GOSPODARKA REGIONALNA I LOKALNA, MARKETING TERYTORIALNY

Wykład 1 – 15.03.2015 r.

Dr hab. Marian Kachniarz KGP, p. 312 G

Konsultacje: czwartek 13:00-14:00, sobota 12:30-14:00

Umiejętności:

- student umie przeprowadzić złożoną analizę czynników warunkujących rozwój regionalny i lokalny

- umie określić charakter produktu w marketingu terytorialnych

Zakres materiałów:

Treść wykładów + literatura (na bieżąco wskazywana na wykładach)

Co to jest region?

Termin „region” używany jest powszechnie zarówno w teorii, jak i w praktyce, przez co przypisuje się mu wielorakie i jednoznaczne pojęcia.

Fizyczno-geograficzny

Ekonomiczny planistyczny

Krajobrazowy REGION administracyjny

Kulturowy urbanistyczny

demograficzny społeczny

Chaos pojęciowy i metodologiczny, skutkujący wieloma nieporozumieniami.

Termin „region” wywodzi się z łaziny.

Regio (nis) oznacza dosłownie kierunek wyznaczający przestrzeń; inaczej: okolica, dzielnica, kraina, obszar

Upowszechnienie z łaciny spowodowało, że termin region jest używany w wielu współczesnych językach i oznacza: strukturę przestrzenną, wyróżnioną pod względem podobnych kryteriów w stosunku do obszarów przyległych.

Cechy regionu:

• Jednorodność cech istotnie różniących się od otoczenia

• Powiązania wewnętrzne jednostek wchodzących w jego skład

• Odznaczających się pewną specjalizacją

• Charakteryzujący się w pewnym stopniu domknięcia (samowystarczalności)

Regionalizacja i typologia

Regionalizacja – procedura wydzielania regionów (deliminacja) wg podobieństwa cech, np. uwzględniając cechy:

• Fizyczno- geograficzne

• Ekonomiczno-przestrzenne

• Administracyjne

• Statystyczno-planistyczne (np. NUTS – w krajach UE)

Powiązania wewnętrzne

Typologia – grupowanie jednostek podobnych z punktu widzenia przyjętego kryterium, pomijając przestrzenną nierozłączność.

Powiązania zewnętrzne

Przykłady kryteriów regionalizacji:

• kryteria fizyczno-geograficzne

  • położenie geograficzne, np. regiony przygraniczne

  • charakter zasobów, np. regiony leśne, surowcowe – GOP

  • cechy środowiska geograficznego, np. regiony górskie, nizinne, wyżynne, nadmorskie

• kryteria ekonomiczne i społeczne

  • stopień urbanizacji, np. regiony metropolitarne, regiony słabo, średnio i wysoko zurbanizowane

  • charakter bazy ekonomicznej, tj. podział regionów w oparciu o dominantę (np. regiony usługowe, przemysłowe itp.) lub cechę charakterystyczną regionu (działalność występujące tylko w tym regionie, np. górnictwo miedzy w regionie lubińskim),

  • poziom rozwoju, np. regiony wiodące (np. Sophia Antipolis),

  • dynamikę wzrostu, np. rozwijające się, wymagające restrukturyzacji itd.

Dialekt:

• kaszubski

• wielkopolski

• mazowiecki

• małopolski

• śląski

• nowe dialekty mieszane

Makroregiony:

• północny

• centralny

• wschodni

• południowy

• południowo-zachodni

• północno-zachodni

Województwa to poziom regionalny.

Powiaty i gminy to poziom lokalny.

Struktura NUTS – jednostki statystyczne w UE/BDL

• terytorium całego kraju -> NUTS 1

• regiony (16 województw) -> NUTS 2

• podregiony (44-część byłych województw) -> NUTS 3

• powiaty (373) -> NUTS 4

• gminy (2498) -> NUTS 5

Układ regionów administracyjnych w Polsce o charakterze hierarchicznym

1) w teorii: 2) w praktyce:

• kraj (region najwyższego rzędu)

• makroregion (kilka województw)

  

• mezoregion (województwo) region

  

• subregion (kilka powiatów) podregion

  

• mikroregion (powiat) mikroregion

• lokoregion (gmina)

Zadanie:

Do ściągnięcia: Stanisław Korenik, Alicja Zakrzewska – Półtorak „Teoria rozwoju regionalnego – ujęcie dynamiczne”, wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego, 2011, s. 23-53.

