„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Marek Rosa

Sporządzanie mapy sytuacyjno-wysokościowej na
podstawie pomiarów terenowych 311[10].Z1.10

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Adam Bielawa
mgr inż. Ewelina Mikulska-Pietrzak


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Marek Rosa


Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna













Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[10].Z1.10
„Sporządzanie mapy sytuacyjno-wysokościowej na podstawie pomiarów terenowych”,
zawartego w programie nauczania dla zawodu technik geodeta.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Projektowanie i pomiar osnowy pomiarowej z jednym punktem

węzłowym

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

11

4.1.3. Ćwiczenia

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

16

4.2. Prowadzenie pomiaru tachimetrycznego

17

4.2.1. Materiał nauczania

17

4.2.2. Pytania sprawdzające

20

4.2.3. Ćwiczenia

20

4.2.4. Sprawdzian postępów

20

4.3. Opracowanie mapy sytuacyjno-wysokościowej techniką komputerową

21

4.3.1. Materiał nauczania

21

4.3.2. Pytania sprawdzające

23

4.3.3. Ćwiczenia

23

4.3.4. Sprawdzian postępów

24

5. Sprawdzian osiągnięć

25

6. Literatura

32

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny podczas ćwiczeń geodezyjnych dotyczących opracowania

mapy sytuacyjno-wysokościowej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[10].Z1

Mapa sytuacyjno-wysokościowa

311[10].Z1.02

Opracowywanie mapy sytuacyjnej

311[10].Z1.03

Aktualizacja mapy sytuacyjnej na

podstawie pomiarów terenowych

311[10].Z1.04

Opracowywanie przekrojów

podłużnych i poprzecznych

311[10].Z1.05

Wykonywanie mapy warstwicowej

311[10].Z1.06

Stosowanie rachunku współrzędnych

w obliczeniach geodezyjnych

311[10].Z1.07

Wykorzystywanie teorii błędów do

opracowywania pomiarów

geodezyjnych

311[10].Z1.10

Sporządzenie mapy sytuacyjno-

wysokościowej na podstawie

pomiarów terenowych

311[10].Z1.09

Wykonywanie pomiarów sytuacyjnych

i sytuacyjno-wysokościowych

311[10].Z1.08

Projektowanie, pomiar i wyrównanie

szczegółowej osnowy geodezyjnej

311[10].Z1.11

Stosowanie technologii GPS

w pomiarach geodezyjnych

311[10].Z1.01

Stosowanie instrumentów

geodezyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się instrukcjami technicznymi dotyczącymi zakładania osnowy pomiarowej
i wykonywania pomiarów sytuacyjno-wysokościowych,

−

określać zasady projektowania osnów pomiarowych,

−

opracować opis topograficzny punktu osnowy pomiarowej,

−

dobrać sprzęt do pomiarów sytuacyjno-wysokościowych,

−

określać zasady obsługi instrumentów tachimetrycznych,

−

wykonać pomiary długości i kątów w celu określenia współrzędnych punktów osnowy
pomiarowej,

−

obliczać współrzędne punktów ciągów poligonowych,

−

kontrolować poprawność obliczeń geodezyjnych,

−

wykonać niwelację geometryczną i obliczyć wysokości punktów,

−

określać wymagania dotyczące dokładności pomiaru szczegółów,

−

organizować stanowisko pracy do wykonywania pomiarów sytuacyjno-wysokościowych,

−

wykonać pomiar sytuacyjno-wysokościowy terenu metodą tachimetryczną,

−

prowadzić dziennik pomiarów wykonanych metodą tachimetryczną,

−

opracować szkic polowy na podstawie pomiaru szczegółów terenowych metodą
tachimetryczną,

−

przetwarzać wyniki pomiaru terenowego na dane numeryczne i graficzne
z wykorzystaniem techniki komputerowej,

−

wygenerować warstwice przy użyciu geodezyjnych programów komputerowych,

−

stosować zasady bezpiecznej pracy podczas obsługi przyrządów geodezyjnych,

−

zabezpieczać przed uszkodzeniem i zniszczeniem sprzęt geodezyjny,

−

stosować zasady ochrony środowiska podczas pomiarów geodezyjnych,

−

określać zasady pracy zespołu podczas wykonywania pomiarów sytuacyjnych,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

stosować zasady bezpiecznej i higienicznej pracy z komputerem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określać zadania Ośrodka Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej po otrzymaniu
zgłoszenia pracy geodezyjnej,

−

dobrać prace przygotowawcze do wykonania pomiaru,

−

dokonać analizy otrzymanych materiałów geodezyjno-kartograficznych,

−

wykonać wywiad terenowy i opracować mapę wywiadu,

−

określić warunki techniczne pomiaru,

−

zaprojektować geodezyjną osnowę pomiarową z punktem węzłowym, nawiązaną do
osnowy szczegółowej,

−

zorganizować pracę zespołu pomiarowego,

−

dobrać odpowiedni sprzęt,

−

dokonać stabilizacji punktów osnowy pomiarowej,

−

opracować szkic topograficzny zastabilizowanych punktów osnowy pomiarowej,

−

dobrać metodę pomiaru boków i kątów zaprojektowanej osnowy pomiarowej,

−

określić wysokości punktów osnowy pomiarowej,

−

wykonać pomiar sytuacyjno-wysokościowy metodą tachimetryczną,

−

przetworzyć dane pomiarowe na dane numeryczne lub graficzne,

−

sporządzić mapę sytuacyjno-wysokościową,

−

sporządzić dokumentację techniczną wykonanych prac pomiarowych i obliczeniowych,

−

stosować zasady bhp oraz ochrony środowiska podczas realizacji geodezyjnych ćwiczeń
terenowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Projektowanie i zakładanie osnowy pomiarowej z jednym

punktem węzłowym

4.1.1. Materiał nauczania

Zgłoszenie roboty geodezyjnej

Prace geodezyjne związane z pomiarem sytuacyjno wysokościowym należy zgłaszać

do Powiatowego (Miejskiego) Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej zgodnie
z właściwością miejscową – tam gdzie położony jest teren objęty pomiarem.

Pierwszym podstawowym obowiązkiem ośrodka dokumentacji jest potwierdzenie

przyjęcia zgłoszenie poprzez wpisanie roboty do Księgi Ewidencji Robót Geodezyjnych
(KERG). Dopiero ten dokument nadaje geodecie status wykonawcy prac geodezyjnych
i kartograficznych a tym samym uprawnia go do czynności wynikających z Art. 13 ustawy
Prawo Geodezyjne i Kartograficzne.

Ośrodek po otrzymaniu zgłoszenie roboty geodezyjnej w terminie 10 dni od daty

zgłoszenia przekazuje dokumenty niezbędne do wykonania między innymi zaprojektowania
osnowy pomiarowej dwufunkcyjnej. Te dokumenty to:
1. Wykaz współrzędnych punktów osnowy poziomej znajdujące się na terenie objętym

pomiarem.

2. Opisy topograficzne tych punktów osnowy.
3. Mapa przeglądowa osnowy poziomej na tym terenie.
4. Wykaz wysokości punktów osnowy wysokościowej znajdujące się na terenie objętym

pomiarem.

5. Opisy topograficzne tych punktów osnowy.
6. Mapa przeglądowa osnowy wysokościowej na tym terenie.

Rys. 1. Opis topograficzny punktu osnowy wysokościowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Rys. 2. Fragment mapy przeglądowej osnowy poziomej III klasy

Ośrodek także informuje, jakie dokumenty muszą zostać oddane do ośrodka i będą

włączone do zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

Zasady BHP podczas ćwiczeń geodezyjnych „Opracowywania mapy sytuacyjno-

wysokościowej na podstawie pomiarów terenowych”.

Materiał nauczania dotyczący zasad BHP podczas wykonywania prac geodezyjnych

został opracowany dokładnie w pakiecie edukacyjnym dotyczącym jednostki O1.01.
Opracowanie w tej jednostce służy tylko przypomnieniu podstawowych wiadomości
o zasadach BHP.

Podczas trwania tej jednostki modułowej można podzielić przepisy BHP na stosowane

podczas prac terenowych i kameralnych.

Etap prac polowych. Można wyeliminować negatywne skutki działania słońca i wysokich

temperatur wykonując pomiary w nakryciu głowy oraz w okularach przeciwsłonecznych. Nie
można zapominać o zabezpieczeniu grupy w odpowiednią ilość wody. Przed niskimi
temperaturami i wiatrem zabezpieczymy się poprzez odpowiedni strój. Należy zawsze wziąć
w teren odzież zabezpieczającą od deszczu. Nie zależnie od pogody trzeba stosować
odpowiednie przerwy, nie przekraczać dopuszczalnej ilości godzin pracy. Ze względu na
coraz większy ruch samochodowy bezwzględny jest nakaz stosowania kamizelek ochronnych.
Podczas etapu prac polowych nie należy zapominać o stosowaniu przepisów ochrony
ś

rodowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Etap prac kameralnych. W dzisiejszych czasach zdecydowana większość prac jest

związana z komputerem. Oprócz wymogów, jakie ma pracownia komputerowa
(np. odpowiednie oświetlenie, odpowiedni metraż przypadający na jedno stanowisko)
musimy pamiętać o zgodnej z przepisami postawie: siedząc trzeba być opartym, także ręce
powinny mieć oparcie na blacie stolika. Szczególnie przy monitorze nie można zapominać
o przerwach i nie przekraczaniu dopuszczalnej ilości godzin pacy.

Osnowy pomiarowe

Do wykonania pomiaru sytuacyjno-wysokościowego niezbędnym jest zaprojektowanie

i założenie osnowy pomiarowej. Materiał nauczania dotyczący projektowania i zakładania
osnów pomiarowych został opracowany dokładnie w pakiecie edukacyjnym dotyczącym
jednostki Z1.08. Opracowanie w tej jednostce służy tylko przypomnieniu podstawowych
wiadomości o osnowach pomiarowych.

Osnowy pomiarowe sytuacyjne służą do bezpośredniego pomiaru szczegółów

sytuacyjnych. Zgodnie z instrukcją G-4 sytuacyjna osnowa pomiarowa musi spełniać warunki
ogólne:

−

ma być jednorzędowa,

−

wyrównana ściśle,

−

błąd położenia m

p

≤

0,10,

−

każdy z punktów osnowy ma co najmniej dwa punkty sąsiednie – tej samej osnowy lub
osnowy wyższego rzędu,

−

istnieje wizura między sąsiednimi punktami.
Projektując sytuacyjną osnowę pomiarową musimy wziąć pod uwagę następujące

wymagania:
1. Sytuacyjna osnowa pomiarowa musi być dowiązana do punktów osnowy poziomej co

najmniej III klasy.

2. Długości boków sytuacyjnej osnowy pomiarowej muszą zawierać się w przedziale

<50,00 m ; 400,00 m>.

3. Stosunek długości sąsiednich boków osnowy nie mniejszy niż 1–4.

Pomiarowe osnowy wysokościowe służą do bezpośredniego pomiaru wysokości

punktów terenu. Zgodnie z instrukcją G-4 wysokościowa osnowa pomiarowa musi spełniać
warunki ogólne:

−

ma być jednorodna, bez podziału na rzędy,

−

wyrównywana ściśle,

−

błąd średni wysokości m

H

≤ 0,10.

Projektując wysokościową osnowę pomiarową z wykorzystaniem metody niwelacji

geometrycznej należy wziąć pod uwagę następujące wymagania:
1. Pomiarowa osnowa wysokościowa musi być dowiązana do reperów co najmniej IV klasy.
2. Nie dopuszcza się ciągów jednostronnie nawiązanych.

Pomiarowa osnowa dwufunkcyjna (osnowa sytuacyjno-wysokościowa) służy do

bezpośredniego pomiaru zarówno sytuacyjnego jak i wysokościowego lub jednoczesnemu
pomiarowi sytuacyjno-wysokościowemu. Zgodnie z instrukcją G–4 dwufunkcyjna osnowa
pomiarowa musi spełniać warunki ogólne zarazem dla osnowy pomiarowej sytuacyjnej
i wysokościowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Etapy prac związanych z projektowaniem i założeniem osnowy pomiarowej
dwufunkcyjnej
Odszukanie punktów osnowy geodezyjnej w terenie

Po otrzymaniu zestawów punktów osnowy geodezyjnej w terenie należy odnaleźć te

punkty korzystając głównie z opisów topograficznych, ale także z pozostałych dokumentów
otrzymanych z odrodka dokumentacji.

Po odszukaniu znaku geodezyjnego nadziemnego a w przypadku jego zniszczenia

podziemnego, należy:
1. Sprawdzić wszystkie miary znajdujące się na opisie topograficznym.
2. Zaktualizować opis topograficzny.

Zaprojektowanie osnowy pomiarowej

Projekt osnowy pomiarowej dla pomiaru sytuacyjno-wysokościowego jest to szkic

w skali przybliżonej. Na ten szkic należy nanieść:

−

punkty osnowy pomiarowej wraz z numeracją,

−

punkty osnowy pomiarowej będące punktami węzłowymi,

−

punkty osnowy geodezyjnej będące dowiązaniem naszej osnowy pomiarowej,

−

boki osnowy.

Stabilizacja punktów osnowy pomiarowej

Zgodnie z instrukcją G–4 na terenach o znacznym zainwestowaniu punkty osnowy

sytuacyjnej stabilizuje się znakami z trwałego materiału. Dla punktów osnowy pomiarowej
wysokościowej oprócz stabilizacji trwałej dopuszcza się wykorzystywanie innych punktów
już zastabilizowanych. W obu przypadkach obowiązuje wykonanie opisów topograficznych.

Stabilizując punkty postępujemy według algorytmu:

1. Stabilizacja wstępna.
2. Sprawdzenie wizury między sąsiednimi punktami osnowy.
3. Sprawdzenie w sposób przybliżony, czy stosunek sąsiednich boków jest zgodny

z instrukcją.

4. Stabilizacja trwała.
5. Wykonanie opisów topograficznych punktów osnowy pomiarowej.

Pomiar osnowy pomiarowej sytuacyjno-wysokościowej.

Aby wykonać pomiar sytuacyjno-wysokościowy punktów osnowy należy dobrać

odpowiedni sprzęt zgodnie z wymaganiami instrukcji G-4 dotyczącymi dokładności pomiaru
kąta, odległości i różnic wysokości.
1. Pomiar osnowy sytuacyjnej przy pomocy tachimetru.

Pomiar osnowy sytuacyjnej polega na pomierzeniu kierunków tak, aby uzyskać miary
wszystkich kątów w ciągach oraz na pomierzeniu wszystkich długości boków.
Pomiar kątów należy wykonywać w jednym poczcie (jednej serii w dwóch położeniach
lunety). Boki osnowy należy obserwować dwukrotnie, raz w każdym kierunku.
Jeżeli mamy do dyspozycji tachimetr, następuje automatyczna rejestracja danych.
W przypadku braku takiej możliwości, należy wyniki pomiaru wpisywać w dzienniki
pomiarowe.

2. Pomiar osnowy wysokościowej przy pomocy niwelatora.

Pomiar osnowy wysokościowej wymaga zastosowania metody niwelacji geometrycznej
i polega na pomierzeniu wszystkich różnic wysokości w ciągach.
Pomiar ciągów wysokościowych wykonuje się w dwóch kierunkach: głównym
i powrotnym. Długość celowych nie powinna przekraczać 50 metrów. Pomiar na jednym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

stanowisku powinien być wykonywany dwukrotnie ze zmianą osi celowej. Różnica na
stanowisku między wynikami nie powinna być większa niż 0,004 m.
Wyniki pomiaru należy wpisywać w dzienniki pomiaru.

Obliczenie współrzędnych (X,Y,H) punktów osnowy sytuacyjno-wysokościowej

Obliczenia współrzędnych punktów osnowy wymagają wyrównania ścisłego. Stąd

najlepiej wykorzystać do tego programy komputerowe, np.: Winkal, C-geo. Przez jedno
wyrównanie otrzymamy współrzędne X i Y punktów osnowy. Wyrównując ciągi niwelacyjne
otrzymujemy współrzędną H każdego punktu osnowy.

Po otwarciu odpowiedniego programu i otwarciu nowego obiektu czy projektu

(w zależności od programu) należy otworzyć zakładkę: wyrównanie ścisłe. Potem zgodnie
z poleceniami należy podać wyniki z pomiaru kodując wcześniej ograniczenia
dokładnościowe wynikające z instrukcji. Następnie komputer obliczy współrzędne punktów
osnowy. Poda także błędy położenia punktów.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1. Jakie warunki musi spełniać osnowa pomiarowa sytuacyjna?
2. Jakie warunki musi spełniać osnowa pomiarowa wysokościowa?
3. Kiedy zakładamy osnowę sytuacyjno-wysokościową?
4. Co zawiera projekt osnowy pomiarowej?
5. Jak postępujemy stabilizując punkty sytuacyjno-wysokościowej osnowy pomiarowej?
6. Jakie czynności należy wykonać, aby pomierzyć kąty przy pomiarze osnowy?
7. Jakie czynności należy wykonać, aby pomierzyć boki osnowy?
8. Jakie czynności należy wykonać, aby pomierzyć różnicę wysokości podczas pomiaru

osnowy?

9. Jakie dane są potrzebne do obliczania współrzędnych X i Y punktów osnowy

pomiarowej?

10. Jakie dane są potrzebne do obliczania współrzędnych H punktów osnowy pomiarowej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj w terenie wszystkie punkty osnowy geodezyjnej znajdujące się na obszarze

objętym pomiarem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pobrać od nauczyciela dane dotyczące osnowy geodezyjnej poziomej i wysokościowej

znajdującej się na terenie pomiaru (wykaz punktów, wykaz współrzędnych, mapy
przeglądowe osnowy, opisy topograficzne punktów osnowy geodezyjnej),

2) ustalić podział prac przy odszukiwaniu punktów osnowy dla całego zespołu,
3) dobrać sprzęt do wykonania tego ćwiczenia,
4) odszukać znaki geodezyjne – nadziemne lub podziemne,
5) wykonać pomiary sprawdzające,
6) wykonać aktualizację opisów topograficznych punktów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tachimetr,

–

komplet luster,

–

niwelator,

–

statywy,

–

łaty,

–

ż

abki,

–

komplet tyczek,

–

ruletki,

–

szkicowniki,

–

dzienniki pomiarowe,

–

szpadel,

–

młotek,

–

komplet palików,

–

komplet znaków do trwałej stabilizacji,

–

kamizelki ochronne.

Ćwiczenie 2

Zaprojektuj osnowę pomiarową z jednym punktem węzłowym w celu oparcia pomiarów

sytuacyjno-wysokościowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ustalić do jakich punktów osnowy poziomej będzie dowiązana osnowa pomiarowa,
2) ustalić jakie repery wykorzystacie do dowiązania osnowy pomiarowej,
3) ustalić podział prac przy projektowaniu osnowy,
4) dobrać sprzęt do wykonania tego ćwiczenia,
5) zaprojektować będąc w terenie wstępnie położenie punktów osnowy pomiarowej, wybrać

położenie punktu węzłowego,

6) zastabilizować wstępnie punkty osnowy pomiarowej,
7) sprawdźić w sposób przybliżony zgodność z warunkami występującymi w instrukcji:

–

wizura na sąsiednie punkty osnowy,

–

długość ciągów sytuacyjnych do punktu węzłowego porównywalnej długości,

–

stosunek sąsiednich boków nie jest mniejszy niż 1–4,

8) opracować na komputerze szkic osnowy pomiarowej,
9) zatwierdzić u nauczyciela projekt osnowy pomiarowej,
10) zastabilizować trwale punkty osnowy pomiarowej,
11) wykonać opisy topograficzne punktów osnowy przy pomocy programu komputerowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tachimetr,

–

komplet luster,

–

niwelator,

–

statywy,

–

łaty,

–

ż

abki,

–

komplet tyczek,

–

ruletki,

–

szkicowniki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

–

dzienniki pomiarowe,

–

szpadel,

–

młotek,

–

komplet palików,

–

komplet znaków do trwałej stabilizacji,

–

kamizelki ochronne.

Ćwiczenie 3

Dokonaj odpowiednich pomiarów w celu uzyskania danych do obliczenia współrzędnych

X i Y punktów osnowy pomiarowej zastabilizowanej w terenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ustalić podział prac przy pomiarze,
2) dobrać sprzęt do wykonania tego ćwiczenia,
3) przygotować instrument do pomiaru,
4) ustawić instrument na pierwszym punkcie osnowy,
5) wykonać nawiązanie,
6) dokonać pomiarów kierunków i długości zgodnie z obowiązującymi przepisami,
7) pomierzyć na punkcie węzłowym wszystkie kierunki,
8) powtórzyć punkt 5 i 6 dla wszystkich ciągów,
9) kontrolować bezpośrednio na stanowisku pomiar,
10) zapisać wszystkie pomiary w dziennikach (jeżeli tachimetr nie ma rejestratora),
11) dokonać wszystkich obliczeń w dziennikach,
12) sprawdzić, czy błędy pomiaru mieszczą się w wartościach dopuszczalnych,
13) opracować szkic osnowy pomiarowej i nanieść na ten szkic obliczone wartości kątów

i długości boków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tachimetr,

–

komplet luster,

–

niwelator,

–

statywy,

–

łaty,

–

ż

abki,

–

komplet tyczek,

–

ruletki,

–

szkicowniki,

–

dzienniki pomiarowe,

–

szpadel,

–

młotek,

–

komplet palików,

–

komplet znaków do trwałej stabilizacji,

–

kamizelki ochronne.

Ćwiczenie 4

Dokonaj odpowiednich pomiarów w celu uzyskania danych do obliczenia wysokości

punktów osnowy pomiarowej zastabilizowanej w terenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ustalić podział prac przy pomiarze,
2) dobrać sprzęt do wykonania tego ćwiczenia,
3) przygotować instrument do pomiaru,
4) ustawić instrument,
5) wykonać nawiązanie,
6) dokonać pomiarów różnic wysokości zgodnie z obowiązującymi przepisami,
7) powtórzyć punkt 5 i 6 dla wszystkich ciągów,
8) kontrolować bezpośrednio na stanowiskach pomiar,
9) zapisywać wszystkie pomiary w dziennikach,
10) dokonać wszystkich obliczeń w dziennikach,
11) sprawdzić, czy błędy pomiaru mieszczą się w wartościach dopuszczalnych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tachimetr,

–

komplet luster,

–

niwelator,

–

statywy,

–

łaty,

–

ż

abki,

–

komplet tyczek,

–

ruletki,

–

szkicowniki,

–

dzienniki pomiarowe,

–

szpadel,

–

młotek,

–

komplet palików,

–

komplet znaków do trwałej stabilizacji,

–

kamizelki ochronne.

Ćwiczenie 5

Oblicz współrzędne X i Y punktów osnowy pomiarowej założonej przez Was w terenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować dane z pomiaru niezbędne do wykonani obliczeń przy pomocy programu

komputerowego,

2) założyć swój projekt,
3) zakodować ograniczenia dokładnościowe wynikające z instrukcji technicznych,
4) otworzyć obliczeniowy geodezyjny program komputerowy do wyrównania ścisłego

osnowy poziomej,

5) wpisać dane z pomiaru: numery punktów, wszystkie pomierzone kąty, wszystkie

pomierzone boki osnowy,

6) sprawdzić dokładność obliczeń,
7) opracować wykaz współrzędnych X i Y punktów osnowy poziomej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tachimetr,

–

komplet luster,

–

niwelator,

–

statywy,

–

łaty,

–

ż

abki,

–

komplet tyczek,

–

ruletki,

–

szkicowniki,

–

dzienniki pomiarowe,

–

szpadel,

–

młotek,

–

komplet palików,

–

komplet znaków do trwałej stabilizacji,

–

kamizelki ochronne.

Ćwiczenie 6

Oblicz współrzędne H punktów osnowy pomiarowej założonej przez Was w terenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować dane z pomiaru niezbędne do wykonania obliczeń przy pomocy programu

komputerowego,

2) otworzyć wcześniej założony projekt,
3) zakodować ograniczenia dokładnościowe wynikające z instrukcji technicznych,
4) otworzyć obliczeniowy geodezyjny program komputerowy do wyrównania ścisłego

osnowy poziomej,

5) wpisać dane z pomiaru niwelacyjnego,
6) sprawdzić dokładność obliczeń,
7) uzupełnić wykaz współrzędnych punktów osnowy pomiarowej o współrzędne H.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tachimetr,

–

komplet luster,

–

niwelator,

–

statywy,

–

łaty,

–

ż

abki,

–

komplet tyczek,

–

ruletki,

–

szkicowniki,

–

dzienniki pomiarowe,

–

szpadel,

–

młotek,

–

komplet palików,

–

komplet znaków do trwałej stabilizacji,

–

kamizelki ochronne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zadania ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej

po otrzymaniu zgłoszenia roboty geodezyjnej?

2) dokonać analizy materiałów otrzymanych przed projektowaniem

osnowy pomiarowej?

3) zaktualizować opis topograficzny?

4) zaprojektować geodezyjną osnowę pomiarową z punktem węzłowym?

5) dokonać stabilizacji punktów osnowy pomiarowej?

6) wykonać opis topograficzny punktu osnowy przy pomocy programu

komputerowego?

7) ustalić jakie kierunki należy pomierzyć dla wyrównania osnowy

z jednym punktem węzłowym?

8) dokonać pomiaru danych do obliczenia wysokości punktów osnowy

pomiarowej?

9) obliczyć współrzędne X, Y punktów osnowy przy pomocy

programów komputerowych?

10) obliczyć współrzędne H punktów osnowy pomiarowej przy pomocy

programów komputerowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.2. Prowadzenie pomiaru tachimetrycznego

4.2.1. Materiał nauczania

Materiał nauczania dotyczący pomiaru tachimetrycznego został opracowany dokładnie

w pakiecie edukacyjnym dotyczącym jednostki Z1.09. Materiał w tej jednostce służy tylko
przypomnieniu podstawowych wiadomości o pomiarze tachimetrycznym.

Pomiar tachimetryczny jest to pomiar sytuacyjno-wysokościowy. Wykorzystuje on

metodę biegunowa dla pomiaru sytuacyjnego i metodę niwelacji trygonometrycznej dla
pomiaru wysokościowego.

Punkty terenu, które należy zamierzyć wynikają z zasad pomiaru omówionych

szczegółowo w poprzednich jednostkach. Jakie elementy terenu i jak będziemy je zamierzać
wynikają z:

−

skali opracowania,

−

wartości cięcia warstwicowego,

−

sposobach pomiaru różnych szczegółów terenowych,

−

szczegółach terenowych nie podlegających pomiarom,

−

podziale szczegółów na grupy dokładnościowe,

−

generalizacji szczegółów.

Jeżeli nie ma żadnych dodatkowych wymagań dotyczących opracowania mapy

sytuacyjno-wysokościowej, zakres pomiaru jest identyczny jak dla mapy zasadniczej.

Rozpoczynając pomiar należy posiadać obliczone współrzędne (X, Y, H) każdego punktu

osnowy, które będą dla nas także stanowiskami pomiaru tachimetrycznego.

Pomiar tachimetryczny rozpoczynamy od ustawienia sprzętu:

1. Spoziomowanie i scentrowanie instrumentu nad stanowiskiem (punktem osnowy).
2. Ustawienie odpowiednich parametrów tachimetru w zależności od temperatury i ciśnienia

panującego w dniu pomiaru.

3. Zakodowanie wysokości stanowiska do pamięci instrumentu.
4. Ustawienie lustra na wysokości osi celowej instrumentu.

Pomiar na stanowisku:

1. Wycelowanie na lustro ustawione na 1 punkcie nawiązania (poprzedni punkt osnowy

w ciągu) – ustawienie odczytu limbusa na 0,0000, pomiar odległości.

2. Wycelowanie na lustro ustawione na 2 punkcie nawiązania (następny punkt osnowy

w ciągu) – pomiar kierunku, pomiar odległości.

3. Wycelowanie na lustro ustawione na szczególe sytuacyjnym – pomiar kierunku, pomiar

odległości.

4. Wycelowanie na lustro ustawione na punkcie sytuacyjnym o konieczności pomiaru

wysokości (pikiecie) – pomiar kierunku, pomiar odległości, pomiar kąta pionowego lub
od razu przewyższenia względem stanowiska lub wysokości.
Czynności 3. i 4. powtarzamy, aż „pomierzymy” wszystkie punkty nas interesujące.

5. Ostatnie wycelowanie jest na lustro ustawione na 1 punkcie nawiązania – pomiar kąta

(powinien być 0,0000 lub różnić się o dopuszczalną wartość), pomiar odległości.
Należy pamiętać, że stanowiskiem w pomiarze tachimetrycznym może być oprócz

punktów osnowy każdy dowolny punkt leżący na boku osnowy (punkt na prostej).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

A

B

C

punkt

osnowy

poziomej

punkt

osnowy

poziomej

1204

1205

Rys. 3. Punkty 1204, A, B, C, 1205 mogą być stanowiskami pomiaru tachimetrycznego

Aby otrzymać dane do obliczenia współrzędnych X, Y, H takiego stanowiska należy:

1. Wyznaczyć i zamarkować punkt leżący na boku osnowy – A, B lub C.
2. Ustawić instrument na najbliższym punkcie osnowy – np. 1204.
3. Ustawić lustro na punkcie na prostej – A, B lub C.
4. Pomierzyć odległość do punktu na prostej – do A, B i C oraz kontrolnie do punktu

osnowy 1205.

5. Pomierzyć kąt pionowy lub od razu przewyższenie względem stanowiska lub wysokość

punktów na prostej – A, B lub C.
Efektem pomiaru tachimetrycznego jest:

−

szkic polowy z rysunkiem i numeracją punktów „pomierzonych”,

−

dziennik pomiarowy, w którym dla każdego numeru punktu zapisuje się pomierzone:
odległość, kąt, wysokość, (w przypadku rejestratora danych w instrumencie nie
otrzymamy dziennika, a potrzebne dane możemy wydrukować bezpośrednio
z komputera).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Rys. 4. Fragment szkicu tachimetryczny

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1. Co to jest pomiar tachimetryczny?
2. Jakie metody pomiaru wykorzystuje tachimetria?
3. Jakie dane są potrzebne do rozpoczęcia pomiaru sytuacyjno-wysokościowego?
4. Jakie punkty możemy przyjąć za stanowiska w pomiarze tachimetrycznym?
5. Na czym polega ustawienie sprzętu przed pomiarem pikiet?
6. Na czym polega nawiązanie na stanowisku tachimetrycznym?
7. Jakie punkty „zbieramy” z terenu wykonując pomiar tachimetryczny?
8. Jakie dokumenty powstają podczas pomiaru tachimetrycznego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pomiar tachimetryczny na stanowisku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać instrumenty i sprzęt geodezyjny do wykonania pomiaru,
2) ustalić podział prac przy pomiarze,
3) ustalić z jakiego stanowiska będzie wykonywany pomiar tachimetryczny,
4) ustalić zakres pomiaru z ustalonego stanowiska,
5) ustalić punkty nawiązania dla tego pomiaru,
6) przygotować sprzęt geodezyjny do pomiaru,
7) przygotować szkic tachimetryczny,
8) przygotować dziennik pomiarowy – jeżeli brak rejestratora danych,
9) wykonać nawiązanie,
10) jednocześnie: wykonać pomiar terenu, wpisać dane z pomiaru w dzienniki pomiarowe,

prowadzić szkic tachimetryczny,

11) wykonać nawiązanie kontrolne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

sprzęt geodezyjny,

–

dziennik pomiarowy,

–

materiały piśmienne.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać sprzęt do pomiaru tachimetrycznego?

2) przygotować sprzęt do pomiaru tachimetrycznego?

3) nawiązać się na inne punkty osnowy przed pomiarem tachimetrycznym?

4) prowadzić szkic tachimetryczny?

5) zapisywać dane do dziennika pomiarowego?

6) rejestrować wyniki w tachimetrze?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.3. Opracowanie mapy sytuacyjno-wysokościowej techniką

komputerową

4.3.1. Materiał nauczania

Materiał nauczania dotyczący obliczeń został opracowany dokładnie w pakiecie

edukacyjnym dotyczącym jednostki O1.03. Materiał w tej jednostce służy tylko
przypomnieniu podstawowych wiadomości o mapie sytuacyjno-wysokościowej.

Mapy sytuacyjno-wysokościowe zawierają elementy sytuacyjne, rzuty poziome

obiektów terenowych i wysokościowe, przedstawiające ukształtowanie pionowe terenu za
pomocą warstwic i punktów (pikiet) o znanych wysokościach. Mapy te służą między innymi
do wykonywania projektów i obliczeń związanych z różnymi pracami inżynierskimi. Stąd
zawierają oprócz treści obligatoryjnych (treść mapy zasadniczej) treści dodatkowe,
wynikające z potrzeby danego projektu. Opracowywane są w skalach 1:5000, 1:2000, 1:1000,
1:500 a nawet w szczególnych wypadkach w skali 1:200.

Rys. 5. Fragment mapy sytuacyjno-wysokościowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Do opracowania mapy sytuacyjno-wysokościowej metodą komputerową służy wiele

programów geodezyjnych. Jednym z nich jest pogram Micromapa. Mapa opracowana
w sposób numeryczny charakteryzuje się pewnymi cechami niezależnie od programu:
1. Wszystkie pomierzone punkty terenu musza mieć przypisany numer oraz współrzędne –

aby to osiągnąć należy wykorzystując dane z pomiaru terenowego obliczyć współrzędne
każdego „pomierzonego” punktu.

2. Poszczególne elementy sytuacji umieszczone są na warstwach.

Prace nad opracowaniem mapy sytuacyjno-wysokościowej przy pomocy programów

komputerowych można podzielić na etapy:
1. Wpisanie wszystkich punktów objętych pomiarem (numerów i ich współrzędnych).
2. Ustalenie warstw opracowania.
3. Na poszczególnych warstwach wprowadzanie odpowiednich szczegółów łącząc punkty

lub oznaczając symbolem.

4. Kreślenie warstwic.
5. Ustalenie formatu opracowania.
6. Opisanie mapy.
7. Wyplotowanie opracowania.
8. Podpisanie otrzymanego wydruku.

Sporządzanie

dokumentacji

technicznej

wykonanych

prac

pomiarowych

i obliczeniowych

Każde opracowanie geodezyjne, które jest zgłaszane do Ośrodka Dokumentacji

Geodezyjnej i Kartograficznej musi być w postaci operatu. Kompletowanie operatu musi być
zgodne

z

instrukcją

O-3

„Zasady

kompletowania

dokumentacji

geodezyjnej

i kartograficznej”. Jedną z podstawowych zasad kompletowania jest podział wszystkich
dokumenty na trzy zasoby: zasób bazowy, zasób użytkowy, zasób przejściowy.

Skład dokumentacji – mapa sytuacyjno-wysokościowa.
Zasób bazowy ZB:

1. Sprawozdanie techniczne.
2. Wykazy współrzędnych punktów nawiązania.
3. Opisy topograficzne punktów nawiązania.
4. Szkice polowe osnowy pomiarowej.
5. Obliczenia i wykazy współrzędnych punktów osnowy pomiarowej.
6. Dzienniki pomiaru sytuacyjno i sytuacyjno-wysokościowego.
7. Szkic przeglądowy szkiców polowych.
8. Szkice polowe pomiarów sytuacyjnych i sytuacyjno-wysokościowych.
9. Pierworys mapy.
10. Inne dokumenty o wartości dokumentacyjnej.

Zasób użytkowy ZU:

1. Wykazy współrzędnych punktów zestawionych według narastającej numeracji.
2. Inne dokumenty o wartości użytkowej.

Zasób przejściowy OT:

1. Obliczenia pomocnicze.
2. Protokoły kontroli technicznej.
3. Inne dokumenty o charakterze przejściowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1. Jakie treści zawiera mapa sytuacyjno-wysokościowa?
2. W jakich skalach jest opracowywana mapa sytuacyjno-wysokościowa?
3. Co rozumiesz pod pojęciem warstwa?
4. Według jakiej instrukcji kompletuje się operaty geodezyjne?
5. Jak dzieli się każda dokumentacja geodezyjna?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj mapę sytuacyjno-wysokościową z wykorzystaniem własnych pomiarów

terenowych oraz programów komputerowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wpisać wszystkie punkty objęte pomiarem (numery i ich współrzędne),
2) ustalić warstwy opracowania,
3) wprowadzić na odpowiednich warstwach odpowiednie szczegóły łącząc punkty liniami

lub wstawiając symbol,

4) wykreślić warstwice,
5) ustalić format opracowania,
6) opisać mapę,
7) wyplotować mapę sytuacyjno-wysokościową,
8) podpisać otrzymany wydruk.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

program komputerowy,

–

materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Skompletuj operat geodezyjny dokumentacji technicznej wykonanych prac pomiarowych

i obliczeniowych dla opracowania mapy sytuacyjno-wysokościowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) napisać sprawozdanie techniczne z wykonanych prac geodezyjnych,
2) przygotować wszystkie opracowane wcześniej dokumenty,
3) posegregować dokumenty na odpowiednie zasoby,
4) przygotować „przekładki”,
5) ponumerować strony,
6) opracować spis treści,
7) oddać operat wraz z mapą do sprawdzenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały piśmienne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać sprzęt do pomiaru tachimetrycznego?

2) przygotować sprzęt do pomiaru tachimetrycznego?

3) ustalić zakres pomiaru dla potrzeb mapy sytuacyjno-wysokościowej ze

stanowiska.

4) nawiązać się na inne punkty osnowy przed pomiarem tachimetrycznym?

5) prowadzić szkic tachimetryczny?

6) zapisywać dane do dziennika pomiarowego?

7) rejestrować wyniki w tachimetrze?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przed rozpoczęciem pomiaru sytuacyjno-wysokościowego należy zapoznać się

z instrukcja techniczną
a) G-3.
b) O-2.
c) G-4.
d) K-5.

2. Prace geodezyjne należy zgłaszać do

a) Głównego Geodety Kraju.
b) ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.
c) wydziału geodezji i kartografii.
d) geodety powiatowego.

3. Od zgłoszenia roboty geodezyjnej do otrzymania materiałów wyjściowych powinno

upłynąć maksymalnie
a) 10 dni.
b) 3 dni.
c) 3 miesiące.
d) materiały powinny być wydane natychmiast.

4. Właściwość

miejscowa

zgłaszanej

roboty

„Opracowanie

mapy

sytuacyjno-

wysokościowej” jest uzależniona od
a) miejsca zamieszkania wykonawcy.
b) miejsca zamieszkania inwestora.
c) miejsca położenia terenu.
d) rodzaju mierzonego terenu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5. N rysunku jest przedstawiony fragment

a) mapy zasadniczej.
b) szkicu osnowy poziomej.
c) mapy sytuacyjnej.
d) szkicu polowego.

6. Osnowa pomiarowa sytuacyjna

a) nie musi być nawiązana.
b) musi być nawiązana tylko dla pewnych prac geodezyjnych.
c) musi być nawiązana do innej osnowy pomiarowej.
d) musi być nawiązana do punktów osnowy III klasy.

7. Osnowa pomiarowa sytuacyjna nie musi spełniać warunku dotyczącego

a) stosunku sąsiednich boków.
b) wizury na sąsiednie punkty.
c) błędu położenia punktu.
d) ilości punktów węzłowych.

8. Dopuszczalny stosunek długości sąsiednich boków osnowy pomiarowej to

a) 1–2.
b) 1–5.
c) 1–7.
d) dowolny.

9. Wysokościowa osnowa pomiarowa musi spełniać warunek dotyczący

a) ilości stanowisk.
b) długości celowych.
c) wielkości przewyższeń.
d) ilości punktów węzłowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

10. Osnowa pomiarowa dwufunkcyjna jest to osnowa

a) tylko sytuacyjna.
b) tylko wysokościowa.
c) sytuacyjno-wysokościowa.
d) sytuacyjna lub wysokościowa.

11. Opis topograficzny punktu osnowy pomiarowej nie zawiera

a) skali opracowania opisu.
b) numeru opisywanego punktu osnowy.
c) miar pozwalających na odnalezienie znaku.
d) nazwiska geodety opracowującego opis.

12. Odszukując znak osnowy geodezyjnej należy sprawdzić

a) trzy miary znajdujące się na opisie.
b) wszystkie miary znajdujące się na opisie.
c) tylko tyle miar, aby odnaleźć znak.
d) maksimum trzy miary znajdujące się na opisie.

13. Nowy opis topograficzny wykonujemy, gdy

a) zmieniła się treść opisu w min. 60%.
b) zmieniła się chociaż jedna miara.
c) zawsze podczas aktualizacji opisu.
d) zmieniła się treść opisu w min. 75%.

14. Pomiar długości boków osnowy wykonujemy

a) dwukrotnie (w jednym kierunku).
b) dwukrotnie dla boków dłuższych od 200 m.
c) dwukrotnie (w dwóch kierunkach).
d) jednokrotnie (w dowolnym kierunku).

15. Niwelacje punktów osnowy wykonujemy zmieniając wysokość osi celowej

a) na każdym stanowisku.
b) kontrolnie na co trzecim stanowisku.
c) tylko przy dużych przewyższeniach.
d) tylko na stanowiskach nawiązujących.

16. Osnowa została założona poprawnie, jeżeli błąd położenia punktu wynosi

a) 0,00.
b) 0,05.
c) 0,10.
d) 0,15.

17. Aby odnaleźć znak geodezyjny niezbędny jest

a) szkic polowy opracowania osnowy.
b) dziennik pomiaru długości boków osnowy.
c) wykaz współrzędnych punktów osnowy.
d) opis topograficzny punktu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

G

= 3 00

c

00

cc

- 50,00 -

α

C

St

18. Wysokość punktu C wynosi

a) 219,75 m.
b) 222,50 m.
c) 223,84 m.
d) 246,34 m.

H

instr.

= 1,340 m

.

H

st.

= 220,00 m

sin α = 0,05
cos α = 1,00
tg α = 0,05
ctg α = 21,20

19. Pomiary, których nie można wykonywać tachimetrem to

a) niwelacja geometryczna.
b) niwelacja trygonometryczna.
c) pomiary sytuacyjne.
d) pomiary sytuacyjno-wysokościowe.

20. Przy pomiarach wysokościowych tachimetrem lustro powinno być ustawione na

wysokości
a) dowolnej.
b) górnej krawędzi spodarki.
c) najniższej możliwej.
d) osi celowej instrumentu.

21. Niwelacja trygonometryczna wykorzystuje zależności funkcji kąta

a) sinus.
b) cosinus.
c) tangens.
d) arcsinus.

22. Po zakończeniu pracy na stanowisku tachimetrycznym wykonujemy nawiązanie

kontrolne
a) na punkt sytuacyjny I grupy dokładnościowej.
b) na dowolny punkt osnowy.
c) na punkt, na który nawiązaliśmy się rozpoczynając pomiar.
d) na punkt sytuacyjny I grupy dokładnościowej wcześniej zamierzony.

23. Stanowiskiem w pomiarze tachimetrycznym nie może być punkt

a) osnowy geodezyjnej.
b) osnowy pomiarowej.
c) wcięty z punktów osnowy pomiarowej.
d) leżący na boku osnowy pomiarowej.

24. Fragment szkicu tachimetrycznego przedstawia rysunek

a) A.
b) B.
c) C.
d) D.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

25. Zmiana osi celowej niwelatora wymaga ponownego

a) scentrowania instrumentu.
b) spoziomowania instrumentu.
c) scentrowania i spoziomowania instrumentu.
d) zrektyfikowania instrumentu.

26. Instrukcja O-3 informuje nas o zasadach

a) opracowywania sprawozdań technicznych.
b) prowadzenia szkicu polowego.
c) prowadzenia zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
d) kompletowania operatów.

27. Każda dokumentacja techniczna pomiarów geodezyjnych dzieli się na zasoby

a) bazowy, użytkowy i przejściowy.
b) początkowy, użytkowy i roboczy.
c) bazowy, końcowy i roboczy.
d) początkowy, końcowy i pomiarowy.

28. Mapa sytuacyjno-wysokościowa musi być opracowywana w formacie

a) dowolnym.
b) sekcyjnym.
c) jednostkowym.
d) A1.

A

B

C

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

29. Sprawozdanie techniczne opracowuje się

a) przed rozpoczęciem prac.
b) w trakcie trwania prac.
c) po zakończeniu prac.
d) po odbiorze pracy przez ODGiK.

30. Praca przy użyciu tachimetru wykorzystuje metody pomiaru

a) domiarów prostokątnych i niwelację trygonometryczną.
b) biegunową i niwelację geometryczną.
c) biegunową i niwelację trygonometryczną.
d) domiarów prostokątnych i niwelację geometryczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Sporządzenie mapy sytuacyjno-wysokościowej na podstawie pomiarów
terenowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

26

a

b

c

d

27

a

b

c

d

28

a

b

c

d

29

a

b

c

d

30

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

6. LITERATURA

1. Jagielski A.: Geodezja I. P.W. „Stabil”, Kraków 2002
2. Jagielski A.: Geodezja II. P.W. „Stabil”, Kraków 2002
3. Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie zgłaszania

prac geodezyjnych i kartograficznych, ewidencjonowania systemów i przechowywania
kopii zabezpieczających bazy danych, a także ogólnych warunków umów
o udostępnianie tych baz z dnia 16 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2001 r. nr 120, poz. 1268)

4. Ustawa Prawo Geodezyjne i Kartograficzne z dnia 17 maja 1989 r. (Dz. U. z 2005 r.

nr 240, poz. 2027 z późn. zm.)

5. G-4 Pomiary sytuacyjno-wysokościowe
6. K-1 Mapa zasadnicza z 1984 r., 1995 r. i 1998 r.
7. K-3 Mapy tematyczne
8. O-3 Zasady kompletowania dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej