Wykład – Region, regionalizacja, regionalizm.

Przestrzeń ekonomiczna – to przestrzeń geograficzna i na trwale zamieszkała przez człowieka; podlega podziałowi na mniejsze części – regiony.

Region – obszar przestrzennie zwarty o następujących celach:

- w jej skład wchodzą podobne jednostki elementarne np. gminy

- w ramach każdego regionu można wyróżniać powiązania wewnętrzne i zewnętrzne (wewnętrzne są silniejsze), powiązania społeczne, ekonomiczne, informacyjne, pomiędzy mieszkańcami a przedsiębiorstwami, powiązania z mieszkańcami poza regionami, import, eksport, kontakty z otoczeniem zewnętrznym itp.

- odznacza się pewna specjalizacja - region specjalizuje się np. w kierunku rolniczym, przemysłowym itp.

- ma ukształtowany zespół sił wytwórczych

-charakteryzuje się pewnym stopniem domknięcia. Regiony nie są samowystarczalne, każdy region ma inne zasoby, którymi wymieniają się miedzy sobą (regiony nie są zamkniętymi jednostkami)

- społeczność danego obszaru posiada zdolność do samodzielnego formułowania celów i ich realizacji (jest łatwiej robić cos, co sami ustaliliśmy, niż to co ktoś nam karze).

- funkcjonuje przynajmniej jeden ośrodek miejski, będący czynnikiem integrującym (co najmniej jeden ale dobrze żeby było ich kilka).

- poszczególne elementy położone są blisko siebie ( np. nie możemy nazwać regionem czegoś, co powstanie z polaczenia gminy Olsztyna, Warszawy i Wrocławia, bo leżą za daleko od siebie)

Region to nie tylko struktura gospodarcza i przestrzenna ale także określona społeczność. Wynika z tego konieczność zwrócenia uwagi na podmiotowość regionu.

3 wymiary podmiotowości regionu:

- kulturowy (poszanowanie tradycji)

-ekonomiczny (zapewnienie zdolności do samofinansowania) trudno jest doprowadzić do sytuacji, w której region będzie zarabiał tyle ile potrzebuje. Chodzi o możliwość wyposażenia regionów w dochody, o budżet.

- polityczny (region powinien mieć władze wybierane w wyborach powszechnych).

Szerokie zastosowanie pojęcia „region” wynika z faktu , ze jest on jednocześnie:

- przedmiotem badania – badanie procesów, które zachodzą na danym obszarze

- przedmiotem działania – zlokalizowanie na danym obszarze określonego dziania. Region jest utożsamiany z podziałem administracyjnym kraju.

- przedmiotem poznania – poznanie kryteriów delimitacji. Pojawia się gdy region dzielimy na mniejsze części. Zastanawiamy się dlaczego są takie a nie inne granice poszczególnych regionów, dlaczego taki kształt a nie inny.

Procedura delimitacji regionów na podstawie wyróżnionych kryteriów. Wiążemy je ze słowem limes – granica.

Warunek | bliskość położenia|

Kryterium | fizyczno geograficzne| ekonomiczno – przestrzenne| administracyjne|

Fizyczno – geograficzne  przykładowe cechy wyróżnienia (atmosferyczne, geologiczne, hydrologiczne); wyróżnione aspekty przestrzenne (krainy, prowincje, zlewnie); przykładowe typy regionów (przyrodniczy, klimatyczny)

Ekonomiczno – przestrzenne  przykładowe cechy (infrastruktura, zagospodarowanie, sieć osadnicza, specjalizacja); wyróżnione aspekty przestrzenne (zagłębia, dystrykty, okręgi); przykładowe typy regionów (ekonomiczny)

Administracyjne  przykładowe cechy wyróżnienia (polityczne, społeczne, gospodarcze); wyróżnione aspekty przestrzenne (województwa, gminy, powiaty); przykładowe typy regionów (administracyjny);

Jednostkami, które powstają z zastosowania kryteriów administracyjnych są województwa, powiaty, gminy. W historii wszystko się zmieniało. Były również inne zasady funkcjonowania poszczególnych regionów.

W latach 1990 -98 w Polsce istniały dwa szczeble samorządu terytorialnego: gminy i województwa FAŁSZ

Województwo jest obecnie największą jednostką samorządową terytorialnie PRAWDA

W myśl przepisów województwo można zdefiniować jako: regionalna wspólnota samorządowa (tworzona przez mieszkańców z mocy prawa) oraz odpowiednie terytorium.

W myśl przepisów, gminę można zdefiniować jako: lokalna wspólnota samorządowa (tworzona przez mieszkańców z mocy prawa) oraz odpowiednie terytorium.

Organem wykonawczym w gminie jest zarząd FALSZ

Starosta to przewodniczący rady powiatu FAŁSZ

Przewodniczącym zarządu województwa jest Marszalek PRAWDA

Organem stanowiącym i kontrolnym w powiecie jest rada powiatu PRAWDA

Wykład - Ewolucja systemu polityki regionalnej w Polsce

1. Poczatkowe prace koncepcyjne nad założeniami modelu polityki regionalnej

2. Implementacja know-how polityki spójności UE (kontakty wojewódzkie i programy przedakcesyjne)

3. Pierwszy okres członkostwa Polski w UE (2004 – 2006)

4. Lata 2007 – 2013

W Polsce w latach 1945 – 1989 panowała specyficzna sytuacja – system nakazowo rozdzielczy. Polityka regionalna była podporządkowana temu systemowi. Wyrażała koncepcje leżące u podstaw nakazowo – rozdzielczego systemu funkcjonowania państwa i gospodarki. Wprowadzono politykę wyrównawczą (wszystkim po równo). Jeżeli chciano przyśpieszyć rozwój jakiegoś obszaru to lokalizowano na nim inwestycję. Trudno nazwać to polityką regionalną. Jednakże działania Państwa ukierunkowana na regiony miała miejsce.

