„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Piątek

Kierowanie działaniami ratowniczo-gaśniczymi w ramach
sekcji, plutonu i kompanii 315[02].Z3.09

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Andrzej Mróz
inż. Krzysztof Sadowski





Opracowanie redakcyjne:
inż. Andrzej Piątek

Konsultacja:
dr Justyna Bluszcz









Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 315[02].Z3.09
,,Kierowanie działaniami ratowniczo-gaśniczymi w zastępie”, zawartego w programie
nauczania dla zawodu technik pożarnictwa.





















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Materiał nauczania

6

4.1.

Zasady obliczania parametrów pożaru oraz sił i środków gaśniczych

6

4.1.1.

Materiał nauczania

6

4.1.2.

Pytania sprawdzające

7

4.1.3.

Ćwiczenia

8

4.1.4.

Sprawdzian postępów

10

4.2.

Zasady organizacji działań ratowniczych w ramach sekcji, plutonu i
kompanii

11

4.2.1.

Materiał nauczania

11

4.2.2.

Pytania sprawdzające

20

4.2.3.

Ćwiczenia

20

4.2.4.

Sprawdzian postępów

21

4.3.

Zasady kierowania sekcją podczas działań ratowniczych

23

4.3.1.

Materiał nauczania

23

4.3.2.

Pytania sprawdzające

33

4.3.3.

Ćwiczenia

33

4.3.4.

Sprawdzian postępów

39

4.4.

Operacyjne zasady funkcjonowania krajowego systemu ratowniczo-
-gaśniczego

41

4.4.1.

Materiał nauczania

41

4.4.2.

Pytania sprawdzające

54

4.4.3.

Ćwiczenia

55

4.4.4.

Sprawdzian postępów

56

5. Sprawdzian osiągnięć

58

6. Literatura

62

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach kierowania działaniami

sekcji, plutonu i kompanii w odniesieniu do różnego typu ratownictwa prowadzonego przez
Państwową Straż Pożarną. W poradniku znajdziesz:
– wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,

abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

– cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki

modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału całej jednostki modułowej,

– literaturę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

przestrzegać podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

wykorzystywać organizacyjno-prawne podstawy pracy i służby,

–

stosować regulaminy i przepisy obowiązujące w służbie,

–

stosować podstawowy sprzęt ratowniczo-gaśniczy,

–

analizować podstawowe działania gaśnicze,

–

rozpoznawać elementy obiektów budowlanych oraz instalacje użytkowe,

–

rozpoznawać materiały oraz elementy konstrukcji maszyn,

–

analizować wymagania przeciwpożarowe w budownictwie,

–

przestrzegać wymagania profilaktyki przeciwpożarowej,

–

analizować fizykochemiczne procesy spalania oraz właściwości środków gaśniczych,

–

analizować przeciwpożarowe zaopatrzenie w wodę,

–

prowadzić działania gaśnicze w rocie,

–

wykonywać podstawowe działania ratownicze,

–

wykorzystywać psychologiczne aspekty działań ratowniczych,

–

badać stan techniczny sprzętu ratowniczo–gaśniczego,

–

udzielać pierwszej pomocy kwalifikowanej,

–

kierować pojazdami samochodowymi,

–

kierować ruchem drogowym,

–

posługiwać się komputerem,

–

korzystać z różnych źródeł informacji w tym z internetu,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić siły i środki niezbędne do ugaszenia pożaru, powierzchnię pożaru, powierzchnię
gaszenia, wymagane zużycie środka gaśniczego, ilość prądów gaśniczych, ilość środków
gaśniczych potrzebnych do natarcia i obrony,

−

wykonać szkic sytuacyjny,

−

określić zasady powoływania i organizacji sztabów akcji,

−

określić możliwości taktyczne i zasady rozwinięć sekcji, plutonu i kompanii,

−

określić współdziałanie zastępów w ramach sekcji, plutonu i kompanii,

−

pokierować sekcją podczas działań gaśniczych,

−

pokierować sekcją podczas wypadków komunikacyjnych,

−

pokierować sekcją podczas akcji chemicznych i ekologicznych,

−

pokierować sekcją podczas akcji budowlanych,

−

sporządzić schemat łączności,

−

zorganizować łączność podczas akcji ratowniczo-gaśniczej,

−

wyjaśnić zasady organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego,

−

scharakteryzować działalność operacyjną Państwowej Straży Pożarnej,

−

zastosować zasady przeprowadzania inspekcji gotowości bojowej,

−

zastosować zasady opracowywania i uzgadniania planów ratowniczych,

−

wyjaśnić zasady organizacji baz sprzętu specjalistycznego i środków gaśniczych,

−

wyjaśnić zasady tworzenia i organizację odwodów operacyjnych,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas kierowania działaniami ratowniczo-gaśniczymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zasady obliczania parametrów pożaru oraz sił i środków

gaśniczych

4.1.1. Materiał nauczania

Zasady obliczania sił i środków niezbędnych do ugaszenia pożaru, powierzchni pożaru,
powierzchni gaszenia, wymaganego zużycia środka gaśniczego, ilości prądów
gaśniczych, ilości środków gaśniczych potrzebnych do natarcia i obrony.

Naliczanie sił i środków może być stosowane w czasie prowadzenia skomplikowanych

akcji gaśniczych, podczas opracowywania operacyjnych planów obrony, przy prognozowaniu
niezbędnych sił i środków, do dokumentacji ćwiczeń oraz prowadząc analizę niektórych akcji
ratowniczo-gaśniczych. Opiera się ono na obliczeniach parametrów geometrycznych pożaru i
wielkości dynamicznych charakteryzujących jego rozwój. Parametrami geometrycznymi są:
powierzchnia pożaru, obwód pożaru i długość frontu pożaru. Natomiast wielkościami
dynamicznymi są: prędkość przyrostu powierzchni pożaru, prędkość przyrostu obwodu
pożaru, prędkość przyrostu frontu pożaru oraz liniowa prędkość rozprzestrzeniania się pożaru.

Przy prowadzonych działaniach przyjmować należy do obliczeń warunki najbardziej

niekorzystne, aby mieć wyliczoną maksymalną ilość sił i środków. Wyniki obliczeń należy
korygować dodatkowo z zamiarem taktycznym przyjętym przez KDR.

Poniżej przedstawiono zasadnicze wzory niezbędne do przeprowadzania obliczeń:

1. Czas trwania pożaru (t

p

) w minutach – stosuje się do wszystkich obliczeń:

t

p

= t

us

+ t

a

+ t

j

+ t

rb

+ t

lok

+ t

lik

gdzie:
t

us

– czas ukrytego spalania;

t

a

– czas alarmowania straży pożarnej;

t

j

– czas jazdy do pożaru;

t

rb

– czas rozwinięcia bojowego;

powyższe parametry są czasem swobodnego rozwoju pożaru,
t

lok

– czas lokalizacji;

t

lik

– czas likwidacji.

2. Powierzchnia pożaru prostokątnego (A

p

) [m

2

]:

A

p

= n · a · V

l

· t

p

lub A

p

= V

AP

· t

p

Obwód pożaru prostokątnego (O

p

) [m]:

O

p

= 2 · (a + n · V

l

· t

p

)

Szybkość przyrostu powierzchni pożaru (V

AP

) [m

2

/min]

V

AP

= n · a · V

l

;

3. Powierzchnia pożaru kołowego (A

p

) [m

2

]:

A

p

=

π

· V

l

2

· t

p

2

;

Obwód pożaru kołowego (O

p

) [m]:

O

p

= 2 ·

π

· V

l

· t

p

Szybkość przyrostu powierzchni pożaru (V

AP

) [m

2

/min]:

V

AP

=

π

· V

l

2

· t

p

4. Powierzchnia pożaru kątowego (A

p

) [m

2

]:

A

p

= 0,25 ·

π

· V

l

2

· t

p

Obwód pożaru kątowego (O

p

) [m]

O

p

= 2 · V

l

· t

p

· (1 +

α

·

π)

Szybkość wzrostu powierzchni pożaru kątowego (V

AP

) [m

2

/min]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

V

AP

= 0,25 ·

π

·

V

l

2

· t

p

5. Pożar o danej kubaturze (V

q

) [m

3

]

V

q

= A

p

· h

6. Intensywność podawania środka gaśniczego (z danych w literaturze):

−

I

A

– powierzchnia [l/m

2

·s]

−

I

L

– liniowa [l/m·s]

−

I

W

– objętościowa [l/m

3

·s]

7. Wymagane zużycie środka gaśniczego (Q

w

):

