Kozłek Lekarski

Valeriana officinalis

Kozłek lekarski jest wieloletnim, popularnym ziołem, rosnącym do wysokości około 0.6 - 1.2m. Można go znaleźć w całej Europie, jak również w Stanach Zjednoczonych. Łacińską nazwę tego zioła "valeriana" można przetłumaczyć na język polski jako "dobrze się miewać, dobrze się czuć", ponieważ kozłek lekarski poprawia samopoczucie oraz łagodzi bóle głowy. Z żółto-brązowego, guzkowatego kłącza wyrastają łodygi, na których rośnie od 7 do 10 par liści o kształcie spiczastym. Kwiaty kozłka lekarskiego są koloru białego, biało-różowego lub jasno-fioletowego. Specyficzny zapach suszonego korzenia kozłka lekarskiego przypomina zapach brudnych skarpetek lub niedopranej bielizny.

Różne składniki znajdujące się w korzeniu kozłka lekarskiego składają się na specyficzny zapach oraz silne właściwości uspokajające tego zioła. Butyl izowalerianowy obecny w korzeniu kozłka lekarskiego znalazł zastosowanie w produkcji sztucznych, sfermentowanych produktów jajecznych, które przyciągają kojoty oraz odstraszają sarny. Waltraty znajdujące się w korzeniu kozłka lekarskiego wywierają silne działanie uspokajające na centralny system nerwowy.

Niemieckie źródła medyczne podały, że kozłek lekarski jest efektywnym środkiem w leczeniu nerwowości, zdenerwowania oraz leczy problemy ze spaniem związane z nerwicą. Kozłek lekarski może być stosowany w różnych postaciach, np. w formie herbatek, nalewek, wyciągów, kapsułek lub tabletek. Kozłek lekarski jest również dodawany do kąpieli wodnych w użyciach zewnętrznych. Nie zauważono żadnych skutków ubocznych w stosowaniu kozłka lekarskiego ani przeciwwskazań w jego użyciu, jakkolwiek zdarzały się rzadkie przypadki problemów żołądkowych oraz bóle głowy.

SUROWCE LECZNICZE

Korzeń, kłącze.

ZASTOSOWANIE

Użycie historyczne
Kozłek lekarski był znany w średniowieczu jako zioło "leczące wszystko". Kozłkowi lekarskiemu przypisywano wiele właściwości leczniczych, a w szczególności zioło to było znane z leczenia epilepsji. W 1592 roku, Fabius Calumna opublikował szczegółową pracę na temat ziół leczniczych, w której oświadczył, że wyleczył epilepsję dzięki kozłkowi lekarskiemu.

Choroby związane ze stresem
Kozłek lekarski redukuje nadpobudliwość nerwową, uspokaja oraz jednocześnie podnosi sprawność umysłową oraz koncentrację. Kozlek lekarski jest dobrodziejstwem na prawie wszystkie dolegliwości związane ze stresem. Ogólnie, zioło to posiada uciszające, uspokajające właściwości działające na umysł.

Niepokój i bezsenność
Wiele objawów nerwicy włączając drżenia, ataki paniki, palpitacje serca, pocenie się może być łagodzone za pomocą kozłka lekarskiego. Kozłek lekarski jest pożytecznym środkiem w leczeniu bezsenności spowodowanej zarówno nerwicą jak również nadmiernym podnieceniem nerwowym. Substancje lecznicze zawarte w kozłku lekarskim obniżają nadpobudliwość kory mózgowej.

Skuteczny środek rozluźniający
Kozłek lekarski rozluźnia napięte mięśnie. Jest pomocny na napięcia ramion oraz szyi, astmę, kolkę, zespół jelita wrażliwego, skurcze mięśni oraz bóle miesiączkowe.

Wysokie ciśnienie krwi
Kozłek lekarski jest używany z innymi ziołami w leczeniu wysokiego ciśnienia krwi spowodowanego przez stres i nerwicę.

Inne zastosowania medyczne
Fobia, Nietrzymanie moczu.

WYSTĘPOWANIE I UPRAWA

Kozłek lekarski pochodzi z Europy i Północnej Azji. Rośnie dziko na podmokłych miejscach. Kozłek lekarski jest uprawiany w Centralnej i Wschodniej Europie. Zioło to wyrasta z nasiona na wiosnę, natomiast korzenie oraz kłącza 2-letniego kozłka lekarskiego są zbierane na jesieni.

BADANIA NAUKOWE

Właściwości terapeutyczne
Intensywne badania naukowe prowadzone w Niemczech i Szwajcarii potwierdziły, że kozłek lekarski poprawia jakość snu oraz obniża ciśnienie krwi.

Czynne składniki
Waltraty zawarte w kozłku lekarskim mają właściwości uspokajające i tłumiące czynności, powodujące sen. Inne składniki są również odpowiedzialne za działanie kozłka lekarskiego, ale jak do tej pory nie zostały zidentifikowane.

Układ nerwowy
Kozłek lekarski obniża nerwowość poprzez przedłużanie akcji hamującej przekaźnika nerwowego.

SKŁADNIKI

Kozłek lekarski zawiera olejki eteryczne, waltraty, alkaloidy, iridoidy, kwas walerenowy, kwasy organiczne, terpeny, trójterpeny, ester bornylowy kwasu izowalerianowego, który jest odpowiedzialny za charakterystyczny, specyficzny zapach zioła.

DAWKOWANIE

Wiele osób bierze 300-500mg ziołowego wyciągu z korzenia kozłka lekarskiego. Mogą to być kapsułki lub tabletki stosowane godzinę przed snem w przypadku problemów z bezsennością. Nalewka sporządzona na bazie alkoholowej może być również stosowana przed spaniem. Brać 5ml. Kozłek lekarski można łączyć z melisą, chmielem, pasiflorą. Dzieci od 6 do 12 lat mogą otrzymywać połowę dawki dla dorosłych.

SKUTKI UBOCZNE I OSTRZEŻENIA

Kozłek lekarski nie powinien być brany razem z alkoholem. Ostatnie badania naukowe dowiodły, że kozłek lekarski nie obniża zdolności do prowadzenia samochodu lub do operowania maszynami. Kozłek lekarski nie prowadzi do nałogu lub uzależnień. Nie są znane przeciwwskazania do użycia kozłka lekarskiego podczas ciąży lub w czasie karmienia piersią.

JAK DZIAŁA W ORGANIŹMIE

Pożytecznść kozłka lekarskiego w leczeniu problemów na tle nerwowym jest zawdzięczana głównie waltratom, które posiadają uspakajające działanie na system nerwowy. Jednym z głównych zastosowań tego zioła jest jego użycie w leczeniu bezsenności, gdzie pomaga on osobie cierpiącej zasypiać szybciej oraz jednocześnie pozwala na budzenie się rano bez ogłupiającego uczucia. Kozłek lekarski jest również częściowo pomocny dla tych, którzy nie potrafia się wystarczająco zrelaksować. Kozłek lekarski jest pomocny w leczeniu wszystkich typów nerwic związanych ze stresem. Kozłek lekarski jest również stosowany w leczeniu różnych dolegliwości zdrowotnych, na przykład problemów żołądkowych, gdzie stres lub napięcie jest głównym czynnikiem. Kozłek lekarski to również zioło relaksujące mięśnie, używane z innymi ziołami leczy wysokie ciśnienie.

UŻYCIE

KORZEŃ:

MACERACJA - Moczyć 2 łyżeczki posiekanego, możliwie świeżego korzenia kozłka lekarskiego 8-10 godzin w szklance zimnej wody. Używać jako naparu uspakajającego na niepokoje i bezsenność. Dodać 2-3 krople wody miętowej w celu zamaskowania nieprzyjemnego smaku.
NAPAR - Używać na niepokoje i bezsenność.
NALEWKA - Używać jako środka uspokajającego lub na bezsenność. Dawka może się różnić w zależnożci od jednostki. Można brać 5ml nalewki, ale u niektórych osób może powodować bóle głowy, należy więc zacząć od niższych dawek, tzn. 1-2ml. Kozłek lekarski można łączyć z lukrecją gładką i innymi ziołami posiadającymi właściwości wykrztuślne np. z chmielem w czasie kaszlu. Kozłek lekarski może być dodawany do środków na wysokie ciśnienie, które jest spowodowane napięciem nerwowym oraz nerwicą.
KOMPRES - Namoczyć kompres w nalewce z kozłka lekarskiego w celu łagodzenia skurczów mięśni.
ŚRODEK DO PRZEMYWANIA - Używać napar lub macerację z kozłka lekarskiego w celu leczenia chronicznych wrzodów oraz ran.

VALIUM Z KOZŁKA LEKARSKIEGO

• 50g świeżego korzenia kozłka lekarskiego, umytego i suszonego na słońcu przez 2 godziny

• 200ml kwaskowatego, białego wina

Zgnieść korzeń kozłka lekarskiego i wymieszać z winem. Macerować przez około jednego miesiąca. Odcedzić. W przypadkach wysokiego ciśnienia lub nerwowości pić 10 kropli rano na pusty żołądek. Powtarzać w razie potrzeby w południe i wieczorem. W czasie skurczów lub bezsenności brać 20 kropli przed spaniem.

Kozłek lekarski, czyli waleriana

 

Kozłek lekarski (Valeriana officinalis), lepiej znany jako waleriana, jest zielem, które – jak mówi nazwa – nie ma innych zastosowań poza leczniczymi. Właściwości leczące zawierają kłącza wraz z korzeniami – grube, krótkie, z korzonkami włókienkowymi, rozprzestrzeniające się w glebie na wszystkie strony. Ma dość nieprzyjemny zapach, zwłaszcza gdy roślina jest uszkodzona, ale to nic w porównaniu z zapachem jej krewniaczki o nazwie Valeriana phu. Ciekawe, że to właśnie tę drugą opisywali Dioskurus i Pliniusz Starszy, zalecając jako środek moczopędny oraz do stosowania przy astmie i chorobie płuc. W wiekach średnich kozłek był stosowany dla zmniejszenia wrażliwości układu nerwowego oraz jako środek przeciw chorobom zakaźnym i epilepsji. Nazywano go zresztą „lekiem na wszystko”. W XVIII wieku kozłek i jego preparaty włączone zostały do farmakopei wszystkich krajów europejskich. Waleriana ma silne działanie uspokajające, a jednocześnie podnosi koncentrację i sprawność umysłową. Działa też kojąco, bo zmniejsza napięcie nerwowe. Dlatego polecana jest w migrenie, w nerwicach czynnościowych, szczególnie układu krążenia, zaburzeniach neurowegetatywnych i stanach napięcia układu pokarmowego. No i poprawia jakość snu. Nie bardzo wiadomo dlaczego, bo choć wykonano wiele badań dotyczących wpływu waleriany na organizm, mechanizm działania farmakologicznego nadal nie został wyjaśniony. Stwierdzono jedynie, że preparaty waleriany dają bardzo niewiele działań niepożądanych. O jej niskiej toksyczności świadczą też przeżycia osób, które podjęły się roli „królików doświadczalnych” i przyjęły jednorazowo 20 gramów sproszkowanych korzeni, czyli ilość wielokrotnie przekraczającą dawkę leczniczą. „Króliki” odczuwały zmęczenie, nadwrażliwość na światło, bóle w przewodzie pokarmowym oraz miały zimne stopy i dłonie; objawy te całkowicie zniknęły w czasie jednej doby. Badania nad walerianą mają związek ze zjawiskiem wzrostu zaburzeń snu; w Europie Zachodniej na dolegliwość tę cierpi 40 procent populacji, w Stanach Zjednoczonych aż 60 procent. Większość pacjentów leczy się benzodiazepinami stosowanymi w psychiatrii do zmniejszenia stanów lękowych, bo działają tak szybko i pewnie, że znane są także jako „pigułki szczęścia”, mają one jednakże silne działanie uzależniające zarówno psychicznie, jak i fizycznie. W 1986 r. w Niemczech badano skuteczność preparatu zawierającego wyciąg z korzenia waleriany. W eksperymencie wzięło udział 11 168 pacjentów w wieku od 32 do 68 lat, cierpiących na zaburzenia snu, z 982 praktyk lekarskich. Ponad 72 proc. pacjentów oceniło skuteczność preparatu jako bardzo dobrą lub dobrą. Miało to znaczny wpływ na zastępowanie syntetycznych leków nasennych naturalnymi. W Szwajcarii z kolei 19 proc. pacjentów stosuje mieszkankę wyciągów z waleriany, chmielu i passiflory. Bardzo popularna jest waleriana we Francji, co roku sprzedaje się tam 50 ton preparatów z jej korzeni. Nasz wybitny farmakolog prof. Jan Muszyński pisze, że „waleriana jest złotym środkiem terapii nerwicowej. Bywa wskazana przy zaburzeniach czynnościowych systemu nerwowego, polegających na zmniejszonej pobudliwości na skutek otępienia i ogólnego osłabienia, nierówności tętna, zawrotach głowy, bezsenności. Stosuje się ją również w przypadkach bezsenności, dusznicy nerwowej, a szczególnie przy cierpieniach histerycznych. W nerwicach żołądkowych wskazane jest dodawanie waleriany do leków poprawiających trawienie”. Jednakże nikt dotąd nie wyjaśnił, dlaczego zapach waleriany przyciąga koty, szczury i dżdżownice. Najlepsze działanie terapeutyczne wykazują wyciągi przygotowane na bazie alkoholu. Oto przepis na uspokajającą i nasenną nalewkę. Po 2 łyżki rozdrobnionego korzenia i kłączy kozłka wsypać do butelki z ciemnego szkła. Zalać szklanką spirytusu. Po tygodniu przecedzić i pić przez 3 dni, 3 razy dziennie po 10, ale nie więcej niż 20 kropli. Następnie zrobić 2 tygodnie przerwy. Przedawkowanie nalewki może być bowiem przyczyną kołatania serca i bólów głowy. A to przepis na przeciwwymiotny i przeciwbólowy wyciąg wodny: Łyżkę rozdrobnionych korzeni kozłka zalać szklanką zimnej, przegotowanej wody. Odstawić na 24 godziny, po czym odcedzić i pić kilka razy dziennie po 30–50 g. Przy bezsenności wypić 1/2 szklanki godzinę przed snem.   Wiesława Kwiatkowska