Księgarnia.ue.wroc.pl

Wykład 2

Region ekonomiczny

• obejmujący podobne, zwarte przestrzennie jednostki elementarne, np. w układzie administracyjnym są to sąsiadujące ze sobą gminy

• wykazujący powiązania (pomiędzy jednostkami wchodzącymi w jego skład) o charakterze ekonomicznym i pozaekonomicznym, np. kooperujące ze sobą przedsiębiorstwami w zakresie zaopatrzenia, zbytu

• skupiający zespół czynników wytwórczych, np. zasoby ludzkie w regionie, majątek trwały przedsiębiorców

• wykazujący mniejszy lub większy stopień samowystarczalności, np. produkcja głównie na własne potrzeby, bądź eksport

• wyspecjalizowany, tj. posiadający wyraźnie określony profil wytwórczy, z silnie rozwiniętym działem gospodarki (specjalizacja ogólna), np. usługi lub rodzajem dóbr (specjalizacja szczegółowa) – np. szkolnictwo wyższe

TYPY REGIONÓW

• strefowy

• węzłowy

• kompleksowy

Region strefowy – (powierzchniowy, homogeniczny) – region wewnętrznie jednorodny, o wyraźnej dominacji określonego rodzaju działalności społeczno – ekonomicznej, przy czym działalność ta ma charakter powierzchniowy, np. region leśne, turystyczne.

Rodzaje (pw. Stopnia jednolitości)

1. regiony specjalne – jedna cecha wyróżniająca

2. regiony grupowe – kilka rodzajów działalności

3. regiony uniwersalne – wiele różnych funkcji, gdyż obok funkcji pierwotnej i rozwiniętych na jej bazie funkcji wtórnych, rozwijają się nowe, np. w regionie turystycznym odkrycie i eksploatacja rud żelaza

Region węzłowy (nodalny) – obszar wokół większego miasta (zespołu miast), związany z nim układem stałych, codziennych, wzajemnych powiazań i ciążeń czyli obustronnej wymiany ludzi, dóbr, usług, informacji.

W regionach węzłowych wyróżnia się:

1. rdzeń – obszar koncentracji działalności społeczno – gospodarczej wraz z rozwojem gospodarczym odnotowuje się w regionach węzłowych wzrost powiazań nie spolaryzowanych nie przebiegających przez główny środek regionu

2. obszary peryferyjna – obszary ciążeń, strefy wpływów, zaplecze; granice regionu są wyznaczone poprzez zasięg powiazań i ciążeń, np. dotyczą:

1. usług – wówczas określa się regiony ciążeń komunikacyjnych

2. dojazdów do pracy – funkcjonale regiony miejskie

3. aprowizacji – regiony zaopatrzenia

4. migracji ludności – regiony urbanizacyjne

Region kompleksowy – terytorialnie określony kompleks produkcyjny o jedno- lub wielokierunkowej specjalizacji produkcyjno-usługowej; synteza układu strefowo-funkcjonalnego i układu węzłowo-strukturalnego.

Obszar, na którym w warunkach konkretnego środowiska geograficznego rozwija się pewien układ ekonomiczny, obejmujący działalność ekonomiczną (przemysłową, rolną, usługową) i społeczną człowieka

Cechy kompleksowego regionu ekonomicznego:

1. specjalizacja – określona funkcja dóbr i usług lub niepowtarzalny układ elementów branżowo-przestrzennej struktury gospodarczej regionu

2. kompleksowość działalności

Rodzaje regionów kompleksowych:

1. pierwotne - oparte na wydobyciu surowców, produkcji rolnej, leśnictwie lub rybołówstwie

2. wtórne - rozwijające się w oparciu o przetwórstwo

CO TO JEST GOSPODARKA REGIONALNA?

