plik

218

Probl Hig Epidemiol 2009, 90(2): 218-221

Konsumpcja alkoholu i innych środków psychoaktywnych
wśród studentów poszczególnych kierunków uniwersyteckich
studiów medycznych. Cześć IV. Sceneria wokół konsumpcji
alkoholu

Consumption of alcohol and other psycho-active substances among the students of selected
medical university faculties. Part IV. Alcohol consumption-related behaviours

Aneta Klimberg

, Jerzy T. Marcinkowski

, Janusz Przybylski

Zakład Higieny Katedry Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Studium Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Introduction  and  aim.  Previous  parts  of  the  study  presented  the
information concerning alcohol consumption among students, with the
focus  on  those  drinking  hazardously.  The  aim  of  this  article  is:  1.  the
presentation  of  risky  drinking-related  behaviours,  such  as:  scandalous
and risky behaviours, violence – and, as an effect – feelings of guilt and
reflections about the style of alcohol consumption, and 2. the assessment
of alcohol consumption prevention among students.
Material  and  methods.  The  study  covered  the  students  of  different
faculties of the Poznan University of Medical Sciences, at the beginning
of the physical education classes in the academic year of 2004/2005.
The research tool was a questionnaire prepared specifically for the study
purpose.
Results. Shameful situations in family homes after alcohol consumption
were  indicated  by  19.9%  of  female  students  and  by  15.9%  of  male
students;  10.5%  experienced  violence  from  others  in  the  state  of
intoxication. The students confessed to numerous risky behaviours, even
criminal offences, under the influence of alcohol, yet 2.6% of the subjects
never experienced feelings of shame or regret. Moments of reflection about
their style of alcohol consumption reported 23.9% of the students, 53.1%
did not consider their style of alcohol consumption disturbing, only 14.5%
expressed the desire to abstain from alcohol. A significant majority had
contact with various forms of alcohol consumption prevention, however
their evaluation of its effectiveness was low.
Conclusions.  The  alcohol  consumption-related  behaviours  identified
among the students of medical sciences manifest disturbing symptoms,
especially concerning women. Also, the behaviours are different at different
university faculties.

Key words: alcohol, alcohol consumption, students, students of medical
sciences, risky behaviours, alcohol consumption prevention

Wstęp i cel pracy. W poprzednich częściach pracy przedstawiono informacje
o konsumpcji alkoholu przez studentów, ze szczególnym zwróceniem uwagi
na pijących ryzykownie. Celem niniejszej jest natomiast: 1. przedstawienie
scenerii  wokół  wymykającej  się  spod  kontroli  konsumpcji  alkoholu,  jak:
gorszące zachowania, przemoc, zachowania ryzykowne – a po nich poczucie
winy i refleksje nad własnym stylem konsumpcji napojów alkoholowych oraz
2. ocena profilaktyki przeciwalkoholowej przez studentów.
Materiał i metoda. Zbadano studentów poszczególnych kierunków studiów
w Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w okresie
rozpoczynania  zajęć  z  wychowania  fizycznego  w  roku  akademickim
2004/2005.  Narzędziem  badawczym  był  kwestionariusz  ankiety,  który
został skonstruowany specjalnie dla potrzeb prowadzonych badań.
Wyniki.  Gorszące  sytuacje  w  domach  rodzinnych  po  konsumpcji
napojów  alkoholowych  wskazało  19,9%  studentek  i  15,9%  studentów;
10,5% doświadczyło na sobie przemocy ze strony innych osób w stanie
nietrzeźwym. Studiujący przyznawali się do wielu zachowań ryzykownych
a nawet przestępstw pod wpływem alkoholu, ale u 2,6% nie wywołało
to  nigdy  poczucia  winy  ani  żalu.  Chwile  refleksji  nad  własnym  stylem
konsumpcji napojów alkoholowych miało 23,9% studentów; 53,1% nie
postrzegało w swoim dotychczasowym stylu konsumpcji alkoholu żadnych
niepokojących  objawów,  zaledwie  14,5%  wyrażało  chęć  zachowania
abstynencji  alkoholowej.  Zdecydowana  większość  spotkała  się  w  swoim
życiu  z  różnymi  formami  profilaktyki  przeciwalkoholowej  ale  ocena  jej
skuteczności była niska.
Wniosek.  Rozpoznana  wśród  studiujących  nauki  medyczne  sceneria
wokół konsumpcji napojów alkoholowych wykazuje niepokojące symptomy,
bardziej w odniesieniu do kobiet. Poza tym sceneria ta jest zróżnicowana
na poszczególnych kierunkach studiów.

Słowa kluczowe: alkohol, konsumpcja alkoholu, studenci, studenci nauk
medycznych, zachowania ryzykowne, profilaktyka przeciwalkoholowa

Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr n. biol. Aneta Klimberg
Zakład Higieny UM
ul. Rokietnicka 5c, 60-806 Poznań
telefax (0-61) 854-73-90, e-mail: anetak@ump.edu.pl

www.phie.pl

Nadesłano: 20.03.2008
Zakwalifikowano do druku: 28.06.2009

219

Klimberg A i wsp. Konsumpcja alkoholu i innych środków psychoaktywnych wśród studentów ...

Wprowadzenie

Z wymykającej się spod kontroli konsumpcji

alkoholu przez studentów, a taka jest opisywana

wpiśmiennictwie wśród ponad 15% studiujących

naukimedyczne[1],wiążąsięgorszącezachowania,

przemoc,zachowaniaryzykowne–aponichbywapo-

czuciewinyirefleksjenadwłasnymstylemkonsumpcji

napojówalkoholowych.

Cele pracy

1. Przedstawienie scenerii wokół wymykającej się

spodkontrolikonsumpcjialkoholu,jak:gorszące

zachowania, przemoc, zachowania ryzykowne

–aponichpoczuciewinyirefleksjenadwłasnym

stylemkonsumpcjinapojówalkoholowych.

2. Ocena profilaktyki przeciwalkoholowej przez

studentów.

Materiał i metoda

Zbadanostudentówposzczególnychkierunków

studiów w Akademii Medycznej im. Karola Mar-

cinkowskiegowPoznaniuwokresierozpoczynania

zajęćzwychowaniafizycznegowrokuakademickim

2004/2005.Narzędziembadawczymbyłkwestiona-

riuszankiety,któryzostałskonstruowanyspecjalnie

dlapotrzebprowadzonychbadań.

Wyniki badań i ich omówienie
Gorszące sytuacje po konsumpcji napojów

alkoholowych w domach rodzinnych

Gorszące–wopiniibadanych–sytuacjewdomach

rodzinnych po konsumpcji napojów alkoholowych

wskazało19,9%studentek(najczęściejzIrokupie-

lęgniarstwa–27,5%,najrzadziejnaIrokufarmacji

– 13,9%) i 15,9% studentów (najczęściej z I roku

pielęgniarstwa – 33,3%, najrzadziej na I roku sto-

matologii – 11,1%). Komentując te wyniki należy

zauważyćzbieżnośćzinnymiwynikamibadań[np.2]

wskazującymi,żestylkonsumpcjialkoholuwdomu

rodzinnymijejwielkośćstanowiczynnikryzyka,że

będziesiękształtowałpodobniewśródnastolatków

–późniejszychstudentów.

Spośródtychogóługorszącychsytuacjinajczęściej

wskazywano awantury (61,2%) i kłótnie (78,8%)

wdomupokonsumpcjinapojówalkoholowych;istot-

nieczęściejdozaistnieniatakichsytuacjiprzyznawały

sięstudentki(odpowiednio:62,7%i79,5%)aniżeli

studenci (55,2% i 76,1%). Co piąty ankietowany

(19,4%studenteki11,9%studentów)byłofiarąprze-

mocywtakichsytuacjach,bądźnawetzostałpobity

(8,4% studentek i 3,0% studentów). Odnotowano

takżenieliczneprzypadkistaniasięofiaramiprze-

mocyseksualnej(kobiety–3,0%,mężczyźni–2,7%),

co–jaksiępodkreśla[np.3]–zagrażachorobami

przenoszonymidrogąpłciowąlubciążąorazzaburza

w przyszłości prawidłowe kształtowanie się relacji

zpartneremseksualnym[4].

Studenci jako ofiary przemocy ze strony innych

osób w stanie nietrzeźwym

Spośródogółuankietowanych10,5%doświadczy-

łonasobieprzemocyzestronyinnychosóbwstanie

nietrzeźwym;istotnieczęściejdotegofaktuprzyzna-

walisięstudenci(20,1%)aniżelistudentki(7,4%).

Odnotowywane różnice we wskazaniach stu-

dentek z poszczególnych wydziałów (kierunków)

niebyłyistotnestatystycznie,jednaknależyzwrócić

uwagę, że studentki z II roku analityki medycznej,

IrokufarmacjiiIIrokustomatologiiniecorzadziej

aniżelistudentkizinnychlatikierunkówodczułyna

sobieprzemoczestronyobcychosóbbędącychpod

wpływemalkoholu.Podobniebyłowśródstudentów,

gdzienajniższeodsetkizanotowanowśródstudentów

stomatologiiIiIIroku,Irokufarmacji,ajedyniewśród

studentównaIIrokuanalitykimedycznejnieodnoto-

wanożadnegotakiegowskazania.Mogłosiętowiązać

zodmiennymiwarunkamimieszkaniowymistuden-

tów–np.podawanymiwpiśmiennictwiefaktami,że

w wynajmowanych przez studentów mieszkaniach

konsumpcjaalkoholuprzybieraznaczniejszerozmiary

niżwdomachstudenckich[5].

Zachowania ryzykowne pod wpływem alkoholu

Studiujący przyznawali się do wielu zachowań

ryzykownych – a nawet przestępstw pod wpływem

alkoholu; wśród tych zachowań ogół studiujących

wymieniałnajczęściej:

–jazdęrowerem–14,9%(studenci–32,2%;student-

ki–9,4%)

–jazdę z pijanym kierowcą – 13,4% (studenci

–14,0%;studentki–13,2%)

–prowadzeniesamochodu–6,9%(studenci–17,3%;

studentki–3,6%)

–jazdęmotocyklem–0,5%(studenci–1,9%;stu-

dentki–0,0%)

–uczestnictwowwypadkukomunikacyjnym–0,7%

(studenci–0,9%;studentki–0,6%).

Z powyższego wynika, że wielu studiujących,

aistotnieczęściejmężczyźni,jużwtakmłodymwie-

ku łamało podstawowe przepisy ruchu drogowego

–uczestniczącwruchudrogowympospożyciualkoho-

luitymsamymdopuszczającsięprzestępstwawmyśl

znowelizowanegoKodeksukarnego.Byćmożewynika

tozfaktupodawanegoprzezinnychautorów:znaczny

odsetekstudentówkonsumującychalkoholniemiało

ztegopowodujakichkolwiekproblemów[8].

Studentki najczęściej przyznawały się do jazdy

samochodemzpijanymkierowcą.Niecorzadziejprzy-

znawałysiędojazdyrowerempopijanemu.Niepokoić

Jeszcze wyższe odsetki takich zachowań ryzykownych opisano wśród

studentów USA: jazda z kierowcą, który przedtem pił alkohol (39,9%

w 1991 r.; 29,1% w 2007 r.), bądź pił w czasie kierowania pojaz-

dem (16,7% w 1991 r.; 10,5% w 2007 r.) [6]. Bardziej podatne

na takie ryzykowne zachowania są osobowości ukierunkowane na

poszukiwanie w tym sensacji [7].

220

Probl Hig Epidemiol 2009, 90(2): 218-221

możefakt,iżjużwtakmłodymwieku(pojedyncze

wskazania)studentkiuczestniczyływwypadkudrogo-

wym,któregoprzyczynąbyłalkohol.Niecoodmiennie

sytuacjaprzedstawiałasięwśródstudentów.Naprawie

wszystkichwydziałach(kierunkach)studenciprzy-

znawalisiędojazdypopijanemunarowerze,znacznie

rzadziej(botylkostudenciwydziałulekarskiegoIiII

roku)uczestniczyliwwypadkudrogowymzudziałem

alkoholu;wśródstudentektakiewskazaniadotyczy-

łyaż6wydziałów(kierunków).Pozatymstudenci

rzadziejaniżelistudentkiprzyznawalisiędoróżnych

zachowańryzykownychiprzestępstwpodwpływem

alkoholu.

Poczucie winy po nadmiernej konsumpcji

napojów alkoholowych

Badaczespodziewalisię,żekonsumpcjanadmier-

nej ilości napojów alkoholowych wywoła poczucie

winybądźżalu,atymczasemtakichodczuć(refleksji)

niemiałoprawie2/3ankietowanych(62,6%)–iczę-

ściejniebyłotegopoczuciawinyiżaluustudentek

(63,5%) aniżeli u studentów (59,7%), aczkolwiek

różniceteniebyłyistotnestatystycznie.

Najrzadziejpoczuciewinyiżaluponadmiernej

konsumpcjialkoholumiałystudentkiIrokustoma-

tologiiianalitykimedycznej,gdzietewskazanianie

przekroczyły25%.Wśródstudentówpodobnewyniki

odnotowano wśród studentów drugich lat stoma-

tologii,analitykimedycznejifarmacji.Najczęstsze

natomiastwskazania–zbliżonedo50%–odnotowano

wśródstudentekistudentówzIrokufarmacji.

Refleksje nad konsumowaniem napojów

alkoholowych

Chwilerefleksjinadkonsumowaniemnapojów

alkoholowychmiało,niestety,niewielustudiujących,

bozaledwiecopiąty(23,9%),aletenwynikpokrywa

sięzobserwacjamiinnychautorów[np.9].Zaskakuje

przytymfakt,żeistotnieczęściejnadswoimpiciem

zastanawialisięstudenci(33,2%)aniżelistudentki

(20,9%).

Wśródstudentek,pozaIrokiemanalitykime-

dycznej,dorefleksjinadwłasnąkonsumpcjąalkoholu

przyznałosięponad15%badanych.Odmienniebyło

wśródstudentów,gdzienaIrokupielęgniarstwanie

byłożadnegotakiegowskazaniaatymczasemnaIIro-

kuanalitykimedycznejbyłoprzeciwnie–odsetekten

wyniósł100%.

Postrzeganie konieczności zmian

w dotychczasowym stylu konsumpcji napojów

alkoholowych

Ponad połowa ogółu ankietowanych (53,1%)

niepostrzegaławswoimdotychczasowymstylukon-

sumpcjialkoholużadnychniepokojącychobjawów;

istotnieczęściejtakiegozdaniabylistudenci(57,6%)

aniżelistudentki(51,7%).Tylkoniespełna4%ogółu

badanychuznało,żeichstylkonsumpcjialkoholupo-

winiensiędiametralniezmienić;doszlionidowniosku

–istotnieczęściejstudentki(4,2%)aniżelistudenci

(1,9%)–żenajlepiejbędzie,jeśliwogóleprzestaną

pićalkohol.

Odnotowane różnice w tych wskazaniach stu-

dentek z poszczególnych wydziałów (kierunków)

byłyistotnestatystycznie.Prawiewkażdejbadanej

grupie(zawyjątkiemstudentekstomatologiiIIIroku)

znalazły się studentki, które przestały w ogóle pić

alkohol;największyodsetektakichosóbodnotowano

ustudentekIIrokuanalitykimedycznejiIrokupie-

lęgniarstwa.Niecoinaczejsytuacjaprzedstawiałasię

wśródstudentów.StudenciIIrokuanalitykimedycz-

nejniewidzieliwtymniczegozłego.Zbliżoneopinie

wtymwzględziemieliichmłodsikoledzyztegokie-

runku,gdzieponad60%niepostrzegałoniczegozłego

wswoimpiciualkoholu,apozostaliodstawilijedynie

tenalkohol,któryimwprzeszłościzaszkodził.

Dążenie do zachowania abstynencji alkoholowej

Zaledwie 14,5% studiujących wyrażało chęć

zachowaniaabstynencjialkoholowej.Niecoczęściej

takąchęćwyrażalistudenci(14,9%)aniżelistudent-

ki(14,4%).Zastanawiające,czynawettenniewielki

odsetekbędzieumiałtakpokierowaćswoimpiciem,

że przez rok utrzyma abstynencję – bo takie bywa

przyjmowane kryterium abstynencji. Jak już wspo-

mnianopowyżejdotychczasniespełnacotrzecizogółu

ankietowanychprzestałpićalkohol;pozostalinadal

piją.Jedynieczasamizastanawiająsięnadwłasnym

piciem, mają z tego powodu poczucie winy i żalu,

jednaknicniewskazujenato,abywprzyszłościmogli

byćabstynentami.

Wśród studentek najmniejsze odsetki dekla-

rujących chęć bycia abstynentami odnotowano na

trzecichlatachmedycynyisomatologiiorazIIroku

zdrowiapublicznego.Wśródstudentówbyłynawet

takiewydziały(kierunki),gdzieżadenankietowany

niechciałbyzostaćabstynentem(fizjoterapiaIIrok,

Irokpołożnictwaipielęgniarstwa).Napozostałych

wydziałach(kierunkach)–zawyjątkiemstudentówlat

drugichstomatologiiizdrowiapublicznego–odsetki

teprzekraczałynawet10%,awprzypadkustudentów

latdrugichpołożnictwaipielęgniarstwanawet20%.

Zetknięcie się z profilaktyką przeciwalkoholową

Zdecydowanawiększośćankietowanychspotkała

sięwswoimżyciuzróżnymiformamiprofilaktyki

(kampanii)przeciwalkoholowej.Najczęściejankie-

towaniwymieniali:

221

Klimberg A i wsp. Konsumpcja alkoholu i innych środków psychoaktywnych wśród studentów ...

–krytykępicia–66,7%(studenci–72,0%;studentki

–65,0%)

–plakatantyalkoholowy–60,7%(studenci–72,3%;

studentki–57,0%)

–reklamęstylużyciabezalkoholu–51,3%(studenci

–62,3%;studentki–47,7%)

–ulotkęantyalkoholową–42,5%(studenci–53,1%;

studentki–39,1%).

Powyższe wyniki wskazują, że ogół badanych,

aistotnieczęściejmężczyźni,spotykalisięzróżnego

rodzaju formami profilaktyki (kampanii) przeciw-

alkoholowej.Jednak–nacowskazująwynikibadań

własnych – należy się zastanowić czy prowadzona

wtakijakdotądsposóbkampaniapromującastylżycia

bezalkoholuczytylkozniewielkimjegoudziałem

docieradomłodychosób,czylizmieniakorzystnieich

postawy.

1. Shah AA, Bazargan-Hejazi S, Lindstrom RW, Wolf KE.

Prevalence of at-risk drinking among a national sample

of medical students. Subst Abus 2009 Apr-Jun; 30(2):

141-149.

2. AbarC,AbarB,TurrisiR:Theimpactofparentalmodeling

andpermissibilityonalcoholuseandexperiencednegative

drinkingconsequencesincollege.AddictBehav.2009Jun-

Jul;34(6-7):542-547.

3. WestwoodJ,MullanB:Youngpeopleandsexualrisk-taking

behaviourinCentralEngland.SexHealth2009Jun;6(2):

135-138.

4. PedersenER,LeeCM,LarimerME,NeighborsC:Genderand

datingrelationshipstatusmoderatetheassociationbetween

alcohol use and sex-related alcohol expectancies. Addict

Behav2009Sep;34(9):786-789.Epub2009May3.

5. ZamboangaRL,OlthuisJV,HortonNJ,McCollumEC,Lee

JJ,ShawR:Where’sthehouseparty?Hazardousdrinking

behaviors and related risk factors. J Psychol 2009 May;

143(3):228-244.

Piśmiennictwo / References

6. JonesSE,ShultsRA:Trendsandsubgroupdifferencesin

transportation-relatedinjuryriskandsafetybehaviorsamong

UShighschoolstudents,1991-2007.JSchHealth2009Apr;

79(4):169-176.

7. ZakletskaiaLI,MundtMP,BalousekSL,WilsonEL,Fleming

MF: Alcohol-impaired driving behavior and sensation-

seekingdispositioninacollegepopulationreceivingroutine

careatcampushealthservicescenters.AccidAnalPrev2009

May;41(3):380-386.Epub2009Jan21.

8. RayAE, Turrisi R, Abar B, Peters KE: Social-cognitive

correlates of protective drinking behaviors and alcohol-

relatedconsequencesincollegestudents.AddictBehav2009;

May27,Epubaheadofprint.

9. CaldeiraKM,KasperskiSJ,SharmaE,VincentKB,O’Grady

KE,WishED,ArriaAM:Collegestudentsrarelyseekhelp

despiteserioussubstanceuseproblems.JSubstAbuseTreat.

2009Jun22.

Wśród studentek wskazania na jedną z form

profilaktyki(kampanii)przeciwalkoholowejjedynie

nakilkuwydziałach(kierunkach)przekroczyły60%.

Niecoinaczejjestwśródstudentów,gdzienakilku

wydziałach(kierunkach)takiewskazaniaosiągnęły

100%,azdecydowanawiększośćzbliżonabyła,czy

nawetprzekroczyła70%.Najbardziejkampaniaan-

tyalkoholowabyłazauważanaprzezstudentówIroku

pielęgniarstwa(3z4wskazańpo100%).

Wniosek

Rozpoznanawśródstudiującychnaukimedyczne

sceneriawokółkonsumpcjinapojówalkoholowychwy-

kazujeniepokojącesymptomy,bardziejwodniesieniu

dokobiet.Pozatymsceneriatajestzróżnicowanana

poszczególnychkierunkachstudiów.