Nauczyciel, rodzina - ich wpływ na rozwój aktywności twórczej dzieci.
Jeżeli Program wychowania w przedszkolu postuluje wszechstronny
rozwój osobowości dziecka, a tym samym "...kształtowanie człowieka naprawdę
dojrzałego, niezależnego, twórczego, to istnieje tylko jedna metoda - dorosły
musi umożliwić dziecku ekspresję i zaspokojenie w działaniu pragnień i
skłonności dziecka, unika zaś tego, co w sposób naturalny przeszkadza jego
spontaniczności.
Od pierwszych dni pobytu dziecka w przedszkolu nauczyciel uczestniczy w
procesie wychowania, tworzy system wartości, wyrabia kryteria ocen, kształtuje
poglądy i przekonania wychowanków, Dlatego kierowanie dzieckiem powinno być
rozważane, przemyślane, nastawione na osiągnięcie pozytywnych rezultatów. Nie
ulega wątpliwości, iż nauczyciel jest dla dziecka niekwestionowanym autorytetem.
To w nim szuka ono wzorów, ideałów, oparcia, akceptacji i uznania. Dlatego
nauczyciel swoją postawą powinien wzbudzać zaufanie i odznaczać się dużym
poczuciem sprawiedliwości. Jego życzliwość, serdeczność, a zarazem stanowczość i
konsekwencja warunkują i poniekąd gwarantują efektywność oddziaływań
wychowawczych.
Rozwój aktywności twórczej dzieci nie może być pozostawiony
naturalnemu biegowi rzeczy. Zawsze musimy pamiętać, że potrzebny jest celowy i
systematyczny proces kierowany przez nauczyciela. Podstawowym
czynnikiem w rozwijaniu ekspresji plastycznej dziecka jest systematyczna i
ciągła inspiracja jego twórczości plastycznej. Źródłem tej inspiracji są zajęcia
i zabawy organizowane i kierowane przez nauczycielkę. Nauczycielka, mając
na celu wielostronny i harmonijny rozwój osobowości dziecka powinna tak
łączyć zajęcia i zabawy, by inspiracja twórczości plastycznej, mająca swe źródło w
tych zabawach, szła w parze z intelektualnym i emocjonalno-uczuciowym
rozwojem dziecka.
Nauczycielka jest organizatorem aktywności dziecka, decyduje o rodzaju
zadań podejmowanych przez dziecko i steruje psychologiczną recepcją sytuacji, w
której owo działanie przebiega. Proponowaną dla nauczyciela rolą jest rola
kierownika zespołu twórczego. Określając cechy oraz formułując podstawowe
wymagania stawiane dobremu kierownikowi zespołu twórczego, bo za taki zespół
realizujący zadanie indywidualne i zbiorowe należałoby uznać dzieci, można
przedstawić w kilku punktach.
1. Dobry poziom orientacji w aspektach emocjonalnych procesu
twórczego - rozumienie potrzeby błądzenia, uwzględnianie
okresów
zwątpienia, zwalniania tempa pracy.
2. Umiejętność udzielenia pomocy każdemu dziecku we
właściwym sformułowaniu problemu, określenie trudności.
3. Rozumienie i docenianie wartości reprezentowania przez
dziecko własnych poglądów, niekoniecznie zgodnych z poglądami
kierownika - nauczyciela.
4. Rozumienie i docenianie wartości silnego osobistego
zaangażowania dziecka w realizowane zadania twórcze.
5. Świadomość konieczności zindywidualizowanego traktowania
poszczególnych dzieci .
6. Umiejętność łączenia żywego zainteresowania działaniem
dziecka z koniecznością pozostawienia mu dostatecznej swobody -
nie wywieranie presji, niekontrolowanie zbyt ścisłe lecz życzliwe
traktowanie pomysłów, troska o ich realizację, chętne udzielanie
informacji, stawianie dostatecznie ambitnych i jednocześnie jasnych i
zrozumiałych zadań.
7. Umiejętność wzbudzania u dzieci przekonania o własnej dla
nich życzliwości i zainteresowania ich kłopotami, radościami.
8. Dysponowanie dostateczną ilością czasu i ochoty na
rozmawianie z dzieckiem o jego sprawach.
W każdym świadomie i celowo realizowanym procesie dydaktyczno-
wychowawczym nauczyciel pełni rolę kierowniczą. Inaczej pełni ją, gdy nastawia
się na rozwijanie osobowości twórczych i inaczej wówczas, gdy kształci
naśladowców (odtwórców). Gdy zmierza do rozwijania osobowości twórczych,
preferuje cele twórcze, zwłaszcza problemy otwarte, oraz zapewnia warunki
sprzyjające tworzeniu i odkrywaniu pożytecznych dla dzieci nowości. Gdy
natomiast wychowuje naśladowców preferuje cele odtwórcze, zwłaszcza
zadania zamknięte. Nauczyciel pragnący wychowywać młodych twórców,
powinien nie tylko znać wewnętrzne i zewnętrzne warunki sprzyjające stymulacji i
uprawianiu twórczej aktywności, ale winien je także respektować
(wewnętrznie) i organizować (zewnętrznie)".
