218
Probl Hig Epidemiol 2009, 90(2): 218-221
Konsumpcja alkoholu i innych środków psychoaktywnych
wśród studentów poszczególnych kierunków uniwersyteckich
studiów medycznych. Cześć IV. Sceneria wokół konsumpcji
alkoholu
Consumption of alcohol and other psycho-active substances among the students of selected
medical university faculties. Part IV. Alcohol consumption-related behaviours
Aneta Klimberg
1/
, Jerzy T. Marcinkowski
1/
, Janusz Przybylski
2/
1/
Zakład Higieny Katedry Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2/
Studium Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Introduction and aim. Previous parts of the study presented the
information concerning alcohol consumption among students, with the
focus on those drinking hazardously. The aim of this article is: 1. the
presentation of risky drinking-related behaviours, such as: scandalous
and risky behaviours, violence – and, as an effect – feelings of guilt and
reflections about the style of alcohol consumption, and 2. the assessment
of alcohol consumption prevention among students.
Material and methods. The study covered the students of different
faculties of the Poznan University of Medical Sciences, at the beginning
of the physical education classes in the academic year of 2004/2005.
The research tool was a questionnaire prepared specifically for the study
purpose.
Results. Shameful situations in family homes after alcohol consumption
were indicated by 19.9% of female students and by 15.9% of male
students; 10.5% experienced violence from others in the state of
intoxication. The students confessed to numerous risky behaviours, even
criminal offences, under the influence of alcohol, yet 2.6% of the subjects
never experienced feelings of shame or regret. Moments of reflection about
their style of alcohol consumption reported 23.9% of the students, 53.1%
did not consider their style of alcohol consumption disturbing, only 14.5%
expressed the desire to abstain from alcohol. A significant majority had
contact with various forms of alcohol consumption prevention, however
their evaluation of its effectiveness was low.
Conclusions. The alcohol consumption-related behaviours identified
among the students of medical sciences manifest disturbing symptoms,
especially concerning women. Also, the behaviours are different at different
university faculties.
Key words: alcohol, alcohol consumption, students, students of medical
sciences, risky behaviours, alcohol consumption prevention
Wstęp i cel pracy. W poprzednich częściach pracy przedstawiono informacje
o konsumpcji alkoholu przez studentów, ze szczególnym zwróceniem uwagi
na pijących ryzykownie. Celem niniejszej jest natomiast: 1. przedstawienie
scenerii wokół wymykającej się spod kontroli konsumpcji alkoholu, jak:
gorszące zachowania, przemoc, zachowania ryzykowne – a po nich poczucie
winy i refleksje nad własnym stylem konsumpcji napojów alkoholowych oraz
2. ocena profilaktyki przeciwalkoholowej przez studentów.
Materiał i metoda. Zbadano studentów poszczególnych kierunków studiów
w Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w okresie
rozpoczynania zajęć z wychowania fizycznego w roku akademickim
2004/2005. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety, który
został skonstruowany specjalnie dla potrzeb prowadzonych badań.
Wyniki. Gorszące sytuacje w domach rodzinnych po konsumpcji
napojów alkoholowych wskazało 19,9% studentek i 15,9% studentów;
10,5% doświadczyło na sobie przemocy ze strony innych osób w stanie
nietrzeźwym. Studiujący przyznawali się do wielu zachowań ryzykownych
a nawet przestępstw pod wpływem alkoholu, ale u 2,6% nie wywołało
to nigdy poczucia winy ani żalu. Chwile refleksji nad własnym stylem
konsumpcji napojów alkoholowych miało 23,9% studentów; 53,1% nie
postrzegało w swoim dotychczasowym stylu konsumpcji alkoholu żadnych
niepokojących objawów, zaledwie 14,5% wyrażało chęć zachowania
abstynencji alkoholowej. Zdecydowana większość spotkała się w swoim
życiu z różnymi formami profilaktyki przeciwalkoholowej ale ocena jej
skuteczności była niska.
Wniosek. Rozpoznana wśród studiujących nauki medyczne sceneria
wokół konsumpcji napojów alkoholowych wykazuje niepokojące symptomy,
bardziej w odniesieniu do kobiet. Poza tym sceneria ta jest zróżnicowana
na poszczególnych kierunkach studiów.
Słowa kluczowe: alkohol, konsumpcja alkoholu, studenci, studenci nauk
medycznych, zachowania ryzykowne, profilaktyka przeciwalkoholowa
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr n. biol. Aneta Klimberg
Zakład Higieny UM
ul. Rokietnicka 5c, 60-806 Poznań
telefax (0-61) 854-73-90, e-mail: anetak@ump.edu.pl
© Probl Hig Epidemiol 2009, 90(2): 218-221
www.phie.pl
Nadesłano: 20.03.2008
Zakwalifikowano do druku: 28.06.2009
219
Klimberg A i wsp. Konsumpcja alkoholu i innych środków psychoaktywnych wśród studentów ...
Wprowadzenie
Z wymykającej się spod kontroli konsumpcji
alkoholu przez studentów, a taka jest opisywana
wpiśmiennictwie wśród ponad 15% studiujących
naukimedyczne[1],wiążąsięgorszącezachowania,
przemoc,zachowaniaryzykowne–aponichbywapo-
czuciewinyirefleksjenadwłasnymstylemkonsumpcji
napojówalkoholowych.
Cele pracy
1. Przedstawienie scenerii wokół wymykającej się
spodkontrolikonsumpcjialkoholu,jak:gorszące
zachowania, przemoc, zachowania ryzykowne
–aponichpoczuciewinyirefleksjenadwłasnym
stylemkonsumpcjinapojówalkoholowych.
2. Ocena profilaktyki przeciwalkoholowej przez
studentów.
Materiał i metoda
Zbadanostudentówposzczególnychkierunków
studiów w Akademii Medycznej im. Karola Mar-
cinkowskiegowPoznaniuwokresierozpoczynania
zajęćzwychowaniafizycznegowrokuakademickim
2004/2005.Narzędziembadawczymbyłkwestiona-
riuszankiety,któryzostałskonstruowanyspecjalnie
dlapotrzebprowadzonychbadań.
Wyniki badań i ich omówienie
Gorszące sytuacje po konsumpcji napojów
alkoholowych w domach rodzinnych
Gorszące–wopiniibadanych–sytuacjewdomach
rodzinnych po konsumpcji napojów alkoholowych
wskazało19,9%studentek(najczęściejzIrokupie-
lęgniarstwa–27,5%,najrzadziejnaIrokufarmacji
– 13,9%) i 15,9% studentów (najczęściej z I roku
pielęgniarstwa – 33,3%, najrzadziej na I roku sto-
matologii – 11,1%). Komentując te wyniki należy
zauważyćzbieżnośćzinnymiwynikamibadań[np.2]
wskazującymi,żestylkonsumpcjialkoholuwdomu
rodzinnymijejwielkośćstanowiczynnikryzyka,że
będziesiękształtowałpodobniewśródnastolatków
–późniejszychstudentów.
Spośródtychogóługorszącychsytuacjinajczęściej
wskazywano awantury (61,2%) i kłótnie (78,8%)
wdomupokonsumpcjinapojówalkoholowych;istot-
nieczęściejdozaistnieniatakichsytuacjiprzyznawały
sięstudentki(odpowiednio:62,7%i79,5%)aniżeli
studenci (55,2% i 76,1%). Co piąty ankietowany
(19,4%studenteki11,9%studentów)byłofiarąprze-
mocywtakichsytuacjach,bądźnawetzostałpobity
(8,4% studentek i 3,0% studentów). Odnotowano
takżenieliczneprzypadkistaniasięofiaramiprze-
mocyseksualnej(kobiety–3,0%,mężczyźni–2,7%),
co–jaksiępodkreśla[np.3]–zagrażachorobami
przenoszonymidrogąpłciowąlubciążąorazzaburza
w przyszłości prawidłowe kształtowanie się relacji
zpartneremseksualnym[4].
Studenci jako ofiary przemocy ze strony innych
osób w stanie nietrzeźwym
Spośródogółuankietowanych10,5%doświadczy-
łonasobieprzemocyzestronyinnychosóbwstanie
nietrzeźwym;istotnieczęściejdotegofaktuprzyzna-
walisięstudenci(20,1%)aniżelistudentki(7,4%).
Odnotowywane różnice we wskazaniach stu-
dentek z poszczególnych wydziałów (kierunków)
niebyłyistotnestatystycznie,jednaknależyzwrócić
uwagę, że studentki z II roku analityki medycznej,
IrokufarmacjiiIIrokustomatologiiniecorzadziej
aniżelistudentkizinnychlatikierunkówodczułyna
sobieprzemoczestronyobcychosóbbędącychpod
wpływemalkoholu.Podobniebyłowśródstudentów,
gdzienajniższeodsetkizanotowanowśródstudentów
stomatologiiIiIIroku,Irokufarmacji,ajedyniewśród
studentównaIIrokuanalitykimedycznejnieodnoto-
wanożadnegotakiegowskazania.Mogłosiętowiązać
zodmiennymiwarunkamimieszkaniowymistuden-
tów–np.podawanymiwpiśmiennictwiefaktami,że
w wynajmowanych przez studentów mieszkaniach
konsumpcjaalkoholuprzybieraznaczniejszerozmiary
niżwdomachstudenckich[5].
Zachowania ryzykowne pod wpływem alkoholu
Studiujący przyznawali się do wielu zachowań
ryzykownych – a nawet przestępstw pod wpływem
alkoholu; wśród tych zachowań ogół studiujących
wymieniałnajczęściej:
–jazdęrowerem–14,9%(studenci–32,2%;student-
ki–9,4%)
–jazdę z pijanym kierowcą – 13,4% (studenci
–14,0%;studentki–13,2%)
1/
–prowadzeniesamochodu–6,9%(studenci–17,3%;
studentki–3,6%)
–jazdęmotocyklem–0,5%(studenci–1,9%;stu-
dentki–0,0%)
–uczestnictwowwypadkukomunikacyjnym–0,7%
(studenci–0,9%;studentki–0,6%).
Z powyższego wynika, że wielu studiujących,
aistotnieczęściejmężczyźni,jużwtakmłodymwie-
ku łamało podstawowe przepisy ruchu drogowego
–uczestniczącwruchudrogowympospożyciualkoho-
luitymsamymdopuszczającsięprzestępstwawmyśl
znowelizowanegoKodeksukarnego.Byćmożewynika
tozfaktupodawanegoprzezinnychautorów:znaczny
odsetekstudentówkonsumującychalkoholniemiało
ztegopowodujakichkolwiekproblemów[8].
Studentki najczęściej przyznawały się do jazdy
samochodemzpijanymkierowcą.Niecorzadziejprzy-
znawałysiędojazdyrowerempopijanemu.Niepokoić
1/
Jeszcze wyższe odsetki takich zachowań ryzykownych opisano wśród
studentów USA: jazda z kierowcą, który przedtem pił alkohol (39,9%
w 1991 r.; 29,1% w 2007 r.), bądź pił w czasie kierowania pojaz-
dem (16,7% w 1991 r.; 10,5% w 2007 r.) [6]. Bardziej podatne
na takie ryzykowne zachowania są osobowości ukierunkowane na
poszukiwanie w tym sensacji [7].
220
Probl Hig Epidemiol 2009, 90(2): 218-221
możefakt,iżjużwtakmłodymwieku(pojedyncze
wskazania)studentkiuczestniczyływwypadkudrogo-
wym,któregoprzyczynąbyłalkohol.Niecoodmiennie
sytuacjaprzedstawiałasięwśródstudentów.Naprawie
wszystkichwydziałach(kierunkach)studenciprzy-
znawalisiędojazdypopijanemunarowerze,znacznie
rzadziej(botylkostudenciwydziałulekarskiegoIiII
roku)uczestniczyliwwypadkudrogowymzudziałem
alkoholu;wśródstudentektakiewskazaniadotyczy-
łyaż6wydziałów(kierunków).Pozatymstudenci
rzadziejaniżelistudentkiprzyznawalisiędoróżnych
zachowańryzykownychiprzestępstwpodwpływem
alkoholu.
Poczucie winy po nadmiernej konsumpcji
napojów alkoholowych
Badaczespodziewalisię,żekonsumpcjanadmier-
nej ilości napojów alkoholowych wywoła poczucie
winybądźżalu,atymczasemtakichodczuć(refleksji)
niemiałoprawie2/3ankietowanych(62,6%)–iczę-
ściejniebyłotegopoczuciawinyiżaluustudentek
(63,5%) aniżeli u studentów (59,7%), aczkolwiek
różniceteniebyłyistotnestatystycznie.
Najrzadziejpoczuciewinyiżaluponadmiernej
konsumpcjialkoholumiałystudentkiIrokustoma-
tologiiianalitykimedycznej,gdzietewskazanianie
przekroczyły25%.Wśródstudentówpodobnewyniki
odnotowano wśród studentów drugich lat stoma-
tologii,analitykimedycznejifarmacji.Najczęstsze
natomiastwskazania–zbliżonedo50%–odnotowano
wśródstudentekistudentówzIrokufarmacji.
Refleksje nad konsumowaniem napojów
alkoholowych
Chwilerefleksjinadkonsumowaniemnapojów
alkoholowychmiało,niestety,niewielustudiujących,
bozaledwiecopiąty(23,9%),aletenwynikpokrywa
sięzobserwacjamiinnychautorów[np.9].Zaskakuje
przytymfakt,żeistotnieczęściejnadswoimpiciem
zastanawialisięstudenci(33,2%)aniżelistudentki
(20,9%).
Wśródstudentek,pozaIrokiemanalitykime-
dycznej,dorefleksjinadwłasnąkonsumpcjąalkoholu
przyznałosięponad15%badanych.Odmienniebyło
wśródstudentów,gdzienaIrokupielęgniarstwanie
byłożadnegotakiegowskazaniaatymczasemnaIIro-
kuanalitykimedycznejbyłoprzeciwnie–odsetekten
wyniósł100%.
Postrzeganie konieczności zmian
w dotychczasowym stylu konsumpcji napojów
alkoholowych
Ponad połowa ogółu ankietowanych (53,1%)
niepostrzegaławswoimdotychczasowymstylukon-
sumpcjialkoholużadnychniepokojącychobjawów;
istotnieczęściejtakiegozdaniabylistudenci(57,6%)
aniżelistudentki(51,7%).Tylkoniespełna4%ogółu
badanychuznało,żeichstylkonsumpcjialkoholupo-
winiensiędiametralniezmienić;doszlionidowniosku
–istotnieczęściejstudentki(4,2%)aniżelistudenci
(1,9%)–żenajlepiejbędzie,jeśliwogóleprzestaną
pićalkohol.
Odnotowane różnice w tych wskazaniach stu-
dentek z poszczególnych wydziałów (kierunków)
byłyistotnestatystycznie.Prawiewkażdejbadanej
grupie(zawyjątkiemstudentekstomatologiiIIIroku)
znalazły się studentki, które przestały w ogóle pić
alkohol;największyodsetektakichosóbodnotowano
ustudentekIIrokuanalitykimedycznejiIrokupie-
lęgniarstwa.Niecoinaczejsytuacjaprzedstawiałasię
wśródstudentów.StudenciIIrokuanalitykimedycz-
nejniewidzieliwtymniczegozłego.Zbliżoneopinie
wtymwzględziemieliichmłodsikoledzyztegokie-
runku,gdzieponad60%niepostrzegałoniczegozłego
wswoimpiciualkoholu,apozostaliodstawilijedynie
tenalkohol,któryimwprzeszłościzaszkodził.
Dążenie do zachowania abstynencji alkoholowej
Zaledwie 14,5% studiujących wyrażało chęć
zachowaniaabstynencjialkoholowej.Niecoczęściej
takąchęćwyrażalistudenci(14,9%)aniżelistudent-
ki(14,4%).Zastanawiające,czynawettenniewielki
odsetekbędzieumiałtakpokierowaćswoimpiciem,
że przez rok utrzyma abstynencję – bo takie bywa
przyjmowane kryterium abstynencji. Jak już wspo-
mnianopowyżejdotychczasniespełnacotrzecizogółu
ankietowanychprzestałpićalkohol;pozostalinadal
piją.Jedynieczasamizastanawiająsięnadwłasnym
piciem, mają z tego powodu poczucie winy i żalu,
jednaknicniewskazujenato,abywprzyszłościmogli
byćabstynentami.
Wśród studentek najmniejsze odsetki dekla-
rujących chęć bycia abstynentami odnotowano na
trzecichlatachmedycynyisomatologiiorazIIroku
zdrowiapublicznego.Wśródstudentówbyłynawet
takiewydziały(kierunki),gdzieżadenankietowany
niechciałbyzostaćabstynentem(fizjoterapiaIIrok,
Irokpołożnictwaipielęgniarstwa).Napozostałych
wydziałach(kierunkach)–zawyjątkiemstudentówlat
drugichstomatologiiizdrowiapublicznego–odsetki
teprzekraczałynawet10%,awprzypadkustudentów
latdrugichpołożnictwaipielęgniarstwanawet20%.
Zetknięcie się z profilaktyką przeciwalkoholową
Zdecydowanawiększośćankietowanychspotkała
sięwswoimżyciuzróżnymiformamiprofilaktyki
(kampanii)przeciwalkoholowej.Najczęściejankie-
towaniwymieniali:
221
Klimberg A i wsp. Konsumpcja alkoholu i innych środków psychoaktywnych wśród studentów ...
–krytykępicia–66,7%(studenci–72,0%;studentki
–65,0%)
–plakatantyalkoholowy–60,7%(studenci–72,3%;
studentki–57,0%)
–reklamęstylużyciabezalkoholu–51,3%(studenci
–62,3%;studentki–47,7%)
–ulotkęantyalkoholową–42,5%(studenci–53,1%;
studentki–39,1%).
Powyższe wyniki wskazują, że ogół badanych,
aistotnieczęściejmężczyźni,spotykalisięzróżnego
rodzaju formami profilaktyki (kampanii) przeciw-
alkoholowej.Jednak–nacowskazująwynikibadań
własnych – należy się zastanowić czy prowadzona
wtakijakdotądsposóbkampaniapromującastylżycia
bezalkoholuczytylkozniewielkimjegoudziałem
docieradomłodychosób,czylizmieniakorzystnieich
postawy.
1. Shah AA, Bazargan-Hejazi S, Lindstrom RW, Wolf KE.
Prevalence of at-risk drinking among a national sample
of medical students. Subst Abus 2009 Apr-Jun; 30(2):
141-149.
2. AbarC,AbarB,TurrisiR:Theimpactofparentalmodeling
andpermissibilityonalcoholuseandexperiencednegative
drinkingconsequencesincollege.AddictBehav.2009Jun-
Jul;34(6-7):542-547.
3. WestwoodJ,MullanB:Youngpeopleandsexualrisk-taking
behaviourinCentralEngland.SexHealth2009Jun;6(2):
135-138.
4. PedersenER,LeeCM,LarimerME,NeighborsC:Genderand
datingrelationshipstatusmoderatetheassociationbetween
alcohol use and sex-related alcohol expectancies. Addict
Behav2009Sep;34(9):786-789.Epub2009May3.
5. ZamboangaRL,OlthuisJV,HortonNJ,McCollumEC,Lee
JJ,ShawR:Where’sthehouseparty?Hazardousdrinking
behaviors and related risk factors. J Psychol 2009 May;
143(3):228-244.
Piśmiennictwo / References
6. JonesSE,ShultsRA:Trendsandsubgroupdifferencesin
transportation-relatedinjuryriskandsafetybehaviorsamong
UShighschoolstudents,1991-2007.JSchHealth2009Apr;
79(4):169-176.
7. ZakletskaiaLI,MundtMP,BalousekSL,WilsonEL,Fleming
MF: Alcohol-impaired driving behavior and sensation-
seekingdispositioninacollegepopulationreceivingroutine
careatcampushealthservicescenters.AccidAnalPrev2009
May;41(3):380-386.Epub2009Jan21.
8. RayAE, Turrisi R, Abar B, Peters KE: Social-cognitive
correlates of protective drinking behaviors and alcohol-
relatedconsequencesincollegestudents.AddictBehav2009;
May27,Epubaheadofprint.
9. CaldeiraKM,KasperskiSJ,SharmaE,VincentKB,O’Grady
KE,WishED,ArriaAM:Collegestudentsrarelyseekhelp
despiteserioussubstanceuseproblems.JSubstAbuseTreat.
2009Jun22.
Wśród studentek wskazania na jedną z form
profilaktyki(kampanii)przeciwalkoholowejjedynie
nakilkuwydziałach(kierunkach)przekroczyły60%.
Niecoinaczejjestwśródstudentów,gdzienakilku
wydziałach(kierunkach)takiewskazaniaosiągnęły
100%,azdecydowanawiększośćzbliżonabyła,czy
nawetprzekroczyła70%.Najbardziejkampaniaan-
tyalkoholowabyłazauważanaprzezstudentówIroku
pielęgniarstwa(3z4wskazańpo100%).
Wniosek
Rozpoznanawśródstudiującychnaukimedyczne
sceneriawokółkonsumpcjinapojówalkoholowychwy-
kazujeniepokojącesymptomy,bardziejwodniesieniu
dokobiet.Pozatymsceneriatajestzróżnicowanana
poszczególnychkierunkachstudiów.