−

dla powierzchni – Q

w

= I

A

· A

P

[l/s]

−

dla obwodu – Q

w

= I

L

· O

P

[l/s]

−

dla objętości – Q

w

= I

w

· W

p

[l/s]

−

dla frontu – Q

w

= I

L

· F

P

[l/s]

8. Obliczanie ilości prądów gaśniczych:

−

dla wody – N

P

= Q

w

/q

P

q

P

– dane z literatury – wydajność wodna prądownicy,

−

dla piany – N

PP

= Q

WP

/q

PP

q

PP

– dane z literatury – wydajność prądów piany

lub q

PP

= L

S

· q

R

(liczba spienienia · wydajność wodnego roztworu)

9. Głębokość gaszenia dla prostokąta:

A

g

= 2 · g · (a + n · V

l

· t

p

– 2 · g)

jeżeli A

g

<A

p

wtedy:

Q

w

= A

g

· I

A

Głębokość gaszenia koła:

A

g

=

π

·

[

V

l

2

· t

p

2

– (V

l

· t

P

– g)

2

]

gdzie g:

−

głębokość gaszenia dla prądownicy 5–7m

−

dla działka 10–15m

10. Intensywność podawania środków gaśniczych w obronie jest 4–5 razy mniejsza.
11. Ilość samochodów:

−

w natarciu: N

N

sam

= N

P

/2

−

w obronie: N

O

sam

= N

p

/3

Niezbędny minimalny zapas środka gaśniczego w natarciu i w obronie:

Z = Q

W

· t

Z

· C

gdzie:

C – stężenie środka pianotwórczego w wodzie – C = 5% = 0,05

t

Z

O

= 120min

t

Z

N

= 30 min

Niezbędne ilości samochodów pożarniczych i sprzętu do zaopatrzenia wodnego zastępów
w natarciu i obronie ustala się biorąc pod uwagę:

−

ilość i parametry techniczne sprzętu do podawania wody,

−

odległość punktu czerpania wody od pożaru,

−

sposób podawania wody,

−

wartości wymaganego zużycia wody w natarciu i obronie

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie parametry należy użyć do obliczenia czasu swobodnego rozwoju pożaru?
2. Od jakich parametrów zależy czas trwania pożaru?
3. Jakie parametry należy wykorzystać do obliczenia powierzchni pożaru prostokątnego?
4. Jakie parametry należy wykorzystać do obliczenia powierzchni pożaru kołowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

5. Jakie parametry należy wykorzystać do obliczenia powierzchni pożaru kątowego?
6. Jakie parametry należy wykorzystać do obliczenia kubatury pożaru?
7. Od jakich parametrów zależy wymagane zużycie środka gaśniczego?
8. Od jakich parametrów zależy obliczenie ilości potrzebnych prądów gaśniczych?
9. Jakie parametry należy wziąć pod uwagę podczas obliczania niezbędnej ilości

samochodów do działania w natarciu?

10. Jakie parametry należy wziąć pod uwagę podczas obliczania niezbędnej ilości

samochodów do działania w obronie?

11. Jakie parametry należy wziąć pod uwagę do obliczenia minimalnego zapasu środka

pianotwórczego w natarciu?

12. Jakie parametry należy wziąć pod uwagę do obliczenia minimalnego zapasu środka

pianotwórczego w obronie?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Deski składowane są w szpaltach na składzie, wilgotność desek wynosi ok. 14%.

Szybkość liniowa rozprzestrzeniania się pożaru wynosi V

L

= 1,5m/min.

Sztaple o wymiarach 6m · 5m, ustawione po 4 w rzędzie, w odległości 2 m od siebie.
Są 4 takie rzędy, ustawione w odległości 2m od siebie.
Pożar powstał o godz. 22

05

w zachodniej części składowanych sztapli. Pierwsze zastępy

przybyły po 25min od chwili powstania pożaru, w sile 3 zastępów tj.: 2·GBA 2/25 (MAN)
oraz 1·GCBA 6/32 (Jelcz). Z chwilą przybycia pożarem objęte było 65% powierzchni sztapli.
Na terenie zakładu jest sieć hydrantowa ma wydajność Q = 25 l/s, oraz zbiornik widny
o pojemności 550m

3

w odległości ok. 200m od miejsca pożaru.

Oblicz siły i środki jakie trzeba wprowadzić do pożaru, aby go ugasić.
Dane dodatkowe: I

A

= 0,21 do 0,45 l/m

2

· s; I

L

= 0,2 l/m · s; PW 52 – q

P

= 6,6 l/s;

PW 75 – q

P

= 7,5 l/s; PW

s

52 – q

P

= 3,3 l/s.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby obliczania sił i środków potrzebnych do

prowadzenia działań gaśniczych,

2) dokonać analizy założeń do ćwiczenia,
3) przeprowadzić obliczenia z wykorzystaniem odpowiednich wzorów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Pożar zauważony został o godz. 20

15

, po 10 minutach jego trwania, po następnych 10

minutach przybyła na wezwanie straż pożarna w sile 4 zastępów tj.: 2·GBA 2/25, 1·GBA
2,5/16 oraz GCBA 6/32. pożar powstał przy tylnej ścianie magazynu wyrobów gotowych
w Fabryce Mebli. Wielkość magazynu to 100m · 30m. Pożar rozwijał się w jednym kierunku,
i z chwilą dojazdu zastępów PSP powierzchnia pożaru wynosiła 500m

2

. Oblicz:

−

liniową prędkość rozprzestrzeniania się pożaru V

L

,

−

szybkość wzrostu powierzchni pożaru,

−

powierzchnię pożaru w momencie zauważenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

−

powierzchnię pożaru w chwili podania prądów wody,

−

powierzchnię pożaru w momencie zlokalizowania.
Określ ilość prądownic o średnicy

∅

10, niezbędnych do ugaszenia pożaru. Ciśnienie na

pyszczku prądownicy wynosi 0,4 MPa. Oblicz niezbędną ilość wody do ugaszenia pożaru
trwającego 55 min., dysponując danymi dodatkowymi: I

L

=72 l/m·min.; t

rb

= 5 min.; t

Lok

= 16

min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby obliczania sił i środków potrzebnych do

prowadzenia działań gaśniczych,

2) dokonać analizy założeń do ćwiczenia,
3) przeprowadzić obliczenia z wykorzystaniem odpowiednich wzorów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Pożar powstał o godz. 20

20

, po 5 minutach został zauważony przez dozorcę, który

zaalarmował Straż Pożarną. Do pożaru po 15 min. od jego zauważenia dojechała straż
pożarna w sile 3 zastępów tj.: 1·GCBA 6/32, 2·2/25. Paliły się odpady poprodukcyjne
drewniane usypane w stożek o średnicy podstawy 48 m.
Pożar powstał w środkowej części składu. Pierwsze 4 prądy gaśnicze podano o godz. 20

43

,

a po dalszych 10 minutach został zlokalizowany.
Oblicz:

−

szybkość wzrostu powierzchni pożaru z chwilą podania prądów gaśniczych,

−

powierzchnię pożaru w momencie zauważenia,

−

powierzchnię pożaru w chwili przybycia straży pożarnej

−

powierzchnię pożaru w momencie podania prądów gaśniczych,

−

powierzchnię pożaru w momencie zlokalizowania.

Określ ilość prądownicy o średnicy

∅

18, niezbędnych do ugaszenia pożaru. Ciśnienie na

pyszczku prądownicy wynosi 0,45 MPa. Oblicz potrzebna ilość wody do ugaszenia pożaru
trwającego 45 min., mając dane pomocnicze: V

L

= 2,5 cm·s

–1

; I

A

= 0,15 l/m

2

·s; g = 5 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby obliczania sił i środków potrzebnych do

prowadzenia działań gaśniczych,

2) dokonać analizy założeń do ćwiczenia,
3) przeprowadzić obliczenia z wykorzystaniem odpowiednich wzorów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) użyć właściwe parametry do obliczenia czasu swobodnego rozwoju

pożaru?





2) użyć właściwe parametry do obliczenia czas trwania pożaru?





3) użyć właściwe parametry do obliczenia powierzchni pożaru

prostokątnego?





4) użyć właściwe parametry do obliczenia powierzchni pożaru

kołowego?





5) użyć właściwe parametry do obliczenia powierzchni pożaru

kątowego?





6) użyć właściwe parametry do obliczenia kubatury pożaru?





7) użyć właściwe parametry do obliczenia zużycia środka gaśniczego?





8) użyć właściwe parametry do obliczenia ilości potrzebnych prądów

gaśniczych?





9) użyć właściwe parametry do obliczenia niezbędnej ilości

samochodów do działania w natarciu?





10) użyć właściwe parametry do obliczenia niezbędnej ilości

samochodów do działania w obronie?





11) użyć właściwe parametry do obliczenia minimalnego zapasu środka

pianotwórczego w natarciu?





12) użyć właściwe parametry do obliczenia minimalnego zapasu środka

pianotwórczego w obronie?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.2. Zasady organizacji działań ratowniczych w ramach sekcji,

plutonu i kompanii

4.2.1. Materiał nauczania

Wykonanie szkicu sytuacyjnego

Jednym z elementów składowych sporządzanej dokumentacji operacyjnej są szkice

sytuacyjne, zwany także planami sytuacyjnymi. Sporządza się je przy opracowywaniu
dokumentacji operacyjnej takiej, jak np. plany ratownicze obiektów, zakładów pracy,
obszarów leśnych, powiatowe plany ratownicze, dokumentacja ćwiczeń na obiektach, analizy
ze zdarzeń, jak również podczas prowadzonych działań ratowniczo–gaśniczych.

Sporządzanie dokumentacji operacyjnej, a co za tym idzie m.in. szkiców sytuacyjnych

ma na celu przedstawienie określonych sytuacji, określonych koncepcji, czy też
wypracowanej taktyki działania. Szkice sytuacyjne ujęte w planach ratowniczych mają na
celu przedstawienie wypracowanej taktyki działań w określonych miejscach zagrożeń mające
na celu szybkie i skuteczne działanie wypracowanego toku działania. Ćwiczenia natomiast
potwierdzają ewentualną słuszność zamiaru taktycznego, lub też korygują zmiany, które
należy nanieść na tych planach. Natomiast bezpośrednio prowadzone działania ratowniczo–
gaśnicze szczególnie dużych i bardzo dużych zdarzeń skłaniają sztaby akcji do stosunkowo
szybkiego wypracowania decyzji, jak również przedstawienia go m.in. na szkicu
sytuacyjnym, celem zobrazowania i pełnego zrozumienia przez wykonawców zadania,
wypracowanego zamiaru taktycznego.

W związku z powyższym cała dokumentacja operacyjna, a w tym również szkic

sytuacyjny powinien być opracowany w sposób możliwie prosty, czytelny i zawierający
niezbędną ilość informacji potrzebnych do realizacji zadania. Dlatego też w zależności
od sytuacji powinien on zawierać takie elementy jak:

−

wszystkie niezbędne elementy charakteryzujące dany obiekt, obszar lub zakład pracy

będące miejscem zdarzenia i terenu przyległego tj.:

−

warunki budowlane,

−

liczbę osób przebywających w danym obiekcie,

−

liczbę osób zagrożonych,

−

rejony ewakuacji,

−

liczbę osób ewakuowanych,

−

występując instalacje i sieci,

−

punkty czerpania wody,

−

drogi dojazdowe i bramy wjazdowe,

−

sąsiednie obiekty i instytucje, zakłady pracy itp.

−

Sytuację pożarową lub innego zdarzenia z zaznaczeniem:

−

czasu oraz faz rozwoju,

−

strefy zagrożenia oraz wyniki pomiarów,

−

kierunki rozprzestrzeniania się występującego zagrożenia,

−

skutki zdarzenia w czasie, itp.

−

Wszystkie elementy terenu akcji ratowniczej:

−

podział na odcinki bojowe,

−

miejsce pracy KDR–a,

−

miejsce pracy sztabu akcji,

−

stanowiska pracy ratowników,

−

rozwinięcie bojowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

−

miejsce ustawienia pojazdów i sprzętu służb ratowniczych, wspierających

i pomocniczych.

−

Istniejące warunki meteorologiczne na miejscu zdarzenia, podczas prowadzonych

działań.

−

Orientację kierunków.

−

Inne elementy majce wpływ na prowadzenie działań.

Szkic sytuacyjny powinien być wykonany w skali zapewniającej czytelność, jak również

odpowiedniej w zależności od wielkości terenu prowadzonych działań. Jeżeli umożliwi
to czytelność można opracować kilka szkiców w różnych skalach.

Obecnie często takie szkice wykonywane są przy pomocy techniki komputerowej,

co ułatwia ich wykonanie zgodnie z zaleceniami, nadaje estetykę wykonania jak również
minimalizuje czas na ich wykonanie.

Potrzebę wykonywania m.in. szkiców sytuacyjnych określa Rozporządzenie Ministra

Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999r., w sprawie szczegółowych
zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311).

Rys. 1. Szkic sytuacyjny [opracowanie własne]

Przy wykonywaniu szkiców sytuacyjnych w celu ułatwienia ich czytania, należy

posługiwać się oznakowaniami zawartymi w stosownych przepisach. Obecnie w PSP w tym
zakresie obowiązuje Rozkaz Nr 4/2000 Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej
z dnia 02.czerwca 2000roku, w sprawie wprowadzonych do użytku służbowego Zbioru
Znaków Taktycznych i Prewencyjnych dla Straży Pożarnych. Powyższy rozkaz określa
zasady prawidłowego budowania znaków, elementy składowe, kolorystykę, jak również
przykładowe konstrukcje.

Ze względu na przedział operacyjny prowadzonych działań, przyjęto odpowiedni zakres

skal stosowanych map oraz dostępny zbiór znaków. W związku z tym przy działaniach
z przedziału interwencyjnego skala map winna zawierać się w przedziale od 1:100 do 1:2000

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

maksymalnie. Powinny one obrazować rozmieszczenie, przemieszczanie oraz prowadzone
działania oraz zamiary taktyczne sił i środków o wielkości nie przekraczające jednej
kompanii. Mapy w skali od 1:2500 do 1:20 000 maksymalnie, przeznaczone są
do zobrazowania sił i środków o wielkości nie przekraczającej jednego batalionu. Natomiast
mapy w skali 1:25 000 i większe przeznaczone są do zobrazowania sił i środków
przekraczające wielkością jeden batalion oraz rozmieszczenie instytucji i zakładów.

Zasady powoływania i organizacji sztabów akcji.

Kierowanie akcjami ratowniczo–gaśniczymi wyróżnia określone kryteria postępowania

dowódcy, specyficzne tylko dla działań bojowych i nazywane jest dowodzeniem.
Dowodzenie jest praktyczną działalnością dowódców w zakresie organizacji działań
bojowych oraz ukierunkowywanie wysiłków podległych osób do wykonania określonych
zadań. Warunkiem powodzenia akcji jest sprawne i umiejętne dowodzenie.

Dowodzenie jest zadaniem trudnym i niejednokrotnie skomplikowanym, szczególnie

przy dużych lub bardzo dużych zdarzeniach. Kierownik Działań Ratowniczych (KDR) ma
w takich sytuacjach ogrom zadań i zagadnień do rozwiązania. Począwszy od dojazdu
i przeprowadzenia rozpoznania, poprzez wydawanie rozkazów, kontrolowanie ich wykonania,
opracowywania strategii działań, prowadzenie łączności, itd., do wykonania dokumentacji
po zakończonej akcji.

W związku z taką ilością zadań, w przypadku dużych akcji KDR może powołać

do pomocy sztab, który będzie realizował przez niego określone zadania. Należy dodać,
że podejmowanie decyzji i wydawanie rozkazów jest wyłącznym prawem dowódcy, pozostałe
natomiast czynności mogą być realizowane przez sztab. Zadaniem sztabu jest doradztwo oraz
pomoc dowódcy, jak również wsparcie dla podległych dowódców. Sztab sprawuje władzę
w imieniu dowódcy. Sprawuje kontrolę poprzez takie funkcje jak koordynowanie
i monitorowanie działań, stwarzając niezbędne warunki do właściwej realizacji zadań.
Głównymi zadaniami sztabu są:

−

nieprzerwana ocena i analiza sytuacji oraz przewidywanie dalszego jej rozwoju,

−

w zależności od terenu działań oraz ilości użytych sił i środków, prowadzenie analizy

zapotrzebowania materiałowo–techniczngo,

−

organizacja zagadnień logistycznych,

−

organizacja zastępczych miejsc przebywania i potrzeb bytowych dla ewakuowanej

ludności oraz składowania mienia,

−

kalkulacja sił i środków w ramach KSRG jak również innych jednostek ochrony

przeciwpożarowej, niezbędnych do prowadzenia działań,

−

zorganizowanie i zapewnienie łączności dowodzenia i współdziałania na czas działań,

−

prowadzenie pełnej dokumentacji z prowadzonych działań,

−

przygotowywanie decyzji wydawanych przez dowódcę, jak również kontrola jej

realizacji,

−

zbieranie informacji z działań oraz ewentualne opracowywanie i przekazywanie

komunikatów.