Rodzina kształtuje te wszystkie cechy i dyspozycje dziecka, które
decydować będą o jego przyszłym losie. Dziecko odpowiednio wychowane
ma w przyszłości większe szansę skutecznego zaspokojenia swoich i cudzych
potrzeb niż dziecko zaniedbane, nie posiadające odpowiednich wiadomości,
umiejętności i sprawności. Jest również niezdolne do panowania nad sobą i
przeżywania uczuć i wartości właściwych z punktu widzenia zaspakajania
potrzeb. Z reguły rodzina jest ważkim czynnikiem wyznaczania sposobów
zaspakajania. Sposoby te zależą w ogromnej mierze od stosunków panujących w
danej rodzinie oraz od zwyczajów i obyczajów. Urodzenie się w danej
rodzinie, wyznacza nie tylko punkt startu do dalszej życiowej drogi, lecz do
pewnego stopnia określa także szansę realizacji przyszłych celów życiowych.
Szansę te są większe w rodzinach zamożnych, wykształconych i
ustosunkowanych, a znacznie mniejsze w rodzinach biednych, posiadających
rodziców nie dokształconych i pozbawionych społecznego oparcia.
"Gdy dzieciństwo jest trudne, kiedy nie ma w mm dostatecznego ciepła
uczuciowego, pogodnego nastroju, gdy nie daje dziecku poczucia bezpieczeństwa,
nie ma ono w późniejszym życiu dokąd wrócić, nie ma o co się oprzeć
Rodzice nie stworzą uzdolnień u swojego dziecka. Zawiera ono w sobie
wszystko, co jest mu potrzebne do pełnego rozwoju i wymaga tylko odpowiednich
warunków by rozwijała się aktywność twórcza. Pod wpływem rodziców dzieci
nauczą się bycia ostrożnymi, co ogranicza ich rozwój twórczy. Dzieci nie doceniają
własnych pomysłów, pomniejszają własne możliwości. Rodzice natomiast często
wpajają pogląd, że żyć aby przeżyć jest bezpieczniejszą strategią zachowania się, niż
podejmowania wysiłków w dążeniu do osiągnięcia sukcesu. Nie wszyscy rodzice są
na tyle elastyczni by zaaprobować inne metody wychowania niż te, jakimi oni byli
wychowywani. Nieufnie podchodzą do nowych idei i traktują dziedzinę psychologii
dziecięcej jako naukę nieprzydatną. Jeśli ojciec stosował kary cielesne to jego syn
uzna to za stosowaną metodę dla własnych dzieci, jeśli wymagano od nich
bezwzględnego posłuszeństwa, tego samego będą wymagali od swoich dzieci. Jeżeli
zostali wychowani w atmosferze całkowitej swobody, będą te same wyniki. Możemy
mieć do czynienia z sytuacją odwrotną, rodzice negują wszystko to co ich rodzice
uznawali za słuszne.
Inni rodzice prezentują tzw. potrzebę zależności. Wielu z nich pragnie, aby
ich dzieci były "milutkie" gdyż takie dziecko najpełniej zaspakaja rodzicielską
potrzebę zależności. Rodzice widzą w swym dziecku osobę zdolną do
podejmowania ważnych decyzji odnośnie do własnych potrzeb. Np.: "Jesteś jeszcze
za mały aby to zrobić, daj ja to zrobię", matka uzależnia dziecko od siebie. Dziecko
uczy się tego, że jest małe i słabe.
Inną postawą, która również nie sprzyja rozwijaniu aktywności twórczej to
postawa miniaturki rodziców. Dzieci są wychowane po to, aby odzwierciedlać
pogląd rodziców. Gdy dorosną i zetkną się z odmiennymi poglądami i opiniami,
uniezależnią się w swoich postawach od rodziców, wówczas będą oni tym bardzo
zaniepokojeni.
Dzieci powinny mieć dostęp do zainteresowań i poznać poglądy rodziców, ale
nie można im tego narzucać, muszą mieć możliwość konfrontacji tych poglądów z
innymi. Każde dziecko jest mną indywidualnością i dlatego dla każdego z osobna
konieczne jest dobranie takich metod, które odpowiadają jego wymaganiom. Rodzice
powinni mieć doskonałe wyczucie, jakich reakcji mogą spodziewać się od
dziecka.
Opracowała:
-
mgr Małgorzata Stachurska - dyrektor
Miejskie Przedszkole Nr 25 w Częstochowie ul. Wittiga 1