pracę może dostać cudzoziemiec, o ile nie ma chętnych do pracy na tym stanowisku Polaków), to znacznie poluzowano jego zasady.

Wniosek o wydanie zezwolenia na pracę składa się w Urzędzie Wojewódzkim. Decyzję o wydaniu zezwolenia podejmuje Wojewoda po uzyskaniu informacji starosty (Powiatowego Urzędu Pracy) o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o rejestry osób bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy. W tym celu pracodawca jest obowiązany zgłosić ofertę pracy na stanowisko, na którym zatrudniony będzie cudzoziemiec. Powiatowy Urząd Pracy w imieniu starosty (prezydenta) wydaje informację w terminie:

a) nie dłuższym niż 7 dni od dnia złożenia oferty pracy w przypadku braku kandydatów o odpowiednich kwalifikacjach,

b) nie dłuższym niż 14 dni od dnia złożenia oferty pracy w przypadku zorganizowania rekrutacji wśród osób bezrobotnych i poszukujących pracy.

Również w tym przypadku pracodawca jest zobowiązany do sprawdzenia legalności pobytu cudzoziemca w Polsce i posiadania kopii dokumentu uprawniającego cudzoziemca do przebywania na terytorium RP (wiza, zezwolenie pobytowe) – ustawa z dnia 15 lipca 2012 r. o skutkach powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom nielegalnie przebywającym na terytorium Polski (Dz. U. z 2012 r. Poz. 769).

Stroną postępowania administracyjnego jest pracodawca, co oznacza, że o wydanie zezwolenia wnioskuje pracodawca, który ma zamiar zatrudnić obcokrajowca, nie sam cudzoziemiec. Wypełniony wniosek o wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca wraz z wymaganymi dokumentami powinien być złożony co najmniej na 30 dni przed planowanym terminem zatrudnienia bądź przedłużenia zatrudnienia cudzoziemca.

Zezwolenie na pracę jest wydawane na czas określony, nie dłuższy niż 3 lata i może być przedłużone. W przypadku, gdy cudzoziemiec pełni funkcję w zarządzie osoby prawnej, która na dzień złożenia wniosku zatrudnia powyżej 25 osób, wojewoda może wydać zezwolenie na pracę na okres nie dłuższy niż 5 lat. Zezwolenia wydawane są dla konkretnego pracodawcy, konkretnego cudzoziemca oraz w konkretnym miejscu i na konkretnym stanowisku, na okres oznaczony datami. uzyska pozwolenie na pracę typu A. W przypadku typu A wojewoda wydaje zezwolenie, jeżeli uzyska informację od starosty właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy mającego zamiar zatrudnić cudzoziemca (wydaną nie wcześniej niż 180 dni przed złożeniem wniosku), że w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy, na proponowane miejsce pracy nie ma chętnych Polaków lub rekrutacja przeprowadzona na to stanowisko pracy wśród Polaków dała wynik negatywny. Ponadto, wysokość wynagrodzenia, która będzie określona w umowie z cudzoziemcem nie będzie niższa od wynagrodzenia pracowników, wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku.

Pracodawca składając wniosek o wydanie zezwolenia, przedstawia:

a) kopię wszystkich wypełnionych stron z ważnego dokumentu podróży cudzoziemca, którego dotyczy wniosek, a w przypadku, gdy cudzoziemiec nie posiada ważnego dokumentu podróży i nie ma możliwości jego uzyskania – kopię innego ważnego dokumentu potwierdzającego jego tożsamość;

b) informację starosty właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy, wydaną nie wcześniej niż 180 dni przed złożeniem wniosku, jeżeli jest ona wymagana;

c) potwierdzenie dokonania opłaty – zawierającą imię i nazwisko cudzoziemca – za postępowanie administracyjne,

d) pełnomocnictwo do reprezentowania pracodawcy, jeżeli w jego imieniu występuje osoba trzecia.

Wysokość opłat:

a) 50 zł – w przypadku wniosku o zezwolenie na pracę na okres do 3 miesięcy,

b) 100 zł – w przypadku wniosku o zezwolenie na pracę na okres powyżej 3 miesięcy,

c) wniosek o przedłużenie zezwolenia – 50% powyższych kwot.

Zezwolenie na pracę może zostać przedłużone, pod warunkiem, że podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi złoży stosowny wniosek do wojewody nie wcześniej niż w terminie 90 dni i nie później niż w terminie 30 dni przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę. Okres proponowanego zatrudnienia musi w takim wypadku następować bezpośrednio po okresie, na który wydane zostało aktualne zezwolenie. Do przedłużenia zezwolenia na pracę stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wydawania zezwolenia na pracę.

Zezwolenie na pracę lub odmowa wydania zezwolenia powinno zostać wydane w ciągu 1 miesiąca. W przypadku spraw szczególnie skomplikowanych – nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia rozpoczęcia postępowania. Od decyzji przysługuje odwołanie w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji za pośrednictwem wojewody do Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

BIBLIOGRAFIA:

1) Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.)

2) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie wydania zezwolenia na pracę cudzoziemca (Dz. U. z 2009 r. Nr 16, poz. 84)

3) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz. U. z 2011 r. Nr 155, poz. 919)