1. Dostarcza ram, do zrozumienia przestrzennego charakteru systemów gospodarczych.

2. Podkreśla rolę przestrzeni w analizie działalności gospodarczej

3. Stanowi element przestrzennych badań, nad sposobami reagowania na zmiany społeczno – gospodarcze.

GOSPODARKA REGIONALNA ODPOWIADA NA PYTANIA: CO, GDZIE, DLACZEGO I CO Z TEGO?

Co: odnosi się do ilości i rodzaju działalności

Gdzie: Odnosi się do lokalizacji względem innych rodzajów działalności gospodarczej lub innych podmiotów gospodarczych

Dlaczego i z jakiego powodu: odnosi się do interpretacji ekonomicznych czynników lokalizacji działalności gospodarczej.

To pytanie „za milion dolarów”, które stara się zrozumieć podstawowe czynniki i rządzące procesami rozmieszczenie działalności gospodarczej.

Co z tego wynika: To ma istotne zagrożenie dla polityki. Jakie pożądane i niepożądane konsekwencje wynikają z obecności bądź braku aktywności gospodarczej.

ROLA PRZESRZENI W TRADYCYJNYCH DZIEDZINACH NAUKI:

• Ekonomiści głównego nurtu z reguły pomijają element przestrzeni w swych analizach jak jest?

• Geografowie pomijają aspekt behawioralny, koncentrując się na odpowiedzi gdzie jest?

• Kreatorzy polityki i urbaniści skupiają się na dość oczywistym pytaniu co z tego wynika?

Specjaliści o gospodarki regionalnej usiłują powiązać te elementy i odpowiedzieć na pytanie dlaczego tak jest?

TRZY KAMIENIE MILOWE GOSPODARKI REGIONALNEJ

• Różnicowanie czynników pierwotnych (walory przyrodnicze)

• Niedoskonała dyfuzja (rozprzestrzenianie się) efektów skali i zakresu

• Niedoskonała mobilność towarów i usług. (towary lokalne i koszty transportu)

CECHY WSPÓŁCZESNEGO MODELU ROZWOJU REGIONALNEGO

1. Trwałą przewagę konkurencyjną można uzyskać głównie dzięki wysokiemu poziomowi innowacyjności gospodarki,

2. Przewaga uzyskiwana dzięki niskim kosztom produkcji jest chwiejna,

3. Podobnie nietrwała jest przewaga oparta o efekty z eksportu surowców,

4. Rola ilościowych czynników lokalizacji maleje na rzecz czynników jakościowych,

5. Zasadniczą rolę w gospodarce globalnej pełnią korporacje transnarodowe (a nie państwo)

Ad. 1. Przewaga dzięki innowacjom

• We współczesnym modelu rozwoju „jakość” produktu jest wyznaczana przez jego nowoczesność. Nie zaś – jak to miało miejsce jeszcze kilkadziesiąt lat temu – przez trwałość.

• Szybki postęp technologiczny oraz rozpowszechnienie się postaw konsumeryzmu powodują, że zużycie moralne, nie zaś zużycie techniczne, staje się powodem decyzji o zakupie.

• „The first takes all” – pierwszy zgarnia wszystko.

Produkty i usługi o wysokim poziomie innowacyjności są relatywnie drogie, a wiec koszt produkcji nie jest jedynym wyznacznikiem przewagi konkurencyjnej.

Oznacza to, że wynagrodzenie czynników produkcji może być „hojne”, a więc także, iż płace – a tym samym dochody – pracowników zaangażowanych w wytwarzanie takich produktów czy usług mogą być względnie wysokie.

Wykład 3 – 11.04.2015 r.

Ad 2. Przewaga dzięki kosztom produkcji

Przewaga uzyskiwana dzięki niskim kosztom produkcji (w terminologii zaproponowanej przez M. Portera – tzw. Przewaga komparatywna) jest chwiejna.

Wynika z włączania w obieg gospodarki globalnej coraz to nowych krajów, znajdujących się na niskim poziomie rozwoju, a więc biednych, czyli o niskich poziomie rozwoju, a wiec biednych, czyli o niskich płacach i o niskich kosztach produkcji, które są w stanie dostarczyć tradycyjne produkty i usługi po niższych cenach.

Taniego producenta może więc z rynku wyprzeć jeszcze tańszy konkurent, ponieważ tani produkt nie wymaga wysokiego zaawansowania technologicznego ani organizacyjnego i może być wytwarzany przez wielu;

Ad 3. Przewaga dzięki surowcom

Podobnie trwałej przewagi nie są w stanie uzyskać kraje i regiony, których gospodarka jest oparta o eksport surowców, mimo krótkotrwałych korzyści wynikających z okresów koniunktury rynkowej i wzrostu cen.

Po pierwsze, regiony te zależą od procesów zachodzących poza nimi (zmiany cen, zmiany popytu, spekulacja rynkowa).

Po drugie, są to z reguły gospodarki funkcjonujące w niekorzystnym otoczeniu instytucjonalnym., niezdolnym do wykorzystania dochodów z ekspertów do zmian strukturalnych i uzyskania zdolności do wytwarzania wyrobów i usług o wyższym poziomie innowacyjności, co powoduje trwałe uzależnienie od sektorów pierwotnych.

Po trzecie z reguły ich systemy polityczne prowadzą do koncentracji dochodów z eksportu w rękach wąskich elit i pogłębiającej się dualizacji społecznej.

Wieszczcie tzw. Choroba holenderska niekorzystnie wpływa na poziom ich konkurencyjności w obliczu wyeksploatowania złóż lub zmiany koniunktury.

Ad. 4. Wzrost jakościowy

Poszerzanie się gospodarki globalnej, nadmiar kapitału oraz zmiana technologiczna powodują znaczne zwiększenie swobody lokalizacyjnej działalności gospodarczej.

Kapitał stał się mobilny, umiejscawia się tam, gdzie uzyskuje najlepsze warunki gospodarowania.

Rola ilościowych czynników lokalizacji maleje na rzecz czynników jakościowych – zachęty finansowe mają ograniczone znaczenie i najsilniej oddziałują jedynie na segment „niski”, w którym koszty produkcji mają zasadnicze znaczenie.

Segment wysoki poszukuje „obudowy” firmami kooperującymi (tzw. Advanced business services), w tym bliskości zaplecza naukowo – badawczego i edukacyjnego, oraz dobrych warunków życia dla „klasy twórczej”.

Powoduje to, że gospodarka „idzie za ludźmi”, co jest sytuacją odmienną od tej, w której masowe przepływy ludności kierowały się do miejsc wydobycia lub przerobu surowców, miast portowych czy innych ośrodków dynamicznego przemysłu.

Ad 5. Korporacje a nie państwa

Dominującą rolę w gospodarce globalnej pełnią korporacje transnarodowe.

Są one twórcami nowych technologii oraz wzorów organizacyjnych.

Jednocześnie to one mają wpływ na tworzenie miejsc pracy, dostarczanie wpływów z eksportu i – o ile uznają za stosowne – wpływów podatkowych w danym miejscu (stosują bowiem wewnętrzne ceny transferowe).

Inwestycje KTN i spodziewane w ich efekcie korzyści dla kraju przyjmującego powodują, że państwa stają się klientami zabiegającymi o zainteresowanie ze strony korporacji,

Mają one bowiem do zaoferowania szereg unikatowych korzyści (zwłaszcza gdy chodzi o inwestycje w sektorze high-tech oraz B+R).

Ta specyficzna „gra rynkowa” skutkuje rywalizacją z wykorzystaniem pozostałych jeszcze w gestii narodowej narzędzi polityki gospodarczej państw (zwłaszcza podatków 22 oraz rozwiązań prawnych obniżających koszty) ukierunkowanych na realizacje korporacyjnych oczekiwań.

Nie wszyscy mogą być zwycięzcami

Jak wynika z powyższego przeglądu, tylko niektóre układy terytorialne mogą stać się atrakcyjne dla działalności gospodarczej, a jeszcze mniej liczne dla tej działalności, którą można określić przemysłem technicznie zaawansowanym i usługami wiedzy.

Są to tereny, których cechy są zgodne z obowiązującymi kryteriami lokalizacji i które dzięki temu są w stanie przyciągnąć kapitał (w tym najcenniejszy – niosący innowacje) oraz które stwarzają warunki zwiększające konkurencyjność przedsiębiorstw działających na ich terenie.

