Temat: Szkoły wczesnoklasyczne i ich wpływ na rozwój klasycyzmu.

W okresie pośrednim między barokiem a klasycyzmem szczególną rolę odegrały trzy ośrodki: Manheim, Berlin i Wiedeń. Kilka generacji kompozytorów związanych z tymi ośrodkami stworzyło odrębne szkoły: manheimską, berlińską i tzw. starowiedeńską.

1. Szkoła manheimska

Grupa kompozytorów różnych narodowości (generacje) skupionych na dworze w Manheimie. W drugiej poł. XVIII w. był to wyróżniający się ośrodek muzyki orkiestrowej. Działalność szkoły rozciągnęła się na około 60 lat (1740-1800), najbujniejszy jej okres przypada na lata 1750-1770.

Przedstawiciele:

• Jan Stamitz

• Franz Xawer Richter

• Iganz Holzbauer

• Anton Filtz

• Carl Josef Toeshi

• Wilhelm Cramer

Znaczenie:

• Kształtowanie wzoru formy sonatowej - wyraźniejsze kontrasty dynamiczne.

• Kształtowanie 4-częściowego cyklu sonatowego, powiększenie rozmiarów poszczególnych ogniw, zwłaszcza finałów.

• Rozwój klasycznej kameralistyki (kwartet smyczkowy - Richter)

• Rozwój klasycznej faktury orkiestrowej i wykształcenie wzoru klasycznej orkiestry i nowoczesnej instrumentacji.

• Zespół orkiestrowy = kwintet smyczkowy - podstawa zespołu (wiolonczele i kontrabasy realizują wspólną linię melodyczną), podwójna obsada fletów, obojów i rogów, kotły (czasami).

• Wzrost znaczenia dynamiki i artykulacji, wprowadzenie oznaczeń dynamiki falującej.

• Stosowanie „motywów westchnień” - wykorzystywanie przednutek

• Ustalenie 4-cz. budowy symfonii: allegro (ekspozycja, przetworzenie, repryza, koda), andante, menuet, finał (szybkie tempo) = Johann Stamitz, Anton Stamitz, Carl Cannabich

• Dominacja kantylenowej melodyki.

• Stworzenie nowoczesnej faktury symfonicznej: melodia, podstawa harmoniczna i wypełnienie harmoniczne.

2. Wczesna Szkoła Wiedeńska (starowiedeńska)

Ważny ośrodek muzyczny od około połowy XVIII w.

Przedstawiciele:

• Georg Reutter

• Francisco Conti

• Georg Matthias Monn

• Leopold Gassmann

• Carlos d'Ordonez

• Leopold Hoffmann

Znaczenie:

• Rozwój formy sonatowej - ustalenie ekspozycji, przetworzenia i repryzy, pojawienie się tematów pobocznych.

• Związki z barokiem - występowanie snucia motywicznego, niewielkie kontrasty tematyczne, stosowanie czasem obsady triowej.

• Formowanie cyklu sonatowego - sporadycznie już cykl 4-częściowy (G. M. Monn)

• Ogniwa cyklu niewielkie, nawiązują do divertimenta.

• Wzrost znaczenia altówki (L. Gassmann, C. d'Ordonez)

• Symfonie koncertujące (L. Hoffmann)

• Przenikanie się różnych stylów w muzyce - wielonarodowościowa struktura cesarstwa austro-węgierskiego.

• Popularne formy: serenady, divertimenta, notturni, cassationes - utwory wieloczęściowe wykorzystujące często popularne melodie operowe, pieśni ludowe, tańce.

• Wpływ w/w form na symfonie szkoły starowiedeńskiej.

• Rozwój mieszczaństwa - wzrost zainteresowania muzyka instrumentalną o popularnym charakterze, wykonywaną na wolnym powietrzu.

3. Szkoła Berlińska (Obejmowała grupę kompozytorów różnych narodowości skupionych wokół dworu Fryderyka Wielkiego.)

1. Północnoniemiecka

Przedstawiciele:

• Joann Joachim Quantz

• Carl Heinrich Graun

• Johann Gottlieb Graun (brat C. H. Graun)

• Carl Philipp Emanuel Bach

• Friedrich Wilhelm Marpurg

• Georg Philipp Telemann

• Wilhelm Friedemann Bach

Założenie: idea syntezy pozbawionej niewolniczego naśladownictwa oraz uwypuklenie rodzimych, szczególnie północnoniemieckich tradycji.

Znaczenie na gruncie muzyki instrumentalnej:

• Kształtowanie cyklu sonatowego oraz formy sonatowej zwłaszcza na gruncie sonaty klawesynowej (C. Ph. E. Bach).

• Odwrót od polifonii w kierunku homofonii, zastosowanie często formy o budowie trzyczęściowej da capo.

• Zainteresowanie formami instrumentalnymi: sonatą, suitą, symfonią koncertującą podręczników koncertem.

• Powstanie podręczników do gry na instrumentach klawiszowych (C. Ph. E. Bach) i na flecie (J. J. Quantz)

1. I Berlińska Szkoła Pieśni od ~1753r.

Przedstawiciel:

• Chrystian Gottfried Krause (zbiór Oden und Melodien)

Cechy:

• Prostota, ludowy charakter.

• Tematyka: pasterska, liryczna.

• Przeważnie zwrotkowa forma.

• Towarzyszenie klawesynu.

1. II Berlińska Szkoła Pieśni od ~ 1770r.

Przedstawiciele:

• Johann Abraham Schultz

• Johann Friedrich Reihardt

• Carl Friedrich Zelter

Cechy:

• Oczyszczenie pieśni z naleciałości stylu galant.

• Znaczenie elementów ludowych.

• Zainteresowanie niemiecką poezją (J. Goethe).

• Wzbogacenie harmoniki.

• Pojawienie się pieśni deklamacyjnej.

• Towarzyszenie fortepianu.

Znaczenie Szkół Berlińskich: WYKSZTAŁCENIE PODSTAWY DO ROZWOJU NIEMIECKIEJ PIEŚNI ROMANTYCZNEJ.

---