{1}{100}tłumaczenie: m06166
{145}{246}(Muzyka: Planety |Kompozytor: Gustav Holst)
{494}{567}Kosmodrom Bajkonur w Kazachstanie.
{582}{665}Tu, 12 września 1959 r.,
{677}{748}młodzi naukowcy rakietowi |z radzieckiego programu kosmicznego
{750}{850}w tajemnicy przygotowywali wystrzelenie |sondy zwanej Łuna (Łunnik) 2.
{900}{964}Miała polecieć na Księżyc.
{1093}{1150}Gdyby dotarła do celu,
{1152}{1190}po raz pierwszy w historii
{1192}{1272}człowiek dotknął |innego świata.
{2155}{2215}PLANETY
{2401}{2470}KSIĘŻYC
{2510}{2610}Zaledwie 40 lat temu |niewiele wiedziano o Księżycu.
{2612}{2700}Z czego się składał? |Czy istniało na nim życie?
{2702}{2772}I jak został uformowany?
{3048}{3151}Odpowiedzi zawdzięczamy |wrogości Zimnej Wojny.
{3153}{3182}Wyścig na Księżyc
{3184}{3329}był popisem dwóch supermocarstw, |chcących udowodnić swoją dominację.
{3395}{3560}Stał się także największą naukową |wyprawą badawczą w historii.
{3790}{3837}Zaczęło się od Łuny 2.
{3840}{3956}Sowieci opanowali wszystkie techniczne sztuczki, |aby zbudować sondę.
{3958}{4058}Ale żeby wygrać wyścig propagandowy |o dotarcie na Księżyc jako pierwsi
{4060}{4124}brakowało im jednej rzeczy -
{4126}{4198}nie mieli urządzeń |do śledzenia drogi Łunnika.
{4200}{4276}Nie mieli jak udowodnić, |że naprawdę tam dotarli.
{4310}{4390}Przed tym zadaniem stanął |jeden z głównych inżynierów Łunnika,
{4392}{4444}Boris Czertok.
{5107}{5215}Sowieci wysłali tajną wiadomość |do Jodrell Bank koło Manchesteru,
{5218}{5337}jedynego miejsca na świecie, które mogło |śledzić sondę tak daleko w przestrzeni kosmicznej.
{5361}{5437}Jego dyrektorem był Bernard Lovell.
{5452}{5489}Ku mojemu zdziwieniu,
{5491}{5596}na moim teleksie była |długa wiadomość z Moskwy,
{5604}{5658}dokładnie precyzująca
{5660}{5728}nie tylko częstotliwości |transmisji Łuny,
{5730}{5765}ale też jej pozycję,
{5768}{5905}obliczoną dla współrzędnych |geograficznych Jodrell Bank -
{5907}{6021}to oczywiście wskazywało na to, |że naszym przeznaczeniem było coś zrobić.
{6023}{6068}Więc ruszyliśmy do działania.
{6915}{6982}Natychmiast znaleźliśmy |"pikanie" Łunnika
{6984}{7053}dokładnie tam, |gdzie określili to Rosjanie.
{7054}{7170}To wskazywało, że przeznaczeniem |Łuny był Księżyc.
{7223}{7367}Zetknięcie nastąpiło, jak pamiętam, |2 minuty 23 sekundy po 10,
{7370}{7470}kiedy Łuna uderzył w Księżyc, |a sygnał nagle zamarł.
{7620}{7670}Nastąpił oczywiście |głośny odzew prasy,
{7672}{7781}ponieważ zdano sobie sprawę, |że Rosjanie osiągnęli
{7783}{7901}znaczący stopień ekspertyzy |technicznej dokonując tego.
{8482}{8545}Wyczucie czasu było doskonałe.
{8547}{8589}Tydzień później Nikita Chruszczow
{8591}{8682}został pierwszym radzieckim przywódcą, |który odwiedził Amerykę.
{8689}{8773}Zabrał ze sobą replikę |sondy Łuna.
{8777}{8834}Mój ojciec był tak podekscytowany,
{8836}{8910}że powiedział nawet swojemu |asystentowi w samolocie:
{8922}{9000}"Co myślisz o darowaniu |prezydentowi amerykańskiemu
{9002}{9105}kopii sondy podczas pierwszego |spotkania na lotnisku?"
{9107}{9148}A oni powiedzieli: "Panie Chruszczow,
{9152}{9208}wie Pan, że on nie będzie |zbyt zadowolony."
{9210}{9229}"Ale to jest prezent
{9231}{9285}i może nie będzie za grzecznie
{9287}{9345}zrobić tak przy pierwszej wizycie.:
{9348}{9439}Mój ojciec powiedział: |"Zrobię tak w Białym Domu."
{9441}{9502}Więc kiedy pierwszy raz odwiedził Biały Dom,
{9502}{9553}przyniósł to i powiedział: |"Panie Prezydencie,
{9555}{9632}chcę Panu dać najlepsze co mam -
{9634}{9741}kopię sondy, którą ostatnio |wysłaliśmy na Księżyc."
{9743}{9809}"A chcę, żeby Pan miał jej kopię,
{9811}{9878}ponieważ nadal tego |nie dokonaliście."
{10030}{10124}Sowieci zdążyli już zaszokować |świat Sputnikiem,
{10126}{10173}pierwszym sztucznym satelitą.
{10266}{10336}Teraz dotarli na Księżyc.
{10371}{10432}Kolejna sonda, |Łuna (Łunnik) 3,
{10434}{10574}latała wokół niego, przesyłając |zdjęcia jego ciemnej strony,
{10576}{10657}tej strony, która zawsze |jest odwrócona od Ziemi.
{10851}{10920}12 kwietnia 1961 r.
{10922}{11012}Sowieci udowodnili niewątpliwie |swoją dominację.
{11044}{11144}Jurij Gagarin stał się |pierwszym człowiekiem w kosmosie.
{11243}{11290}Tego już było za wiele.
{11299}{11405}Nowy prezydent Ameryki potrzebował |własnego wielkiego gestu.
