Zespół Szkół Atheneum w Leśnej

Policealne Studium Administracji

rok szkolny 2009-2010

Praca kontrolna

Ekonomika przedsiębiorstw

Analiza typów inflacji i ich wpływ na gospodarke

Pojęcie Inflacji

Inflacja to wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w gospodarce. Czysta inflacja jest przypadkiem szczególnym, który pojawia się wtedy, kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie. Inaczej mówiąc zjawisko inflacji występuje w sytuacji, w której ilość pieniędzy w obiegu rośnie szybciej niż wartość towarów i usług oferowanych do sprzedaży. Taki stan rzeczy prowadzi w konsekwencji do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza w tym samym tempie.

Miernikiem inflacji jest stopa inflacji, która jest procentową zmianą poziomu cen, liczoną według wzoru:

poziom cen w roku bieżącym - poziom cen w roku poprzednim

poziom cen w roku poprzednim x 100%

Rodzaje inflacji

Według kryterium powstania:

Inflacja kosztowa(dostawców)

Jest pojęciem stworzonym przez kosztową teorię inflacji. Według tej teorii, nie można założyć wysokiej elastyczności cen. Ceny bowiem administrowane są przez monopole. Przyczyna inflacji jest niezależna od agregatowego popytu na towary.

W ramach inflacji kosztowej wyróżniamy cztery rodzaje inflacji:

1.Inflacja płacowa - wzrost płac jest niezależny od popytu na pracę

2.Inflacja ciągniona przez zyski - monopoliści podnoszą ceny na wyroby, niezależnie od popytu na nie

3.Inflacja ciągniona przez ceny dóbr importowanych - wzrost cen towarów sprzedawanych na terenie kraju spowodowany jest wzrostem cen produktów i półproduktów importowanych

4.Inflacja ciągniona przez podatki - wzrost cen spowodowany jest zwiększeniem podatków - wzrost opodatkowania "przerzuca" się na ceny

Inflację kosztową zwalczać można za pomocą ustawodawstwa antymonopolowego i polityki propodażowej.

Inflacja kosztowa jest efektem ogólnego wzrostu kosztów albo naturalnego bądź sztucznego ograniczania globalnej podaży na rynku przy stałym popycie globalnym. Ten rodzaj inflacji jest spowodowany wzrostem każdego ze składników kosztów (przy założeniu, że pozostałe nie ulegają zmniejszeniu), na przykład wzrostem płac, cen surowców i produktów importowanych, cen surowców i półfabrykatów pochodzenia krajowego, narzutów na płace (m.in. składek na ubezpieczenie społeczne), a także innych składników kosztów (kosztów płaconych odsetek od kredytów bankowych, kosztów dzierżawy itd.). Przyczyną zwiększenia się kosztów może być wytwarzanie w nieoptymalnej skali produkcji lub wysokie koszty stałe przy niewykorzystanych zdolnościach produkcyjnych, a także podniesienie podatków (nie są składnikiem kosztów, ale uwzględnia się je w kalkulacji cen).

Inflacja popytowa

Zjawisko spadku siły nabywczej pieniądza (wzrostu cen w gospodarce), zachodzące gdy podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług. W sytuacji wzrostu ilości pieniądza na rynku cena równowagi między popytem a podażą stabilizuje się na wyższym poziomie.

Wyróżniamy dwa szczególne typy inflacji popytowej: inflację pieniężną i strukturalną.

1.Inflacja pienieżna

Jest skutkiem naruszenia równowagi monetarnej, co wynika np. z nadmiaru pieniądza w obiegu albo przyspieszenia tempa jego cyrkulacji. W ramach inflacji pieniężnej wyróżniamy inflację budżetową (skarbową, emisyjną lub rządową) oraz kredytową.

a)Inflacja budżetowa

Przyczyną inflacji budżetowej jest deficyt budżetowy (wydatki rządowe przewyższające dochody), o ile jest on finansowany za pomocą monetyzacji (kreacji pieniądza bez pokrycia w towarach i usługach). Za neutralne przyjmuje się finansowanie deficytu budżetowego przez zaciąganie pożyczek na rynku finansowym, pod warunkiem nieposiadania przez banki komercyjne wolnych rezerw gotówkowych lub utrzymywania stałej ich stopy w relacji do depozytu.

b)Inflacja kredytowa

Inflacja kredytowa spowodowana jest przez nadmierne zaciąganie pożyczek bankowych, co prowadzi do wzrostu ilości pieniądza w obiegu, a w efekcie do wzrostu popytu globalnego.

Znanym przykładem inflacji kredytowej jest inflacja mająca miejsce w Stanach Zjednoczonych w 1929 roku. Głównym przeznaczeniem nadmiernie zaciąganych wówczas kredytów były inwestycje giełdowe, co szybko doprowadziło do załamania się cen akcji.

2.Inflacja strukturalna

Pojawia się, gdy producenci nie są w stanie dostosować struktury produkcji do zmian w strukturze popytu konsumentów, przedsiębiorstw i rządu.

Rodzaje inflacji według kryterium tempa

1.Inflacja pełzająca (do kilku procent w skali rocznej), nie powodująca zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych, poddającą się kontroli

2.Inflacja kroczącą (do kilkunastu procent rocznie), gdy oczekiwania inflacyjne wywołują określone zachowania podmiotów gospodarczych wzmagające ten proces, przy czym zaczyna się ona wymykać kontroli

3.Inflacja galopująca (powyżej 20%), powodującą narastające zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych, osłabienie systemów motywacyjnych, a w rezultacie zahamowanie wzrostu gospodarczego

4.Hiperinflacja, gdy natężenie procesów inflacyjnych uniemożliwia racjonalne gospodarowanie z powodu niemożności prowadzenia rachunku ekonomicznego, planowania działań gospodarczych, nieskuteczności systemów motywacyjnych, co prowadzi do anarchizacji życia społecznego

Rodzaje inflacji według kryterium przejawiania się oraz skutków:

1.Inflacja otwarta - wyraża się wzrostem cen występuje w krajach o gospodarce rynkowej

2.Inflacja tłumiona - inflacja, którą charakteryzują przymusowe oszczędności wywołane niedostateczną podażą w stosunku do efektywnego popytu. Wzrost cen jest tłumiony odgórnie. Synonimem inflacji tłumionej jest inflacja zasobowa, odłożona, odroczona.

Etapy inflacji tłumionej :

Etap 1. Rynek sprzedawcy - przyśpieszenie wyczerpywania poziomu zapasów rynkowych.

Etap 2. Wymuszona substytucja wartości użytkowych - utrzymujące się braki rynkowe wymuszają na nabywcach zakup dóbr o podobnych do poszukiwanych przez nich wartościach użytkowych.

Etap 3. Oszczędności przymusowe (luka inflacyjna) - wskutek całkowitego braku możliwości nabycia określonych wartości użytkowych bądź też rezygnacji z zajmowania miejsca w kolejce ze względu na preferowanie wolnego czasu i brak gwarancji realizacji zamierzonego zakupu.

Etap 4. Deformacja w funkcjonowaniu sieci handlu (czarny rynek, w Polsce także oficjalny rynek równoległy w sklepach tzw. eksportu wewnętrznego oraz komercyjnych, których wysokich cen nie uwzględniano w statystykach) - ten etap bezpośrednio powoduje rzeczywisty wzrost cen płaconych przez nabywców, chociaż ich oficjalny poziom mógł do tej pory nadal nie drgnąć.

Etap 5. Dezorganizacja rynku (tzw. masowy wykup towarów) - w Polsce etap ten wystąpił w 1981 oraz 1989.

Etap 6. Reglamentacja sprzedaży (może zacząć pojawiać sie we wcześniejszych etapach, także jako spontaniczna inicjatywa oddolna).

3.Inflacja jawna - objawia się wzrostem cen rynkowych, występuje w krajach o gospodarce rynkowej, gdzie ceny kształtują się pod wpływem ścierania się popytu z podażą.

4.Inflacja ukryta różni się od inflacji jawnej tym, że trudności z nabyciem produktów nie są spowodowane wzrostem ich cen, lecz brakiem towarów w sklepach i niemożliwością ich zakupu.

Jest to zjawisko dość powszechne w krajach centralnie kierowanych (również w Polsce do 1989r.), w których ceny były ustalane przez państwo i zjawisko wzrostu cen i inflacji jawnej nie występowało tak jak w krajach wolnorynkowych.

Skutki inflacji

Generalnie rzecz biorąc, inflacja jest zjawiskiem niepożądanym, powoduje szereg bardzo niekorzystnych skutków – zarówno ekonomicznych, jak i społeczno – politycznych. W pracach naukowych wspomina się o stymulującym oddziaływaniu inflacji pełzającej, jednak doświadczenia gospodarcze wskazują, że w dłuższej perspektywie nawet ten typ inflacji może wymknąć się spod kontroli, powodując znaczne osłabienie koniunktury gospodarczej.

Skutki inflacji dla społeczeństwa oraz gospodarki narodowej

Skutki inflacji ponosi zarówno społeczeństwo, jak i gospodarka narodowa. Negatywne skutki inflacji, zwłaszcza przy inflacji nieprzewidzianej ponoszą;

1.Ludzie oszczędzający - kiedy trzymają pieniądze w kieszeni lub na rachunku oszczędnościowym płatnym na żądanie,

2.Banki, które udzielają pożyczek na długie okresy i w momencie wypłaty udzielonych pożyczek pieniądze przy inflacji mają dal banków mniejszą siłę nabywczą,

3.Ludzie pracujący, którzy w związku z inflacją otrzymują podwyżkę płac popadają w wyższy podatek ,czyli w wyższą kategorię stawek podatkowych,

4.Emeryci, gdyż indeksacja emerytur, tak jak wzrost płac pracowników nie nadąża za wzrostem cen.

Korzyści z inflacji mają ludzie, którzy:

1.Przewidując wzrost cen kupują wcześniej po relatywnie niskich cenach i sprzedają później po cenach wyższych,

2.Zaciągają kredyty hipoteczne w okresie inflacji i spłacają je w pieniądzach mających mniejszą siłę nabywczą - takie zjawisko nazywa się premią inflacyjną.

Korzyści z inflacji ma również rząd, który dodrukowuje pieniądze i powiększa budżet przez zwiększenie podatków. Jednak wskutek tego zostaje naruszona równowaga między popytem a podażą, wzmaga się tempo inflacji i zubożenie społeczeństwa.

Skutkami dla gospodarki narodowej będzie:

1.Niechęć przedsiębiorców do podejmowania inwestycji, gdyż nie można przewidzieć realnych zysków,

2.Spadek innowacji i produkcyjności w przedsiębiorstwach gdyż u przedsiębiorców zmniejsza się zainteresowanie kredytami, na które nakładane są wysokie odsetki,

3.Dewaluacja waluty krajowej - więcej złotówek należy zapłacić za jednego dolara,

4.Zakłócenie w systemie finansowym na skutek dużych zmian cen papierów wartościowych,

5.Osłabienie wiarygodności państwa u wierzycieli.

Ograniczenie inflacji lub przeciwdziałanie jej wystąpieniu wymaga odpowiedniej polityki państwa w zakresie kształtowania dochodów społeczeństwa, ograniczania deficytu budżetowego (polityka fiskalna), kontroli emisji pieniądza przez bank centralny i kreacji pieniądza kredytowego przez banki komercyjne (polityka monetarna).

Skutki inflacji ze względu na jej nateżenie

Inflacja zwłaszcza dwu i więcej cyfrowa bywa zabójcza dla gospodarki danego państwa. Rodzi niepewność w przewidywaniu zysków, zniechęca do podejmowania inwestycji, jej wzrost powoduje wzrost stopy procentowej, spadek zainteresowania kredytami, co wpływa niekorzystnie na inwestycję. Inflacja na dłuższą metę prowadzi do dewaluacji waluty i podrożenia importu, co powoduje dalszy wzrost cen krajowych. Wpływa również negatywnie na rynek papierów wartościowych i zakłóca tym samym działalność całego systemu finansowego państwa. Obniża też realne dochody ludności, wprowadza niepewność jutra.

Mniejsze znaczenie ma inflacja pełzająca, czyli jedno cyfrowa, w ograniczonych ilościach jest nie do uniknięcia i może stymulować dodatnio rynek krajowy, a nadmierne jej zwalczanie może doprowadzić do recesji.

Dużo gorsze efekty może budzić inflacja galopująca, czyli dwu cyfrowa, może się ona wymknąć spod kontroli państwa i Banku Centralnego i wejść w fazę hiperinflacji trzycyfrowej, co działa destrukcyjnie na gospodarkę i destabilizująco na stosunki społeczno-polityczne.

Koszty inflacji

Rzeczywiste koszty inflacji zależne są od dwóch elementów. Po pierwsze, od tego, czy przedsiębiorcy i konsumenci spodziewają się inflacji, czy też stanowi ona dla nich zaskoczenie. Po drugie, od zdolności stworzenia przez rząd i system podatkowy reguł umożliwiających uczestnikom rynku dostosowanie się do inflacji. Gdyby możliwe było dokładne określenie stopy inflacji w prognozie krótkoterminowej (na następny rok czy kwartał), wówczas producenci, konsumenci i system gospodarczy mogliby się do niej przygotować, na przykład przez podniesienie o wielkość wynikająca z przewidywanej wielkości inflacji płac nominalnych i nominalnej podaży pieniądza na rynku, zmiany podatków tak, aby realne wpływy do budżetu nie uległy zmianie, co umożliwiłoby wydatkowanie ze środków budżetowych takich samych realnych sum itp. W rzeczywistości jednak niemożliwe jest ani absolutnie precyzyjne oznaczenie przyszłych rozmiarów inflacji, ani też pełne dostosowanie się wszystkich uczestników rynku i w konsekwencji wszyscy ponoszą określone koszty inflacji. Podkreślić należy, że rządy w swoich dziedzinach najczęściej koncentrują się na zmniejszeniu kosztów inflacji ponoszonych przez gospodarstwa domowe, a jedna z wykorzystanych metod jest indeksacja płac, która automatycznie dostosowuje wielkość nominalnych zobowiązań do skutków inflacji.

Koszty inflacji znacznie rosną, gdy pojawia się ona niespodziewanie lub tez gdy gwałtownie rosną jej rozmiary. Jeżeli ceny rosną niespodziewanie, straty ponoszą posiadający aktywa (należności) o wartości wyrażonej tylko nominalnie, a zyskują osoby będące dłużnikami (mające zobowiązania). Oznacza to, że nieoczekiwana inflacji powoduje redystrybucję zasobów pieniężnych między wierzycielami a dłużnikami, a to może obniżyć ogólnoekonomiczną efektywność alokacji zasobów.

W sytuacji, gdy nie można przewidzieć wysokości inflacji, rośnie niepewność działania zarówno po stronie konsumentów, jak i producentów. Przedsiębiorstwa mogą mieć trudności w precyzyjnej kalkulacji kosztów oraz przewidywaniu przyszłych realnych zysków, co może doprowadzić do destabilizacji w gospodarce. Długotrwała inflacja oznacza też deprecjację pieniądza krajowego w stosunku do innych walut i w konsekwencji jego dewaluację. Zabieg ten ma na celu urealnienie kursu wymiennego pieniądza krajowego oraz konkurencyjności eksportu danego kraju.

Najwazniejsze wnioski wyciągnięte ze skutków inflacji

Inflacja oznacza spadek wartości pieniądza oraz wzrost poczucia niepewności w społeczeństwie. Jej wzrost wywołuje spadek skłonności do oszczędzania i chęć gwałtownego pozbywania się posiadanej gotówki.

Inflacja zakłóca procesy gospodarcze. Wzrost cen powoduje zaburzenie procesów w gospodarce: zakłóca procesy produkcji i wymiany, powoduje też ucieczkę od pieniądza.

Inflacja powoduje spadek płac realnych. Wzrost cen powoduje spadek siły nabywczej pieniędzy, a w konsekwencji także spadek płac realnych – nawet w przypadku, gdy umowy zawierają klauzulę o rewaloryzacji płacy w związku z inflacją.

Inflacja obniża poziom życia w społeczeństwie. Nadmierny wzrost cen obniża poziom życia społeczeństwa: częściej rezygnuje się wówczas z zakupu dóbr luksusowych czy z zaspokajania potrzeb wyższego rzędu.

Inflacja uderza w najbiedniejszych. Bogatsza część społeczeństwa posiada zazwyczaj bezpieczne lokaty, chroniące przed inflacją. Ponadto zjawisko spadku siły nabywczej pieniądza dotyka wprawdzie bogatszych, ale raczej nie zagraża ich egzystencji (co najwyżej, powoduje ograniczenie ich inwestycji czy zakupów towarów luksusowych). Inflacja uderza najsilniej w najbiedniejszych, którzy nie mają żadnej możliwości ucieczki przed jej skutkami.

Inflacja prowadzi do ucieczki od pieniądza. Skoro inflacja powoduje spadek siły nabywczej pieniądza, ludzie mają coraz mniejszą chęć do oszczędzania. Zamiast gromadzić pieniądze, wolą je natychmiast wydawać – często nawet w sposób mało racjonalny. W skrajnych przypadkach hiperinflacji ludzie pozbywają się pieniędzy natychmiast po ich otrzymaniu, co powoduje bardzo często występowanie marnotrawstwa (jeśli kupowane są na zapas np. łatwo psujące się artykuły żywnościowe).

Inflacja jest zjawiskiem samonapędzającym się. Wzrastająca inflacja skłania zazwyczaj producentów i konsumentów do podejmowania prób zabezpieczenia się przed jej negatywnymi skutkami. Zwykle napędzają oni tym samym spiralę inflacyjną (Klasyczny przykład to pracownicy, żądający podwyżek w obliczu szybkiego wzrostu cen, otrzymawszy więcej pieniędzy natychmiast je wydają, powodując wzrost popytu i kolejny skok cen, po czym znów wysuwają żądania płacowe i tak dalej).

Inflacja pogarsza ocenę kraju w świecie. Zbyt wysoka inflacja przyczynia się zawsze do niższej oceny kraju na arenie międzynarodowej. Może to powodować na przykład trudności przy próbie sprzedaży papierów wartościowych na rynkach zagranicznych, zniechęca też zagraniczne firmy do inwestycji bezpośrednich.

Jak więc wynika z powyższej analizy, inflacja nie jest zjawiskiem korzystnym dla gospodarki. Mogą z niej skorzystać tylko jednostki, które wcześniej ją przewidzą.