Obszary takie rozwijają się dynamicznie zarówno dzięki czynnikom endogennym jak i egzogennym, nie wymagają zewnętrznej interwencji, a ich dynamika pozwala na stałe zmienianie struktury gospodarczej, społecznej i przestrzennej

Wykład 4 – 18.04.2015r.

Konsekwencje dla polityki regionu:

Dylematy:

Powyższe prawidłowości powodują że klasyfikowanie polityki regionalnej – równość czy wydajność- nie stracił na znaczeniu, przeciwnie, można postawić tezę, że w Polsce znajdują się na średnim poziomie rozwoju, wręcz uległ zaostrzeniu.

Modernizacja może dokonywać się w znacznej mierze dzięki kapitałowym i handlowym kontaktom z zagranicą, a są one skoncentrowane w miastach (szczególnie w największych). Podczas gdy słabej rozwinięte obszary peryferyjne nie znajdują ani zagranicznego, ani tez krajowego popytu na zasoby.

Rządowa polityka regionalna stoi więc przed wyborem:

• koncentracji środków wokół celów związanych w podnoszeniu konkurencyjności całej narodowej gospodarki,

• może też orientować się na wspieranie regionów najsłabszych, względnie zacofanych co w obliczu ograniczoności środków musi powodować wolniejszą modernizację gospodarki narodowej i jednoczenie nie prowadzi do trwałego przyspieszenia rozwoju tych regionów, ma znaczenie bowiem głównie socjalne).

Poszczególne kraje w różny sposób określają swoje wybory w tej mierze.

Kraje najwyżej rozwinięte o najbardziej zaawansowanym poziomie technologicznym swoich gospodarek (np. Luxemburg, dania, Szwecja itp.) za cel swojej spójności uznaje podnoszenie ogólnokrajowej konkurencyjności, a różnice międzyregionalne nie są traktowane jako istotny wymiar tej polityki.

Z kolei kilka krajów opowiada się raczej za celem konwergencji – są to kraje o szczególnie dużych różnicach międzyregionalnych, które stanowią istotny problem ekonomiczny, polityczny czy społeczny (Niemcy, Włochy i Hiszpania)

W końcu szczególną grupę krajów stanowią najubożsi członkowie Unii Europejskiej – wszystkie nowe kraje członkowskie oraz Grecja i Portugalia, dla środków Unii Europejskiej stanowią istotną część nakładu na rozwój – wszystkie one deklarują opowiadają się za prymatem konwergencji nad konkurencją choć- średnio korzystając ze wsparcia Unii Europejskiej – w rzeczywistości często realizują politykę znacznie bardziej pro-konkurencyjną niż wynika to z dokumentów strategicznych i deklaracji politycznych.

Dylematy te są nie tylko domeną władz krajowych – ich rozstrzygnięcie muszą także zapadać w skali regionalnej i lokalnej.

Władze województwa, opracowują strategię regionu, określają czy ich głównym zadaniem będzie pomaganie najsłabszym układom lokalnym, wspieranie rozwoju całego województwa co oznacza koncentrację wysiłków na rzecz rozwoju miasta wojewódzkiego i najsilniejszych ogniw układu regionalnego

Jak w przypadku polityki regionalnej tak i w strefie polityki przestrzennej rysują się dwa odmienne stanowiska:

1. Pro wyrównawcze - spójność terytorialną uzyskujemy dążąc do zmniejszenia różnic przestrzennych w poziomie rozwoju bądź dostępnych do usług społecznych.

2. Funkcjonalne – spójność terytorialną uzyskujemy przez eliminowanie barier i ograniczeń wynikających z gospodarki przestrzennej zmniejszających możliwości uzyskiwania spójności gospodarczej i społecznej.

Polega to na:

• usuwanie barier transportowych, które organizują rozwój gospodarki i zaspokajania potrzeb społecznych.

• powiązania najważniejszych ogniw przestrzennych układu Europy i kraju- ośrodków metropolitarnych – i tych ośrodków z ich regionalnym zapleczem.