{11423}{11472}"Oczy całego świata
{11476}{11529}patrzą teraz w kosmos,
{11532}{11618}na Księżyc |i na planety poza nim.
{11621}{11678}I przyrzekliśmy,
{11680}{11751}że nie będzie go strzegła
{11753}{11817}wroga flaga podboju,
{11819}{11907}ale proporzec |wolności i pokoju.
{11909}{11970}Polecimy na Księżyc.
{11973}{12022}Polecimy na Księżyc.
{12026}{12091}Polecimy na Księżyc
{12095}{12169}w tej dekadzie |i dokonamy innych czynów.
{12171}{12253}Nie dlatego, że są łatwe, |lecz dlatego, że są trudne."
{12293}{12403}Chruszczow musiał zadecydować, czy przystąpić |do wyścigu z Amerykanami na Księżyc.
{12438}{12561}Wezwał swoich generałów na spotkanie |w tajnym miejscu w Gruzji.
{12563}{12650}Spotkanie zostało sfilmowane |przez syna Chruszczowa, Siergieja,
{12652}{12710}który sam był specjalistą od rakiet.
{12764}{12865}Jako że byłem synem Chruszczowa, |nikt mi nie zabronił
{12867}{12918}filmować tego spotkania.
{12920}{13032}Ale kiedy zacząłem filmować raport |Dowódcy Marynarki,
{13034}{13187}wszyscy ci dostojnicy wojskowi popatrzyli na mnie |tak złowrogo, że przestałem.
{13212}{13304}Chruszczow popierał |osiągnięcia w kosmosie,
{13306}{13419}lecz nie był przygotowany |na duże wydatki.
{13421}{13478}Więc to była długa dyskusja,
{13481}{13618}i w końcu Chruszczow powiedział: |"Tak, lećmy."
{13729}{13776}Wyścig trwał.
{13778}{13884}Obydwie strony zaczęły szkolić najlepszych |pilotów bombowców do lotu na Księżyc.
{14310}{14383}Dla naukowców, których |również zwerbowano
{14385}{14480}była to jedyna szansa |poznania innego świata.
{14487}{14584}Był pośród nich geolog |Farouk El-Baz.
{14586}{14685}Gdy przybyłem do USA, |szukając pracy,
{14687}{14758}pisałem podania,
{14760}{14820}a moja żona przepisywała |je na maszynie.
{14822}{14946}Pamiętam, że wtedy |wybraliśmy około 120 listów.
{14948}{14993}I wtedy zobaczyłem |ogłoszenie w czasopiśmie.
{14995}{15067}Napisałem tam podanie |i dałem jej.
{15069}{15126}Było późno w nocy. |A ona spytała: "O co tu chodzi?"
{15131}{15205}Odpowiedziałem: "To firma, która coś robi |na Księżycu z NASA."
{15207}{15241}Powiedziała: "Nie wiesz nic |o Księżycu."
{15243}{15305}"Tak, ale jeden list więcej |nie zaszkodzi."
{15307}{15374}Ale w każdym razie przekonałem ją. |Napisała tamten list.
{15384}{15520}I to był numer 121, na który |otrzymałem pierwszą odpowiedź.
{15599}{15731}Naukowcom po obu stronach |Księżyc nagle wydał się o wiele bliższy.
{15735}{15807}Geolodzy jak Aleksander Basilievskij
{15809}{15858}mieli nowe poczucie celu.
{15860}{15965}Jedna grupa wybierała |miejsca do lądowania na Księżycu.
{15967}{16051}To była bardzo |intensywna praca.
{16053}{16101}Pracowaliśmy dzień i noc.
{16103}{16239}Patrzyliśmy na zdjęcia, liczyliśmy |kratery, liczyliśmy skały.
{16241}{16317}A inżynierowie brali od nas dane,
{16323}{16405}ponieważ wykorzystywali je |do projektu,
{16408}{16480}do symulacji komputerowych |lądowania i tak dalej.
{16487}{16553}To był piękny okres.
{16555}{16637}To był chyba pierwszy raz |w moim życiu,
{16640}{16748}gdy coś, co robiłem,
{16750}{16876}było potrzebne innym ludziom.
{16878}{16941}To było bardzo |im potrzebne.
{17070}{17146}W tamtych czasach nasz wiedza |o Księżycu
{17148}{17234}była fragmentaryczna, |ale zwodnicza.
{17239}{17343}Teleskopy odkryły jasne |wzniesienia zwane górami,
{17345}{17406}i ciemne baseny, nazwane morzami.
{17472}{17591}Były okrągłe kratery, które wyglądały |jak wierzchołki wulkanów.
{17594}{17680}Ale ile miał lat, |z czego się składał,
{17682}{17806}jak powstał, |to wszystko nadal było tajemnicą.
{17823}{17922}Naukowcy mieli nadzieję, że próbki |skał przywiezione z Księżyca
{17924}{17953}dostarczą odpowiedzi.
{17977}{18049}Jednym z nich był |William Hartmann.
{18051}{18118}Na początku lat 60-tych |istniały trzy teorie
{18121}{18163}na temat możliwego |pochodzenia Księżyca.
{18165}{18260}Według pierwszej Ziemia i Księżyc |powiększały się obok siebie,
{18262}{18314}zawsze były razem blisko.
{18318}{18374}Inna teoria utrzymywała, że być może
{18376}{18465}Księżyc powstał w zupełnie innym |zakątku Układu Słonecznego.
{18476}{18586}A później przyleciał i został schwytany |w orbitę wokół Ziemi.
{18600}{18718}I wreszcie trzecia teoria że |być może Ziemia obracała się tak szybko,
{18720}{18793}że wyrzuciła Księżyca.
{18795}{18901}A Księżyc po prostu odleciał |jak kropla wody z obracającej się kuli.
{18961}{19060}Odkrycie pochodzenia Księżyca |stało się uznanym celem naukowym
{19062}{19109}amerykańskiego programu lunarnego.
{19198}{19241}Pierwsze świeże obserwacje
{19245}{19339}nadeszły z misji, aby poszukać |miejsc do lądowania dla astronautów.
