1. Błędy poznawcze, rodzaje i przykłady.

Błąd poznawczy

w poznaniu społecznym ogólne określenie wzorca nieracjonalnego spostrzegania rzeczywistości,

mającego wpływ na ludzkie postawy, emocje, rozumowanie lub zachowania (działania).

Błędy poznawcze - regularnie popełniane przez umysł pomyłki podczas przetwarzania informacji i dokonywania
wyborów. Zdarzają się laikom, jak ekspertom. Wynikają z rozpoznawania wzorców i tworzenia skojarzeń
emocjonalnych
To oznacza, że znajdując się w nowej sytuacji, podświadomie przyjmujemy o niej pewne założenia, bazując na
dotychczasowych doświadczeniach - ale założenia te nie zawsze muszą okazać się prawidłowe. Co więcej, nasze
wspomnienia często są obarczone pewnym ładunkiem uczuciowym, co sprawia, że i do różnego typu informacji
podchodzimy często emocjonalnie, tracąc niekiedy zdolność racjonalnego myślenia i dokonywania obiektywnej analizy.
Konkretne mechanizmy, które zwiększają prawdopodobieństwo popełnienia błędu i utrudniają proces uczenia się. Są to:
nadmierna pewność decydenta, przywiązywanie nadmiernej uwagi do kosztów utopionych i poleganie jedynie na
najnowszych, łatwo dostępnych danych, które mogą być powiązane również z tendencją do przyjmowania podejścia
potwierdzającego własne tezy i osądy (Błąd konfirmacji ).
Nadmierna pewność dotycząca własnego osądu. Pierwszy czynnik o charakterze personalnym sprawia, że osoba
podejmująca decyzje nadmiernie ufa swojemu doświadczeniu i zdolnościom, zapominając o tym, że zbliżone do sytuacji
przeszłych okoliczności bieżące są jedynie podobne, a nie identyczne. Osoba nadmiernie pewna siebie może przejawiać
tendencję do lekceważenia drobnych z początku sygnałów ostrzegających przed nadciągającymi komplikacjami, a także
niesłuchania osób trzecich, ustępujących jej rangą bądź kompetencjami, dodatkowo zniekształca postrzeganie
rzeczywistości i przyczynia się do formułowania mylnych osądów.

–

Efekt utopionych kosztów →

zjawisko polegające na tym, że ludzie maja skłonność do trzymania się

wcześniej podjętych decyzji nawet w sytuacji, gdy okazały się one niekorzystne, jeśli tylko były związane z
poniesieniem dużych kosztów lub ze znacznym wysiłkiem.

Jest się tak daleko że ciężko zrezygnować.

•

Trwanie w kiepskich związkach interpersonalnych

•

Czekanie na przystanku na autobus który się spóźnia

•

Czytanie książki która po kilkudziesięciu stronach okazała się nieinteresująca

–

Efekt świeżości ( ostatnie doświadczenie w umyśle powoduje przekonanie że tak jest -
polega na silniejszym oddziaływaniu nowych informacji w porównaniu do informacji wcześniejszych.

–

Efekt uporczywości -

utrzymywanie się przekonań na temat własnej osoby i świata społecznego, nawet gdy

zakwestionowano dowody potwierdzające słuszność tych przekonań.

–

Heurystyka dostępności- myślenie na skróty które prowadzi do błędu, tendencja do przypisywania większego
prawdopodobieństwa zdarzeniom które wiążą się z większymi emocjami.
Kiedy ludzie przeceniają znaczenie informacji, która w danej chwili jest dla nich dostępna. Na przykład ktoś
może polemizować, że palenie nie jest niezdrowe na podstawie życia swojego dziadka, który żył 100 lat i palił
trzy paczki papierosów dziennie. Argument, który pomija możliwość, że dziadek był wyjątkiem od reguły.

–

Błąd konfirmacji - tendencja do preferowania informacji, które potwierdzają wcześniejsze oczekiwania
i hipotezy, niezależnie od tego, czy te informacje są prawdziwe[1]. Powoduje, że ludzie poszukują informacji i
zapamiętują je w sposób selektywny, interpretując je w błędny sposób.

–

Efekt autorytetu – poleganie wyłącznie na autorytecie.

–

-Efekt pominięcia – tendencja do oceniania szkodliwych działań jako gorsze i bardziej niemoralne niż równie
szkodliwy brak działania i bezczynność.

–

-Efekt skupienia – błąd w ocenie wynikający ze zwracania nadmiernej uwagi na jeden aspekt i ignorowania
innych aspektów.

–

-Efekt statusu quo – tendencja do akceptowania rzeczy takich, jakimi aktualnie są.

–

-Efekt wyświadczonej przysługi - tendencja do zmiany postawy na bardziej przyjazną w stosunku do osób, dla
których z własnej woli zrobiło się coś dobrego.

–

-Niechęć do straty – tendencja do przykładania większego wysiłku do unikania strat niż do uzyskiwania
analogicznych zysków.

–

-Złudzenie kontroli – przekonanie o możliwości wpływania na sytuacje, na które w rzeczywistości żadnego
wpływu się nie ma.

–

-Złudzenie planowania– tendencja do niedoceniania kosztów i czasu wykonania przyszłego zadania.

2. Klasyki eksperymentów psychologicznych szczególnie P. Zimbardo i S. Milgrama

Eksperyment Milgrama

Kiedy jesteśmy zdolni do posłuszeństwa?

–

bliskość autorytetu

–

reprezentacja ważnej instytucji

–

duży dystans do ofiary - autorytaryzm badanych

–

uwielbienie autorytetów

Jesteśmy wystawieni na pastwę konfliktów moralnych W eksperymencie przeprowadzonym w 1961 roku psycholog z
Yale, Stanley Milgram badał, a raczej ostrzegał, przed tym jak daleko jesteśmy gotowi się posunąć, by tylko nie
przeciwstawiać się autorytetom. Nawet jeśli ceną jest krzywda innej osoby i ogromny konflikt między osobistymi
zasadami moralnymi a zobligowaniem do posłuszeństwa. Prof. Milgram chciał swoim badaniem wyjaśnić, jak naziści
mogli dopuścić się Holocaustu i straszliwych zbrodni z nim związanych. Aby to zrobić, Milgram wyselekcjonował grupę
badanych i stworzył pary. Jedna osoba z pary (podstawiony aktor) miała grać ucznia, a badany wcielał się w rolę
nauczyciela. Tego drugiego poinstruowano, by za złe odpowiedzi karał ucznia coraz silniejszymi szokami elektrycznymi.
Aktor-uczeń wydawał odgłosy bólu, prosił, by przestać i zakończyć eksperyment. Kiedy badany-nauczyciel chciał
przerwać, profesor towarzyszący mu wydawał polecenie, by kontynuować. W pierwszej fazie eksperymentu, 65 proc.
badanych posunęło się do zadania ostatniego szoku o mocy 450 volt (zaznaczonego jak „XXX”), mimo że większość
miała wyrzuty sumienia i czuła się z tym potwornie źle. Tylko jedna trzecia grupy odmówiła kontynuacji testu.
Eksperyment Milgrama stał się znakiem ostrzegawczym dla całej ludzkości, pokazującym, że prawie każdy człowiek
jest w stanie popełnić zbrodnię, kierując się posłuszeństwem dla autorytetu. „Scientific American” sugeruje, że to
badanie pokazuje wewnętrzne konflikty. – Ludzka natura moralna zawiera w sobie empatię, dobroć dla innych, ale też
rys ksenofobiczny, brutalny i zły. Eksperyment Milgrama pokazuje konflikt moralny, który leży głęboko w każdym z
nas.

Eksperyment Zimbardo

Wszyscy nosimy w sobie cząstkę zła Niezaprzeczalnie najsławniejszym eksperymentem w historii psychologii stał się
stanfordzki eksperyment więzienny z 1971 roku. Pokazał on jak sytuacja społeczna może zmieniać ludzkie zachowanie.
Prowadzący eksperyment prof. Philip Zimbardo stworzył w podziemiach uniwersytetu więzienie i wyselekcjonował 24
studentów (którzy nie mieli przeszłości kryminalnej i byli psychicznie zdrowi), by wcielili się w role więźniów i
strażników. Badacze obserwowali studentów (pozostających w „celach” 24 godziny na dobę) i strażników (pełniących
8-godzinne zmiany) dzięki ukrytym w pomieszczeniom kamerom.

Eksperyment planowany na dwa tygodnie, został przerwany po 6 dniach w związku z agresywnym zachowaniem
strażników. Niektórzy stosowali tortury psychiczne, przez które badani-więźniowie poddani byli ogromnej dawce stresu
i lęku. – Strażnicy eskalowali agresją wobec więźniów, rozbierali ich do naga, nakładali na głowy worki, a ostatecznie
nawet zmuszali do poniżających, nieludzkich praktyk seksualnych – powiedział prof. Zimbardo dla „American
Scientist”. – Po 6 dniach musieliśmy zakończyć eksperyment, ponieważ wydostał się on spod naszej kontroli. Nie
mogliśmy spokojnie zasnąć, nie myśląc o tym, co akurat robią strażnicy więźniom.

3. Konflikty: typy, płaszczyzny, sposoby powstawania, sposoby zachowania w obliczu

POJĘCIA KONFLIKT
Słowo konflikt pochodzi od łacińskich słów conflictus i confligre. W dosłownym tłumaczeniu oznacza to – zderzenie.

W danym momencie zderzają się dwie różne: tendencje, postawy, koncepcje, pomysły, poglądy, przekonania, interesy,
cele, wartości, uczucia, potrzeby, czy po prostu postrzeganie rzeczywistości. Ta różnica nie jest przez strony
akceptowana i dochodzi do kolizji, sporu.

TYPY I PŁASZCZYZNY KONFLIKTÓW

Trzy płaszczyzny konfliktu:

–

jednostka- jednostka (np. Kłótnia małżeńska)

–

grupa-grupa (np. Dwa plemiona)

–

jednostka- grupa (np. Dokuczanie w szkole całej grupy jednemu dzieciakowi)

–

Przebieg konfliktu w związku ( 4 jeźdźców apokalipsy)

–

krytyka

–

pogarda

–

defensywa

–

kamienny mur

Koło konfliktu zostało stworzone przez amerykańskiego mediatora Christophera W. Moore’a. Wyróżnił on pięć
potencjalnych źródeł konfliktu i tym samym pięć typów konfliktów: konflikt relacji, konflikt danych, konflikt
interesów, konflikt strukturalny i konflikt wartości. Na jedną sytuację konfliktową może nałożyć się kilka przyczyn.
A często, gdy konflikt się zaostrza, do jednej – pierwotnej przyczyny – dochodzą nowe kwestie.
Płaszczyzny:
KONFLIKT DANYCH

•

brak informacji

•

błędne zrozumienie danych

•

różne interpretacje danych

•

różne procedury zbierania danych

KONFLIKT RELACJI

•

błędne spostrzeganie

•

zła komunikacja

•

silne emocje

•

stereotypy

•

negatywne, odwetowe działania

KONFLIKT WARTOŚCI

•

różnice religii, ideologii, tradycji

•

wartości związane z własnym „ja” (tożsamością osoby)

•

wartości dnia codziennego (zwyczaje, konwenanse)

KONFLIKT STRUKTURALNY

•

nierówna kontrola zasobów

•

nierówny rozkład sił

•

rozmieszczenie przestrzenne

•

ograniczenia czasowe

•

nadmiar zadań

•

różne role społeczne

KONFLIKT INTERESÓW

•

interesy rzeczowe (pieniądze, czas, podział pracy)

•

interesy proceduralne (sposób prowadzenia rozmowy)

•

interesy psychologiczne (poczucie własnej wartości, godności, szacunku, zaufania)

Typy:
Konflikt danych – pojawia się, kiedy strony konfliktu nie dysponują potrzebnymi danymi, mają różne informacje lub
odmiennie je interpretują. Może to prowadzić do zaostrzenia konfliktu, kiedy strony oskarżają się o zatajenie danych,
manipulacje informacjami, celowe wprowadzanie w błąd.

Konflikt relacji – związany jest z silnymi, trudnymi emocjami przeżywanymi w relacji z daną osobą. Może pojawiać
nawet wówczas, gdy nie ma obiektywnych powodów do konfliktu. Przyczyną mogą być stereotypy czy zła komunikacja.

Konflikt wartości – wynika z odmiennych systemów wartości, różnych światopoglądów, ale także z różnicy zasad i
wartości wobec codziennych czynności, np. stosunek do pracy i etyka zawodu.

Konflikt strukturalny – wynika ze struktury sytuacji - ograniczonych zasobów (w zależności od kontekstu: np.
dostępu do komputera z drukarką itp.), struktury organizacji (np. niejasno określone kompetencje w odniesieniu do
poszczególnych stanowisk), pełnionych ról, ograniczeń czasowych. Ten typ jest właściwie niezależny od ludzi. Jeżeli w
organizacji na bardzo małej przestrzeni pracują osoby, które jednocześnie muszą wydrukować ważne dokumenty
potrzebne w ich pracy (np. do rozliczenia projektu), to gdy dochodzi do konfliktu, przyczyna nie leży w trudnych

charakterach tych osób, czy złej komunikacji (choć może), ale w braku wystarczającej liczby drukarek.

Konflikt interesów - jest związany z niemożnością realizacji potrzeb, osiągnięcia celów.
Interesy dzielimy na trzy rodzaje:

•

interesy rzeczowe: pieniądze, czas, czy podział pracy;

•

interesy proceduralne: sposób prowadzenia rozmów, negocjacji;

•

interesy psychologiczne (poczucie bezpieczeństwa, godności, szacunku)

PSYCHOLOGICZNE WARUNKI POWSTAWANIA KONFLIKTU
To, czy konflikt się pojawi zależy od tego jak spostrzegana i rozumiana jest sytuacja oraz czy i jakie działania zostaną
podjęte przez strony tego konfliktu. Ta sama sytuacja przez jednych może być spostrzegana jako konfliktowa, przez
innych zaś nie. Na przykład: Zasady podziału premii mogą być w pełni akceptowane przez kadrę kierowniczą, a
równocześnie pracownicy mogą je spostrzegać jako sytuację szczególnie konfliktową. Dla szefa może być oczywiste, że
codzienne zostawanie po godzinach w pracy jest czymś normalnym w dobrze prosperującej firmie. Pracownik zostający
po godzinach tę sytuację może spostrzegać zupełnie inaczej. Inwestor chcący wybudować autostradę nie przewidział
protestu ekologów, a ekolodzy protestują, gdyż autostrada ma przebiegać na szklaku wędrówki dzikich zwierząt, i w ten
sposób autostrada zagraża środowisku naturalnemu
Konflikt powstaje gdy:

•

dwie strony, które są od siebie zależne

•

dostrzegają niemożliwe do pogodzenia różnice (interesów, potrzeb, wartości)

•

żadna ze stron nie może osiągnąć celów bez udziału lub zgody drugiej strony

•

strony blokują realizację swoich dążeń

konfliktowe sytuacje czy konfliktowi ludzie?
Ludzie różnią się między sobą podejściem do sytuacji konfliktowych. Z jednymi pracuje się łatwiej, z innymi niezwykle
trudno. Dla jednych jakakolwiek kontrowersja natychmiast powoduje obrażenie się i odmawianie dalszej współpracy,
albo też agresję i traktowanie adwersarzy jako wrogów. Inni wycofują się i zgadzają na wszystko, lub twierdzą, że nie
ma sprawy. Dla niektórych natomiast ta sama sytuacja jest traktowana jako problem do rozwiązania w toku dyskusji i nie
jest odbierana jako personalny atak. Dlaczego tak się dzieje?
CYKL KONFLIKTU
Przyczyn, dla których ludzie w różny sposób postrzegają i reagują na sytuacje konfliktowe, można szukać w różnicach
posiadanych przez nich postaw, przekonań, wartości i doświadczeń. To właśnie one powodują, że ludzie odmiennie
postrzegają te same sytuacje, a także różnie na nie reagują. Ich zachowanie wywołuje bezpośrednie konsekwencje w
otoczeniu (np. reakcje innych osób), co prowadzi do zmiany bądź umocnienia się posiadanych przez nich postaw.
Graficznie te zależności można przedstawić jako tzw. cykl konfliktu

POSTAWY → KONSEKWENCJE → SPOSTRZEGANIE → REAKCJE

W ciągu swojego życia człowiek kształtuje POSTAWY wobec świata, siebie i innych ludzi. Postawy te pomagają
ustosunkować się do otaczającej rzeczywistości. Ukształtowane postawy trudno zmienić. Od nich zależy
SPOSTRZEGANIE sytuacji społecznych - również sytuacji konfliktowych. To jak spostrzegany jest konflikt (istotny -
nieistotny, rozwiązywalny - nierozwiązywalny, spowodowany przez strukturę sytuacji czy przez innych ludzi) wpływa
na podjęte działania. REAKCJA jednej ze stron na konflikt wpływa na to, jak zachowa się druga strona. Tak więc w
zależności od typu działań sytuacja konfliktu może mieć różne KONSEKWENCJE. Konsekwencje te stanowią nowe
doświadczenie, które może wpływać na postawy danej osoby. W ten sposób postawy wobec konfliktu mogą się utrwalać
lub też ulegać częściowej modyfikacji. Postawy te będą się utrwalać, gdy konsekwencje konfliktu będą zgodne z
oczekiwaniami. Na przykład, jeżeli ktoś jest przekonany, że "życie jest walką" i skutecznie prowokuje innych, to
najczęściej do walki dochodzi w ten sposób zdobywa jeszcze jeden dowód potwierdzający słuszność swojej postawy.
Analogicznie, jeśli ktoś boi się konfliktu i zawsze się wycofuje, to nie ma możliwości sprawdzić, że konflikt można
rozwiązać lub wygrać. W obu przypadkach nie zdobywa doświadczeń, które mogłyby modyfikować jego postawy.

JAKIE DZIAŁANIA PODEJMUJĄ LUDZIE W SYTUACJI KONFLIKTU?
Działania podejmowane przez ludzi zależą między innymi od tego, czy przedmiot konfliktu jest dla nich ważny, czy
czują się dość silni, aby działać oraz jakie sposoby radzenia sobie z konfliktami preferują. Wymieńmy kilka z nich:

1.

unikanie konfliktu
- niedostrzeganie konfliktu tak długo, jak tylko jest to możliwe,
- zmiana definicji sytuacji, przekonywanie siebie i innych, że nic się nie wydarzyło, że nie ma żadnych
sprzeczności,
- odraczanie, przeczekiwanie;

2.

rezygnacja z dążeń

- poddanie się bez podjęcia walki,
- poddanie się po walce,
- przegranie walki;

3. szukanie wsparcia

- odwołanie się do autorytetu w celu uzyskania wsparcia i pomocy,
- odwołanie się do innych ludzi w celu budowy koalicji;

4.

odwołanie się do trzeciej strony, aby rozstrzygnęła po czyjej stronie jest racja
- odwołanie się do arbitra, aby rozstrzygnął spór,
- wystąpienie na drogę prawną

5.

podjęcie walki w celu zniszczenia przeciwnika

6. potraktowanie konfliktu jako problemu do rozwiązania

- podjęcie bezpośrednich negocjacji
- poszukiwanie mediatora jako trzeciej strony, która może wspomóc proces rozwiązywania konfliktu

4. Kryzys i interwencja kryzysowa

Kryzys – wynik stresu i napięcia w życiu człowieka, gdy sytuacja urasta do nadzwyczajnych rozmiarow i zwykle
sposoby radzenia sobie przestaje być efektywne.
Czynniki podatne na powstanie kryzysu:

–

Brak trwałych i znaczących relacji z bliskimi ludźmi,

–

Niezdolność do korzystania z naturalnych źródeł wsparcia, jakimi są rodzina, przyjaciele i grupy społeczne,

–

trudność z czerpania nauki z doświadczenia,

–

Poprzednie sytuacje kryzysowe, które nie zostały skuteczni rozwiązane,

–

występowanie zaburzeń psychicznych,

–

Prowokacyjne , impulsywne zachowanie , którego źródłem jest nierozerwalny konflikt,

–

Niskie dochody,

–

niskie poczucie własnej wartości,

–

złe doświadczenia małżeńskie,

–

Nadużywanie leków i alkoholu,

–

Brak stałej , satysfakcjonującej pracy,

–

Nietypowe lub częste kontuzje fizyczne,

–

Częste zmiany miejsca zamieszkania,

Objawy reakcji psychicznych na kryzys :

–

emocjonalne,

–

poznawcze,

–

behawioralne,

Skutki kryzysu:

1. Stres i napięcie.
2. Zachowanie dysfunkcyjne
3. .Dezintegracja osobowości
4. Psychoterapia lub leczenie

Interwencja kryzysowa - pierwsza pomoc emocjonalna, próba szybkiego poradzenia sobie z aktualnymi problemami
poprzez wsparcie fizyczne, emocjonalne, czy ukierunkowanie na dalsze postępowanie.
Interwencja kryzysowa stanowi zespół działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin dotkniętych przemocą, w celu
zapobiegania lub pogłębianie się występujących dysfunkcji. Interwencja kryzysowa obejmuje osoby i rodziny bez
względu na posiadany dochód. W ramach interwencji kryzysowej udziela się w szczególności poradnictwa
specjalistycznego oraz schronienia dostępnego przez całą dobę.

Procedura interwencji kryzysowej

–

Natychmiastowość → szybkość rozpoczęcia interwencji

–

Kontrola → przyciągniecie uwagi ofiary, odseparowane od kryzysu

–

Ocena → ocena możliwości ofiary i stresory

–

Dyspozycja → ustalona metoda postępowania

–

Odniesienie → odsyłanie ofiary do innych źródeł

–

Uzupełnienie → upewnienie się czy osoba nawiązała kontakt z ośrodkiem pomocy

5. Grupa: mechanizmy działające w grupie

Kontrola społeczna i nacisk grupowy. ·
Członkowie grupy wzajemnie kontrolują swoje postępowanie za pomocą karania i nagradzania. Oprócz jawnych
środków nacisku w rodzaju odbierania i nadawania różnych korzyści i przywilejów, dysponują potężnym, choć
subtelnym środkiem w postaci akceptacji i odrzucenia członka.

Odniesienie porównawcze. ·
Układ odniesienia porównawczego to pewien wzorzec ustosunkowania się do wspólnego świata, za pomocą, którego
jednostka definiuje samą siebie i swoją sytuację. Istnieją dowody, że odniesienie porównawcze może wpływać na: ·

–

Kształtowanie się pojęcia samego siebie. Jaki jest status społeczny, możliwości jednostki. „Każdy ma swoją
żabę, co przed nim ucieka,/ i swojego zająca, którego się boi:.

–

Definiowanie bieżącej sytuacji zewnętrznej.

–

Określenie wewnętrznego stanu podmiotu. Gdy treść doświadczanej przez jednostkę emocji jest dla niej
niejasna, może korzystać ona z informacji o zachowaniu się innych ludzi znajdujących się w identycznej
sytuacji zewnętrznej.

Role społeczne ·
Rolą społeczną nazywamy podzielany przez członków grupy wzorzec zachowania się. Często niedoceniana jest
skłonność ludzi do podporządkowywania się wymaganiom ról, a przecież w wielu wypadkach pokonuje ona inne
wpływy. ( eksperyment Zimbardo 1978, w którym odtworzono warunki panujące w więzieniu i posłużono się prostą
instrukcją rolo twórczą: „ jesteście więźniami..., Jesteście strażnikami”)

Kulturowe wzory życia
Kultura jest dla jednostki czymś w rodzaju szafy z ubraniami na każdą okazję: tak jak wkładamy inny strój na przyjęcie
towarzyskie, a inny do pracy, tak przyjmujemy inna rolę podczas tego przyjęcia, a inną przy warsztacie. Podobnego
sformułowania możemy użyć w odniesieniu do kultur:, jeśli stwierdzimy, że ich role, reguły, normy i obyczaje łączy
pewne trans sytuacje podobieństwo, możemy uznać, że składają się one na kulturowy wzór życia. Nie ma, oczywiście,
sposobu na bezpośrednie badanie wzoru kultury, trzeba go rekonstruować z dających się obserwować przejawów życia
grupy. Szczególnie rekomenduje się tu różnorodne przekazy językowe (teksty) krążące w grupie, rytuały i gry,
nadawania członkostwa (inicjacji), obchody różnych ważnych momentów w życiu grupy.

Jakie funkcje wobec grupy pełni jej kultura?
· Podwyższa jej trwałość
· Może być źródłem napięć
· Zachowanie podstawowej tożsamości mimo zmian członków

Polaryzacja grupowa – to tendencja grup do podejmowania decyzji, które są bardziej skrajne niż początkowe
upodobania czy skłonności członków.

Fazy rozwoju grupy:

–

Faza orientacji i zależności - (koncentracja na sobie) przejawia się niepokój związany ze znalezieniem się w
sytuacji nowej i nie spodziewanej wśród obcych. Pojawiają się wtedy wyraziste postacie liderów aktywnych jak
i kozioł ofiarny/błazen grupowy

–

Faza konfliktu i buntu - konflikt może powstać poprzez niezadowolenie z liderów, następuje podział grupy
itp.

–

Faza spójności i współpracy - wspólne rozwiązanie konfliktu i buntu skutkujące większą spójnością grupy

–

Faza celowej i świadomej aktywności

role grupowe:

–

Negatywny dewiant (podważa wszystko)

–

Pozytywny dewiant (błazen)

–

Kozioł ofiarny

6. Komunikaty ja-ty, komunikacja asertywna – przykłady

Chcąc uniknąć konfliktów zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, powinniśmy pracować nad postawą asertywną.
Asertywność to umiejętność otwartego i stanowczego wyrażania własnych opinii, potrzeb i emocji, egzekwowania
swoich praw, podejmowania decyzji bez naruszania godności drugiego człowieka.

Bardzo ważnym elementem postawy asertywnej są :

•

monolog wewnętrzny (pozytywny i negatywny), a następnie zestawienie go i zmiana negatywnych stron na
pozytywne.

Asertywna komunikacja jest zdecydowana, ale jednocześnie respektuje ona godność naszego rozmówcy. Jej głównymi
cechami są: szczerość i otwartość, a najważniejszą zasadą jest unikanie świadomego sprawiania komuś przykrości.
Asertywna komunikacja składa się z takich elementów jak:

• Komunikat JA

• Konstruktywna informacja zwrotna

KOMUNIKAT TYPU „JA” ORAZ „TY”

Najczęściej posługujemy się komunikatami typu „TY”, co często przyczynia się do powstawania konfliktów.

Komunikaty typu „TY” powodują naruszenie granic terytorium psychologicznego drugiej osoby. Używając
komunikatów tego typu, narażamy się na to, że nasz rozmówca poczuje się urażony i pod wpływem tej nieodpowiedniej
formy komunikacji może zachowywać się jak osoba zaatakowana.

Konsekwencją jest odrzucenie treści komunikatu i skoncentrowanie się na obronie. Nawet, jeśli krytyka skierowana do
rozmówcy była słuszna, nie przyjmie on jej treści, a tym samym, nie ma szansy na zmianę.

Komunikat typu „TY” może być również odebrany jako narzucanie swojej woli, np. „Musisz tam pójść”, ponieważ
reguły stosuje się tu słowa, musisz, powinieneś, koniecznie trzeba itp. Budzą one naturalny opór przed ingerencją z
zewnątrz dlatego należy unikać tego typu sformułowań.

W postaci komunikatu typu „TY” bardzo łatwo jest oceniać i krytykować inne osoby, co budzi negatywne emocje.

Przykłady komunikatów typu „Ty” :

–

„Skandalicznie się zachowujesz”

–

„Zawsze musisz mieć swoje zdanie, nawet jak nikt Cię nie pyta”

–

„Koszmarnie wyglądasz, nie możesz tak wyjść na ulicę”

–

„To nieprawda, nie wiesz jak było, kłamiesz”

–

„Jesteś beznadziejnym współpracownikiem!”

–

„Zawsze wszystko robisz po swojemu”

Komunikat typy „JA” jest zdaniem zaczynającym się od słowa „Ja”. Używamy go, aby powiedzieć jak na mnie
działają słowa, zachowanie mojego rozmówcy, jak się z tym czuję, jaką reakcję wywołują one we mnie.

Używając komunikatu typu „JA” pozostaję na swoim terytorium psychologicznym i z szacunkiem traktuje druga osobę.
Komunikat typu JA składa się z dwóch elementów/;

1. FAKT, czyli zachowanie drugiej osoby na poziomie faktu, który zaistniał

2. MOJA REAKCJA na zachowanie drugiej osoby, emocje jaka to zachowanie we mnie wywołuje BEZ

OCENIANIA TEGO FAKTU !

- „Kiedy co chwilę patrzysz na zegarek w trakcie naszej rozmowy (zachowanie drugiej osoby), nie czuję się
słuchana (moja reakcja)”

- „Kiedy mówisz do mnie tak podniesionym głosem jak przed chwilą (zachowanie drugiej osoby), czuję się
niekomfortowo (moja reakcja)”

- „Gdy patrzysz w monitor komputera jak do Ciebie mówię (zachowanie drugiej osoby), to czuję się
ignorowana (moja reakcja)”.

UWAGA: Istnieją komunikaty tzw. Pseudo-JA:

•

„Ja uważam, że Ty jesteś nieodpowiedzialny” → to nadal komunikat typu „TY” ponieważ narusza terytorium
psychologiczne drugiej osoby!

7. Konstruktywna informacja zwrotna – elementy

ASERTYWNA INFORMACJA ZWROTNA

JA CZUJĘ... - wskazujemy na konkretne nasze uczucia w danej chwili, np. jestem zły, zdenerwowany, mocno
zaniepokojony, jest mi przykro, jestem szczęśliwy, zadowolony, zaskoczony...

KIEDY TY (Pan/ Pani)... - przedstawiamy konkretne zachowanie drugiej osoby, które wywołało w nas wskazaną
wcześniej emocję. Nie należy w tym wypadku stosować zwrotów: „Pani zawsze...”, „Pani nigdy...” ponieważ jest to
forma ataku. W takim wypadku powinniśmy skoncentrować się na tym, co się dzieje aktualnie, np. „(Jestem zły), kiedy
Pani/Pan podnosi głos mówiąc do mnie”; „(czuję się niezręcznie), kiedy dostaje od ciebie prezenty”;

PONIEWAŻ... - opisujemy, jaki wpływ ma na nas przedstawione wcześniej zachowanie, dlaczego wywołuje ono w nas
określone emocje

–

„Jestem zły, kiedy Pani/Pan podnosi głos mówiąc do mnie, ponieważ czuje, że mnie Pan/Pani mnie nie
szanuje”;

–

„Czuję się niezręcznie, kiedy dostaje od ciebie prezenty ponieważ dajesz mi je bez okazji”

Elementy informacji zwrotnej :

•

mów o zachowaniu danej osoby, nie o samej osobie

•

Skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie wyciągam wniosków

•

Dokonaj opisu , a nie ocen

•

Opisuj zachowanie w kategoriach "mniej lub bardziej", a nie "tak" lub "nie"

•

Skup się na zachowaniu w odniesieniu do szczególnej sytuacji

•

Dziel się pomysłami i informacjami, a nie dawaj rad

•

Zajmij się badaniem możliwości, nie zostawiaj przy gotowych odpowiedziach i rozwiązaniach

•

Skup się na korzyści jaka informacja zwrotna może dać odbiorcy

•

Ograniczenie się do tej liczby informacji, która odbierające osoba może spożytkować

•

Uważaj na miejsce no czas tak, żebyś dzielił się osobistymi uwagami w stosownym momencie

Krótko mówiąc, dawanie (i odbieranie) informacji zwrotnych wymaga odwagi, umiejętności, zrozumienia i szacunku dla
siebie i dla innych.

8. Zdrowa semantyka

To wpływ odpowiednio dobieranych słów na nasze myśli, przekonania i działanie. Aby być w zyciu szczęśliwym należy
zmienić własne przekonanaia o tym, co “to,” “on,” “oni” zrobili lub powiedzieli ponieważ słowa, które używamy
zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie, mają moc, by dramatycznie zmienić sposób, w jaki doświadczamy świat wokół
nas.

TO MNIE DENERWUJE

Często mówimy: “to mnie denerwuje,” „tamto mnie złości,” “on mnie przestraszył,” “oni mnie uspokoili,” “ona mnie
uradowała” itd. Jednak tak na prawdę „to,” “on,” “ona,” czy “oni” nie powodują żadnych uczuć. Ty sam poprzez twoje
myśli, przekonania i postawy o “tym,” “nim,” “niej,” czy “nich” tworzysz te uczucia. Nie jest to nowa idea. W Biblii jest
napisane : “Jak myślisz w sercu, taki jesteś.” Filozofia stoików uczyła nas dwa tysiące lat temu, że to nie fakty powodują
nasze zdenerwowanie, ale nasze przekonania o nich. Gdyby tak nie było, to wtedy w sytuacjach, gdy inni ludzie
“denerwują cię” albo jakieś zdarzenia “wywołują u ciebie depresję lub przygnębienie” po to, by czuć się lepiej,
musiałbyś móc kontrolować te wszystkie osoby i sytuacje wokół siebie. Byś musiał zmienić wszystkie “to,” “on,” “ona,”
“oni,” co nie byłoby możliwe. Na całe szczęście jedyną rzeczą, którą musisz zmienić, by poczuć się lepiej, jest zmiana
własnych przekonań o tym, co “to,” “on,” “oni” zrobili lub powiedzieli. Początkowo może być ci trudno wziąć za to
odpowiedzialność, ale na dłuższą metę pozwala ci to zachować energię i żyć szczęśliwie niezależnie od niepożądanych
zdarzeń wokół ciebie.

ZAWSZE LUB NIGDY

Jak mawiał Alfred Korzybski zawsze i nigdy nie odpowiadają rzeczywistości i należy “zawsze pamiętać, by nigdy ich
nie używać.” Słowa takie jak “zawsze” i “nigdy,” podobnie jak inne uogólnienia: “wszystko” – “nic,” “wszyscy” –
“nikt,” są absolutystycznymi stwierdzeniami i rzadko, jeżeli w ogóle i kiedykolwiek, odpowiadają rzeczywistości.
Możemy czasami stwierdzić: “nikt mnie nie lubi,” albo “ja nigdy nie osiągam tego, co chcę.” Ale gdy spojrzymy na to
zgodnie z rzeczywistością, to zobaczymy, że takie stwierdzenia są przesadne. Niestety wiele osób powtarza je bardzo
często i po pewnym czasie zaczynają wierzyć w nie. Bez zdawania sobie z tego sprawy postrzegają świat poprzez te
przesadne uogólnienia. Ich mózg zaczyna zbierać dowody na to, o czym są już przekonani, że “zawsze,” “nigdy,”
“wszystko,” “nic,” “wszyscy,” “nikt.”.. Mimo woli mogą spowodować, że też ich środowisko i ludzie wokół nich będą
potwierdzali te przekonania. Jeżeli będziesz wszystkim powtarzał, że nikt cię nie lubi – uważaj, bo możesz sprawić, że
coraz mniej osób będzie chciało przebywać w twoim towarzystwie. Ale pamiętaj, nawet wtedy, możesz ty sam się lubić,
a przecież jesteś kimś.

PORAŻKA PRZEGRANEGO NIEUDACZNIKA

Nie ma takiej rzeczy jak porażka. Jest to raczej niepożądany rezultat lub wynik, którego nie chcieliśmy. Jednak, mimo,
że możemy nie zdawać sobie z tego sprawy, często mówimy sobie, że odnieśliśmy “porażkę,” albo jeszcze gorzej –
mówimy o samych sobie, że jesteśmy przegranymi nieudacznikami, do niczego, ślamazarami,itd i „nic nam nie
wychodzi.” To pojęcie jest tak naładowane negatywnymi skojarzeniami, że szczerze myśląc, że jest się “przegranym
nieudacznikiem odnoszącym same porażki,” automatycznie wywołujemy w sobie silne negatywne emocje. Nawykowo
reagujemy negatywnymi emocjami na te słowa. Dlatego unikając słów “porażka” czy “przegrany” w odniesieniu do
siebie samego lub rezultatów własnych działań poczujesz się znacznie lepiej. Ponadto nazywanie siebie samego
“przegranym” czy “nieudacznikiem” odnosi się do całej twojej istoty jako osoby, której naturą jest przegrana, porażki i
niepowodzenia raczej niż kogoś, kto nie osiągnął pożądanych wyników w pewnych sytuacjach.
Jeżeli jednak powiesz “wynik” lub “rezultat,” będziesz bardziej właściwie i zdrowiej opisywał rzeczywistość, że twoje
działania nie prowadziły do pożądanego wyniku. Nie będziesz przy tym odnosił się do siebie w sposób negatywny.
Zastępując słowa „przegrana” czy „porażka,” słowami „wynik” albo „rezultat,” możesz lepiej widzieć związki
przyczynowo-skutkowe twoich działań i nauczyć się czegoś z osiągniętego, choć niepożądanego wyniku. Nazywanie
siebie “przegranym” lub “nieudacznikiem,” czy poczucie bycia ofiarą tego co się wydarzyło, w niczym ci nie pomoże.
Poczucie bycia ofiarą, myślenie, że jest się nieudacznikiem, przegranym lub, że się odniosło porażkę, uniemożliwia
uczenie się. Natomiast gdy spojrzymy na to zdarzenie jako niepożądany rezultat naszych działań, możemy zobaczyć, jak
w przyszłości możemy inaczej działać i temu zapobiec i osiągnąć pożądane rezultaty. W ten sposób możemy
najskuteczniej i najszybciej uczyć się na błędach. Edison przeprowadził ponad 10 000 prób, zanim znalazł właściwe
włókno do żarówki. Po pięciotysięcznej próbie złośliwy dziennikarz w wywiadzie z Edisonem stwierdził, że pięć tysięcy
porażek powinno wystarczyć, by potwierdzić to, co wszyscy uważali za niemożliwe. Edison mu odpowiedział, że to nie
było pięć tysięcy porażek, - to było pomyślne odkrycie pięciu tysięcy sposobów, w jaki nie należy budować żarówki.
Dobrze, że nie nazwał siebie “nieudacznikiem” i nie zaniechał dalszych prób, w przeciwnym razie możliwe, że czytałbyś
ten artykuł przy świecach. By osiągnąć pożądany rezultat, Edison nie powtarzał ciągle tego samego eksperymentu. Tak
samo ty, jak chcesz osiągać inne, bardziej pożądane rezultaty, nie możesz wszystkiego robić tak, jak dotychczas. Edison
powiedział: „Tak nazywane porażki są niczym innym jak wskazówkami właściwego kierunku tym, którzy chcą się
uczyć.” Nieosiągnięcie pożądanego wyniku nie oznacza, że jesteś przegranym nieudacznikiem. Oznacza tylko, że nie
dokonałeś wszystkich koniecznych kroków, żeby nastąpił pożądany wynik. Podobnie uczynienie głupiej pomyłki nie
czyni ciebie głupim, potwierdza tylko, że jesteś omylną istotą ludzką, jak wszyscy ludzie. Wszyscy ludzie są omylni,
dlatego popełniają błędy. Błądzenie jest nie tylko rzeczą ludzką, ale jest także twym prawem. Gdy przestaniesz nazywać

się “nieudacznikiem,” a zamiast tego używać określenia “omylna istota ludzka” unikniesz negatywnych emocji, które
często zwiększają ilość pomyłek, a nie zmniejszają je. Bill Gates, twórca Microsoft i jeden z najbogatszych ludzi na
świecie, nie zatrudnia w swojej firmie nikogo, kto w przeszłości nie odniósł poważnej porażki. Osoby, które potrafią się
“pozbierać” po porażce, są tymi, którzy osiągają najwięcej sukcesów. Czy nazwałbyś nieudacznikiem koszykarza, który
w swojej karierze chybił 9000 razy, przegrał 300 meczy? W dodatku 26 razy zespół zaufał mu, podając piłkę w
decydujących ostatnich sekundach meczu, a on nie trafił i zamiast zwyciężyć, jego drużyna przegrała? To Michael
Jordan – koszykarz wszech czasów. Walt Disney został wyrzucony z pracy za „brak pomysłów i talentu,” wiele razy
zbankrutował zanim stworzył myszkę Mickey i Disneyland.

TRUDNE

Podobnie jak z przekonaniem “ja nie mogę,” często zabijamy naszą motywację poprzez mówienie sobie, że coś jest
“trudne” do zrobienia. Mówiąc to, często usprawiedliwiamy przed samymi sobą, unikanie wyzwań, jakie życie niesie ze
sobą. W rzeczywistości wszystko, co jest naprawdę ważne i wartościowe w życiu, wymaga czasu i wysiłku. Miłość,
przyjaźń, praca – wszystkie wymagają dbałości i pielęgnacji. To samo jest prawdziwe w odniesieniu do zmieniania
samego siebie. Zmiana starego nawyku nie jest “trudna,” ale wymaga świadomej uwagi i ćwiczenia. Wyzwania jakie
niesie ze sobą życie nie są “trudne,” one wymagają zainwestowania energii i czasu by zrobić wszystko, co jest
konieczne, by im stawić czoła. Poza tym słowo “trudne” kojarzy się z czymś nieprzyjemnym, a “trudności” są
mimowolnie utożsamiane z “nieszczęściem.” Pamiętaj, to co wymaga wysiłku i czasu, wcale nie oznacza
nieprzyjemności i nieszczęścia. Oznacza tylko wydatkowanie energii konieczne do osiągnięcia celów.

SPRÓBUJE

To jest inny zabójca motywacji. Proszenie kogoś, aby spróbował coś zrobić, to dawanie tej osobie możliwości na
wahanie się lub okazji, by się rozmyśliła. Podczas naszych wykładów możemy to dobrze zaobserwować i
zademonstrować. Na początku zajęć mówimy studentom “proszę wstać” i widzimy, że praktycznie natychmiast wszyscy
wstają. Po około 20 minutach, kiedy mamy mówić o zdrowej semantyce, prosimy: “spróbujcie wstać.” Tym razem
zwykle zabiera to trzy razy więcej czasu. Proszenie innych by coś “spróbowali zrobić,” nie jest tak skuteczne, jak
bezpośrednie i otwarte proszenie ich, by to coś zrobili. Podobnie kiedy sami do siebie mówimy “spróbuję,” z góry
przygotowujemy się na niepowodzenie. Ale słowo “spróbuję” ma już wbudowaną wymówkę w razie, gdyby nam się nie
powiodło, np. “próbowałem, ale było za trudne.” Dlatego nie próbujmy się zmienić, po prostu zacznijmy się zmieniać.

TAK ALE,

Jest to szczególnie niezdrowy nawyk językowy, ponieważ zwykle, kiedy mówimy “tak, ale…” o ważnych zagadnieniach
z naszego życia zwykle tylko usprawiedliwiamy zachowanie naszych starych autodestrukcyjnych nawyków. “Tak, ale…”
jest innym sposobem powiedzenia “Nie.”

MUSZĘ, A CHCĘ,

Bądź szczery sam ze sobą. Naprawdę nie ma tak wielu rzeczy, które “musisz” zrobić. Jeżeli myślisz zdrowo, to
zobaczysz, że jedyną rzeczą, którą musisz zrobić jest umrzeć. Wszystkie pozostałe rzeczy są wyborami. Słowo “muszę”
w zdrowy sposób może tylko być użyte w formie warunkowej: Jeżeli chcę żyć, to muszę jeść, pić i mieć dach nad głową.
Jednak zrobienie wszystkiego, by żyć pozostaje wyborem. Nawet gdy ktoś przystawi ci pistolet do skroni i powie:
“Pieniądze, albo śmierć,” w dalszym ciągu jest pozostawiony tobie wybór (niepożądany, ale wybór). Myśląc zdrowo,
będziesz umiał rozważyć konsekwencje lub korzyści z tego, że coś zrobisz lub nie – będzie to twój wybór. Będziesz też
zdolny, ponieść konsekwencje twojego wyboru. Ale naprawdę robić tego nie musisz.

TO NIESPRAWIEDLIWE

Wszyscy spotkaliśmy ludzi, którzy katują się i naprzykrzają bliźnim żądaniami idealnej i trwałej sprawiedliwości.
Jednakże czy kiedykolwiek widzimy te osoby usatysfakcjonowanymi i szczęśliwymi? Praktycznie nigdy. Oczywiście
dążenie do sprawiedliwości jest przymiotem charakteru. Jeżeli jednak zamiast dążenia jest żądanie sprawiedliwości
wymagane od innych, a nie od siebie, takie żądanie staje się stałym źródłem cierpienia emocjonalnego i jego
niezdrowym uzasadnieniem

9. Poprawna komunikacja

Komunikowanie się determinuje kontakty międzyludzkie. Bez umiejętności poprawnego komunikowania się,
znajomości barier w komunikacji oraz sposobów i funkcji komunikacji nie moglibyśmy funkcjonować w żadnej grupie
społecznej. Zostalibyśmy wyrzuceni na margines społeczeństwa, żyli samotnie bez możliwości współpracy z innymi,
rozwiązywania problemów zarówno swoich jak i osób nam bliskich. Nie moglibyśmy swobodnie wyrażać siebie,
poznawać uczucia i myśli innych osób, dążyć do celu wraz z innymi ludźmi.

Typy komunikacji:

A) werbalna B) niewerbalna C) interpersonalna D) międzykulturowa E) społeczna

Dystanse społeczne są ważne w poprawnej komunikacji ponieważ oznaczają nasz stosunek do adresata.

–

Dystans intymny ok. 50 cm

–

dystans osobisty ok. 45- 120 cm

–

Dystans społeczny ok. 12-320 cm

–

Dystans publiczny- pow. 360 cm

Komunikowanie się jest procesem bardzo złożonym, dziejącym się na różnych płaszczyznach.

–

aby komunikowanie się było możliwe, musi zachodzić przy udziale przynajmniej dwóch jednostek – dwóch
osób, jest więc procesem społecznym;

–

rodzaj i sposób komunikowania się jest zależny od liczby i charakteru jej uczestników, jest więc procesem,
który zachodzi w odpowiednim kontekście społecznym (np.: kontekst interpersonalny, masowy, grupowy itd.);

–

jest procesem bardzo dynamicznym – każdy z jego uczestników odbiera informacje, przetwarza je,
odpowiednio je interpretuje i na nie reaguje;

–

jest procesem kreatywnym – uczestnicy przyswajają sobie informacje, wiedzę o otaczającym ich świecie;

–

jest to proces trwający przez całe życie człowieka – od narodzin aż do śmierci;

–

jest procesem zmuszających uczestników do posługiwania się tymi samymi symbolami, znakami – inaczej
uczestnicy nie będą wstanie się zrozumieć, dojść do porozumienia;

–

jest procesem, w którym wytwarzają się stosunki i zależności interakcyjne – w zależności od ich rodzaju
uczestnicy mogą komunikować się w sposób partnerski, może wystąpić dominacja jednej ze stron albo jej
podporządkowanie;

–

jest procesem, w którym uczestnicy działają świadomie, z określoną dla siebie wolą i motywami;

–

jest procesem, który pomiędzy ludźmi, społecznościami zawsze i wszędzie zachodzi – jest procesem
nieuchronnym (nawet gdy dany człowiek nie chce się z nikim porozumiewać świadomie czy tez nieświadomie);

–

jest procesem, którego nie da się w żaden sposób cofnąć, powtórzyć czy zmienić (raz podany komunikat musi
zaistnieć w danej postaci);

–

jest procesem bardzo złożonym ponieważ może zachodzić w sposób werbalny lub niewerbalny, jednostronny
lub wielostronny, bezpośredni lub pośredni, medialny albo tradycyjny;
– jest procesem, w którym zawsze role są podzielone i zmieniają się w zależności od danej chwili (zawsze
występuje nadawca komunikatu i jego odbiorca).

Ważnym elementem komunikacji jest również:

Parafraza – jest to zwrotna reakcja słuchacza na usłyszaną wypowiedź. Polega na odtworzeniu własnymi słowami tego,
co przed chwilą powiedział mówiący. Parafraza na ogół zaczyna się od słów: „powiedziałeś przed chwilą, że...”
„mówiłeś, że...” po czym następuje odtworzenie zapamiętanych treści. Dzięki parafrazie

•

mówiący dowiaduje się, że jest naprawdę słuchany;

•

słuchający sprawdza, czy dobrze usłyszał i czy na pewno zrozumiał;

•

mówiący ma możność weryfikacji poziomu zrozumienia komunikatu;

•

autor komunikatu, dzięki parafrazie słuchającego, może zareagować w sposób korygujący

Odzwierciedlanie to rodzaj mowy ciała, która ma za zadanie nawiązanie dobrego kontaktu z osobą z która rozmawiamy.
Polega ona na „odzwierciedlaniu” naszego partnera, czyli dopasowaniu, do jego zewnętrznego i wewnętrznego świata.
Aby nasze słowa i zawarte w nich treści mogły dotrzeć do partnera, nasza „mowa ciała” powinna być zgodna z tym co
mówimy. A naśladując specyficzny rytm jego ciała, siły i tempa mówienia oraz metafor językowych, sprawiamy, że
czuję się bezpiecznie w kontakcie z nami i chętniej go z nami nawiązuje.

Asertywna informacja zwrotna (i rozwojowa i wspierająca) , komunikat JA, parafraza oraz odzwierciedlanie to
podstawowe narzędzia komunikacji, niezwykle przydatne zarówno w rozwiązywaniu konfliktów, jak i ich unikaniu.

Skąd się biorą bariery komunikacyjne ?

–

Przypisywanie odmiennych znaczeń słownych ,

–

Rodzina I wychowanie,

–

krąg kulturowy,

–

Brak kompetencji komunikacyjnych,

–

nieumiejętność rozdzielenia faktów od emocji

MECHANIZMY NAPĘDZANIA KONFLIKTÓW Dodatkowo w trudnych sytuacjach ujawniają się również inne
mechanizmy, które nie tylko utrudniają porozumienie, ale wręcz eskalują konflikt.

1. Lustrzane odbicie. Zarówno ty jak i druga osoba macie poczucie, że jesteście niewinną ofiarą, która broni prawdy i
sprawiedliwości, która została złośliwie napadnięta przez nieprzyjaciela. W większości konfliktów każda ze stron jest
przekonana o swojej racji, chce „sprawiedliwego” rozwiązania.

2. Źdźbło i belka. Często w sytuacjach konfliktowych każda ze stron dokładnie widzi wszystkie fałszywe czyny drugiej
strony, nie zauważając swoich.

3. Podwójne normy. Nawet jeśli obie strony mają świadomość podejmowania przez siebie identycznych działań,
uważają, że mają prawo tak postępować, a druga strona nie.

4. Biegunowe myślenie. W sytuacjach konfliktowych powszechnie zdarza się, że obie strony mają uproszczony obraz
konfliktu, uznając wszystko co robią za dobre, a wszystko co robi drugi – za złe.

10.

Analiza transakcyjna – podstawowe pojęcia, przykład komunikatu z pozycji rodzica, dziecka i

dorosłego

Analiza transakcyjna to koncepcja psychologiczna interakcji międzyludzkich nazywanych transakcjami. Ludzie
komunikują się ze sobą z trzech poziomów zwanych stanami ego; jest to stan Rodzica, Dorosłego i Dziecka.
Komunikacja ta może przebiegać bezproblemowo (transakcje komplementarne), z problemami włącznie z zerwaniem
kontaktu (transakcje krzyżowe) oraz mieć na celu osiągniecie innego niż oficjalnie wyrażamy efektu (transakcja kątowa i
podwójna).

Transakcje:

•

Komplementarne- dorosły-dorosły, rodzic- dziecko

•

Krzyżowe- dziecko- rodzic, rodzic- dziecko,

•

Podwójne

Trzy stany ego w komunikacji

A) rodzica - (co tak krzywo siedzisz) : wyuczone strona życia. System zasad, norm, wartości które przejęliśmy od
naszych opiekunów. Uczymy się w jaki sposób zachowuje się Rodzic, oczywiście obserwując naszych własnych
rodziców. Berne twierdzi, że ten stan ego tworzy się do około 5 roku życia. Dla Rodzica ważne jest to, co wolno i czego
nie wolno. Wyraża normy i zasady, czasem takie, które przyswoiliśmy sobie, a dziś są nie do końca aktualne czy
racjonalne. I znów, jak to z rodzicami bywa, mamy dwie wersje.

Krytyczny



-charakteryzuje się karaniem, wpędzaniem w poczucie winy oraz destruktywną formą krytyki. Używa

uogólnień (zawsze, wszyscy, nigdy) i zwrotów typu: ile razy mam ci mówić, trzeba było zrobić to inaczej,
to niedopuszczalne, tak nie można. Działa w sposób automatyczny i nieświadomy, "jest pan niepoważnżą osoba i nie
można na pana liczyć . "

•

zalety:Potrafi szybko podejmować decyzje, przestrzega zasad.

•

Wady:Odrzuca nowości , jest nietolerancyjny, przesadnie krytycznych, zniechęca, reaguje złością, przemocą i
agresji.

Wspierający



- troszczy się o innych, wspiera, doradza w przyjazny sposób i motywuje. Mówi: na pewno ci się udać,

radzę ci to zrobić, spróbuj zrobić to inaczej. " co się dzieje takiego, co powoduje, że pan się spóźnia"

•

Zalety: stwarza poczucie bezpieczeństwa, wskazuje zrozumienie, słucha cierpliwie, wspiera, jest troskliwy,

•

Wady: nadopiekuńczy, chce tylko 'dobra' dla innych, uzależnia innych od siebie, utrudnia bądź uniemożliwia
samodzielna,

B) dorosłego- (strasznie krzywo siedzisz, kupić ci nowe krzesło?) - przemyślana, racjonalna strona życia. Rozwija się
podczas dojrzewania. W sposób otwarty analizuje doświadczenia , które nas spotykają i ocenie obiektywnie aby móc
podjąć rozsądne decyzje. Uaktywnia się przy rzeczowej wymianie informacji " Dorosły jest najbardziej rzeczowym
stanem. Ważne są dla niego fakty, pytania, odpowiedzi, koncentruje się na zadaniu i nie kierują nim emocje. Opiera się
na obserwacji i weryfikacji, a nie normach (Rodzic) czy emocjach (Dziecko). Według Berne, stan ten tworzy się
u dziecka gdy zaczyna ono sprawdzać dane, które ma zakodowane w Rodzicu i które posiada Dziecko. To stan,
który ułatwia załatwianie spraw i wychodzenie z konfliktów z dorosłymi osobami opartych na emocjach i władzy.
Do problemów podchodzi konstruktywnie i opiera się na logicznym rozumowaniu, jest nastawiony na chwilę obecną
i obiektywną ocenę rzeczywistości, korzystając ze wszystkich dostępnych zasobów. Dorosły korzysta ze zwrotów
w rodzaju: Czy dobrze rozumiem, że…, wydaje mi się, że…, co? kto? w jaki sposób? Jak to rozwiązać?.

•

ZALETY- zadaje wiele pytań, docieka przyczyn, przykłada wagę do logiki

•

WADY: rzadko okazuje uczucia pracuje jak robot, przesadnie kontroluje,

C) dziecko - rodzaje emocji , ekspresji. Emocjonalna strona życia . Zakodowane są w nim uczucia , których
doznawaliśmy w okresie dzieciństwa. Gdy znajdujemy się w tym stanie ja wyciągamy wnioski o nas samych na
podstawie uczuć. Ten stan ego to zestaw zachowań, który niesiemy jak zapisaną taśmę z czasów naszego dzieciństwa.
Dziecko jest przede wszystkim nośnikiem naszych emocji. Negatywny aspekt Dziecka (Zbuntowane i Uległe) nie potrafi
godzić się z obiektywnymi ograniczeniami, wykazuje brak zdecydowania i negatywny stosunek do innych ludzi.

Dostosowane-



przeprasza że jest, usiądzie z boku. Osoba która usuwa się w cień. "Przepraszam że muszę to panu

powiedzieć , ale za często się pan spóźnia".

•

zalety: uwzględnia innych, potrafi zawierać kompromisy, postępuje według norm i zasad

•

Wady: szybko rezygnuje, łatwo ustępuje , obawia się , że popełni błąd , przesadnie dostosowany

 Spontaniczne- wszędzie go pełno, dużo ekspresji. "No jeszcze jeden który chce tu rządzić i ustalać swoje zasady",
złość. chce się bawić, jest autentyczne, radosne, twórcze i ciekawe świata. Nie boi się pytać, potrafi w swobodny sposób
wyrażać swoje uczucia (tak pozytywne jak i negatywne) i pragnienia.

•

Zalety: pełen fantazji, robi wrażenie dowcipnego, spontaniczny, otwarty, okazuje uczucia, korzysta z życia

•

Wady: impulsywny, traci panowanie nad sobą, bezwzględny, sprzeczna, choleryczna, chaotyczna.

11. Ciemna triada osobowości – umiejętność rozróżnienia narcyzmu, psychopatii i

makiawelizmu

Cechy osoby która posiada wszystkie te cechy:

–

charakter antyspołeczny

–

Deficyt empatii - Bezduszność i egoizm

–

Traktowanie innych podmiotowo

–

Szybka strategia reprodukcyjna

Makiawelista:

–

predyspozycje genetyczne

–

środowisko rodzinne

–

myśli strategicznie

–

długoterminowe planowanie

–

brak otwartego pokazywania agresji - lęk przed kara

Psychopata:

–

ma predyspozycje genetyczne

–

impulsywność

–

predyktor przestępczości

–

agresja bez przyczyny

–

potrzeba mocnych wrażeń

–

natychmiastowe zaspokajanie potrzeb

–

brak lęku

Narcyz:

–

predyspozycje genetyczne

–

tendencja do ulepszania własnego wizerunku

–

agresja reaktywna

–

manipulcja w celu zdobycia podziwu

12. Mediacja – podstawowe pojęcia (typy, zasady itp.)

Mediacje - dobrowolne porozumienie się stron będących w konflikcie, w obecności osoby trzeciej -mediatora, który

jest bezstronny , neutralny i akceptowany przez strony,

Kiedy warto skorzystać z mediacji?

–

rodzinne:

Jeśli nie chcesz w jakim iść kierunku - konflikty w domu cię przerastają i nie potrafisz znaleźć rozwiązania



Jeśli ważne jest dla was dobro dziecka, mimo rozwodu.



–

pracownicze

Jeśli chcesz rozwiązać konflikty w pracy, nie zmieniając jej , oprzeć się mobbingowi i nie być mobberem



Jeśli chcesz godnie i korzystnie rozwiązać stosunek pracy, pomimo wcześniejszych sporów i konfliktów



–

oświatowe i rówieśnicze

Jeśli masz kłopoty w szkole jako rodzic albo uczeń



–

Gospodarcze

Jeśli nie jesteś zadowolony z proponowanych rozwiązań realizacji kontaktowo , czy relacji z partnerem -karne



Jeśli jako osobie pokrzywdzonej zależy ci na satysfakcjonującej ugodzie



Typy:

–

rodzinne

–

pracownicze

–

oświatowe

–

gospodarcze

–

karne

Zasady mediacji

1. Dobrowolność

2. Poufność

3. Bezstronność

4. Neutralność

5. Akceptowalność

Techniki komunikacyjne dla wypracowania:

1.

Pójście na galerię- danie oddechu, danie przerwy, nie angażowanie się w konflikty

2.

Parafraza - techniki słowne

3.

Dowartościowanie

4. Odzwierciedlenie uczuć

5. Wyjaśnianie

6.

Unikanie negatywnych komunikatów- "to kłamstwo"! - jeśli dobrze zrozumiałem, macie inna wiedzę na ten
temat

7.

Złoty most- (najtrudniejsza technika w warsztacie mediatora, polega na tworzeniu warunków dojścia do ugody
z zachowaniem twarzy)

13 . Negocjacja – podstawowe pojęcia (płaszczyzny, strategie itp.)

Płaszczyzny negocjacji

–

merytoryczna- dokonuje się analizy interesów, określa granicę wzajemnych ustępstw i warunki kompromisu

–

psychologiczna- emocje uczestników, ich wzajemne ustosunkowania

–

społeczna- kontakty między stronami, prowadzone rozmowy, wzajemne wpływy

ZASADY NEGOCJACJI

Negocjacje to proces dwustronnej komunikacji, którego celem jest osiągnięcie porozumienia. Do negocjacji warto się
przygotować pamiętając o głównych zasadach:

•

oddziel ludzi od problemu – jest to podstawowa umiejętność, którą ciągle trzeba ćwiczyć, ponieważ
niejednokrotnie słuchając drugiej strony automatycznie zaczynamy oceniać ich i przestajemy słuchać,
przestajemy zajmować się problemem (zadawaj pytanie: o co chodzi?)

•

koncentruj się na interesach, nie na stanowiskach – gdy druga strona przedstawia swoje racje często pochopnie
myślimy, że nasze racje są lepsze (zadawaj pytanie: jakie osiągniemy korzyści?)

•

ustal jasne cele na początku negocjacji – co ma być celem negocjacji, co chcesz uzyskać

•

wspólnie wypracujcie rozwiązania satysfakcjonujące obie strony – tylko podejście, że obie strony mają
odnieść korzyści w wyniku negocjacji gwarantuje, że mogą one się zakończyć sukcesem

BATNA – NAJLEPSZA ALTERATYWA NEGOCJACYJNA

Pojęcie BATNA (ang. Best alternative to a negotiated agrement) oznacza dosłownie Najlepszą Alternatywę dla
Negocjowanego Porozumienia. Innymi słowy, jest to najlepszy sposób postępowania, który zabezpiecza interesy strony
negocjującej w przypadku braku porozumienia w negocjacjach.

Brak BATNA

–

Zbyt optymistyczne podejście odnośnie posiadanych alternatyw

–

Przecenianie wartości tych alternatyw

–

Zbytnie zaangażowanie w osiągnięciu porozumienia

NEGOCJACJE OPARTE NA WSPÓŁPRACY

5 strategii negocjacji:

1. Współpraca: wygrana- wygrana .Duża troska o utrzymanie dobrych relacji z partnerem

2. Rywalizacja : wygrany- przegrany

3. Unikanie: przegrany- przegrany. Niskie zainteresowanie relacja z partnerem, unikanie negocjacji

4. Dostosowanie się- przegrać aby wygrywać- utrzymanie dobrych relacji z partnerem jest istotniejsze niż wynik

5. .Kompromis- godzenie różnic , skuteczny w obliczu presji czasowej i potrzeby znalezienia szybkiego

rozwiązania problemu.

Style negocjacji

A) miękki- skłania do ustępstw wobec drugiej strony, celem jest zachowanie dobrych stosunków z partnerem.
Negocjator stara się unikać konfliktu. Czersk miękki negocjator kończy spór z poczuciem

B) twardy- mocno rywalizacyjny.

14. Dylemat więźnia

Dylemat więźnia jest najbardziej znanym przykładem gry o sumie niezerowej.

Historyjka jest następująca. Dwóch znanych policji przestępców złapano w kradzionym aucie. Podejrzewa się ich o
popełnienie dużo poważniejszego przestępstwa (zbrodni), na co jednak nie ma żadnych dowodów. Przestępcy są
przesłuchiwani w osobnych celach bez możliwości komunikowania się ze sobą. Przesłuchujący ich komisarz wpada na
pewien pomysł - proponuje im nagrodę za wsypanie wspólnika i dostarczenie dowodów na jego udział w zbrodni.
Możliwe są trzy sytuacje:

a. oboje milczą - wówczas oboje otrzymują niewielki wyrok za kradzież auta

b.

jeden się przyznaje i wsypuje wspólnika - zdrajca wychodzi na wolność, jego kompan (tzw. frajer) otrzymuje
wyrok za kradzież i za popełnienie zbrodni

c. oboje się przyznają i wsypują wspólnika - oboje otrzymują karę za kradzież i popełnienie zbrodni, nieco

złagodzoną ze względu na współpracę z wymiarem sprawiedliwości

15. Własne przykłady na komunikację perswazyjną (techniki wpływu społecznego)

Perswazja- przekonywanie kogoś do własnych racji przy użyciu technika wpływy społecznego, tak żeby osiągnąć swój
cel, ale nie szkodzić drugiej osobie.

Perswazja:

świadoma ,



nieświadoma,



Sekwencyjne techniki wpływu społecznego: Najpierw poddaje sie osobę indagowaną jakimś oddziaływaniom, a
dopiero potem składa sie propozycje ( np najpierw zachwalany kogoś a potem prosimy).

Techniki:

 stopa w drzwiach W tej technice stosujemy w pierwszej kolejności małą prośbę, by potem wrócić z dużą (właściwą),
(dokładamy coś jeszcze, tata miał kupić ci telefon a prosisz jeszcze o słuchawki)
 drzwiami w twarz ( chcemy np sukienkę za tysiąc ktoś sie nie zgadza to mówimy ze chcemy kapelusz za 500 i sie
zgadza) efekt kontrastu , norma wzajemnych ustępstw. Drugi przykład: Dziewczyna kupuje sukienkę, buty i kapelusz,
mąż się wścieka i każe jej wszystko oddać, ale ona prosi żeby pozwolił jej chociaż kapelusz zostawić. Obowiązuje tu
reguła wzajemności. Jeśli ktoś z czegoś ustępuje(nie upiera się przy swojej wstępnej propozycji)to ta druga osoba
powinna zaakceptować te nową łatwiejszą, lepszą dla niego ofertę. W ten sposób kobieta osiągnęła swój cel, ponieważ
os samego początku zależało jej tylko na kapeluszu.

 niskiej piłki - Manipulator przedstawia pierwszą propozycję, która jest bardzo korzystna. Jesteś gotowy ją
zaakceptować i wtedy okazuje się, że nastąpiła pomyłka, np. sprzedawca źle spojrzał do cennika, i produkt jest droższy.
Zasada często stosowana przez supermarkety, gdzie bardzo często o tym, że produkt jest droższy, dowiadujemy się przy
kasie. „Pomyłkę” najczęściej wybaczamy, a tym samym dajemy się zmanipulować.

przesłuchania - ?



karate- naprzemiennie w/w techniki - ?



16. Cechy osobowości, które sprzyjają powstawaniu konfliktu/unikaniu konfliktu

Cechy które sprzyjają dobrym kontaktom z ludźmi:

–

ekstrawersja

–

ugodowość

–

uczciwość

–

sumienność

Cechy osobowości które sprzyjają powstawaniu konfliktom;

–

Neurotyczność,

–

Paranoidalna (brak zaufania i strach)

–

Wymuszona (perfekcjonizm i drobiazgowość)

–

Dramatyczna (spontaniczność i intuicja)

–

Depresywna (brak wpływu i zwątpienie we własne kompetencje: przeznaczenie i rutyna)

–

Schizoidalna (dystans, samotność, brak emocji)

17. Podstawowe dysfunkcje osobowości

•

Osobowość paranoidalna - uogólniona nieufność i podejrzliwość wobec innych

•

Osobowość schizoidalna - wycofywanie się ze związków społecznych i ograniczony zakres ujawnianych
uczuć

•

Osobowość antyspołeczna - lekceważenie prawa, innych osób, nieprzestrzeganie norm społecznych,
impulsywność

•

Osobowość borderline - niestabilność związków, uczuć, obrazów siebie, silny lek przed odrzuceniem

•

Osobowość histrioniczna - nadmierna, zmienna i płytka emocjonalność, teatralność zachowania

•

Osobowość zależna - nadmierna potrzeba podlegania opiece, trudności z podejmowaniem decyzji, uległość i
obawa przed oddzieleniem

•

Osobowość obsesyjno-kompulsywna - skoncentrowanie na porządku skrupulatności i kontroli, kosztem
elastyczności, perfekcjonizm

18. Podstawowe stresory w służbach ratowniczych/mundurowych

Klasyfikacja stresorów w pracy:

–

czynniki stresowe tkwiące w samej pracy

–

stosunki z przełożonymi, podwładnymi i kolegami

–

struktura organizacji i klimat emocjonalny

–

miejsce w organizacji

–

źródła ekstra organizacyjne ( poza organizacyjne np korki w drodze do pracy) - kariera zawodowa

Służby policyjne

–

stres chroniczny

–

sytuacje traumatyczne

Policja zmaga się na co dzień z bardzo trudnymi sytuacjami:

–

uczestniczenie w sytuacjach związanych ze śmiercią,

–

aresztowanie atakującej osoby

–

kontakt z ofiarami przemocy,

–

informowanie rodziny i krewnych o śmierci bliskiej im osoby,

–

poszukiwanie osób zaginionych

–

uczestniczenie w rozprawach sądowych w charakterze świadka

–

zabezpieczanie i ochrona imprez i wydarzeń publicznych,

44,9% uznaje posiadanie prze siebie kwalifikacji za zbyt wysokie w stosunku do zajmowanego stanowiskach

38,3% ocenia swoje kwalifikacje jako odpowiednie do zajmowanego stanowiska

50% postrzega swoje obowiązki zawodowe jako niezaspakajające poziomu ich ambicji,

Służby zdrowia:

–

sytuacje konfliktowe z personelem i pacjentami

–

więcej zmian

–

pośpiech

–

nocne dyżury

–

niskie zarobki

–

niedobory kadrowe

–

odpowiedzialność za życie drugiego człowieka

Służby strażackie:

–

sytuacje traumatyczne

–

brak nagród w pracy

–

poczucie niepewności wywołane organizacja pracy

–

kontakty społeczne

Służba wojskowa:

Badania psychologiczne musi przejść każda osoba, która chce zostać żołnierzem zawodowym

Ostatnio co raz częściej studenci szkół oficerskich rezygnowali z ich ukończenia,

Kandydaci na żołnierzy zawodowych, będą przechodzić jeszcze lepsze oceny psychologiczne

Badania psychologiczne będą obejmowały:

•

pogłębiona ocenę zdolności poznawczych

•

ocenę motywacji do podjęcia służby,

•

odporność na skutki trudnych i traumatycznych sytuacji,

•

diagnozę predyspozycji liderskich i dowódczych,

•

umiejętność funkcjonowania w sytuacjach ekstremalnego stresu,

Polarne cywilne grupy pracownicze:

Polska ekspedycja polarna :

–

Grupa płciowo mieszana przedstawiciele jednej narodowości, ok dziesięciu osób, pobyt całoroczny.

Jedynie polskie badania z zakresu psychologii polarnej miały miejsce w latach 1976-80, przeprowadzone
zostały w Polskiej Stacji Antarktycznej im. Henryka Arctowskiego.

Syndrom zimownika:

–

Objawia się depresyjnością, irytacją i problemami poznawczymi,

–

związany jest przede wszystkim z warunkami środowiskowymi panującymi podczas zimy polarnej,

Syndrom T3:

–

Objawia się depresyjnością, irytacją i problemami poznawczymi,

–

związany jest ze zmianami w funkcjonowaniu hormonów tarczycy

Zjawisko trzeciej ćwiartki:

–

objawienie wzrostem napięcia interpersonalnego w trzeciej części misji niezaleznie od długości trwania,

–

zjawisko to jest bardzo zdeterminowane psychologicznie niż środowiskowo.

19. Definicja EE i ICE

EE – Środowiska Ekstremalne

def:

uogólniona nazwa typów środowisk pracy, będących z różnych względów skrajnie nieprzyjaznymi

dla przetrwania człowieka, wypełniania przez niego zadań życiowych oraz celów organizacyjnych przy
zachowaniu poczucia znaczenia wykonywanych ról. Środowiska ekstremalne nigdy nie były i nie będą
naturalnym miejscem bytowania człowieka. Warunki fizyczne panujące w nich uniemożliwiają przeżycie
bez zastosowania specjalnych aparatur lub projektów technologiczno-architektonicznych.

Ekstremalne środowiska, w których przebywają cywilne grupy pracownicze:

–

przestrzeń kosmiczna

–

przestrzeń powietrzna - lotnictwa

–

pustynne terminu

–

polarne tereny

–

środowisko morskie i podwodne

–

góry wysokie

–

przybrzeże ( stacje na wodzie)

ICE – Odosobnione - Zamknięte - Ekstremalne

def: Można lać wodę o trudnych warunkach do życia, potrzebnego sprzętu aby przeżyć, filmy dobry przykład :)

20. Rodzaje konsekwencji stresu zawodowego

Konsekwencje pracy w trudnych warunkach:

–

reakcje bezpośrednie

–

odległe zastępstwa stresu ( psychologiczne, fizyczne, behawioralne, organizacyjne, adaptacyjne)

–

alkoholizm

–

choroby układu krążenia

–

wypalenie zawodowe ( zawody gdzie pracuje się z ludźmi) - psychologiczny zespół wyczerpania
emocjonalnego, depersonalizacja, obniżonego poczucia dokonań osobistych który może wystąpić u osób
pracujących z ludźmi

W którym zawodzie pracownicy najczęściej popadają w alkoholizm?

Amerykańska Agencja Samsha

„odsetek pracowników, którzy w ciągu miesiąca spożywają ponadprzeciętna ilość alkoholu”

1. Górnictwo 17,5%

2. sektor budowlany 16,5%

3. sektor hotelarki i gastronomiczny 11,8 %

4. sztuka i rozrywka 11,5%

…...........itd

Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych -

„zawody zaufania publicznego wymagają w pracy absolutnej abstynencji”:

•

policjant, 25% amerykańskich policjantów, a 40% stosowało przynajmniej jeden raz przemoc fizyczną.

•

ksiądz, 7-10% księży jest uzależniona od alkoholu

•

nauczyciel,

•

lekarz, pije 1/5 lekarzy i co dziesiąta lekarka

Lista zawodów narażona na śmierć z powodu nadużywania alkoholu:

Szewcy, robotnicy dachowi, malarze, kucharze, robotnicy budowlani, robotnicy zakładający płytki gipsowe

12% polaków w wieku produkcyjnym doświadczyło zaburzeń związanych z alkoholem. Ich liczbę można szacować na 3
mln, z czego uzależniono stanowią ponad 600tys. Skłonność do nadużywania alkoholu nie jest jednak ściśle powiązana z
wykonywanym zawodem. Największą grupą nadużywających lub uzależnionych od alkoholu tworzą ludzie wykluczeni
społecznie, żyjący na skraju ubóstwa. Wśród mężczyzn najwięcej piją ci w wieku od 30 do 39 lat w wykształceniem
średnim lub zawodowym, mieszkańcy mniejszych miejscowości. Alkohol nadużywają także kobiety z wyższym
wykształceniem w wieku 25 do 35 lat, głównie z dużych miast.

Grupą zawodową wysoko spożywającą alkohol są też dziennikarze – brytyjski resort zdrowia wskazuję, ze
statystycznie pracownik mediów konsumuje tygodniowo 44 jednostki alkoholu. Jedna jednostka to 10ml czystego
etanolu czyli równowartość pięciu butelek wina lub 11 litrów piwa.

Zaburzenia lub depresje wymagające leczenia występują u:

–

22% pracowników zatrudnionych w systemie trzyzmianowym

–

9% pracowników zatrudnionych w systemie dwuzmianowym

–

64% pracowników pracujących wyłącznie w nocy

Na 100 młodych pacjentów z choroba wieńcową:

–

25% to osoby pracujące na dwóch etatach

–

45% pracownicy pracujący co najmniej 60h tygodniowo

Rola zasobów osobistych i społecznych w zapobieganiu negatywnym konsekwencjom stresu zawodowego:

Aktywność zaradcza, a nie sam stresor decydują o konsekwencjach stresu

–

poczucie koherencji( spójności)

–

poczucie własnej skuteczności

–

poczucie własnej wartości

–

dyspozycyjny optymizm

–

inteligencja emocjonalna

–

wsparcie społeczne

21. Definicja wypalenia zawodowego

Psychologiczny zespół:

•

wyszarpanie emocjonalnego,

•

depersonalizacji

•

obniżonego poczucia dokonań osobistych

który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi - wypalenie zawodowe dotyczy zawodów, w których pracuje
się z ludźmi, występują relacje społeczne.

Syndrom wypalenia zawodowego jest zespołem objawów powstających w wyniku przeciążenia emocjonalnego oraz
fizycznego, które powodowane jest bezpośrednio przez stres występujący w miejscu pracy. Na ten specyficzny stres
emocjonalny narażone są osoby pracujące w zawodach wymagających intensywnych kontaktów interpersonalnych z
pacjentami, klientami czy społeczeństwem. Wypaleni pracownicy zawsze stanowią problem dla efektywności
organizacji. Wypalenie zawodowe to zjawisko, którego skutków doświadcza coraz większa liczba osób będących w
przełomowych momentach swojej kariery zawodowej.

Przyczyny wypalenia zawodowego:

–

uwarunkowania środowiska,

–

zachwiane poczucie własnej wartości,

–

trudności w kontrolowaniu i opanowywaniu własnych emocji,

–

tendencje do nadmiernej rywalizacji,

–

przedmiotowe traktowanie innych,

–

przepracowanie,

–

brak sukcesów, utrata nadziei,

–

wyczerpanie, niechęć do ludzi, apatia, złość,

–

zwiększone starania by być solidnym,

–

bezradność,

–

niepewność w kontaktach z innymi,

–

niska samoocena,

–

brak satysfakcji z pracy,

–

zbyt wiele obowiązków,

–

niskie wynagrodzenie.

22. Definicja i składowe uprzedzeń; przykłady na uprzedzenie, dyskryminację i stereotyp

Nasz stosunek do innych osób nazywamy postawą. W psychologii uważa się, że postawa składa się z 3 elementów:

1. poznawczego (myśli, przekonania), - STEREOTYP

2. afektywnego (emocje) - UPRZEDZENIA

3. behawioralnego (zachowanie). - DYSKRYMINACJA

STEREOTYP

Funkcjonujący w świadomości społecznej uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości,
odnoszący się do: grup społecznych, osób, sytuacji, instytucji.

Stereotyp sprawia, że identyczne cechy zostają przypisane wszystkim bez wyjątku członkom/członkiniom grupy,
niezależnie od rzeczywistych różnic między nimi

CECHY STEREOTYPÓW

• Trwały, trudny do zmiany, sztywny

• Uproszczony, często niezgodny z rzeczywistością

• Uogólniony

• Dziedziczony kulturowo

• Automatycznie wzbudzany

• Nieweryfikowalny doświadczalnie (wyjątki tylko potwierdzają regułę)

• Mamy przeświadczenie, że jest prawdziwy

• Oporny na niezgodne z nim informacje

FUNKCJE I SPOSÓB DZIAŁANIA STEREOTYPÓW

• Ułatwiają funkcjonowanie – dają gotowe wzorce myślenia i zachowania

• Porządkują świat

• Oszczędzają nam „wysiłku poznawczego”

• Wzmacniają tożsamość grupową – dają poczucie przynależności i bezpieczeństwa

• Ograniczają nasze doświadczenie i rozwój

• Mogą być krzywdzące

• Powodują, że łatwo nami manipulować, ponieważ nie sprawdzamy napływających do nas informacji

• Kierując się nim, możemy zacząć funkcjonować w nieprawdziwej rzeczywistości

• Usprawiedliwiają nasz zachowania

UPRZEDZENIA

Uprzedzenie to wrogie bądź negatywne nastawienie dotyczące wyróżniającej się grupy ludzi, oparte wyłącznie na ich
przynależności do tej grupy. Uprzedzenia karmią się negatywnymi stereotypami dotyczącymi jednostek lub grup.

SKĄD SIĘ BIORĄ UPRZEDZENIA?

•

Strach przed obcym i nieznanym

•

Niewiedza

•

Socjalizacja

•

Skłonność do dzielenia osób na grupy

• Jedna to swoi (MY), pozostałe – obcy (ONI)

• „Swoich” cenimy wyżej niż „obcych”

Uprzedzenia mogą, ale nie muszą być powiązane z dyskryminacją. Osoby wolne od uprzedzeń mogą kogoś
dyskryminować, a osoby dyskryminujące mogą (ale nie muszą) być uprzedzone.

DYSKRYMINACJA

Nieusprawiedliwione, negatywne lub krzywdzące działanie skierowane przeciwko członkowi/członkini danej grupy,
wyłącznie dlatego, że do niej należy. Traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż inną w porównywalnej sytuacji ze
względu na jakąś cechę (np. płeć, orientacja psychoseksualna, wiek, niepełnosprawność, religia lub przekonania czy
pochodzenie etniczne lub rasowe).

DYSKRYMINACJA BEZPOŚREDNIA

• Osoba traktowana jest mniej korzystnie niż inna w podobnej sytuacji, ze względu na jakąś przesłankę (np.:
pochodzenie rasowe lub etniczne, religia lub wyznanie, niepełnosprawność, wiek lub orientacja psychoseksualna.)

• Przykładem dyskryminacji bezpośredniej jest ogłoszenie o pracy, które mówi "osoby niepełnosprawne nie powinny się
zgłaszać".

DYSKRYMINACJA POŚREDNIA

• Pozornie neutralne warunki, kryteria lub praktyki są niekorzystne dla osób posiadających lub podejrzewanych o
posiadanie pewnej obciążonej cechy (pochodzenie rasowe, etniczne, religia lub wyznanie, niepełnosprawność, wiek lub
orientacja seksualna), o ile praktyka taka nie może zostać uznana obiektywnie za uzasadnioną prawem.

• Przykładem dyskryminacji pośredniej jest wymaganie, aby wszystkie osoby starające się o pewną pracę zdały test w
określonym języku, nawet, jeśli język ten nie jest konieczny do wykonywania pracy. Może to spowodować wykluczenie
wielu osób, które mają inny język ojczysty

RÓŻNICA MIĘDZY UPRZEDZENIEM A DYSKRYMINACJĄ

To różnica między myśleniem/odczuwaniem (uprzedzenie) a działaniem (dyskryminacja).