1. WAŻNE MINI PORADNIK SURVIVALOWY ver. 0.89

1. Jeżeli nie zagraża ci niebezpieczeństwo, zostań na miejsca katastrofy – łatwiej cię odnajdą i będziesz mógł korzystać z zasobów pojazdu/samolotu. Nie panikuj. Jeżeli to możliwe, usiądź na chwilę i zastanów się co robić.

2. Oddziel żywych od zmarłych. Bezzwłocznie udziel pierwszej pomocy rannym.

3. Uratuj co się da z żywności, wody i sprzętu. Zrób listę ocalonych rzeczy, sprawdź co kto potrafi z ocalonych.

4. Zadbaj o ochronę przed słońcem, zimnem, opadami, wiatrem, dzikimi zwierzętami, itd. Może będziesz musiał rozpalić ogień lub zbudować schronienie.

5. Ustaw znaki sygnalizacyjne aby być widocznym dla ratowników. Przygotuj system sygnalizacji, wzywania pomocy i komunikacji (ogniska sygnalizacyjne, duże znaki na ziemi).

6. Rozejrzyj się wokół. Przygotuj plan co dalej. Zadbaj o wodę i jedzenie. Pamiętaj o oszczędzaniu sił.

7. Określ gdzie jesteś, jeśli musisz przygotuj się do wymarszu, zaplanuj trasę i zgromadź zapasy.

8. Pamiętaj, że w twoim Survival KIT znajdują się narzędzia i środki które pomogą Ci w przetrwaniu.

Walka o przetrwanie jest trudna i bolesna, ale to nie zabija. Jak długo masz wolę życia, PRZETRWASZ!

2. PIERWSZA POMOC

A. Przenieś rannego z miejsca wypadku jeśli grożą mu dalsze niebezpieczeństwa. Jeżeli pacjent ma podejrzenia uszkodzenie kręgosłupa – nie ruszaj go!!!

B. Obejrzyj pacjenta i sprawdź, czy jest przytomny i reaguje na bodźce. Zapytaj się co mu dolega.

C. Połóż pacjenta na plecach, udrożnij drogi oddechowe odciągając głowę do tyłu, żuchwę do dołu, oczyść jamę ustną z ciał obcych. Sprawdź przez 10s: unoszenie klatki piersiowej, słuchowo szmery oddechowe i oddech na poliku. Jeżeli nie oddycha - wykonaj 2 wdechy do uniesienia klatki piersiowej

* Ułóż dłonie na środku mostka i rozpocznij rytmiczne uciskanie klatki piersiowej (4cm w dół, 100 uciśnieć na minutę). Pamiętaj o wyprostowanych łokciach. Wykonaj 30 uciśnięć, następnie 2 wdechy.

* Po 10 wdechach lub 1min sprawdź przez 10s czy powróciła akcja oddechowa. Jeżeli oddech nie nie ma, kontynuuj do przybycia pomocy, powrotu oddychania lub wyczerpania fizycznego (1h). Zmieniaj się z innymi.

D. Powstrzymaj krwawienia – załóż opatrunek uciskowy, uciśnij tętnicę ręką, unieś kończynę.

E. Jeśli pacjent jest nieprzytomny, połóż go w pozycji bezpiecznej i od tej chwili nie przenoś.

* Pozycja bezpieczna (boczna ustalona) – ułóż ofiarę na plecach, uklęknij przy niej. Rękę oddaloną od ciebie, ułóż jej w poprzek na piersiach. Rękę bliżej siebie ułóż wzdłuż głowy ofiary. Obróć go, ciągnąc do siebie za biodro i ramię tak, aby leżała na boku. Nogi ugnij w kolanach. Sprawdzaj regularnie stan pacjenta.

* Walcz z szokiem! - przenieś pacjenta i połóż go na równej powierzchni izolując od ziemi i jeżeli nie krwawi unieś nogami o 20cm. Zapewnij ciepło, owiń go folią NRC, zabezpiecz przed czynnikami atmosferycznymi. Jeśli jest mokry, zmień mu odzież na suchą.

* Jeżeli jest przytomny rozgrzej go za pomocą ciepłego picia i okładów. Zapewnij co najmniej 24h odpoczynek.

* Poważne zranienia – oczyszczenie rany zostaw specjalistom. Połóż jałową gazę, ułóż warstwę wsiąkliwą i silnie zabandażuj. Unieś zranioną kończyną powyżej poziomu serca. Uciśnij ręką odpowiednia tętnicę.

* Tylko w przypadku amputacji, stosuj opaski uciskowe.

* Lekkie rany oczyść i przemyj płynem dezynfekującym: woda utleniona, jodyna 2-5%, rivanol, nadmanganian potasu. Połóż jałową gazę i umocuj plastrem/bandażem. Dłuższe rany zepnij plastrami. Opatrunek zmieniaj gdy dziwnie pachnie. Ropiejące rany przemywaj rivanolem, wodą z mydłem i stosuj maść antybiotykową.

* Zakrztuszenia – stań za ratowanym, obejmij go na „misiaczka”. Dłoń zwiniętą w pięść przytnij kciukiem ponad pępkiem. Obejmij pięść druga ręką i gwałtownie szarpnij. Gdy jesteś sam, naciśnij jw. sobie na brzuch.

* Złamania, objawy: ból przy poruszaniu, nienaturalnie wygięte kończyny, chrobotanie kości przy ruchu, opuchlizna. Usztywnij kończynę między sąsiednim stawami za pomocą: kija, deski, zwiniętego koca lub gazety w rurkę, drugiej kończyny. Obandażuj złamaną kończynę, a następnie kończynę wraz z szyną.

* Zatrucia pokarmowe – wywołaj wymioty jeżeli treść połknięta nie była żrąca. Podaj wodę i węgiel drzewny.

* Ukąszenia przez osę – usuń żądło, nie wyciskaj, umyj mydłem, połóż zimny okład lub rozgniecioną cebulę, czosnek lub liść babki. Wapno doustnie. Kleszcze usuwaj wykręcając je pincetą, potem miejsce dezynfekuj.

* Ukąszenia węży – połóż rannego, unieruchom zranione miejsce, silnie obandażuj miejsce powyżej ukąszenia. Zapewnij choremu spokój i pilnie dostarcz go do lekarza. Zabij węża i pokaż go lekarzowi.

* Oparzenia – schłodź oparzone miejsce wodą. Przy uszkodzenie skóry, załóż jałowy opatrunek. Podawaj płyny.

* Odmrożenia/wychłodzenia, objawy: wyziębienie, utrata czucia, zbielenie skóry – zamień ubranie na suche, podaj ciepłe napoje, stosu mokre ciepłe okłady na odmrożenia, jeżeli potrzeba – załóż opatrunek.

* Krwotok z nosa – usiądź, pochyl głowę do przodu. Oddychaj przez usta, na czoło i kark zimne okłady. Jeżeli krwawienie nie ustaje i kość nosowa nie jest uszkodzona, włóż gazik i uciśnij nos poniżej kości na 5min.

ZIOŁA LECZNICZE

* na rany – napar z kwiatów rumianku lub jasnoty, pokrzywy, kory dębu lub wiązu lub ziele krwawnika

* p.gorączkowe, napar z: liści i kwiatów rumianka, kwiatów lipy, kora i liście wierzby, kwiatów bzu czarnego

* stłuczenia, napar z: pąków topoli, liści jagody czarnej

* na trudno gojące się rany i ugryzienia owadów – liście babki

* odrobaczanie – napar z liści i kwiatów wrotycz (uwaga toksyczne), napar z korzeni paproci orlicy

* biegunki, napar z: owoce borówki, kora dębu, liście leszczyny, mięta, kora wiązu

* kłopoty żołądkowe, napar z: mięta, młode gałązek buku, owoce borówki, mniszek lekarski,

* Dbaj o higienę: wysypiaj się, dezynfekuj wodę pitną, myj naczynia goracą wodą, piaskiem, popiołem lub skrzypem polnym; usuwaj śmieci poza obozowisko lub spalaj je; nie pożyczaj rzeczy osobistych: szczoteczek, manierek, ręczników, wypróżniaj się poza obozem i zakopuj odchody; chroń się przed owodami: replenty, moskitiery; myj ręce przed jedzeniem (używaj mydelnica i rozbitego owoca kasztanowca), a po zęby rozbitą gałązką lub szmatką owinietą woku palca używając naparu z kory dębu i mięty, nitkuj międzyzebie; obcinaj i czesz włosy; jeżeli brak wody, wycieraj ciało ręcznikiem lub sianem (twarz, ręce, pachy, krocze, stopy).

3. OGIEŃ - daje ciepło, światło, ochronę przed dzikim zwierzętami, sygnalizuje miejsce pobytu i podnosi morale, odpędza owady. Kontroluj ogień, nigdy nie pozostawiaj go bez nadzoru.

ROZPALANIE OGNIA – wszystkie wymiary przybliżone (ta kartka ma wymiary 210x297mm).

* Łuk ogniowy: pręt: śred. 2.5cm, dług. 20cm; podstawa 4cm szerokości i grubości, 30cm dług. Materiały na pręt i podstawę: bez czarny, brzoza, cis, dąb, klon polny, lipa, topola, wierzba. Docisk 10cm dług. z drewna, kości lub kamienia. Wycinamy zagłębienie na pręt. Jeżeli opór zbyt duży, smarujemy: żywicą, tłuszczem lub woskiem pokrywającym niektóre liście. Gniazdo zapałowe wiercimy nożem 4cm od końca deseczki. Musi być ono płytkie. Łuk powinien być z twardego drzewa i mieć 0.5m dług, zamocuj cięciwę i owiń ją woku świdra. Następnie zaczynamy wiercić. Jeżeli otrzymamy okrągłe opalenie, to robimy wycięcia w kształcie litery V na żar. Jeżeli coś było nie tak, pogłęb gniazdo i sprawdź czy podczas wiercenie pręt był prostopadły do deseczki.

* Inne - bateria z watą stalową, nadmanganian potasu z cukrem (ucieranie) lub gliceryną (samozapłon), ogień z pocisku lub rakietnicy, słońce + dno puszki wypolerowane za pomocą czekolady lub szkło powiększające.

* Hubka: kora brzozowa złożona w wachlarz lub zwinięta w rulon i pocięta na spiralki, drobne suche gałązki iglaków, pył drzewny, żywiczne trociny, zwęglone kawałki bawełny, sosnowe igły, suche paprocie, grzyb huba, sucha trawa i inne włókna roślinne, suche główki ostów, opuszczone ptasie gniazda, puch pałki szerokolistnej, kłębki bawełny (z pępka). Zawsze noś przy sobie zapas H. w wodoodpornym pojemniku. Stale ją uzupełniaj, susz i rozdrabniaj. H. owiń podpałką i zrób coś w rodzaju gniazda. Włóż gniazdo w ognisko i podpal.

* Podpałka – służy do przeniesienia ognia z hubki na paliwo. Bierz szyszki, sterczących do góry suche gałązki powalonych drzew, żywiczne szczapy. Nie zbieraj gałęzi z ziemi, są wilgotne. Grubsze gałęzie, możesz oskrobać z zewnątrz wilgotną części i dostać się do suchego rdzenia, potem podziel je na drobniejsze.

* Na ognisko wybieraj miejsce osłonięte i oddalone od drzew. Oczyść teren do gołej ziemi w promieniu 1m od ogniska. Jeżeli wieje, rozpal w dołku lub otocz je wałem ziemnym. Można obłożyć kamieniami, koniecznie suchymi i nieporowatymi, mokre mogą eksplodować. Nie rozpalaj ognisk na torfowiskach.

* Jeżeli rozpalasz ogień na śniegu lub w miejscu wilgotnym, zrób je na platformie (tratwie) zbudowanej ze świeżych kłód lub pokrytej ziemią warstwy kamieni.

* Drewno iglaste – pali się szybko, dobre na rozpałkę. Liściaste – dobre, jeśli ognisko ma długo płonąć.

* Łatwe do zapalenia: brzoza, jesion, modrzew, świerk, sosna (tylko drobne gałęzie).

* Zadbaj o zapas opału na noc, po zmroku trudno go uzupełnić, zabezpiecz go przed deszczem i zapaleniem się.

** typy ognisk

* Tipi – wbij pionowy pal i obłóż go podpałką, całość obuduj kijami na kształt stożka. Ognisko mało dymi, dobrze grzeje, pali się z mokrym drewnem i w deszczu, potrzebuje duże paliwa. Osłoń je od wiatru.

* Gwiaździste – bardzo oszczędne. Wykop 10cm dołek, ułóż 4 kłody do 15cm średnicy, żeby się w nim stykały. Zbuduj na tym małe ognisko i podpal. Wypali się i podpali kłody, w miarę konieczności dosuwaj je do siebie. Możesz też wziąć więcej mniejszych kłód, a otrzymasz większy szybciej palący się ogień do gotowania.

* Pochylone – wbij świeży kij pod kątem 30° tak żeby wskazywał skąd wieje. Umieść pod nim podpałkę i obłóż go kilkoma kijami opartym o centralny kij. Kiedy ogień się rozpali, dołóż więcej opału po bokach.

* Piramida – układamy 2 drągi w pewnej odległości, na nich budujemy platformę z cieńszych kijów, na nich pod kątem prostym kolejną, do 3-4 poziomów. Podpalamy od góry, daje dużo światła i oszczędza opał.

* Ognisko syberyjskie – na podstawkach ułóż dwie grube świeże kłody równolegle do wiatru, między nimi rozpal ognisko. Dobrze wykorzystuje opał, utrzymuje żar a, kłody mogą służyć jako podstawy dla garnków.

* Piec ziemny – wykop dołek o głębokości 15-20cm i szerokości 15-35cm. Następnie w odległości 20-25cm od strony nawietrznej zacznij kopać ukośny tunel w kierunku dna wykopane dołka, jego średnica to 15-20cm.

* Reflektor – postaraj się żeby z przeciwnej strony ogniska w odległości 1m umieść reflektor, może to być kilka pni ułożonych jeden na drugim, skarpa ziemna, stos kamieni, folia aluminiowa.

* Przenoszenia ognia – wsyp do podziurkowanej puszki z uchwytem piasek, na niego włóż rozżarzone węgle i przykryj mchem lub świeżą trawą.

* Rurka ogniowa - obłóż patyk suchą trawą, następnie owiń to zielona trawą (wilgotnym mchem) i zawiń w płat kory o dług. 50cm, mocno obwiąż całość. Całość powinna mieć 0,5m dług. i 5cm średnicy. Wyjmij patyk i na jego miejsce włóż rozżarzone węgle. Trzymaj rurkę płonącym końcem do wiatru. Jeśli się za mocno rozpali, przyduś. Jeżeli całość zaczyna się dopalać, rozpal ognisko i przygotuj nowa rurkę.

* Kaganek – jeżeli masz paliwo płynne: olej naturalny/sztuczny, tłuszcz, benzynę, naftę – możesz zrobić kaganek. Potrzebujesz niepalne naczynie (np. pustą puszkę). Najlepiej wsyp do środka piasek żeby przy wywróceniu paliwo nie wylało się i umieść bawełniany knot (np. ze sznurówki) i podpal go.

4. SCHRONIENIE – chroni przed zimnem, wiatrem, nadmiarem słońcem, owadami i opadami. Samolot, łódź, samochód zapewni proste schronienie. Przy budowie schron. wykorzystaj: zwalone pnie, jaskinie, nawisy skalne, itp. Wybierz miejsce na biwak 2h przed zachodem słońca, na lekkim wzniesieniu (ale nie na górze), w niskim lesie, blisko wody, ale nie nad nią samą. Unikaj: wąwozów, skarp, miejsc z licznymi tropami zwierząt, uschniętych drzew, gdzie utrzymuje się długo mgła. Wejście do szałasu zrób od południa z wyjątkiem miejsc gorących, zaś główną ścianę od strony wiatru. Gdy za gorąco od słońca, zrób podwójny dach z odstępem 30cm.

* Dobrym schronieniem są miejsca pod gęstymi dolnym gałęziami choinki. Możemy je też podeprzeć dragami i obłożyć dodatkowymi gałęziami i trawą. Zima możesz dodatkowo wokół drzewa wykopać dół w śniegu.

*Jeżeli masz płachtę to rozepnij ją między drzewami i/lub podłożem. W końcówki zawijamy szyszki/kamienie i obwiązujemy linami. Na ziemi płachtę czymś obciąż. Zachowaj skos, żeby woda spływała z dachu.

* Schronienie pod zwalonym ukośnie drzewem - wystarczy dorobić boczne ukośne ściany z drągów i obłożyć je liśćmi, trawą, darnią. Drzewo możemy zastąpić podpartą o coś długą belką.

* Szałas - znajdź drzewa oddalone o 2,2m lub wbij w tej odległości 1,5m tyczki zakończone rozwidleniami. Zamocuj poziomą tyczkę i podeprzyj ją na końcach tyczkami pod kątek 45-60°. Zwiąż je by całość był stabilna. Dołóż kilka ukośnych żerdek co 40cm. Przewlecz przez nie kilka poziomych gałęzi, zbuduj na tym dach korzystając z gałązek z liśćmi/igłami, kory, wiązek traw lub trzciny. W środku robimy legowisko, z przodu stawiamy ognisko z ekranem. Później dorabiamy ściany boczne i okap.

* Legowisko - zrób boczne ścianki, żeby leże nie rozjechało się na boki. Wyłóż je paporćmi, suchymi liśćmi lub powiązanymi sprężystymi gałęziami. Możesz też gęsto powbijać pod kątem 15cm iglaste gałązki, żeby jak się położysz nagięły się. Na to połóż koc, gazety.

* Ogrzewanie podłogowe – zapewnij sobie ciepło od dołu, rozpal na miejscu spania 2 mniejsze ogniska. Poczekaj, aż ziemia wyschnie i nagrzeje się. Następnie przy pomocy miotły z gałęzi, przesuń obok popiół i węgle. Lepszym będzie wykopanie dołu, rozpalenie w nim ogniska i doprowadzenie go do stanu węgla drzewnego. Zasyp coś takiego ziemią, a na tym zbuduj legowisko.

* Przed snem: wypij coś ciepłego, umyj się lub przynajmniej wytrzyj czymś wilgotnum. Zmień ubranie na suche. Jeżeli jest zimno załóż wszystkie rzeczy z wyjątkiem kurtki wierzchniej, pamiętaj o czapce. Jeżeli masz mokre rzeczy, wsuń je między warstwy ubrania. Plecak napchaj sianem i wsuń do niego stopy. Buty wsuń cholewami w siebie lub ustaw do góry nogami na wbitych w ziemie kijach. Przykryj się kurtką (wraz z głową, oddychamy przez rękaw), sianem, słomą, gałęziami, gazetami lub plandeką. Worki plastikowe, koce NRC nie oddychają. Pamiętaj jak się szczelnie nakryjemy, wykropli się wilgoć, zamoczy nas i spowoduje wychłodzenie.

* Śnieżny okop – najprostszy do wykonania. Wykop w śniegu dół nieco większy od leżącego człowieka. Nakryj dachem z gałęzi, nart i przykryj śniegiem lub zrób skośny dach z opartych o siebie bloków wyciętych ze śniegu.

* Jama śnieżna – wybierz głęboką zaspę śnieżną na pochyłym podłożu. Śnieg musi być ubity i nie może się obsypywać podczas kopania. Zacznij kopać od dołu w głąb zaspy 1m tunel, następnie rozszerz całość na kształt komory. Jej dług. musi być większa niż twój wzrost. W suficie zrób otwór wentylacyjny. Zamknij wejście, pozostawiając niewielki otwór wentylacyjny.

* Iglo – ułóż górę (plecaki, sterta gałęzi) wielkości planowanego schronienia, nakryj ją płachtą i zasyp śniegiem. Całość powinna mieć 2m wysokości. Poczekaj, aż zamarznie, przekop wejście i usuń ostrożnie przedmioty z wnętrza. Ściany u podstawy powinna mieć 30cm grubości, na szczycie po 15cm.

* UWAGA - we wszystkich schronieniach śnieżnych śpimy na podwyższeniu (zimne powietrze i ściekająca z topniejącego śniegu woda, gromadzi się przy podłożu), na posłaniu z gałęzi, paproci, karimaty, itp. żeby izolować się od zimnego podłoża. Schronienie można ogrzewać świeczką lub kagankiem. PAMIĘTAJMY o wentylacji, konieczny jest jeden otwór na dole i drugi na samej górze.

5. SYGNALIZACJA

* Przy połączeniu trzymaj telefon wysoko. Wyłączaj telefon żeby oszczędzać baterię, trzymaj go w cieple.

* Lusterko sygnalizacyjne (heliograf) – wyceluj tak żebyś przez otwór widział samolot, drugą ręką trzymaną przed lusterkiem sprawdź czy odbija słońce. Samoloty mogę zobaczyć lusterka nawet ze 100 km.

* SOS ... --- ..., 3 krótkie, 3 długie, 3 krótkie sygnały – wzywania pomocy, światłem lub dźwiękiem

* ZNAKI NAZIEMNE: I (V) – potrzebna pomoc, X – p.lekarz, F – p.żywność i woda, II – p.środki medyczne; Y – tak, N – nie, LL – wszystko OK, strzałka - określa kierunek w którym poszliśmy.

* ZNAKI CIAŁEM: 2 ręce w górze – potrzebna pomoc, jedna ręka – wszystko OK, machanie nad głową – nie lądować, przysiad z wyprostowanymi rękoma – lądujcie tu, leżąca osoba – potrzebna pomoc medyczna

* Potrzebna pomoc: czerwona rakieta lub dym, 6 sygnałów w krótkich odstępach, 3 ogniska w trójkącie

* Wiadomość zrozumiana biała rakieta, 3 sygnały w krótkich odstępach (dźwiękowe lub świetlne)

* Powrót do bazy: zielona rakieta, długa seria sygnałów (gwizdek słychać do 1.5km) lub błysków

* Ognisko sygnalizacyjne – typu pagoda, przykryte świeżymi iglastymi gałęźmi, daje b.dużo dymu

6. WODA - dzienna norma to 3l wody, ale możesz utracić i do 15l wody. Bez wody przetrwasz do 4 dni. Pij dużo więcej, niż tylko do ugaszenia pragnienia.

* Objawy odwodnienia: suchość w ustach i gardle, skąpy i/lub ciemnożółty mocz, ból głowy, utrata apetytu.

* Oszczędzanie wody - odpoczywaj, nie rozmawiaj, oddychaj przez nos, ssij mały kamyk lub guzik, osłaniaj ciało przed słońcem i wiatrem, wędruj tylko jak jest chłodno. Jeśli masz mało wody – nie jedz i nie pal tytoniu. Po wysiłku odpocznij i dopiero pij powoli i małym łykami, przed połknięciem trzymaj wodę w ustach.

* Nie pij alkoholu, moczu, krwi lub słonej wody. Po ich wypiciu pragnienie wzrośnie, a nie zmaleje. Max stężenie soli w moczu to 1,5%, Bałtyk koło Helu to 0.8%, Zatoka Pomorska 1.2%, a Morze Północna 3.6%.

* Nie jedź śniegu i lodu, bo wychłodzisz organizm. Ogrzej pod ubraniem do temperatury ciała i dopiero wtedy pij. Lód potrzebuje mniej ciepła do stopienia niż śnieg. Top na skraju ogniska, żeby się topił, a nie parował.

* Korzystaj z wody wyciekającej spod „lodowca”. Woda słodka topi się szybciej niż morska. Korzystaj ze starego zielonego lodu który pozbył się soli.

* destylator słoneczny – wykop 40cm dołek o średnicy 80cm, wstaw pośrodku menażkę, całość nakryj przezroczystą folią. Brzegi obsyp ziemią i uszczelnij. Na foli nad menażką połóż kamyk, żeby powstało obniżenie. Woda parująca z ziemi będzie się wkraplać na folii i spływać w kierunku zagłębienia i skapywać do menażki. Żeby nie rozbierać wszystkiego dla pobrania wody, wkładamy wężyk i wyprowadzamy go na zewnątrz. Wydajność można podnieść, wlewając do dołka morską wodę lub kładąc świeżo ścięte rośliny.

* torebka transpiracyjna – załóż woreczek na ulistnioną gałąź i szczelnym obwiązaniu u podstawy. Woda parująca z gałęzi na skutek transpiracji, będzie się wkraplać i zbierać na dnie woreczka. Nie zakładać woreczka na gałąź po opryskach. Każdego dnia zmieniaj gałąź, a wodę zbieraj na koniec dnia.

* Szukanie wody: 1. zatrzymuje się na podłożu nieprzepuszczal.: glina, skała, a wsiąka w porowate. 2. Zawsze płynie w dół, szukaj u podnóży wzniesień, w wąwozach i zagłębieniach. 3. Bliskość wskazują rośliny: jasna i żywa zieleń, mchy, wierzby, olchy, brzozy, pałki, skrzyp. 4. Bliskość wskazują płazy, rojące się owady i miejsca w których rano znikają najpóźniej mgły. Kop w tych miejscach studnie. Wykopana 3m od rzeki, jeziora będzie miała czystszą wodą niż w bajorze. Wykopanie studni w pewnej odległości od morza, da słodką wodą.

* Zbieranie rosy – wycieraj rośliny, rozwieszaj chłonne materiały lub owiązując je wokół kostek i pospaceruj po mokrej trawie. Wyciskaj je następnie do naczynia. W ostateczności możesz wycisnąć do kubka mokre skarpety.

* Jeżeli korzystasz z wody odkrytej unikaj spienionej, z bąbelkami gazu, bagnisk, mokradeł i o silnym zapachu.

* Do dezynfekcji bierzemy tylko klarowną wodę. Inaczej czekamy, aż opadnie osad i zlewamy czysta wodę z góry. Wodę filtrujemy przez materiał (np. skarpetę) wypełniony czystym piaskiem. Potem gotujemy ją 5+1min na każde 300m npm lub dodajemy środek odkażający (jodyna, nadmanganian potasu) i czekamy 30min. Wodę można zagotować w pudełku z kory brzozowej lub plastikowej butelce stawiając je na gorącym popiele lub wkładaj do pojemnika gorące kamienie.

7. ŻYWNOŚĆ

próba smakowa dla roślin (nie stosować do grzybów) - próbuj tylko jedną część rośliny naraz:

- podziel roślinę na podstawowe części: liście, łodygę, korzenie, itp. każdy z nich rozetrzyj i powąchaj,

- nie jedz przez 8h przed rozpoczęciem próby, później podczas próby dalej nie jedz niczego, pij tylko wodę,

- w tym czasie przyłóż roślinę do wewnętrznej strony łokcia lub przegubu, po 15min sprawdź rekcję,

- dotknij warg, zobacz czy nie wywołują pieczenia ani swędzenia,

- jeżeli przez 3min nie nastąpi żadna reakcja, włóż roślinę na 15min pod język,

- jeśli nie się nie stanie, przeżuj roślinę i odczekaj kolejne 15min, jeżeli nie nastąpi żadna reakcja, połknij,

- odczekaj 8h, w przypadku jakiś objawów, sprowokuj wymioty, dużo pij i bierz węgiel drzewny z ogniska,

- jeżeli nie wystąpią żadne niepokojące objawy, zjedz pół szklanki rośliny i odczekaj kolejne 8h.

* liście wybieraj tylko najmłodsze, jedz na surowo, gotuj jak szpinak albo w zupie lub parz herbatę.

* korzenie i kłącza dokładnie oczyść, pokrój i gotuj, czasem trzeba przeżuć i niejadalne włókna wypluwać.

* podstawowe roślinny jadalne: babka (usuwaj z liści twarde nerwy, IV-VIII), koniczyna (kwiaty V-IX), łopian (kłącze IX-III ale tylko u roślin bez rzepów), mniszek lekarski (młode liście III-VI, umieść w ciemny miejscu żeby stracił kolor i gorycz; korzeń IV-VI), oset (obierz ze skóry i kolców pędy IV-VI), pałka wodna (pędy IV-VI, kłącza IX-IV), pokrzywy (liście sparzone IV-VII), róża dzika (czerwone owoce, dokładnie oczyść je z włosków), szczaw (młode liście), tasznik (serduszkowate liście o smaku kapusty III-XI).

* Łyko, świeże liście i paki: brzoza (liście i łyko III-VI, sok na wiosnę), buk (liście IV-V, bukwa IX-III), klon, lipa, modrzew, osika, sosna (pąki IV-VI, łyko, igły wrzucaj do wrzątku i pij herbatę), topola, wiąz, wierzba.

* Żołędzie IX-X – upraż nad ogniem, usuń skorupki, pokrusz i mocz w w ługu, zmieniając wodę, aż będzie przejrzysta. Potem ugotuj je lub ususz i zmiel na mąkę.

* jadalne owoce: maliny (VII-IX, liście VI-VIII), poziomki, jeżyny, jagody czarne, śliwa tarnina, głóg, dzikie jabłka. Z kwaśnych owoców lepiej zrobić kompot lub marmoladę.

* zbieraj tylko rozwinięte i dobrze znane grzyby, unikaj blaszkowatych i ze zgrubieniem u podstawy.

* unikaj roślin: baldaszkowatych (mimo że są wśród nich marchew, seler, dzięgiel i pietruszka), działających drażniąco na skórę (np. jaskier), oraz białych i żółtych jagód, roślin o zapachu i smaku gorzkich migdałów.

* niektóre rośliny trujące: bluszcz, cis (jadalne tylko osnówki owoców), jaskier, jemioła, kasztanowiec, naparstnica i tojad (dzwonkowate), pokrzyk wilcza jagoda, szalej i szczawiół (baldaszkowate), zawilec.

* mięso: dżdżownice – trzymaj 24h w wodzie, wciśnij zawartość jelit, ususz nad ogniem. Świerszcze – oderwij skrzydła i odnóża. Mrówki gotuj przez kilka minut. Inne: ślimaki, jaja, małże (tylko zamknięte), raki (szczypce, ogon), żaby (udka). Wszystkie poddawaj obróbce termicznej by zabić bakterie i pasożyty.

8. RYBY - nie próbuj łowić zbyt dużych. Korzystaj z przynęt: robaki, wnętrzności, mniejsze ryby, owady, chleb lub błystki (folia aluminiowa, kawałki łyżki). Dobierz rozmiar haczyka w stosunku do ryb, lepiej mniejsze, niż duże. Jeśli nie wychodzi połów, zmień metodę/miejsce/przynętę. W rzece łów pod zwalonymi drzewami lub

krzakami, przed kamieniami, przy zawirowanym nurcie w zatoczkach. W jeziorkach odcinaj sznurami zatoczki.

* Haczyk zrób z gwoździa, drutu, otwartej i zablokowanej lub obciętej agrafki, wytnij z kości lub drewna. Możesz też odciąć ciernie z kawałkiem drewna, przykleić i przywiązać je do kijka, którego końcówkę zestrugałeś i zawinąłeś w pętle. Między spławikiem a haczykiem powinno być 12cm żyłki. Korzystaj ze sznurów haczykowych. Do dłuższej grubszej linki mocuj krótsze linki (przypony) z haczykami.

* Prymitywny haczyk to obustronni naostrzony i przewiązany w żyłką środku patyk nadziany na przynętę.

* Sieci – na poziomej linie mocujesz za pomocą wyblinki lub prusika pionowe linki. Następnie związujemy pionowe linki (1 z 2, 3 z 4, itd.) węzłem płaskim lub supłem z dwóch linek. W następnym rzędzie wiążemy 2 z 3, 4 z 5, itd. Powtarzamy cykl od nowa. Sieć powinna mieć 2-15m dług. i 0,3-15m szerokości. Pionowy wymiar oka to 22cm, poziomy 10cm. Sieć staramy się rozstawić na maksymalną szerokość, przez rzekę lub odcinając część jeziora. Do spodu mocujemy obciążniki, do góry zaś pływaki. Sieć możesz wykorzystać jako hamak.

* Sprzętem do łowienia ryb, można łowić ptaki. Sieci rozwieszaj między drzewami, haczyki układaj na ziemi.

* Patroszenie - rozcinamy brzuch i usuwamy wnętrzności. Skrobiemy od ogona lub skórujemy. Obcinamy płetwy i ogon, nacinamy za skrzelami nie przecinając kręgosłupa. Ciągniemy teraz głowę w dół, a następnie do tyłu żeby wyrwać kręgosłup (wraz z głową przyda się na zupę). Filety konserwujemy susząc, wędząc lub soląc.

9. PODRÓŻOWANIE North – północ, East – wschód, South – południe, West - zachód

* Określanie północy z pomocą słońca – metoda zegarka, skieruj małą wskazówkę na słońce. Połowa kąta między tą wskazówką, a godz. 12-tą wskazuje south. Metoda równego cienia – wbij w ziemię pionowo kij, w okolicach południa zaznacz koniec cienia. Wykreśl koło dokoła kija o promieniu cienia. Kiedy po 12 cień osiągnie tą samą długość, przeprowadź przez oba punkty prostą, będzie to linia E-W.

* Gwiazdy – przenieś odległość między tylnymi gwiazdami dużego wozu 5razy, a na końcu będzie znajdowała się gwiazda polarna, z drugiej strony przedłuż linię od środkowej gwiazdy Kasjopei (duże rozpłaszczone W).

* Księżyc – I kwadra 18S, 21SW, 24W; pełnia 18E, 21SE, 24S, 3SW, 6W, II kwadra 24E, 3SE, 6S

* Znaki terenowe: stare kościołach mają dzwonnica najczęściej na West, zaś ołtarzem na East. Mech na drzewach rośnie najczęściej od Nord, od tej strony jest też najmniejszy przyrost (bardziej zagęszczone słoje na ściętych pniach). Śnieg topnieje najszybciej od South i od tej strony mrowiska są najbardziej łagodne

* nawigację za pomocą księżyca i znaków terenowych jest mało dokładną i stosować w ostateczności

* Jeżeli musisz wyruszyć, przygotuj się i ustal: kierunek wędrówki, metodę trzymyania obranego kursu, liczbę dziennie pokonanych kilometrów, metody sygnalizacji i wzywania pomocy. Średnio idziesz 4km/h. W miejscu katastrofy zostaw informację: kim jesteście, ilu was jest, dokąd idziecie i jakiej pomocy potrzebujecie. Twój ekwipunek nie powinien przekraczać ¼ twej wagi.

* Żeby nie zabłądzić, poruszaj się wg kompasu lub od punktu do punktu charakterystycznego.

* Przy pokonywaniu bagien, mokradeł - zawsze korzystaj z kija, który ułatwi ci sondowanie podłoża.

* Raczej nie wędruj w nocy. Rób to na pustyni, gdy w nocy jest chłodniej, dzień prześpij w chłodnym smiejscu.

* Śnieg powyżej 0.5m zatrzyma twój ruch, musisz wtedy mieć narty lub rakiety śnieżne. Lód o grubości 4-7cm przy temperaturze poniżej zera powinien cię utrzymać. Odstępy między idącymi po lodzie - 2m.

* Lawiny schodzą ze zboczy powyżej 25°, raczej z wypukłych, otwartych i gładkich zboczy.

* Pokonywanie rzek: wybierz miejsca szerokie, płytkie o słabym nurcie, stabilnym dnie, bez wirów i bystrzy, tam gdzie łatwo wyjść na drugi brzeg. Idź małymi krokami z prądem, pod kątem 45° do nurtu. Zdejmij ubranie i zabezpiecz je razem z plecakiem. Zaopatrz się w 2m kij do podpierania się i sondowania dna. Jeżeli dno jest kamieniste, zostaw buty ale zdejmij skarpetki. Unikaj w wodzie głazów i pni. Nie próbuj pokonywać rzeki ze zbyt zimną wodą. Jeśli jest was kilku, chwycie wspólnie bekę i tak pokonujcie rzekę.

* Wpław - zwiększą pływalność, weź plastikowe butelki, manierki lub zrób tratwą wykonaną z chrustu lub plecaka zawiniętego w wodoszczelną kurtkę lub poncho. Nie siadaj na niej, tylko chwyć ją w ręce przed sobą. Wykorzystaj linę do asekuracji, pierwsza przepływa z nią na druga stronę, kolejni przepływają wzdłuż liny. Ostatni przepływa z jej końcem.

* Podczas burzy unikaj odkrytych przestrzeni, nie chowaj się pod samotnymi drzewami i w ich pobliżu, wybierz raczej niski zagajnik. Ukucnij, nogi razem, nakryj się czymś nieprzemakalnym. Odrzuć dalej większe metalowe przedmioty, wyłącz komórkę.

10. ODZIEŻ

* Wiele warstw luźnej odzieży (cebulka) izoluje lepiej niż jedna grubsza. Najbardziej narażone na wychłodzenie są: kark, pachy, pachwiny, brzuch i głowa. Pamiętaj o szaliku, kapturze/czapce i suchych stopach/skarpetkach.

* Dbaj o wentylacje, przegrzanie spowoduje zapocenie i w rezultacie wychłodzenie. Lepiej odczuwać lekkie przechłodzenie, niż przegrzanie. Zdejmij jedną warstwę podczas pracy lub ruchu, zakładaj ją na postoju.

* Uzupełnij odzież o: gąbkę z siedzeń, koce, pokrowce, gazety, wiązki słomy/trzciny, puch z pąłki wodnej, worki foliowe, skórę – futro do wewnątrz, tak cieplej. Zrób z nich: poncho, spódnice, narzutki, kamizelki.

* Czyść ubranie – brud i tłuszcz zatyka pory utrudniając wentylację i zmniejsza izolacyjność odzieży. Jeśli nie możesz wyprać, to wygniataj ją, wytrzep i porządnie wywietrz. Silne słońce i mróz niszczą pasożyty.

* Utrzymuj odzież suchą, mokra sprzyja wychładzaniu. Strzepuj śniegu, żeby nie zmoczył odzieży. Ubranie susz mocując rzeczy do plecaka podczas marszu. Uważaj jak suszysz koło ognisku, żeby ich nie spalić. Buty susz na postoju wkładając do nich suchą trawę i gazety, sznurowadła nacieraj tłuszczem.

* Sprawdzaj i naprawiaj regularnie odzież, ceruj, naszywaj i naklejaj łaty.

11. WĘZŁY

* Blokowania liny w otworach: supeł, jeżeli ma zbyt małą średnice, to zawiąż ósemkę.

* Wiązania lin: Rybacki – liny o różnej średnicy, elastyczne, mokre, śliskie, żyłek, włókna naturalne, po zaciśnięciu trudny do rozwiązania. Bramszotowy – do łączenia lin i liny z uchem. Łatwy do wiązania i rozwiązania, odporny na szarpanie. Nie wiązać śliskich lin. Flagowy – do lin lub liny i ucha mogących być szybko rozwiązanymi. Taśmowy (wodny) – do taśm, składa się dwie końcówki taśmy razem i robi supeł.

* Wiązanie do pala: Cumowy – mocny chwyt, nie ślizga się i nie zaciska. Podwójny chwyt chroni linę przed przecieraniem. Wyblinka – wiąże linę na linie lub belce, do budowy drabinki sznurowej. Szybki do wiązania. Mocny, trudny do rozwiązania po zamoczeniu lub zaciśnięciu. Szarpany przeciera linę, zły do cumowania. Zaciskowy – użycie jw. W wersji z chwytem zwiększa jego jego zacisk. Kotwiczny – do wiązania zwiniętego koca, kotwicy lub haczyków wędkarskich. Zaciśnięty bez przedmiotu da kciukowy (stoper).

* Pętle niezaciskające: ratowniczy – do wiązania jedną ręką, do pętli cumowniczych i zabezpieczenia człowieka, do lasso. Robimy małą pętelkę i przekładamy przez nią linę. Kluczka – do wiązania kotwic, pętli. Pod silnym obciążeniem zaciska się.

* Wiązanie żerdek (zaczynamy od w. zaciskowego na jednej z żerdek): kwadratowy – do żerdek krzyżujących się pod kątem prostym. Przekątny – do krzyżujących się ukośnie. Wiązanie równoległe – do wiązania równoległy żerdek lub ustawionych w V.

* Inne: Beczkowy pionowy – przy podnoszeniu beczki (wiadra) w pozycji pionowej. Beczkowy poziomy - . Hakowy – do zakładania liny na hak. Z przełożeniem – zwiększają twoją siłę. Łańcuszkowy - łańcuszkowy

* Alpinistyczne: klucz zjazdowy do zjeżdżania po linie. Prusik (podwójna wyblinka) – do wspinania po linie. Wiążemy repsznur na linie wspinaczkowej. Pod obciążeniem zaciska się, nie obciążony chodzi swobodnie.

12. Mac Gyvera – czyli improwizacja sprzętowa

* Liny - włókna skręcaj w sznurek, następnie 2 lub 3 wiązki skręć razem w przeciwną stronę niż skręcałeś pojedyncze pasma. Żeby przedłużyć, wplataj kolejne wiązki. Możemy je też splatać jak warkocze.

* Witki z brzozy, dębu, jesionu, leszczyny, wierzby – mało elastyczne, łatwe w pozyskaniu. Młody pęd pozbaw bocznych gałązek i zacznij go skręcać od dołu, aż popęka i zrobi się miękki. Przełóż za drzewo i przeciągnij klika razy w tą i z powrotem. Dla zwiększenia wiotkości, można je sparzyć wodą. Ich największą wadą jest problem z wiązaniem, lepiej je po prostu splatać z sobą.

* Korzenie – modrzewia, świerka, topoli i tuji są bardzo mocne. Bierz biegnące poziomo płytko pod ziemią lub szukaj w wiatrołomach. Wybieraj cieńsze od ołówka. Oczyść z ziemi, oskóruj (ułatwi to ogrzanie ich nad ogniem lub gotowanie) i przeciągnij pod podeszwą buta żeby zmiękczyć. Grubsze rozdziel potem na 3 części. Natnij przy grubszej części w 3 miejscach i rozczep. Dwie części weź w ręce, trzecią w zęby. Ciągnij równo, do podziału na 3 części. Jeżeli idzie źle, to za krótko gotowałeś lub ciągniesz nierównomiernie. Twarde kawałki powtórnie polej wrzątkiem.

* Łyko – z dębu, kasztanowca, lipy, wiązu, wierzby (również kora) i tuji. Ściągnij z drzewa pas kory z łykiem szeroki 30cm i 1,2m dług. Oddziel łyko od kory, jeżeli się nie da, mocz całość tak długo, aż da się to zrobić. W problematycznych miejscach złam korę. Pomaga też gotowanie w ługu. Następnie splataj je w liny.

* Pomyśl co zrobić z rzeczy które masz i co możesz czym zastąpić: agrafka – haczyk na ryby, prezerwatywa – torba na wodę, pasek do spodni – sznurek, puszka – garnek, spodnie – plecak, żarówka – spławik.

* Klej – użyj podgrzanej żywicy sosnowej zmieszanej ze sproszkowanym węglem drzewnym.

* Ług – zalej popiół z drzew liściastych wodą i gotuj aż odparuje część wody, przecedź przez materiał. Ług służy do produkcji lin, mydła, mycia naczyń, usuwania goryczy z żołędzi, kłącz orlicy.

* Kości – do wyrobu grotów strzał, szydeł i noży. Dziel ją na kawałki uderzająć kamieniem lub przypalając.

* Poroża – jest lepsze od drewna i kości. Do wyrobu: igeł, grotów strzał, tłuczków, sztyletów, a nawet łopat. Możesz je obrabiać: przypalaniem a potem obtłukiwaniem, piłowaniem i struganiem po namoczeniu.

* Muszla – do wyrobu zębatych noży, skrobaków lub wykorzystywać jako łyżkę. Wadą jest kruchość.

* Naczynia – korę brzozową namocz lub polej gorącą wodą i obciąż kamieniem żeby się wyprostowała. Zwiń w stożek lub złóż w pudełko, końce zamocuj drewnianym spinaczem lub zszyj. Szwy uszczelnij.

* Kosze plecione – weź paski kory brzozowej, wierzbowych witek, korzeni sosny, trzcinę, tatarak. Przepleć w środku pod kątem prostym 4 pasma. Zagnij końce do góry i połącz obrzeże paskiem, wplataj następne pasma. Naczynie można uszczelnić żywicą lub smołą, albo pokryć glina i ostrożnie wypalić.

* Sztućce – wykonaj widelec z rozwidlonej gałęzi lub wystrugaj pałeczki od jedzenia. Możesz zrobić łyżkę z miękkiego drewna. Drążenie najłatwiej wykonać delikatnie wypalając, identycznie wykonasz miskę.

* Nóż – głownię (krawędź tnąca + szpic) zrób z kawałka metalu wyklepanego i naostrzonego na płaskim mokrym kamieniu, szkła, kości lub muszli. Chwyt zrób z drewna lub owiń go sznurkiem lub kawałkiem dętki.

* Zawój – połóż rzeczy na płachcie/kocu i zawiń/zroluj je. Obwiąż końce linką i połącz je tak abyś otrzymał podkowę i mógł go przerzuć przez ramię. Pakunek możesz też zawiesić na kiju i przerzucić przez ramię.

* Torba z kurtki – ściągasz ją z siebie i zapinasz suwak. Ściągasz dolny sznurek i dodatkowo obwiązujesz kurtkę sznurkiem żeby nic nie wypadło. Związujesz rękawy i przerzucasz przez głowę. Przez otwór przy szyi wkładasz rzeczy. Oprócz komory głównej masz jeszcze kieszonki, kaptur robi za klapę. Plecak ze spodni: nogawki robią za szelki nośne, pakunek wsuniesz w spodnie, ściągniesz pasek i od dołu zamocujesz sznurem.

* Onuce – stopę owiń w materiał lub skórę (przód, bok, bok, tył). Możesz też wymościć buty słomą.

* Buty – najłatwiej wykonać sandały z opony, twardej skóry lub kory brzozowej i sznurka.

* Igła – weź kość lub drzazgę z kości, naostrz z jednej strony. Wypal otworek na ucho lub natnij wgłębienie.

* Rakiety śnieżne – zwiń długą zieloną gałąź w pałąk, końce zwiąż. Dodaj poprzeczki, wykonaj plecionkę z linki, pośrodku w na wzmocnieniu zamocuj uchwyt na buty. Szerokość rakiet to 30cm, długość 1m.

* Tomahawk – 1m twardy konar o średnicy 6cm. Kamień do 2kg zwężony w środku. Metody montażu: rozwidlony kij; nacięcie kija (wsuń między 2 połówki kamień, kij musi wystawać 10cm powyżej ostrza) lub zestrugaj końcówkę do 1/3 grubości i owiń kij woku kamienia. Całość zamocuj owijając linką i klejąc.

* Korbacz – do 0.5m kija przywiąż za pomocą linki (10cm odległości) kamień o masie 1,5-2kg.

* Włócznia – weź 1.5m prosty kij i zetnij koniec ukośnie pod kątem 45°, opal ją. Ulepszysz go mocując kamienny lub kościany grot. Możesz zrobić zadziory jak w harpunie, a grot zrobić oddzielany i mocowany do kija linką, spowoduje to większe uszkodzenia u trafionego zwierzęcia.

* Bumerang – maczuga do rzucania. 50cm kij, wygięty pod kątem 60-120°, od dołu spłaszcz nożem, u góry zrób falę. Na lewym ramieniu górka fali powinna być bliżej przodu, a na drugim ramieniu bliżej tyłu.

* Bole – to 2-4 kamieni o masie 250g lub inne ciężarki powiązane 60cm linką. Rozkręcasz nad głową i rzucasz w kierunku celu tak żeby obwiązał się wokół nóg, a do ptaków żeby trafiły w skrzydło i strąciły.

* Proca pasterska – składa się z kawałka skórki lub plecionki na pocisk (kamienie wielkości jajka) i 2 sznurków. Jeden posiada pętlę na nadgarstek, drugi zaś trzymamy swobodnie. Kręcimy poziomo nad głową (lepsza ocena zasięgu) lub w pionie (lepsza ocena kierunku). W odpowiednim momencie puszczamy wolny koniec sznurka.

13. Pogoda

* zła – niebo: czerwone o wschodzie, białawe w ciągu dnia, jednolicie szare wieczorem, pomarańczowe po zachodzie; dym ściele się przy ziemi, silne migotanie gwiazd o kolorze czerwonym, słońce wschodzi/zachodzi za gęste chmury, tęcza przed południem, silniejszy wiatr lub wzrost temp. wieczorem, wiatr rośnie i skręca

* dobra: złote niebo po zachodzie słońca, dym unosi się pionowo do góry, tęcza po południu, tęcza po południu, podczas długotrwałego deszczu prędkość wiatru rośnie, słońce wschodzi/zachodzi za czysty horyzont