{19448}{19537}Sondy Ranger zostały |rozesłane w stylu kamikaze,
{19539}{19672}przysyłając zbliżenia Księżyca |gdy uderzyły w jego powierzchnię.
{20168}{20261}Pierwsze zdjęcia ukazały coś, |czego prawie nikt się nie spodziewał,
{20263}{20310}A jest to tam w każdej skali,
{20312}{20363}Księżyc był pokryty kraterami -
{20366}{20440}nie tylko wielkimi kraterami, |jakie astronomowie wcześniej widzieli
{20442}{20490}i brali za wulkany,
{20492}{20550}ale też małe kratery, kratery wszędzie,
{20552}{20619}kratery, które nie mogły |być pochodzenia wulkanicznego.
{20624}{20739}A jedyne, co mogło stworzyć kratery |i zagłębienia tak różnych rozmiarów
{20741}{20802}to prawdopodobnie meteory spadające |na powierzchnię Księżyca,
{20804}{20870}i pozostawiające ślady po sobie |na powierzchni.
{20912}{21004}Ranger zmienił |poglądy na Księżyc.
{21007}{21126}Był zimnym, pozbawionym życia światem, |smaganym przez meteoryty.
{21143}{21216}Nadal nie było wiadomo, |z czego się składał,
{21218}{21299}a nawet czy był wystarczająco twardy, |aby człowiek mógł po nim chodzić.
{21424}{21501}Nadszedł czas na kolejny |triumf Rosjan.
{21504}{21610}Łuna 9 wylądowała |bezpiecznie na twardym podłożu.
{21685}{21760}Mała sonda miała w zanadrzu |jeszcze jedną niespodziankę.
{21762}{21812}Gdy Łuna 9 uderzyła w Księżyc,
{21814}{21876}oczywiście sygnały nagle ustały.
{21878}{21946}Sądziliśmy, że już po sprawie.
{21952}{22055}Lecz ku naszemu zdziwieniu, |sygnały znów się pojawiły.
{22058}{22155}To była transmisja faksowa,
{22157}{22279}której w tamtych czasach używano |do przesyłania zdjęć przez gazety.
{22281}{22350}Lecz oczywiście nie mieliśmy faksu.
{22360}{22454}Ale na szczęście Daily Express |pośpieszył z pomocą
{22456}{22540}i natychmiast wysłał |potrzebny sprzęt.
{22542}{22593}I ku naszemu największemu zdumieniu,
{22595}{22719}zobaczyliśmy na własne oczy coś zadziwiającego - |ukazujące się skały Księżyca.
{22721}{22839}To były pierwsze zdjęcia |przesłane z Księżyca.
{22853}{22920}Pośpiesznie przekazano |zdjęcia prasie.
{22943}{22979}Bomba stulecia,
{22981}{23047}prawie doprowadziła |do międzynarodowego incydentu.
{23061}{23155}Następnego dnia wybuchł skandal
{23157}{23188}w naszych gazetach.
{23190}{23391}Mówią, że: "Anglicy ukradli |nasze zdjęcia."
{23393}{23470}"Naukowcy brytyjscy |porwali nasze dane."
{23472}{23605}I wtedy brytyjskie media opublikowały |nasze zdjęcia przed nami.
{23607}{23648}Byłem bardzo zły.
{23777}{23899}Zdjęcia szczegółowo ukazywały |powierzchnię porozbijanej skały...
{23927}{23980}martwy świat.
{24210}{24311}W międzyczasie Farouk El-Baz |szkolił pierwszych astronautów,
{24313}{24362}którzy będą chodzić |po tamtym świecie.
{24401}{24510}Byli pilotami bombowców, |nie uczyli się geologii,
{24512}{24604}więc aby sprawić, żeby ci piloci |myśleli i zachowywali się jak geolodzy,
{24606}{24702}musieliśmy ich dobrze wyszkolić.
{25045}{25108}Wysoko w wulkanicznych |górach Arizony,
{25110}{25210}odtworzono mały kawałek |Księżyca na Ziemi.
{25340}{25406}Ten obszar kraterów, |widziany z powietrza,
{25408}{25511}dokładnie odpowiada widokowi |Morza Spokoju na Księżycu.
{25595}{25694}Moim zadaniem było nauczyć ich |jak przeprowadzać obserwacje z orbity.
{25699}{25771}Na przykład, dokładnie tu, |w okolicy tego krateru
{25773}{25838}przyprowadzilibyśmy ich w teren tak, |żeby to zobaczyli,
{25840}{25917}potem zabralibyśmy ich do samolotu Cessna, |niewysoko nad ziemią,
{25919}{26033}i lecielibyśmy, żeby zobaczyć to, |co widać z orbity.
{26035}{26135}A potem zabralibyśmy ich w T-38, |latającym na wys. 7620 m.
{26137}{26275}W samolocie T-38 można symulować dokładnie |prędkość statku kosmicznego nad Księżycem.
{26368}{26461}Pracując z astronautami, |zaprzyjaźniliśmy się blisko.
{26463}{26552}Przezwali mnie "Król," |ponieważ nazywam się Farouk
{26554}{26637}i przyjechałem z Egiptu, |a król Farouk niedawno władał Egiptem.
{26639}{26701}Więc to stało się przezwiskiem, |którego używali podczas misji.
{26703}{26818}Mówili: "Jeśli król tam jest, powiedzcie |mu to czy tamto," więc to było bardzo miłe.
{27035}{27113}Aleksander Basiliewskij nigdy |tak blisko nie współpracował
{27117}{27165}z radzieckimi kosmonautami.
{27169}{27231}Ich szkolenie było prowadzone |w największej tajemnicy.
{27266}{27362}Ale co miesiąc jeździł |do tajnej bazy na Krymie,
{27365}{27439}aby pracować nad innym |księżycowym projektem .
{27502}{27588}Tam inżynierowie zajęci byli testowaniem |8-kołowego pojazdu,
{27590}{27622}zwanego Łunochodem,
{27624}{27698}który zdalnie sterowany |mógł jeździć po Księżycu.
{27713}{27797}Basiliewskij przybył tu |po raz pierwszy 30 lat temu.