Pierwsze lata transformacji ustrojowej.

- Uwaga rządzących koncentrowała się na przygotowaniu i wdrażaniu polityki reform, liberalizacji i stabilizacji makroekonomicznej.

- Polityka regionalna polegała na wspieraniu obszarów zagrożonych wysokim bezrobociem oraz udzielaniu pomocy regionom zagrożonym restrukturyzacją przemysłu.

- W latach 1989 – 1996 nie wypracowano w pełni ani koncepcji, ani zasad ani instrumentów kształtowania polityki w układzie regionalnym.

- W tym czasie zaczęły się nawarstwiać obszary recesji i dynamicznego wzrostu. Okres zachwiania w sektorze finansów publicznych.

- 1991 – podpisujemy układ stowarzyszeniowy. Trzeba było podjąć jakieś prace dotyczące polityki regionalnej.

Prace nad modelem polskiej polityki regionalnej objęły:

- Analizy i propozycje Zespołu Zadaniowego ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce (wrzesień 1995) i Zespołu Zadaniowego ds. Polityki Strukturalnej w Polsce (wrzesień 1996).

- Działania Pełnomocnika ds. Reformy Ustrojowej Państwa.

- Uchwalenie przez Sejm RP 12 maja 2000 r. Ustawy o zasadach wspierania rozwoju regionalnego, pierwszego aktu prawnego rangi ustawowej ustanawiającego i porządkującego krajową politykę regionalną.

13.06. 2000  Utworzenie Ministerstwa Rozwoju Regionalengo i Budownictwa

(zawieranie i wdrożenie kontraktów wojewódzkich)

20.10.2001  Włączenie do Ministerstwa Gospodarki komórek organizacyjnych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i Budownictwa.

7.01.2003  Utworzenie Ministerstw…. (wysłała to)

NSRR 2001 – 2006 Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego ( NSRR)

Zgodnie z zapisami Ustawy z 12.05.2000 r. wspieranie rozwoju regionalnego odbywało się na podstawie narodowej strategii rozwoju regionalnego oraz inicjatyw samorządu województwa, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Cel główny: Tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów, w taki sposób aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z UE.

Kontrakt wojewódzki

Umowa cywilno prawna zawierana pomiędzy Radą Ministrów (reprezentowaną przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego) a samorządem województwa (reprezentowanym przez marszałka)

1. Podstawa prawna Ustawa z 12 maja 2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego.

- I edycja kontraktów (2001 – 2002)

- Przedłużenie (2002) I edycji kontraktów do 2003

- II edycja kontraktów (2004)

2. Podstawa prawna : Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o narodowym planie rozwoju:

- III edycja kontraktów wojewódzkich (2005 – 2006) jego istotą stało się dążenie do zapewnienia współfinansowania środkami budżetu państwa projektów realizowanych w ramach ZPORR i INTERREG

- IV edycja kontraktów wojewódzkich (2007 – 2008)

3. Podstawa prawna : Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z 6 grudnia 2006 r.

- V edycja kontraktów (2007 – 2013) – kontrakt wojewódzki to umowa
o dofinansowanie programu operacyjnego środkami pochodzącymi z budżetu państwa, państwowych funduszy celowych lub ze źródeł zagranicznych, zawierana przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego z zarządem województwa,
w zakresie i na warunkach określonych przez Radę Ministrów.

Wsparcie przedakcesyjne:

PHARE , ISPA, SAPARD

Pomoc przedakcesyjna Fundusze strukturalne

PHARE  EFRR, EFS

ISPA  Fundusz Spójności

SAPARD  EFOiGR, FIWR

PHARE:

Utworzony w 1989 r. od 2000 r. przekształcony w Phare 2 – program ukierunkowany na proces integracji, koncentrował się na wspieraniu priorytetów, które pomogą państwom kandydującym wypełnić kryteria kopenhaskie (wsparcie instytucjonalne – 30% środków, inwestycyjne – 70% środków)

ISPA:

Utworzony w 1999 r., pomoc Wspólnoty w ramach funduszu miała przyczynić się do lepszego przygotowania krajów stowarzyszonych do członkostwa w UE w dziedzinie infrastruktury, w sektorach ochrony środowiska i transportu.

SAPARD:

Utworzony w 1999r., program wsparcia dla działań w rolnictwie i rozwoju obszarów wiejskich państw Europy Środkowo- Wschodniej ubiegających się o członkostwo w UE.

NPR 2004 – 2006

Podstawa prawna: Ustawa z 20. 04. 2004 r. o narodowym planie rozwoju. – dokument strategiczny, w którym były wskazane mocne i słabe strony, analizy i cele strategiczne.

Cdn -> Dysproporcje …. Stanisław Korenik