• rozwijanie sieci współpracy naukowej oraz sieci powiązań miedzy sferą B i R i biznesem.
  Przemiana w modelu:
  „Gospodarka miejsc, zastępuje gospodarka przepływów”.

Polityka spójności powinna pochodzić od interweniowania w określonych, wyodrębnionych układach terytorialnych do zwiększenia funkcjonalnych powiązań miedzy ich gospodarkami i społecznymi elementami.

Literatura do poczytania:
„Czy regiony słabo rozwinięte potrzebują wyrównania nierówności regionalnych”
B.Domański

http://www.mir.gov.pl/aktualnosci/polityka_rozwoju/Documents/DOMANSKI.pdf

Wykład 5 – 09.05.2015 r.

Co to jest klaster?

Klastry to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji.

Podmioty działające w ramach klastra konkurują między sobą, wchodzą we wzajemne interakcje (formalne i nieformalne), ale przede wszystkim znajdują pewne obszary do współpracy.

Klaster jest więc strukturą łączącą korzyści specjalizacji, elastyczności i rywalizacji niezależnych podmiotów z korzyściami skali wynikającymi ze współpracy.

W ramach klastrów generowane są wyspecjalizowane i dostępne lokalnie zasoby pozwalające na osiąganie i utrzymanie przewagi konkurencyjnej.

Struktura sektorowa klastrów

Przykład konstrukcji klastra i jego otoczenie

Przedsiębiorstwa

nabywcy maszyny i urządzenia INSTYTUCJE OTOCZENIE BIZNESU

farby, kleje itd. PRODUCENCI MEBLI design OŚRODKI BADAŃ I ROZWOJU

logistyka, zarządzanie jakością tartaki, wytwórnie płyt SZKOŁY WYŻSZE

WŁADZE POJEWÓDZKIE, POWIATOWE, MIEJSKIE I GMINNE

Po co klaster:

Lokalny łańcuch podażowy -> szybszy dostęp, niższe koszty transportu

Wyspecjalizowana siła robocza -> wyższa produktywność

Specjalistyczne usługi -> szybszy i łatwiejszy dostęp

Duża liczba firm -> możliwość wspólnych przedsięwzięć, pracy w sieciach

Możliwość wyboru dostawcy -> niższy koszt, wyższa jakość

Stowarzyszenia -> Wspólna wizja, planowanie

Uczenie się -> transfer technologii i innowacje

Przykładowe korzyści uczestnictwa w klastrze

• Obniżenie kosztów produkcji (dostawy materiałów „just-in-time”, koszty transportu)

• Dostęp do ośrodków badawczych i nowych technologii

• Dostęp do specjalistycznej kadry

• Wspólna promocja

• Stworzenie lobby producentów i przetwórców tworzyw sztucznych

• Dostęp do tanich obiektów przemysłowych

Przedsiębiorstwa mogą realizować przedsięwzięcia i inwestycje, których nie byłyby w stanie podjąć samodzielnie lub których wspólna realizacja pozwala na obniżenie kosztów lub ryzyka.

Współpraca (w tym nieformalne kontakty i przepływ wiedzy) pomiędzy przedsiębiorstwami i z instytucjami otoczenia – np. ośrodkami badawczo – rozwojowymi – silnie warunkuje innowacyjność przedsiębiorstw.

Wspólnie przedsiębiorstwa mogą także bardziej skutecznie oddziaływać na otoczenie, w tym na instytucje edukacyjne, władze lokalne lub regionalne – realizowane przez nie polityki, kierunki wydawania funduszy publicznych itp.

Krzemowa Dolina – największy klaster świata

Youtube, Oracle, Genentech, Facebook, Google, Stanford University, Yahoo itd.

• 6 tyś. Firm wysokotechnologicznych

• 1 mln pracowników

• Wspólnota technologiczna cechująca się dużą mobilnością personelu (średni czas zatrudnienia w firmie wynosi 2-3 lata)

• Źródłem postępu są region i sieci współpracy a nie pojedyncze.

Kalifornijski klaster win

Sillicon Valley (Dolina Krzemowa) – przykład skutecznej gospodarki regionalnej:

• 1896 r. – powstaje Uniwersytet Stanforda (inwestycja prywatna sfinansowana przez Stanforda)

• W czasach II wojny światowej – przeniesienie ośrodków naukowych (innowacyjnych) ze wschodniego na zachodnie wybrzeże

• 1951 r. – powstaje Stanford Industrial Park

Impulsy rozwojowe:

1. Zamówienia rządowe (80%) dotyczące:

• przemysłu zbrojeniowego,

• przemysłu kosmicznego,

Jeszcze w latach 70-tych 40% całkowitej produkcji to zamówienia amerykańskiego Departamentu Obrony – obecnie już tylko 7%.

1. Korzystna polityka władz Uniwersytetu

System zachęt do tworzenia przez pracowników i studentów własnych firm.

Klastry w Europie:

Munich Biotech Cluster

350 firm związanych z badaniami w ramach nauk przyrodniczych (biotechnologia, farmacja, medycyna).

Dzięki temu, Monachium pretenduje do najlepszego w Europie ośrodka związanego z badaniami na płaszczyźnie biotechnologii.

Łącznie wszystkie przedsiębiorstwa współpracujące ze sobą w ramach monachijskiego klastra zatrudniają ponad 20 000 pracowników/ Dodatkowe 10 000 stanowią pracownicy instytucji naukowych uczestniczących w działaniach Biotech.

Klastry w Polsce:

Liczba klastrów zakładanych w poszczególnych latach:

2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011
1	0	0	5	10	9	4	3	3

Klaster „Dolina lotnicza”

• Komponenty i usługi związane z produkcją samolotów

• 80 firm

• 22 tys. Zatrudnionych

Świat nie jest płaski…

Procesy szeroko pojętej koncentracji (miasta globalne, koncentracja innowacji, umacnianie pozycji gospodarczej regionu)

Klasyczne dylematy polityki regionalnej:

1. Równość czy wydajność? Dylemat nieunikniony (por. scenariusze dla Europy)

2. Pomoc społeczna czy rozwój? („regionalized social policy, but not socialized regional policy”)

3. Krótko- czy długoterminowe efekty? Presja polityczna na szybkie efekty – czy długotrwała konkurencyjność?

4. Pomoc miejscom czy pomoc ludziom/podmiotom? Kto jest adresatem interwencji zewnętrznej?

5. Rozproszenie czy koncentracja? Równo rozdzielać pomoc – czy koncentrować ją na obiecujących przedsięwzięciach? (p. dylemat 1)

Każda polityka regionalna musi do tych dylematów się odnieść. Wyraźna ewolucja od lewej do prawej strony poszczególnych opozycji.

Istota procesu rozwoju:

• Regiony konkurencyjne: ich cechy są zgodne z kryteriami lokalizacji. Rozwój endogenny (potencjał wewnętrzny), napływ kapitału zewnętrznego.

• Regiony niekonkurencyjne (niski PKB, zacofana struktura, słaba infrastruktura, peryferyjne położenie, niski poziom instytucji, niskie i przestarzałe kwalifikacje) oczekują pomocy.

• Sama pomoc zewnętrzna nie jest zdolna do zainicjowania ich rozwoju. Konieczne jest powstanie zewnętrznego popytu na ich zasoby. Bardzo trudne do osiągnięcia.

• Sposób wykorzystania pomocy (socjalny czy prorozwojowy) zależy od elit kraju/regionu.

• Tylko długotrwałe wysiłki mogą prowadzić do zapoczątkowania endogennego rozwoju (klasyczny przykład – Irlandia, jednak bardzo trudny do naśladowania).

Konieczność poszukiwania nowych rozwiązań:

• Infrastruktura to nie wszystko

zadaniem infrastruktury jest integracja regionów problemowych z obszarami rozwiniętymi

• Wzmacnianie kapitału ludzkiego

inwestycje w edukację i rozwój wiedzy

• Tworzenie instytucji wspomagających kreatywność

wytwarzających środowisko „zakorzenienia” się nowych firm

• Wzrost poziomu życia a nie wyrównywanie poziomu gospodarczego

interwencja powinna się skupiać na relacjach między centrum a peryferiami zapobiegając ich marginalizacji

Kto zarządza rozwojem regionalnym w Polsce?

Do 2012 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Obecnie Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju