WYBRANE PROBLEMY PSYCHOLOGII STOSOWANEJ

Prof. Dr. Hab. DOROTA Jasiecka

PSYCHOLOGIA

1.Należy do nauk społecznych.

2. Najpowszechniejsza definicja:
Psychologia - jest naukowym studium zachowania i doświadczenia. Poprzez systematyczne badania
psychologowie zmierzają do wyjaśnienia, w jaki sposób istoty ludzkie oraz niektóre zwierzęta zachowują się i jak
w ich doświadczeniu przedstawiają się im cechy otaczającego świata.

3. Psychologia przednaukowa- filozoficzna
-ARYSTOTELES (IV w. p.n.e. ) Tytuły prac psychologicznych: „O duszy”, ojciec psychologii filozoficznej
-KARTEZJUSZ (Rene Descartes XVI/XVII w.) Dualistyczna koncepcja rozdziału duszy i ciała, wzajemne
oddziaływanie odbywa się w mózgu, „myślę, więc jestem”
-współcześnie: dusza, psychika, ciało

4. Psychologia naukowa.
WUNDT – ojciec psychologii naukowej– założenie przez Wundta na Uniwersytecie w Lipsku (1879) pierwszego
laboratorium psychologicznego. Usamodzielnienie się psychologii jako nauki.

5. Trzy funkcje wiedzy o zachowaniu człowieka:
a) niezbędna do kształtowania środowiska fizycznego i społecznego
b) konieczna dla sterowania ludzkim zachowaniem – stanowi podstawę wszelkich oddziaływań
wychowawczych , terapeutycznych czy socjotechnicznych
c) odgrywa znaczącą rolę w procesie samopoznania, samorozwoju i samorealizacji

6.Sposoby definiowania, psychologia jako nauka o:

-

duszy

-

funkcjonowanie umysłu ( Kant „myślę więc jestem”, Leibniz)

-

nauko o procesach psych.(poznawcza) i psychice

-

nauka o zachowaniu (behawioryści)

-

naukowe studium zachowania i doświadczenia ( neobehawioryści, Skinner)

-

nauka o człowieku ( Tomaszewski- ujął to w tytule swojej książki; o człowieku jako całości,
człowiek jako przedmiot badań)

-

nauka o osobie ludzkiej (Rogers, podkreślenie podmiotowości- wysłuchiwanie człowieka)

nauka dla ludzi - człowiek podmiot - współczesna psych. stosowana budowana by służyć człowiekowi, to pomoc
dla ludzi
7. Cele psychologii:

Psycholog - badacz (przedstawiciel psychologii teoretycznej= akademickiej= czystej ; ogólnej):

•

opisuje zachowanie - dane i fakty posiadające znaczenie psychologiczne (nie opisuje całego zachowania

tylko tą część, która posiada znaczenie psychologiczne)

•

wyjaśnia zachowanie- zrozumienie występujących zależności

•

przewiduje przyszłe zachowania na podstawie tego co się wydarzy

•

steruje zachowaniem ludzi- kontrolowanie, wpływanie i oddziaływanie społeczne

Zimbardo- 3 pierwsze cele są lepszymi celami niż sterowanie, bo przy sterowaniu może być manipulacja,
uprzedmiatawia człowieka, nieetyczne
Zrozumienie i przewidywanie- lepsze cele dla psychologii

1

8.Psychologia stosowana

•

przeprowadza

badania

nad

praktycznymi

problemami

życia

ludzkiego

//nie teoretyczne lecz stosowane badania; nie badanie ogólnej populacji (bo tym zajmuje się psych. ogólna),
ale poszczególne grupy ludzi, w zależności od tego jaka grupę reprezentuje (badanie specjalnych grup ludzi
np. chorzy psychicznie, muzycy, itp.)

•

wykorzystuje w praktyce i dla praktyki wyniki uzyskane przez psychologię teoretyczną.

// przekładanie twierdzeń teoretycznych z psychologii teoretycznej tak, by mogły być stosowane przez
psychologa praktyka

Cel główny psych. stosowanej:
Podnoszenie jakości ludzkiego życia poprzez zmianę tego co dzieje się (Zimbardo,Ruch)
Jakość- co to właściwie jest?
Zmiana tego co się dzieje? – jak zmieniać? I jak do kogo? Zmiana powoduje zmiany – dobre czy nie? Nie wiemy,
do czego te zmiany nas zaprowadzą, dla kogo będą pozytywne a dla kogo negatywne? – Historia MĄŻ- ŻONA.
Kto zyska a kto straci na zmianie?

9.Cele psychologii- stawianie pytań
Od stawiania pytań zależy przedmiot badań psychologicznych ( i też to czy jesteśmy na gruncie psychologii
teoretycznej czy stosowanej):

-

badanie procesów psychicznych versus badania zachowania w środowisku

-

obserwowanie zachowania versus koncentrowanie się na przeżyciach wewnętrznych – psychologia
kliniczna

-

dążenie do obiektywności i precyzji badań (to jest psychologia teoretyczna) versus dążenie do
zrozumienia bogactwa osobowości (psychologia stosowana)

-

badanie poszczególnych procesów psychicznych versus badania całego człowieka

-

badania osobowości człowieka „tu i teraz” versus badania kształtowania się osobowości człowieka od
wczesnego dzieciństwa (podejście psychodynamiczne(?))

-

badania ze względu na naukową wartość wyników versus na możliwość ich zastosowania do rozwiązania
problemów praktycznych

ZAWÓD – PSYCHOLOG

1. Psycholog pracownik nauki, teoretyk, („czysty”, akademicki, ogólny). Badania naukowe oparte na
eksperymencie laboratoryjnym oraz technikach obserwacyjnych (obiektywny, ścisły pomiar badanych zmiennych
– tzw. badania twarde)

2. Psycholog pracownik nauki – reprezentuje jeden z kierunków psychologii stosowanej (kierunki klasyczne:
psych. wychowawcza, pracy, kliniczna wraz z rehabilitacyjną). Badania naukowe oparte na eksperymencie
naturalnym, technikach psychometrycznych, projekcyjnych, wywiadowczych (tzw. techniki miękkie –
subiektywna interpretacja danych, niepewność pomiaru). Badania dotyczą osób należących do szczególnych grup
populacyjnych (np. kierowców, młodzieży z domów dziecka, osób neurotycznych, niewidomych itp.)

3. Psycholog praktyk profesjonalista – badania klientów poszukujących usług psychologicznych, kierowanych na
badania klientów placówki zatrudniającej psychologa.

Główne zadania:

•

profilaktyka i prewencja – zapobieganie

•

diagnoza i orzecznictwo

•

oddziaływanie i wychowanie, psychoedukacja, organizacja stanowisk i procesu pracy, zarządzanie kadrą

•

leczenie (psychoterapia, pomoc psychologiczna, interwencja kryzysowa, rehabilitacja)

2

* maszyna Bassa – badanie nad agresją: szok elektryczny – nie negując wartości badań eksperymentalnych widać
ich sztuczność i nieprzystosowanie do życia

Kierunki i działy psychologii stosowanej - korzenie
OJCOWIE : - Arystoteles – psych. filozofii, klasyczna

- Wundt – psychologii
- Dewey – psych. stosowanej

1) John Dewey ( 1859-1952)- amerykański psycholog – funkcjonalista, autor dzieła „Jak myślimy”, ojciec
psychologii stosowanej(poznanie praw myślenia wymaga dostrzegania relacji między prawami kojarzenia
wyobrażeń a wymogami życia, widział w nim ważną, świadomą czynność życiową). Przyczynił się do rozwoju
nowego działu psychologii- nauki o inteligencji ogólnej (płynnej?).

2) W historii polskiej psychologii stosowanej wyróżniamy 2 okresy: pionierski i współczesny- inne wizje związku

nauki z praktyką:

a)

okres pionierski 1918 – 1939. Trzy czynniki wpływające na rozwój psychologii:



dziedzictwo historycznych pragnień niepodległościowych oraz akcentowanie praktycznych szans
zbudowania nowoczesnego państwa



oddzielenie się nurtu rozwoju psychologii stosowanej od psychologii akademickiej – psychologia
różnic indywidualnych wraz z testologią i problemami diagnozy



„wielozawodowość” pionierów psychologii stosowanej (np. nauczyciel, który podszkolił się
psychologicznie lub inżynier- wprowadzali potem wiedzę z psychologii do swoich miejsc pracy)

Psychotechnika- pionierski początek odchodzenia od metody spekulatywnej na rzecz empirii.
Psychologia człowieka zdrowego- wzorcem konstruktywne myślenie inżynierii
Polska specyfika- historyczna misja służby społecznej

Pytania psychotechniki:
1. jak osiągnąć skuteczność, sprawność, samodzielność działania ?
2. ekonomiczne parametry działania przy małym wysiłku, niskich kosztach, w krótkim czasie?
3. bezpieczeństwo działania

Programy uniwersyteckie Polski międzywojennej nie przewidywały kursów psychologii stosowanej i
badań stosowanych - koncentrowały się w ośrodkach naukowych pozauniwersyteckich.

b)okres współczesny – po II wojnie światowej. Rozwój orientacji opiekuńczej i interwencyjnej- rolę
wiodącą przejmuje psychologia kliniczna.

Krytyka psychotechniki- rozwój psychologii pracy, zawodoznawstwa, poradnictwa zawodowego (gałąź
poboczna psychologii stosowanej).W 1936r. w ZSRR wyszła ustawa przeciwko pedologom
(psychologom, którzy operują testami psychometrycznymi; zakaz stosowania testów) 1945-1950 – okres
stagnacji podczas komuny, po 1956 r. psychologia na uniwersytetach – przewrót gomułkowski.
???Patopsychologia- budowanie psychologii klinicznej w oparciu o eksperyment na chorych
psychicznie.???-tego nie mam

3) Silna pozycja psychologii amerykańskiej- niepodważalne, ogromne osiągnięcia. Przed 1956 r. psychologia
europejska (Francja, Niemcy, Wiedeń), po 1956 r. amerykańska.

Klasycy polskiej psychologii stosowanej: Maria Żebrowska, Andrzej Lewicki (psycholog kliniczny,
poznawczy Poznań), Maria Susułowska (kliniczna, Kraków) akcentowali rolę twórczą psychologii stosowanej,
prowadzącej własne badania nad prawidłowościami funkcjonowania człowieka w różnych dziedzinach jego
działalności życiowej, osób w różnych okresach swojego życia, o różnym poziomie kondycji i zdrowia
psychofizycznego (osoby upośledzone, niepełnosprawne, zaburzone psychicznie, chore somatycznie,
uzależnione, w kryzysie emocjonalnym). Badania stosowane w obrębie populacji charakteryzujących się
specyficznymi problemami funkcjonowania i przystosowania, stanowiącymi przedmiot zainteresowania
poszczególnych dziedzin psychologii stosowanej są niezbędne dla właściwego ustawienia całokształtu pracy

3

http://notatek.pl/wybrane-problemy-psychologii-stosowanej-n

otatki-z-wykladow?notatka