{27852}{27925}Gdy ja przybyłem tu |pierwszy raz,
{27927}{27997}okolica wyglądała zupełnie inaczej.
{27999}{28142}Nie było trawy, |był tylko piasek i skały.
{28144}{28215}A wszystko odzwierciedla |powierzchnię Księżyca.
{28218}{28286}To tak zwany |Łunodrom.
{28326}{28427}Załoga spędziła tu |długie godziny,
{28429}{28567}szkoląc się w poruszaniu |po powierzchni Księżyca.
{28782}{28830}Uczyli się
{28835}{28913}jak się zatrzymać, |jak poruszać,
{28915}{29010}jak jeździć koło kraterów, |jak na przykład ten.
{29012}{29069}Całe to doświadczenie
{29071}{29124}było im bardzo pomocne,
{29126}{29205}gdy zaczęli rzeczywiście |pracować na Księżycu.
{29393}{29500}Następna była Łuna 10, |pierwsza sonda orbitująca Księżyc.
{29504}{29605}To nadało sens Międzynarodówce |śpiewanej na Zjeździe Partii.
{29645}{29755}Wysłuchaliście delegatów |na 23 konwencję Partii.
{29781}{29875}Amerykanie obawiali się, że następny pojazd |będzie miał na pokładzie kosmonautę.
{29878}{29987}Lecz Rosjanie byli bardziej ostrożni |niż się wydawało.
{29992}{30074}Często zapytywałem |moje radzieckie "wtyczki"
{30076}{30170}kiedy mieli zamiar wysłać |człowieka na Księżyc.
{30172}{30234}A oni zawsze odpowiadali:
{30236}{30326}"Gdy będziemy całkowicie pewni, |że wrócą stamtąd żywi."
{30328}{30434}Nie wierzyli, że Amerykanie |mogą tego dokonać,
{30436}{30576}i jest oczywiste, że Amerykanie |znacznie zaryzykowali.
{30590}{30640}Transmisja dociera do was
{30642}{30702}ode mnie z połowy drogi |od Ziemi na Księżyc.
{30705}{30807}Amerykanie skłócili swoje loty próbne |i zaryzykowali.
{30810}{30878}W Wigilię 1968 r.
{30883}{30973}Apollo 8 wyniósł pierwszych ludzi |na orbitę wokół Księżyca.
{30998}{31056}Wszystkie systemy gotowe, Apollo 8.
{31059}{31108}OK, Apollo 8 gotowy.
{31111}{31171}Lecicie najlepszym ptakiem, jakiego mamy.
{31174}{31222}Do zobaczenia po drugiej stronie.
{31260}{31314}Gdy zniknęli |za jego krawędzią,
{31316}{31399}stracili wszelki kontakt z Ziemią.
{31438}{31541}Nigdy wcześniej ludzie |nie byli tak odizolowani.
{32075}{32223}Apollo 8, tu Houston...Apollo 8,|tu Houston...Apollo 8, Houston.
{32276}{32303}Apollo 8, bez odbioru.
{32306}{32372}Witam, Apollo 8, |głośno i wyraźnie.
{32374}{32482}Przyjąłem. Przyjmijcie do wiadomości, |że Święty Mikołaj istnieje.
{32494}{32560}Potwierdzam. |Wy najlepiej wiecie.
{32629}{32732}Wydawało się, że do lądowania |z załogą był już tylko krok.
{33081}{33213}Po raz pierwszy Amerykanie przejęli |inicjatywę w wyścigu na Księżyc.
{34240}{34401}Siergiej Chruszczow ujawnia, że wyścig |nie musiał być tak wrogi.
{34407}{34471}Prezydent Kennedy dwa razy |zwracał się do mojego ojca
{34473}{34550}z propozycją połączenia wysiłków |w lotach na Księżyc.
{34552}{34688}Po raz pierwszy było to |w czerwcu 1961 r. w Wiedniu.
{34690}{34728}I mój ojciec odrzucił ją,
{34730}{34811}ponieważ sądził, że to zagraża |naszemu militarnemu bezpieczeństwu.
{34813}{34943}Potem drugi raz |był jesienią 1963 r.
{34945}{35053}Mój ojciec był gotów |zaakceptować zaproszenie.
{35055}{35140}Mówił, że to będzie ważne, |że zaoszczędzimy pieniądze,
{35142}{35226}być może zyskamy |politycznie i technicznie,
{35228}{35320}więc było możliwe, że będzie |jeden amerykański astronauta,
{35322}{35423}na przykład Neil Armstrong, na Księżycu, |a drugim będzie Jurij Gagarin.
{35425}{35545}Lecz wkrótce amerykański prezydent |został zamordowany,
{35547}{35669}a nowy prezydent nigdy |nie powtórzył zaproszenia na Księżyc.
{35747}{35831}Wkrótce sam Chruszczow |został odsunięty od władzy.
{35937}{35999}Dwaj liderzy, którzy |rozpoczęli ten wyścig,
{36002}{36077}nie odegrali żadnej roli |w zakończeniu
{36080}{36128}rozgrywki o Księżyc.
{36255}{36370}Ostatnią nadzieją Rosjan, |aby pokonać rywali
{36374}{36423}było przygotowanie Łuny 15,
{36427}{36489}robota, który mógł |wylądować na Księżycu,
{36493}{36588}pobrać próbkę gleby, i automatycznie |powrócić na Ziemię.
{36593}{36655}Być może mogli rozwiązać |tajemnice Księżyca,
{36657}{36703}nie ryzykując życia ludzi.
{36743}{36830}Rosjanie zobaczyli sposobność przełomu,
{36832}{36949}sprowadzenia skały automatycznie, |nie narażając życia.
{36951}{37028}W sumie gdyby Amerykanie |narazili czyjeś życie na tym etapie,
{37030}{37096}konsekwencje byłyby ogromne.
{37104}{37211}Tu stacja kontrolna Apollo Saturn. |Odliczanie dla Apollo 11,
{37211}{37272}do lotu, który jako pierwszy |wyląduje z człowiekiem na Księżycu.
{37272}{37399}W lipcu 1969 r. obydwie strony |przygotowywały się do wystrzelenia.
{37540}{37607}Łuna 15 była pierwszą z "kolekcji."
{37895}{37933}Startujemy.
{37937}{38046}Tylko 3 dni później Apollo 11 |przyłączył się do wyścigu.
{38048}{38111}Wieża pusta w 13 sekundzie.
{38378}{38455}Po raz kolejny Jodrell |Bank nasłuchiwał.
{38457}{38505}Śledziliśmy Łunę 15.
{38507}{38616}I ku naszemu zdziwieniu, |sygnały nagle zamarły
{38618}{38699}i wkrótce stało się oczywiste,
{38701}{38783}że ten Łunnik rozbił się |o powierzchnię Księżyca.
{38790}{38842}Zaraz przejdę do lądownika.
{38890}{38959}To mały krok |dla człowieka...
{38997}{39101}jeden wielki skok dla ludzkości.
{39140}{39207}Powiedzcie mi, czy macie |obraz, Houston.
{39282}{39376}Za szybko robicie panoramy. |Musicie zatrzymać się na...
{39425}{39478}To pierwsze zdjęcie |z panoramy.
{39501}{39583}Gdy Łuna 15 rozbiła się o Księżyc,
{39585}{39677}a my wiedzieliśmy, |że Apollo 11 wylądował bezpiecznie,
{39679}{39726}i że zbierają próbki,
{39728}{39902}nasz odczucia były złożone, |połączenie zazdrości z rozczarowaniem.
{39904}{39981}Lecz nadal byliśmy silni,
{39983}{40101}rozumieliśmy, że nadal możemy |tego dokonać, drugi, trzeci raz.
{40103}{40175}Lecz nie jesteśmy pierwsi.
{40177}{40245}Piękny widok. |Czyż to nie coś wspaniałego?
{40247}{40299}Cudowne pustkowie.
{40302}{40411}Astronauci zaczęli zbierać próbki |skały księżycowej, żeby zabrać na Ziemię.
{40430}{40483}Ale to wygląda stąd |pięknie, Neil.
{40485}{40588}Poznamy szczegółowo |to, co tutaj jest.
{40590}{40687}Ale to wygląda jak kolekcja |prawie każdej odmiany
{40689}{40809}kształtu, ostrości, |rozdrobnienia,
{40811}{40880}i każdej odmiany skały, |jaką można znaleźć.
{41022}{41162}W ZSRR rozpoczęto dochodzenie |w sprawie upadku Łuny 15.
{41175}{41243}Większość zespołu wyjechała z Moskwy,
{41245}{41303}jedną z kilku, którzy zostali była naukowiec,
{41305}{41428}która sporządziła mapy Księżyca, Natalia Bobina.
{43097}{43245}Trzech ludzi wraz z cennym ładunkiem |21 kg skały księżycowej powróciło na Ziemię.
{43247}{43332}Apollo 11, Apollo 11 |Tu Szerszeń, bez odbioru.
{43559}{43666}Naukowcy nie mogli |doczekać się próbek
{44057}{44174}Geolog Harrison Schmitt był |bardziej niecierpliwy od pozostałych.
{44196}{44313}Był on jednym z 6 naukowców cywilnych, |wybranych do szkolenia astronautów.
{44315}{44397}Nie żywili nadziei, |że polecą na Księżyc.
{44399}{44487}Lecz Schmitt uczynił |ze zrozumienia geologii lunarnej
{44492}{44545}swoją własną |osobistą krucjatę.
{44606}{44684}To był niezmiernie trudny okres,
{44686}{44774}być zmuszonym do oczekiwania |na te kamienie.
{44776}{44833}To było połączenie radości,
{44835}{44885}że udało nam się dokonać to, |co zaczęliśmy,
{44887}{44965}i oczekiwanie, ponieważ teraz |mieliśmy nad czym pracować,
{44967}{45020}aby zacząć rozumieć
{45022}{45122}Księżyc, jego wiek, jak powstał |i czym jest dla nas, na Ziemi.
{45188}{45235}Skała Księżyca była prawie taka,
{45237}{45310}jak większość podstawowej |skały na Ziemi.
{45319}{45345}Był to bazalt,
{45347}{45457}który powstaje gdy roztopiona skała |wypływa z wnętrza planety na powierzchnię,
{45459}{45529}potem ochładza się i zestala.
{45543}{45641}Okazało się, że pierwsze skały |mają 3,9 miliardów lat,
{45643}{45719}były starsze, niż większość |ludzi spodziewała się.
{45721}{45837}Więc jak zaczęliśmy badać |te wszystkie wspaniałe skały,
{45839}{45882}po raz pierwszy dowiadywaliśmy się,
{45884}{45918}jaki jest naprawdę Księżyc.
{46016}{46103}Wkrótce potem Rosjanie po drugiej |próbie "kopania" na Księżycu
{46105}{46196}przywieźli kilka gramów gleby |z innej jego części.
{47068}{47144}Te wczesne misje |dostarczyły pierwszego dowodu
{47146}{47192}naukowcom, próbującym zrozumieć
{47194}{47255}jak powstał Księżyc.
{47323}{47387}Czy wyrósł obok Ziemi,
{47389}{47475}czy został wyrzucony |przez młodą planetę?
{47477}{47529}Albo czy powstał gdzieś indziej
{47533}{47615}i został złapany |przez grawitację ziemską?
{47710}{47762}Gdy otrzymaliśmy |skały z Księżyca,
{47764}{47927}zobaczyliśmy, że izotopy |tlenu w tych skałach
{47929}{47967}są takie same |jak na Ziemi.
{47969}{48070}Teraz przyczyna jest równie istotna jak i to, że są |meteory z innych części Układu Słonecznego,
{48072}{48197}i w każdej innej części |skład izotopów tlenu jest inny -
{48199}{48268}stosunek jednego |izotopu do drugiego..
{48270}{48332}Księżyc ma dokładnie |taki sam jak Ziemia.
{48334}{48419}Więc to wyeliminowało teorię, |że Księżyc powstał daleko stąd,
{48421}{48455}a dostarczyło dowodów na to,
{48457}{48568}że Księżyc jest zrobiony z tego |samego materiału co Ziemia.
{48594}{48673}Ale skoro Księżyc powstał z tego |samego materiału co Ziemia,
{48675}{48740}nadal istniały |zagadkowe różnice.
{48773}{48858}Jay Melosh należał |do grupy naukowców,
{48860}{48910}próbujących to zgłębić.
{48913}{48978}Sądzę, że najbardziej |rzuca się w oczy
{48980}{49033}suchość księżycowych skał.
{49035}{49140}Jak na razie nie znaleźliśmy ani jednej |cząsteczki wody w kamieniach z Księżyca.
{49142}{49258}A ten zadziwiający fakt |potwierdza założenie,
{49260}{49304}że Księżyc powstał |gdzieś indziej.
{49306}{49367}Gdyby został wyrzucony |na początku istnienia Ziemi
{49369}{49408}albo rósł wraz z nią,
{49410}{49453}należałoby spodziewać się |w nim wody.
{49455}{49565}A jednak inne fakty dowodziły, że było niemożliwe |żeby Księżyc powstał gdzieś indziej.
{49567}{49634}Te sporne fakty
{49636}{49744}doprowadziły naukowców do zamieszania |jeśli chodzi o teorię powstania Księżyca.
{49890}{49941}Nie pomógł naukowcom fakt,
{49943}{50013}że wszystkie przywiezione |skały są bazaltem -
{50032}{50071}skałą kiedyś roztopioną
{50073}{50155}i która wypłynęła dawno temu |przez szczeliny w powierzchni Księżyca.
{50167}{50283}Żaden z astronautów nie znalazł |jeszcze kawałka oryginalnej powierzchni,
{50285}{50408}prastarej skały księżycowej, która mogłaby |rzucić nowe światło na jego powstanie.
{50526}{50594}Jeśli kiedykolwiek potrzebowano |geologa na Księżycu,
{50596}{50628}to teraz.
{50630}{50725}Apollo 15 został zbudowany |jako "wielka misja naukowa."
{50727}{50809}Zostałem przydzielony jako |wsparcie załogi Apollo 15.
{50811}{50930}Przebieg wydarzeń wskazywał, |że być może miałem szansę polecieć na Księżyc.
{50932}{51014}Lecz wkrótce potem |zaczęto odwoływać misje.
{51016}{51078}Odwołano Apollo 20, 19...
{51080}{51144}Potem odwołano Apollo 18.
{51146}{51216}Wkrótce wyglądało na to, |że szanse są coraz mniejsze.
{51218}{51337}Więc niezbyt wtedy wierzyłem |w możliwość lotu.
{51355}{51459}Celem Apollo 15 było znaleźć |kawałek oryginalnej powierzchni Księżyca.
{51474}{51547}Naukowcy przewidywali, |że będzie jaśniejsza niż bazalt
{51549}{51590}i złożona z większych kryształów.
{51607}{51677}Oo, jak tu pięknie!
{51699}{51732}Spójrz na tamten wąwóz.
{51736}{51799}To piękne okazy geologiczne.
{51801}{51922}Hadley Rille - |olbrzymi kanion o szerokości 1,6 km.
{51937}{51981}Jim, dlaczego nie wskoczysz?
{51983}{52055}Uważaj. Daj mi swój pas. |Ruszajmy..
{52064}{52126}Spójrz na niego, |jak wspina się na pagórek.
{52128}{52195}Ludzie, to jedzie.
{52197}{52293}Astronauci Scott i Irwin przemieścili się |dalej niż inni.
{52295}{52387}Nie wierzę, że przeszliśmy |przez te góry.
{52439}{52511}Przeszliśmy. To piękna dolinka.
{52515}{52587}Duże góry jak na | przelecenie nad nimi.
{52754}{52781}Zabrali się za swoje zadanie
{52783}{52860}znalezienia kawałka |oryginalnej powierzchni Księżyca.
{52864}{52957}Spójrz na to! |Spójrz, coś błyska!
{52959}{53016}Widzę, że tam coś miga.
{53018}{53053}Zgadnij, co znaleźliśmy.
{53068}{53123}Zgadnij, co znaleźliśmy.
{53125}{53167}Chyba znaleźliśmy to, |po co przylecieliśmy.
{53169}{53276}Kryształ, tak? Tak jest! |Joe, ten krater to kopalnia złota.
{53293}{53341}A w następnym diamenty.
{53393}{53455}Scott i Irwin znaleźli |kawałek skały,
{53457}{53504}mieniącej się |kryształami mineralnymi.
{53506}{53539}Pozwólcie, że zrobię zdjęcie.
{53551}{53649}Miał tyle lat co Ziemia, |4,5 miliarda.
{53653}{53755}Nazwano go Skałą Genesis, Stworzenia.
{53810}{53874}Nie była bazaltem, |lecz anortozytem,
{53876}{53935}o wiele bardziej złożoną skałą.
{54140}{54226}Według geologów jedyną możliwością |powstania tej skały
{54228}{54307}było ciekłe stadium Księżyca.
{54320}{54380}Ale ciało tak małe |i zimne jak nasz księżyc
{54382}{54439}nigdy nie byłoby tak gorące.
{54448}{54523}Narodziny Księżyca stały się |jeszcze większą zagadką.
{54742}{54844}Ale skała Genesis została przyćmiona |przez inne odkrycie.
{54846}{54970}Al Worden zauważył z orbity |coś, co wyglądało jak zwęglone stożki -
{54972}{55029}wierzchołki wulkanów.
{55031}{55124}OK, spoglądam teraz w dół na Littrow |coś interesującego.
{55127}{55215}Wygląda jak całe pole |zwęglonych stożków.
{55229}{55316}Nasiąknął moimi instrukcjami |i całym szkoleniem.
{55318}{55394}I powiedział: "Hej, powiedzcie Królowi, że widzę |całe pole nadwęglonych stożków."
{55396}{55436}Chciał, żebym dowiedział się.
{55438}{55495}Jego obserwacje z orbity
{55497}{55580}miały wpływ na wybór |miejsca dla Apollo 17,
{55582}{55638}a to prawdziwy dowód,
{55640}{55740}że obserwacje astronauty |mogą coś zmienić.
{55819}{55881}Jeśli to były świeże wulkany,
{55883}{55990}to czy Księżyc mógł być "nadal aktywny?
{56130}{56225}Apollo 17 był ostatnia misją.
{56227}{56285}Na pokładzie był Harrison Schmitt,
{56287}{56376}jedyny naukowiec, jaki |kiedykolwiek poleciał na Księżyc.
{56580}{56639}Challenger, przygotuj się do lądowania.
{56643}{56706}Samopoczucie dobre. |Czekajcie na wylądowanie.
{56708}{56803}Czekamy. Za dwie... W porządku.
{56810}{56839}20 stóp.
{56881}{56944}Schodzę na dwa. 10 stóp.
{56990}{57075}10 stóp. Wylądowałem.
{57181}{57249}Wylądował w Dolinie Taurusa Littrow,
{57253}{57347}obszarem stożków, |zauważonych z Apollo 15.
{57355}{57437}Naprawdę doceniałem piękno |tego miejsca.
{57439}{57550}Ale jak już tam jesteś, |stajesz się geologiem terenowym.
{57552}{57582}To twój zawód.
{57584}{57689}Masz trzy dni na jego wykonywanie |w tym wyjątkowym, pięknym miejscu.
{57691}{57746}Więc zabierasz się za to.
{57783}{57819}Podczas swojej drugiej |wyprawy w teren,
{57821}{57904}Schmitt i Cernan skierowali się |do krateru, zwanego Małym.
{57914}{58027}Oddalony był o 5 km od bazy, |a czasu było niebezpiecznie mało.
{58029}{58093}Nie mamy wystarczająco czasu.
{58109}{58149}Wiem, Bob, wiem.
{58165}{58268}Nim dotarliśmy do Małego, |wiedzieliśmy, że postój będzie krótki.
{58270}{58384}Mieliśmy tylko pół godziny |z racji naszych zapasów tlenu.
{58386}{58489}29 minut od tej chwili, |ale pamiętaj, że wyszli trochę później.
{58491}{58576}Mieliśmy jednak nadzieję, |że znajdziemy tam coś wyjątkowego,
{58578}{58636}z racji tego, że był to |krater wulkaniczny.
{58638}{58707}Więc skierowałem się |do krawędzi krateru.
{58709}{58821}Po drodze starłem |coś pomarańczowego,
{58823}{58878}i tu zaczęło się |całe podekscytowanie.
{58880}{58972}Jest pomarańczowa gleba! |Jest wszędzie!
{59009}{59050}To otwór wulkanu!
{59169}{59243}Widać go stąd! |Jest pomarańczowy.
{59245}{59347}Pomarańczowa gleba była dowodem |niedawnej aktywności wulkanicznej.
{59349}{59463}Odkrycie, które mogło podważyć wszystko, |co wcześniejsze misje odkryły na temat Księżyca.
{59465}{59515}Muszę wykopać rów, dzieciaki.
{59571}{59639}Wspaniale, sportowcy.
{59654}{59691}Czas na rów.
{59693}{59798}W ciągu zaledwie pół godziny |Schmitt i Cernan zebrali tyle tej gleby,
{59800}{59832}ile mogli znaleźć.
{59834}{59880}Jak na Księżycu może być |pomarańczowa gleba?
{59888}{59959}Muszą opuścić to miejsce w określonym czasie, |niezależnie od tego, co mają.
{59964}{60010}Za mało czasu, Tony.
{60012}{60080}Żeby to zrobić, niezależnie od tego, |jak to chcecie zrobić, potrzebujemy więcej czasu.
{60092}{60205}Lepiej wyjaśnijcie to ... |Musicie kończyć.
{60211}{60256}Chcielibyśmy, żebyście |wyruszyli od razu.
{60278}{60388}OK. Mój Boże, |czas ucieka.
{60416}{60556}99, kontynuowany. |3, 2, 1, zapłon.
{60558}{60597}Wyruszamy, Houston.
{60718}{60790}To byli ostatni ludzie, |którzy chodzili po Księżycu.
{60911}{61035}Twoja wartość 3-0-8. |Podchodzę na 450 m. Wysokość jest dobra.
{61053}{61106}Była prawie pełnia Księżyca,
{61108}{61215}który oddalał się szybko, |lecz ciągle z zapasem paru godzin
{61217}{61349}kiedy można było się oglądnąć |i zacząć zastanawiać się, gdzie byliśmy.
{61351}{61422}To był chyba moment, |który najbardziej przeżywałem.
{61424}{61520}I to uczucie mnie |naprawdę wypełniało.
{61945}{62050}Okazało się, że pomarańczowa gleba |rzeczywiście była wyrzucona przez wulkan.
{62069}{62116}Ale była bardzo stara.
{62225}{62378}Wydawało się, że Księżyc, mimo wszystko, |był nieaktywny od miliardów lat.
{62647}{62735}Badania Księżyca |jeszcze się nie skończyły,
{62737}{62794}bo rok po wyprawie Amerykanów
{62796}{62890}radziecki Łunochod |przemierzał jego powierzchnię,
{62892}{62980}odkrywając tysiące krajobrazów, |nigdy nie widzianych przez człowieka.
{63379}{63444}W końcu zaczął się przegrzewać.
{63451}{63496}Mówiłem zwierzchnikom:
{63501}{63598}"Jutro rano Łunochod "umrze."
{63600}{63686}"Ale niech umrze, jak mówimy |w Rosji, przy muzyce."
{63690}{63790}"Jedźmy nie po płaskiej powierzchni,
{63792}{63877}ale w pobliskie góry."
{63879}{63925}Obawialiśmy się tam jechać
{63927}{64044}z powodu niebezpiecznej powierzchni.
{64046}{64103}Lecz nie posłuchano mnie.
{64105}{64175}"Nie, nie, nie, nie powinniśmy ryzykować."
{64200}{64252}Tak więc "umarliśmy" bez muzyki.
{64929}{65026}Żadna z misji nie dostarczyła wiedzy, |aby stworzyć zarys powstania Księżyca.
{65044}{65116}Ale udowodniły, że jego wiek |jest porównywalny do wieku Ziemi.
{65119}{65199}Zbudowany jest z takiej samej skały, |lecz nie ma w nim wody.
{65209}{65289}I kiedyś był całkowicie |roztopiony.
{65291}{65379}Jak można wyjaśnić |te fakty razem wzięte?
{65424}{65518}Do początku lat 70-tych XX wieku |przedstawiono wiele nowych teorii
{65520}{65586}na temat pochodzenia |wszystkich planet.
{65588}{65676}Sądzono, że Układ Słoneczny |w początkach istnienia był niespokojny,
{65678}{65788}wiele ciał gwałtownie powiększało się |i walczyło o przestrzeń.
{66033}{66060}Te nowe teorie
{66062}{66169}sprawiły, że William Hartmann ponownie |przyjrzał się materiałom z tych misji.
{66171}{66275}Przedstawił intrygującą teorię |powstania Księżyca.
{66299}{66372}Gdy Ziemia formowała się,
{66374}{66472}nie była jedynym ciałem |w takiej odległości od Słońca.
{66474}{66575}A drugi co do wielkości obiekt |stał bardzo duży,
{66577}{66735}i w efekcie, pod koniec tego procesu, |gdy Ziemia była częściowo ukształtowana,
{66737}{66841}zderzył się z nią i wyrzucił |ogromne ilości materiału z Ziemi.
{66843}{66949}Więc Księżyc powstał wtedy |z tych skał rozrzuconych wokół Ziemi.
{67277}{67342}Hartmann zasugerował, |że w początkowej fazie swego istnienia
{67344}{67444}Ziemia zderzyła się z planetą |wielkości Marsa.
{67447}{67519}Ziemia przetrwała to zderzenie.
{67521}{67634}Krążąca masa skał zbiła się, |dając początek Księżycowi.
{67736}{67858}Teorie Hartmann'a wydawały się wielu naukowcom |zbyt dalekosiężne, żeby w nie uwierzyć.
{67929}{68027}Kiedy usłyszałem po raz pierwszy |o teorii, którą przedstawił Hartmann,
{68029}{68106}początkowo byłem zszokowany.
{68108}{68128}Nie wierzyłem w to.
{68130}{68257}Byłem pewien, że podczas weekendu |wykonam parę obliczeń
{68259}{68355}i udowodnię, że to co przedstawili |nie miało racji bytu.
{68357}{68458}W rzeczywistości trzeba było |największych komputerów militarnych,
{68460}{68542}aby wypełnić luki |w tej teorii
{68546}{68639}i dojść do wniosku, |że to jednak mogło być tak.
{68707}{68752}Im więcej ludzi przestudiowało ją,
{68754}{68861}tym bardziej teoria Hartmann'a wydawała się |pasować do tego, co wiedzieliśmy o Księżycu.
{68863}{68953}Gdyby powstał z Ziemi, |jego skały byłyby identyczne.
{68955}{69063}Ciepło zderzenia wyjaśniało, |dlaczego Księżyc był kiedyś całkowicie ciekły,
{69065}{69153}i wszystka woda |wyparowała z jego skał.
{69340}{69427}Mija już ćwierć wieku od naszego |pobytu na Księżycu.
{69449}{69576}W międzyczasie sondy odwiedziły |najdalsze zakątki Układu Słonecznego,
{69578}{69644}planety giganty |i ich księżyce.
{69646}{69752}Pokazały, że nie tylko nasz Księżyc |powstał tak gwałtownie.
{69785}{69886}Wokół Urana dziwna połatana |powierzchnia Mirandy
{69888}{69962}wskazuje, że ten mały księżyc |kiedyś został rozerwany,
{69964}{70069}a potem z powrotem scalony |i umieszczony na orbicie planety.
{70226}{70310}I być może pierścienie Saturna |były kiedyś księżycem,
{70312}{70378}który zderzył się z innym ciałem |i rozprysnął się,
{70380}{70457}pozostawiając skały zawieszone |jako masa pierścieni.
{70469}{70599}W całym Układzie Słonecznym można |spotkać dowody jego burzliwego powstania.
{70657}{70710}Mamy system planet,
{70712}{70768}które wszystkie mają |całkiem podobne właściwości,
{70770}{70822}wszystkie krążą wokół Słońca |w tym samym kierunku.
{70824}{70881}Ale te regularne właściwości mają się nijak
{70883}{70943}do zaskakujących dziwnych cech.
{70945}{70992}Jedna ma wielki układ pierścieni,
{70994}{71028}inna wielkiego satelitę,
{71030}{71062}jeszcze inna jest przewrócona
{71064}{71109}z powodu tych |kilku zderzeń,
{71111}{71183}mających miejsce podczas |jej formowania się.
{71413}{71509}Wyprawa na Księżyc nie tylko |ujawniła zawirowania przeszłości
{71511}{71572}Ziemi i jej towarzysza.
{71584}{71666}Zmieniła także nasze |wyobrażenie o pozostałych planetach.
{71678}{71755}Lot na Księżyc podniósł |nas wszystkich na duchu.
{71757}{71872}Wzniósł ludzkość |ponad Ziemię.
{71876}{71962}Zdaliśmy sobie sprawę, |że istoty ludzkie mogą opuścić Ziemię,
{71964}{72048}i badać inne ciała niebieskie.
{72050}{72135}I w wielu przypadkach to, co |dowiedzieliśmy się o Księżycu
{72137}{72256}przydało nam się na Marsie, Wenus, Jowiszu |i innych planetach Układu Słonecznego.
{72258}{72357}I to naprawdę był kamień |milowy dla ludzkości,
{72359}{72417}możliwość podążania |za wizjami i wyobraźnią,
{72419}{72478}początek badania |całego wszechświata.
{72523}{72623}tłumaczenie: m06166
{72623}{72723}>> Napisy pobrane z http://napisy.org <<|>>>>>>>> nowa wizja napisów <<<<<<<<