Sztaby powoływane są w zależności od poziomu kierowania działaniami (wielkości

zdarzenia), a mianowicie:

−

kiedy występuje kierowanie strategiczne – należy powołać,

−

kiedy występuje kierowanie taktyczne lub interwencyjne – można powołać.

Zarówno w jednej jak i w drugiej sytuacji decyzja o powołaniu sztabu należy do KDR.

W pracy sztabu można wyróżnić dwa etapy tj.:

−

planowanie, które ma na celu przyjęcie szeregu przedsięwzięć technicznych

i organizacyjnych, przygotowujących wszystkich członków sztabu do pracy w nim,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

−

określenie składu oraz zadań do realizacji.

W zależności od rodzaju zdarzenia istotne jest powołanie odpowiedniego składu kadry do

realizacji zadań. Należy przy tym brać pod uwagę oprócz fachowej kadry z PSP, również siły
z innych instytucji wraz z posiadanym przez nich sprzętem, miejscami pracy sztabu oraz
i informacjami i materiałami pomocnymi przy lokalizowaniu i likwidowaniu występującego
zagrożenia. Umiejętne wykorzystanie tych służb może w znacznym stopniu przyśpieszyć
likwidację zagrożenia. KDR przed wydaniem poleceń winien wysłuchać opinii fachowców
z innych służb, jednocześnie pamiętając aby wydawane decyzje były zgodne z prawem.

Zarówno KDR jak i sztab akcji przy wypracowywaniu decyzji i planu działań powinien

wziąć pod uwagę uprawnienia kierującego akcją zawarte w rozporządzeniu rady ministrów
w sprawie zakresu i trybu korzystania z prawa przez kierującego działaniem ratowniczym
z dnia 4 lipca 1992r (Dz. U. Nr 54, poz. 259, z późn. zm.), co może ułatwić opracowanie
właściwej i skutecznej taktyki prowadzonych działań.

Sztab akcji każdorazowo powinien być określony przez KDR, ze względu na potrzeby

powinni w jego skład wchodzić przedstawiciele PSP, Policji, służb medycznych,
wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, administracji lokalnej, administracji
Lasów Państwowych oraz innych służb mogących być pomocnymi przy prowadzonych
pracach sztabu jak i działań ratowniczych.

W zależności od występujących potrzeb sztab akcji powinien posiadać następującą

strukturę organizacyjną:

−

szef sztabu,

−

zastępca szefa sztabu,

−

oficer operacyjny,

−

zespół analiz, w skład którego wchodzą: szef analiz, oficer operacyjny, pomocnik oficera

operacyjnego, informatyk, kreślarz, planista, oraz specjaliści z różnych dziedzin
(w zależności od potrzeb),

−

zespół łączności, w skład którego wchodzą: szef łączności, oficer łączności,

radiooperatorzy, telefoniści, łącznicy,

−

zespół logistyki, w skład którego wchodzą: szef logistyki, oficer logistyki, pomocnik

oficera logistyki, oficer zabezpieczenia medycznego, oficer uzupełniania sił i środków,
pomocnik uzupełnień sił i środków, oficer wyżywienia, pomocnik oficera wyżywienia,

−

zespół informacyjno–prasowy, w skład którego wchodzą: rzecznik prasowy, oficer

informacyjno–prasowy, pomocnik oficera informacyjno–prasowego.

Do zadań poszczególnych funkcyjnych należy:

−

szef sztabu – organizacja sztabu, analiza przebiegu sytuacji, przedstawianie dowódcy

akcji wypracowanego zamiaru taktycznego, planowanie i koordynacja oraz nadzór na
prawidłowym przebiegiem prac poszczególnych zespołów sztabu, nadzór dotyczący
przekazywania rozkazów , dokumentowanie prowadzonych działań, opracowywanie
meldunków sytuacyjnych dla KDR i PSK oraz zastępowanie KDR,

−

zastępca szefa sztabu – nadzór nad realizacją zadań poszczególnych zespołów,

dokumentacją sztabu, wykonywaniem rozkazów oraz organizowanie ewentualnego
wsparcia prowadzonych działań,

−

oficer operacyjny – utrzymywanie stałej łączności z szefem sztabu, przekazywanie

informacji o potrzebach wynikających z przebiegu akcji, współpraca z administracją
rządową, samorządową oraz służbami współdziałającymi,

−

zespół analiz – analiza oraz ocena sytuacji i prognozowanie rozwoju akcji, opracowanie

wariantów organizacji działań, obliczanie sił i środków niezbędnych do prowadzenia
działań, prowadzenie dokumentacji działań, opracowywanie meldunków sytuacyjnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

−

zespół łączności – organizacja łączności dowodzenia i współdziałania, składanie

zapotrzebowania

na

sprzęt

łączności potrzebny do prowadzenia działań,

ewidencjonowanie korespondencji, wzywanie sił i środków przewidzianych do wsparcia
lub współdziałania,

−

zespół logistyki – organizacja punktów przyjęcia sił i środków oraz rozprowadzenie ich

na odcinki bojowe, przygotowanie warunków pracy sztabu, organizacja odwodów
taktycznych, organizowanie zapotrzebowania sprzętowego, zapewnienie zaopatrzenia
wodnego, sprzętu specjalistycznego, środków gaśniczych, dostarczenie materiałów
pędnych i smarów, części zamiennych, artykułów żywnościowych, organizacja napraw
sprzętu, zakwaterowania, punktu pomocy medycznej, punktu wydawania żywności,
ustalanie potrzeb transportowych oraz bytowych dla ewakuowanej ludności,

−

zespół informacyjno–prasowy – zapewnienie przepływu informacji z prowadzonych

działań, opracowywanie treści komunikatów oraz meldunków, przekazywanie informacji
mediom, współdziałanie z rzecznikami prasowymi innych służb, przedstawianie
informacji przełożonym i władzom administracyjnym.

Aby sztaby akcji funkcjonowały w sposób optymalny i wypracowywały najlepsze

rozwiązania taktyczne podczas prowadzonych działań ratowniczych winny składać się ze
specjalistów z różnych dziedzin oraz odbywać okresowe szkolenia i ćwiczenia związane
z zagrożeniami występującymi na danym terenie.

Możliwości taktyczne i zasady rozwinięć sekcji, plutonu i kompanii.

Zgodnie z rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 29

grudnia 1999r, w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–
gaśniczego, na potrzeby prowadzonych działań ratowniczo–gaśniczych jednostki ochrony
przeciwpożarowej mają następujące struktury:

−

rota – jest to zespół 2 ludzi wyposażony w sprzęt ochrony osobistej, który wchodzi

w skład zastępu lub specjalistycznej grupy, wykonujący zadania ratownicze
lub zabezpieczające,

−

zastęp – jest to zespół liczący od 3 do 6 ratowników wraz z dowódcą, wyposażony

w samochód przystosowany do wykonywania działań ratowniczych,

−

sekcja – jest zespołem liczącym od 9 do 12 ratowników łącznie z dowódcą, w sile dwóch

zastępów,

−

pluton – pododdział w sile od trzech do czterech zastępów lub dwóch sekcji, liczący

od piętnastu do dwudziestu ratowników, łącznie z dowódcą,

−

kompania – pododdział w sile trzech plutonów lub czterech sekcji wraz z dowódcą,

−

batalion – oddział w sile od trzech do pięciu kompanii wraz z dowódcą,

−

brygada – związek pododdziałów i oddziałów realizujący w granicach administracyjnych

województwa wielkoobszarowe działania ratownicze,

−

specjalistyczna grupa ratownicza – pododdział ratowników posiadających specjalistyczne

przeszkolenie i uprawnienia, wyposażony w sprzęt dostosowany do wykonania
specjalistycznego zadania, w sile uzależnionej od specyfiki danej specjalności.

Wyżej

wymienione

podmioty

podczas

prowadzonych

długotrwałych

lub specjalistycznych działań mogą być wspierane przez pododdziały kwatermistrzowskie
i logistyczne.

Współdziałanie zastępów w ramach sekcji, plutonu i kompanii.

Ze względu na wielkość i potrzebę, najczęściej prowadzone są działania ratowniczo–

gaśnicze przez jednostki taktyczne w sile zastępu lub sekcji.

Zasady dysponowania sił i środków jednostek ochrony przeciwpożarowej do działań

ratowniczo–gaśniczych powinny być opracowane i stanowić dokumentację stanowisk

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

kierowania. Powyższe zasady powinny ponadto zawierać kolejność dysponowania jednostek
ochrony przeciwpożarowej. Jednostki na terenie powiatu dysponuje do zdarzeń właściwe
PSK (MSK). Jednostki dysponowane poza teren powiatu, dysponuje WSKR.,
za pośrednictwem właściwego PSK (MSK). Kierownik działań ratowniczych (KDR),
w zależności od potrzeb ma prawo żądać dysponowania odpowiednich sił i środków
z uwzględnieniem parametrów technicznych sprzętu, jak również specjalistów w danej
dziedzinie, uznanych przez niego za niezbędnych do prowadzenia skutecznych działań.

Kierowanie działaniami, jak również przejmowanie kierowania w miarę przybywania

kolejnych pododdziałów odbywa się na zasadach dotyczących kierowania.

Sekcja, pluton lub kompania są pododdziałami, które obejmuje typ kierowania

interwencyjnego. Możliwości taktyczne tych pododdziałów zależą przede wszystkim
od posiadanego sprzętu i jego parametrów technicznych. Rozwinięcia tych pododdziałów
zależą od rodzaju prowadzonych działań i potrzeb wynikających w danej sytuacji do realizacji
zadań postawionych przez KDR.

KDR na miejscu akcji określa zadania do wykonania przez poszczególny zastępy, sekcje

lub plutony, zasady rozwinięć oraz współdziałanie poszczególnych pododdziałów, mające na
celu sprawne i bezpieczne zakończenie działań. W celu osiągnięcia optymalnych wyników
prowadzonej akcji poszczególni dowódcy (zastępu, sekcji, plutonu, itd.) muszą utrzymywać
stały kontakt z KDR i pomiędzy sobą, jak również synchronizować prowadzone działania.
Doskonalenie współdziałania zastępów w ramach sekcji, plutonu czy kompani odbywa się
poprzez prowadzenie wspólnych ćwiczeń, zarówno jednostek PSP, jak i OSP oraz innych
służb. Zarówno współdziałanie jak i sprawdzenie możliwości taktycznych i zasad rozwinięć
sekcji, plutonu czy kompanii jest jednym z podstawowych celów prowadzenia ćwiczeń.
Organizacja łączności podczas akcji ratowniczo–gaśniczej

Jednym z zasadniczych elementów niezbędnych przy kierowaniu akcją jest właściwie

zorganizowana łączność. Sprawnie funkcjonująca łączność pomiędzy dowódcą, a podległymi
mu jednostkami, jak również z PSK (MSK) zapewnia szybkie przekazywanie informacji,
co w konsekwencji ułatwia i skraca prowadzoną akcję.

Organizacja łączności rozpoczyna się z chwilą zadysponowania pierwszego zastępu

do działań. Po przybyciu na miejsce zdarzenia, dowódca przeprowadza rozpoznanie
i przekazuje informację do PSK. W trakcie prowadzonych działań na bieżąco w zależności od
sytuacji i potrzeb prowadzi łączność z podległymi jednostkami oraz z PSK. Podczas
organizacji łączności należy wziąć pod uwagę rodzaj i ilość środków łączności,
ukształtowanie terenu, wielkość terenu i przewidywany czas akcji.

Podczas kierowania interwencyjnego łączność na miejscu zdarzenia organizuje KDR,

zapewniając skuteczność jej działania do podstawowej struktury wykonawczej, jaką jest rota.
Sposób ten jest uzasadniony dla takich struktur jak zastęp, sekcja lub pluton. Z chwilą
przybywania kolejnych sił następuje rozbudowa systemu łączności.

Przy kierowaniu strategicznym dowódca akcji wspierany jest przez sztab akcji, którego

jednym z zadań jest organizacja łączności.

Podczas kierowania interwencyjnego lub taktycznego dowódca akcji może powołać sztab

akcji lub jego część, którego skład i zadania wyznacza KDR lub wytypowany przez niego
członek sztabu. Jednym z członków tego zespołu jest wytypowany oficer łączności lub szef
zespołu łączności, którego zadaniem jest ustalanie potrzeb sprzętowych łączności, organizacja
łączności, przydział środków łączności, jak również nadzór nad przestrzeganiem zasad ruchu
radiowego, przygotowanie dodatkowego sprzętu w celu wymiany lub uzupełniania braków
w tym zakresie oraz innych zadań w tym zakresie według dyspozycji KDR.

Podczas organizacji łączności w przypadku dużych zdarzeń należy uwzględnić

przygotowanie jej w trzech poziomach tj:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

−

sieć radiowa KDR, obejmująca swym zasięgiem łączność KDR z PSK (MSK), sztabem

akcji oraz dowódcami poszczególnych odcinków bojowych,

−

sieć wykonawcza, organizowana na potrzeby pododdziałów działających na każdym

odcinku bojowym,

−

sieć radiowa pośrednia, stanowiąca połączenie sieci dowódcy z siecią wykonawczą;

przy mniejszych zdarzeniach nie jest stosowana, tworzona jest przy rozbudowanych
schematach łączności.

Najczęściej stosowanym środkiem łączności przy działaniach ratowniczych jest łączność

radiowa, która umożliwia szybkie i bezpośrednie kontaktowanie się niemalże w każdej
sytuacji. Jednakże przy braku odpowiedniej ilości sprzętu łączności radiowej, czy też niekiedy
braku jej zasięgu stosuje się łączność telefoniczną przewodową lub komórkową (coraz
częściej stosowaną podczas prowadzonych działań). Umożliwia ona kontakt dowódcy ze
sztabem, z PSK, punkami czerpania wody, miejscami koncentracji odwodów taktycznych, itp.
Niekiedy przy działaniach, gdzie nie jest zasadne lub niemożliwe stosowanie technicznych
środków łączności, organizowana jest tzw. łączność ruchowa za pomocą łączników,
pełniących rolę informatorów przekazujących informację ustnie.

Kolejnym rodzajem łączności stosowanej podczas akcji ratowniczych są umówione znaki

gestem, które zawarte są w rozkazie nr 4/2000 Komendanta Głównego Państwowej Straży
Pożarnej z dnia 2 czerwca 2000r., w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego Zbioru
Znaków Taktycznych i Prewencyjnych dla Straży Pożarnych.

Sprzęt łączności radiowej na terenie akcji jest podstawowym środkiem łączności zarówno

dowodzenia jak i współdziałania.

Celem zapewnienia skutecznej łączności dowodzenia i współdziałania różnych

podmiotów współorganizujących akcję ratowniczą należy dążyć do:

−

koncentracji sprzętu łączności radiowej osób decyzyjnych kierujących swoimi siłami

i środkami,

−

wyposażenia bazowych stanowisk kierowania tych podmiotów w sprzęt łączności

radiowej umożliwiający bezpośrednie prowadzenie korespondencji między tymi
stanowiskami oraz wyposażenia ich w bezpośrednie łącza telefoniczne,

−

organizowania pracy sztabów w miejscach, w których występuje optymalna łączność

przewodowa.

Łączność dowodzenia jest systemem łączności przeznaczonym do przekazywania

poleceń KDR do podwładnych oraz meldunków i informacji od podwładnych do dowódcy.
Łączność współdziałania jest systemem łączności mającym zapewnić porozumiewanie się
dowódców odcinków celem koordynacji prowadzonych działań. Jednostki straży pożarnej
mają obowiązek wykorzystywania sprzętu łączności radiowej pracując na przydzielonych
częstotliwościach oraz zasadach obowiązujących w PSP.

Przy prowadzeniu lokalnych działań łączność dowodzenia i współdziałania powinna być

prowadzona na przyznanym kanale powiatowym. Podczas większych zdarzeń KDR
lub zespół łączności przydziela dla poszczególnych odcinków odpowiednie kanały pracy.
Zasady organizacji łączności na miejscu akcji w zależności od rodzaju zdarzenia i miejsca
trzeba traktować w sposób elastyczny, przyjmując za cel podstawowy optymalną skuteczność
porozumiewania się dowódców i podwładnych.

W budynkach wielokondygnacyjnych, gdzie dowódcy zastępów nie widzą swoich rot,

pracują na różnych kondygnacjach i nie mogą się bezpośrednio porozumiewać, łączność
radiowa jest elementem bardzo istotnym. A w związku z tym każda rota powinna mieć
radiotelefon przenośny.

W budynkach użyteczności publicznej jedną z podstawowych czynności jest ewakuacja

ludności, powinna być zorganizowana łączność radiowa i sygnalizacyjna pomiędzy
ratownikami,

którzy

prowadzą

ewakuację

i

zabezpieczającymi

ewakuowanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Środkami sygnalizacyjnymi w tym przypadku mogą być urządzenia rozgłaszające przenośne
(np. tuby), informujące o podejmowanych przedsięwzięciach, a w ciemnych pomieszczeniach
można użyć latarek, sygnalizując kierunki ewakuacji.

W obiektach wiejskich, magazynowych, produkcyjnych itp., podczas pożarów, bardzo

często problem stanowi zaopatrzenie wodne. Wówczas KDR podejmuje decyzje dostarczania
wody z dużych odległości przy określonym sposobie dostarczania. Niezbędnym warunkiem
sprawnego wykonania tego zadania będzie łączność radiowa, przewodowa jak również
obecnie bardzo rozwinięta łączność telefoniczna komórkowa.

Przy działaniach prowadzonych na dużych obszarach np. pożar lasu lub torfowiska,

wykorzystuje się łączność będącą w dyspozycji PSP, lasów państwowych, wojska oraz
innych służb biorących udział w działaniach. Biorące udział w akcjach ratowniczo–
gaśniczych jednostki wojskowe, policji, obrony cywilnej – winny skoordynować swój sprzęt
łączności w sieci uruchomionej przez staż pożarną.

Podczas dużych działań ratowniczych miejscem pracy sztabu są samochody i kontenery

dowodzenia i łączności, służące również do organizowania łączności dla potrzeb dowodzenia.
Są one wyposażone w radiotelefony bazowe, samochodowe, przenośne, aparaty telefoniczne,
urządzenia rozgłaśniające, agregaty prądotwórcze, zestawy komputerowe, faks i szereg
innych urządzeń potrzebnych do organizacji łączności i pracy sztabu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Sporządzanie schematu łączności

Dla pełnego zobrazowania organizowanej łączności zarówno przy wykonywaniu

dokumentacji ćwiczeń, jak i podczas większych działań ratowniczo – gaśniczych wykonuje
się schematy łączności, zawierające przydzielone kanały pracy dla KDR–a, poszczególnych
odcinków bojowych, sztabu oraz PSK. Szkic powinien być wykonany z zachowaniem
oznakowań z Rozkazu Nr 4/2000 Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z dnia
02 czerwca 2000roku, w sprawie wprowadzonych do użytku służbowego Zbioru Znaków
Taktycznych i Prewencyjnych dla Straży Pożarnych.

Rys. 2. Schemat łączności [opracowanie własne]

KDR

330 - 11

330 - 08

330 - 81

330 - 02

331 - 11

331 - 90

331 - 25

332 - 26

337 - 40 339 - 96

331 - 51 339 - 95

330 - 06

331 - 39

337 - 47

337 - 45

333 - 53

337 - 46

337 - 44

337 - 44

PR - B 031

KDW - B 003

WSKR

201 - 00

MSK

Radom 998

PW - B 040

(0-22) 319-91-08

(0-48) 362-51-81

SCHEMAT

ŁĄCZNOŚCI RADIOWEJ

po

żar kurnika Modrzejowice

ZA

ŁĄCZNIK nr 4

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie elementy powinny zostać uwzględnione podczas sporządzania szkiców

sytuacyjnych?

2. Jakie są stosowane skale map do wykonywania szkiców i od czego one zależą?
3. W jakim celu powołuje się sztab akcji?
4. Jakie zadania należą do sztabu akcji?
5. Kiedy można, a kiedy należy powołać sztab akcji?
6. Jakie zadania mają funkcyjni, a jakie zespoły w sztabie akcji?
7. Jakie pododdziały tworzą strukturę jednostek ochrony przeciwpożarowej?
8. Jaka jest zasada rozwinięcia pododdziałów do wielkości sekcji, plutonu lub kompanii?
9. Kto organizuje współdziałanie zastępów w ramach sekcji, plutonu lub kompanii?
10. Kto i w jakich okolicznościach zależnych od typu kierowania organizuje łączność

na miejscu działań ratowniczych?

11. Na czym polega łączność dowodzenia a na czym łączność współdziałania?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Do palącego się zabudowania gospodarczego znajdującego się 5 m od budynku

mieszkalnego zadysponowano 2 zastępy strażaków samochodami GBA 2/25 i GCBA 6/32.
Na miejsce akcji dojechał dowódca zmiany samochodem operacyjnym. Na miejsce działań
ratowniczych wezwano także karetkę pogotowia ratunkowego, policję oraz pogotowie
energetyczne. Z samochodu GBA 2/25 podano 2 prądy wody w obronie budynku
mieszkalnego. Natomiast z samochodu GCBA 6/32 podano 2 prądy piany w natarciu.
Sporządź szkic sytuacyjny terenu działania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zasady sporządzania szkiców sytuacyjnych,
2) dokonać analizy założeń do ćwiczenia,
3) wybrać z tabeli znaków odpowiednie oznaczenia sił i środków,
4) sporządzić szkic sytuacyjny odzwierciedlający założenia do ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Określ wpływ realizacji zadań funkcyjnych i zespołów wchodzących w skład sztabu akcji

na sprawność dowodzenia KDR.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zadania funkcyjnych i zespołów wchodzących

w skład sztabu akcji,

2) dokonać analizy zadań funkcyjnych i zespołów wchodzących w skład sztabu akcji,
3) wskazać wpływ realizacji zadań funkcyjnych i zespołów wchodzących w skład sztabu

akcji na sprawność dowodzenia KDR.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj zasady rozwinięcia zastępów do poziomu sekcji, plutonu i kompanii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych cechy struktury sekcji, plutonu i kompanii,
2) dokonać analizy różnic tych struktur,
3) scharakteryzować poszczególne etapy rozwinięcia struktury do poziomu sekcji, plutonu

i kompanii.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Na miejscu akcji działania ratownicze prowadzą 3 sekcje, w skład których wchodzą po

2 zastępy. KDR podzielił miejsce akcji na 3 odcinki (po 1 sekcji). Sporządź schemat łączności
uwzględniający łączność KDR z PSK i dowódcami odcinków bojowych, dowódców
odcinków bojowych z podległymi dowódcami zastępów oraz PSK z WSKR (w tym łączność
przewodowa z WSKR).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zasady sporządzania schematów łączności,
2) dokonać analizy założeń ćwiczenia,
3) odszukać odpowiednia oznaczenia w tabeli znaków,
4) sporządzić schemat łączności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić elementy, jakie powinny zostać uwzględnione podczas

sporządzania szkiców sytuacyjnych?





2) wymienić stosowane skale map do wykonywania szkiców i od czego

one zależą?





3) wyjaśnić, w jakim celu powołuje się sztab akcji?





4) wyjaśnić, jakie zadania należą do sztabu akcji?





5) wyjaśnić, kiedy można, a kiedy należy powołać sztab akcji?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

6) określić zadania funkcyjnych i zespołów w sztabie akcji?





7) wymienić pododdziały tworzące strukturę jednostek ochrony

przeciwpożarowej?





8) określić zasady rozwinięcia pododdziałów do wielkości sekcji,

plutonu lub kompanii?





9) wyjaśnić, kto organizuje współdziałanie zastępów w ramach sekcji,

plutonu lub kompanii?





10) wyjaśnić, kto i w jakich okolicznościach zależnych od typu

kierowania organizuje łączność na miejscu działań ratowniczych?





11) wyjaśnić, na czym polega łączność dowodzenia a na czym łączność

współdziałania?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.3. Zasady kierowania sekcją podczas działań ratowniczych

4.3.1. Materiał nauczania

Kierowanie sekcją podczas działań gaśniczych

Kierowanie pododdziałem podczas działań ratowniczych jest zadaniem trudnym

i odpowiedzialnym oraz wymagającym od dowódcy posiadania szerokiego zakresu wiedzy
oraz doświadczenia.

Podstawowymi zasadami dowodzenia są:

−

kompleksowość, mająca na celu osiągnięcie zamierzonego działania przez

podporządkowanie czynności obejmujących planowanie, decydowanie, pobudzanie,
organizowanie oraz kontrolowanie,

−

efektywność, jest to umiejętne kierowanie mające na celu osiągnięcie najwyższej

sprawności działania,

−

elastyczność, umożliwienie organizowania dowodzenia i dostosowania systemu

dowodzenia do występujących warunków i potrzeb,

−

kreatywność, mająca na celu stosowanie metod działania w zależności od zaistniałych

sytuacji.

Prowadzenie działań gaśniczych polega w szczególności na:

−

rozpoznawaniu zagrożeń,

−

ocenie rozmiarów pożaru i przewidywanie dalszego jego rozwoju,

−

ratowaniu ludzi i zwierząt,

−

dostosowaniu technik gaśniczych i sprzętu do rodzaju pożaru i jego miejsca,

−

lokalizacji pożaru oraz jego ugaszeniu.

Jest to zagadnienie rozległe, ponieważ o rozwoju pożaru decyduje wiele czynników

takich, jak rodzaj materiału palnego, miejsce powstania, kierunki ciągów powietrznych
poszczególnych gazów spalinowych czy też układ poszczególnych elementów zespołowych.
W związku z tym trudno jest szczegółowo przedstawić każdy możliwy do powstania pożar,
ponieważ różne mogą być konstrukcje, wielkości, materiały palne oraz czynniki, które
towarzyszą zjawisku pożaru.

Jednakże są wspólne cechy dla większości pożarów i prowadzonych działań ratowniczo–

gaśniczych takie jak np.:

−

potrzeba ratowania zdrowia i życia ludzkiego (cel zasadniczy),

−

potrzeba ratowania mienia,

−

podawanie środków gaśniczych,

−

zachowanie zasad i środków bezpieczeństwa (ratowników i ratowanych).

W oparciu o te cechy można sporządzić ogólne zasady prowadzenia działań ratowniczo–

gaśniczych. Organizacja działań gaśniczych obejmuje prowadzenie działań planistyczno–
organizacyjnych oraz zastosowanie technologii gaszenia, niezbędnej do zlokalizowania
i likwidacji pożaru. Do zespołów, które najczęściej prowadzą działania ratowniczo–gaśnicze,
należą zastęp lub sekcja.

Zastęp jest pododdziałem liczącym od trzech do sześciu ratowników wraz z dowódcą

posiadający pojazd przeznaczony do prowadzenia działań ratowniczych.

Sekcja jest pododdziałem w sile dwóch zastępów, liczący wraz z dowódcą od dziewięciu

do dwunastu ratowników.

Pododdziały te bez względu na ich wielkość powinny przestrzegać podstawowych zasad

takich, jak:

−

dbać o bezpieczeństwo własne i ratowanych ( martwy ratownik już nikomu nie pomoże),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

−

przed podjęciem akcji właściwie i szybko ocenić stan zagrożenia (pomoc udzielona

niewłaściwie może doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia ratowanego),

−

upewnić się, że dodatkowe ryzyko związane z miejscem akcji zostało zmniejszone

do minimum.

Podział czynności i zadań dla poszczególnych ratowników w zależności od sytuacji,

możliwości i potrzeby należy do KDR. Składy osobowe pododdziałów są różne, ale podział
rutynowych czynności jest przypisany do poszczególnych członków załogi.

Wśród rutynowych czynności jakie mogą wykonywać poszczególni funkcyjni podczas

działań ratowniczo–gaśniczych ( w zależności od składów osobowych ) należy:

−

rozpoznanie pożaru – wykonuje dowódca lub dowódca z przodownikiem roty pierwszej;

−

rozpoznanie wodne – rota druga, pomocnik roty pierwszej lub przodownik roty trzeciej;

−

ustawienie rozdzielacza – pomocnik roty pierwszej;

−

budowa linii głównej i zasilającej – rota pierwsza, druga lub trzecia;

−

przenoszenie motopompy – winny przenosić cztery osoby;

−

zbudowanie stanowiska wodnego – rota druga lub rota druga wraz z kierowcą

mechanikiem oraz pomocnikiem roty pierwszej;

−

obsługa pompy, motopompy, agregatu oświetleniowego itp. – kierowca mechanik;

−

obsługa linii szybkiego natarcia – rota pierwsza lub dowódca z pomocnikiem roty

pierwszej;

−

zajęcie pierwszego stanowiska gaśniczego – j.w.;

−

zajęcie drugiego stanowiska gaśniczego – zazwyczaj rota druga;

−

zajęcie trzeciego stanowiska gaśniczego – rota trzecia lub pomocnik roty pierwszej;

−

obsługa rozdzielacza – pomocnicy rot;

−

sprawianie drabin – rota pierwsza z drugą;

−

kontrola linii zasilających podczas współpracy z innymi zastępami – w zależności

od możliwości jedna z rot;

−

dostarczanie środka pianotwórczego – rota pierwsza lub dowódca z pomocnikiem roty

pierwszej;

−

kierowanie praca zastępu – dowódca zastępu.

Przedstawiony powyżej podział rutynowych czynności odnosi się do strażaków

prowadzących działania w zastępie, natomiast w przypadku działań prowadzonych w sile
sekcji, zadania te mogą być rozdzielone analogicznie lub według uznania KDR. Ponadto
w sekcji może być większy zakres czynności do wykonania, co ułatwia prowadzenie zadań.

W związku z powyższym sekcja po dojechaniu do zdarzenia opuszcza pojazdy

i wykonuje zadania wydane przez dowódcę w rozkazie wstępnym. Dowódca
z przodownikiem roty pierwszej dokonuje rozpoznania, oceny sytuacji i możliwości oraz
wypracowuje zamiar taktyczny, podejmuje decyzję i wydaje rozkaz bojowy (podczas działań
gaśniczych czynności te muszą być wykonywane w stosunkowo krótkim czasie). Następnie
poszczególni podwładni wykonują szereg czynności zawartych w rozkazie bojowym, takich
jak budowa linii głównej, gaśniczych, zasilających, prowadzenie rozpoznania wodnego
i budowa stanowiska wodnego, podawanie prądów gaśniczych, prowadzenie ewakuacji oraz
wiele innych czynności niezbędnych do wykonania w związku z zaistniałą sytuacją. W trakcie
prowadzonych działań dowódca oceniając sytuację może zmienić zamiar taktyczny lub
go skorygować o elementy, które wystąpiły w trakcie prowadzenia działań ratowniczo–
gaśniczych. Po zakończeniu prowadzonych działań i zabezpieczeniu pogorzeliska, dowódca
zbiera dane i sporządza niezbędną dokumentację oraz przekazuje pogorzelisko, natomiast
pozostali ratownicy zbierają i porządkują sprzęt, uzupełniają wodę w zbiornikach
samochodów aby w każdej chwili po zakończeniu działań pododdziały były gotowe
do prowadzenia kolejnych akcji (sytuacje takie występują podczas pożarów traw i zarośli

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

w okresie wiosennym, w okresach suszy, czy też w wyniku przejścia burzy). Szereg
czynności zarówno przy prowadzeniu działań, jak też po ich zakończeniu wykonuje się
określonymi sprawdzonymi sposobami jak np.: zwijanie linii wężowej wykonuje się po jej
odwodnieniu, sprzęt zwija się w odwrotnej kolejności jak przy rozwijaniu, a następnie
sprawdza jego ilość i stan techniczny. Decyzję o zakończeniu działań i odjeździe z miejsca
zdarzenia podejmuje dowódca działań ratowniczych (KDR).

Kierowanie sekcją podczas wypadków komunikacyjnych

Do typowych działań ratowniczych podczas wypadków drogowych zaliczyć można:

−

dojazd i ustawienie samochodów ratowniczych (w bezpiecznej odległości – około 50 m),

−

zabezpieczenie miejsca zdarzenia,

−

rozpoznanie sytuacji,

−

prowadzenie działań ratowniczych,

−

likwidacja zagrożeń,

−

zakończenie działań.

Sposoby działań ratowniczych zależą od rodzaju wypadku tj: uderzenia o przeszkodę,

zderzenia się pojazdów, wywrócenia itp. oraz wielkości, rodzaju odkształceń i stanu osób
będących w pojazdach.

Wyróżniamy pasywne działania ratownicze obejmujące:

−

rozpoznanie – mające na celu ustalenie zagrożenia, ilości poszkodowanych (w tym

zabitych i rannych) oraz oględziny obrażeń poszkodowanych,

−

zabezpieczenie pojazdu przed powstaniem pożaru lub wybuchu zbiornika paliwa – w tym

odłączenie zapłonu, przygotowanie sprzętu gaśniczego, zasypanie rozlewisk piaskiem,

−

oznakowanie miejsca wypadku – w tym zawiera się ustawienie trójkątów

ostrzegawczych, oznakowanie światłem pulsującym, oświetlenie miejsca wypadku,
oddzielenie miejsca przed dostępem osób postronnych np. poprzez rozwinięcie taśmy
oddzielającej,

−

podejmowanie prób wyciągnięcia poszkodowanych z pojazdów,

−

w sytuacji niemożliwości bezpośredniego wyciągnięcia poszkodowanych z samochodu,

udzielenie pomocy przedmedycznej poprzez zatamowanie krwotoków i opatrzeniu ran,
przeciwdziałanie lub zapobieganie skutkom wstrząsu pourazowego poprzez uspokajanie
rannych, okrycie kocami, utrzymywanie stałego kontaktu, prowadząc kontrolę funkcji
życiowych i prawidłowych reakcji na bodźce zewnętrzne.

Ponadto wyróżnić można działania ratownicze aktywne, które obejmują:

−

podjęcie próby otworzenia drzwi przy pomocy toporka lub łomu,

−

siłowe otwarcie drzwi używając dwustronnych rozpieraczy hydraulicznych. Otwierając

drzwi trzeba pamiętać o zachowaniu ostrożności, aby nie skaleczyć poszkodowanego, czy
też ratownika,

−

odcinanie zawiasów nożycami hydraulicznymi,

−

usuwanie boku pojazdu, szyb, dachu i odginanie kolumny kierownicy itp. czynności

mające na celu wyciągnięcie uwięzionych użytkowników pojazdów,

−

wyciąganie rozbitych pojazdów z przydrożnych rowów,

−

usuwanie drzew powalonych na samochodach,

−

prowadzenie działań gaśniczych i zabezpieczających.

Dojeżdżając na miejsce zdarzenia, do jednych z pierwszych czynności należy

przeprowadzenie rozpoznania, które ma wpływ na podjęcie decyzji i przebieg dalszych
działań. Ma ono na celu uzyskanie informacji o stanie poszkodowanych oraz określenie
sposobu i możliwości prowadzenia działań ratowniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przeprowadzając rozpoznanie podczas wypadków drogowych należy przede wszystkim

ustalić: z jakim zdarzeniem mamy do czynienia (zderzenia pojazdów, przewrócenie, wyciek,
pożar itp.), czy występuje zagrożenie dla ludzi i jakie są możliwości jego usunięcia, czy są
uwięzione osoby w pojazdach i jaka jest możliwość ich uwolnienia, czy jest instalacja
gazowa, czy występuje zagrożenie pożarowe lub wybuchowe i jaka jest możliwość jego
likwidacji, czy są wystarczające siły i środki do prowadzenia działań ratowniczych, czy jest
wyciek płynów z uszkodzonego pojazdu i jakich.

Dowódca zawsze musi pamiętać o bezpieczeństwie podwładnych i ratowanych.

W związku z tym, w zależności od rodzaju akcji i sytuacji trzeba bezwzględnie dbać
o odpowiednie zabezpieczenie ratowników oraz miejsca zdarzenia.

W celu wydobycia osób poszkodowanych z rozbitych samochodów często trzeba

w znacznym stopniu rozmontować je przy pomocy urządzeń hydraulicznych lub innych
narzędzi. Umiejętność rozmontowania pojazdu w niezbędnym zakresie oraz szybkie
i prawidłowe rozpoznanie, przez jakie elementy pojazdu uwięziona jest osoba, pozwala
na sprawne przeprowadzenie akcji ratowniczej.

Przed podjęciem działań związanych z demontażem pojazdu należy odłączyć akumulator,

ustabilizować pojazd, sprawdzić czy nie występuje niebezpieczeństwo powstania pożaru lub
wybuchu. W sytuacjach zagrożenia wybuchem czynności ratownicze wykonywać
w odpowiedni sposób, z zastosowaniem maksymalnych środków ostrożności i przy użyciu
narzędzi nieiskrzących. Działania ratownicze polegające na uwolnieniu zakleszczonych osób
należy przeprowadzać zgodnie z zasadami ewakuacji i udzielania pomocy przedmedycznej.

Każdy wypadek w komunikacji drogowej ma swoje indywidualne cechy, które

odróżniają go od innych, toteż zależnie od sytuacji należy odpowiednio dobrać technikę
i rodzaj sprzętu w celu niezbędnego demontażu pojazdu. Nie mniej jednak należy stosować
się do ogólnych zasad, które przedstawiają się następująco:

−

zabezpieczyć pojazd przez przesuwaniem się przez podłożenie belek pod samochód

i spuszczenie powietrza z kół,

−

przed usunięciem szyb należy pamiętać, aby zabezpieczyć poszkodowanych przed

zranieniem kawałkami szkła,

−

przed przystąpieniem do rozmontowywania należy sprawdzić, czy możemy otworzyć

drzwi,

−

w celu uzyskania większej przestrzeni do wydobycia poszkodowanego można przeciąć

słupki i odgiąć dach lub usunąć drzwi przednie i tylne wraz ze słupkiem środkowym,

−

elementy odcięte odkładać w takim miejscu, aby nie utrudniały dalszego prowadzenia

działań,

−

przy odciąganiu kolumny kierowniczej, pamiętać o wzmocnieniu (belkami, deskami)

przodu samochodu i deski rozdzielczej, ze względu na możliwość powrotu kolumny
kierowniczej do pierwotnego położenia – rozpieracz użyty do jej odginania musi pozostać
na miejscu, aż do momentu wyjęcia poszkodowanego,

−

przy rozpychaniu (otwieranie drzwi) nie wolno zmniejszać wytrzymałości konstrukcji

pojazdu przez otwieranie tylnych drzwi,

−

należy pamiętać, że niektóre typy pojazdów mają wzmocnienia drzwi i tradycyjny sposób

rozpierania ich od strony zamka może okazać się nieskuteczny,

−

nie odcinać drążków kierowniczych nożycami,

−

pedały hamulca, gazu i sprzęgła odcinać tylko w ostateczności, pamiętając, że odcięta

część może odskoczyć,

−

poszkodowanych z przewróconego na bok lub dach pojazdu należy wydobywać

bez wcześniejszego ustawienia pojazdu na kołach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

−

podczas rozmontowywania pojazdu staramy się tak wykonywać wszystkie czynności,

aby nie zmieniać położenia poszkodowanego,

−

należy pamiętać, że pojazdy są w różnym stanie technicznym i podczas

rozmontowywania może nastąpić np. załamanie podłogi, itp.,

−

pojazd należy rozmontowywać tylko w niezbędnym zakresie,

−

wszystkie wymienione czynności należy wykonywać przy maksymalnym zabezpieczeniu

poszkodowanych i ratowników,

−

wszelkie decyzje związane z ratowaniem poszkodowanych powinny być konsultowane

z personelem medycznym.

Podczas wypadków i katastrof komunikacyjnych niejednokrotnie występują dodatkowe

utrudnienia spowodowane np. przez pożary, wycieki płynów łatwopalnych lub emisji
substancji niebezpiecznych, jak również wypadnięcie środka transportu z drogi (trudny dostęp
szczególnie w terenie górskim), wpadnięcie pojazdu do zbiornika lub cieku wodnego oraz
występowanie sieci trakcyjnych: kolejowych, tramwajowych, trolejbusowych oraz
przesyłowych linii elektrycznych (stanowiące dodatkowe zagrożenia).

Do każdej akcji należy stosować indywidualne metody wypracowane na podstawie

zdobytego doświadczenia oraz posiadanej wiedzy i umiejętności. Kierując działaniami
podczas wypadków komunikacyjnych KDR, powinien stosować odpowiednie sposoby
postępowania w zależności od występującego zagrożenia.

Kierowanie sekcją podczas akcji chemicznych i ekologicznych

Ratownictwo chemiczne obejmuje zespół czynności, w których decydujące są działania

związane z likwidacją stwarzanych zagrożeń przez toksyczne środki przemysłowe i inne
materiały chemiczne.

Podstawową jednostka taktyczną zdolną do prowadzenia w bezpieczny sposób działań

w zakresie ratownictwa chemiczno–ekologicznego jest sekcja, która wykonuje specjalistyczne
czynności techniczne oraz realizuje zabezpieczenie gaśnicze. W skład sekcji wchodzi od 9
do 12 ratowników oraz sprzęt specjalistyczny transportowany na samochodach ratownictwa
chemicznego, technicznego oraz gaśniczych i sprzęt uzupełniający (np. podnośniki
hydrauliczne).

Do zadań sekcji chemicznej należy:

−

zapewnienie pełnej ochrony ratownikom,

−

przeprowadzenie ewakuacji i udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym,

−

rozpoznanie i wykonanie pomiarów występujących substancji,

−

oznakowanie strefy I i II,

−

ugaszenie pożaru lub niedopuszczenie do jego powstania, zapobieganie wybuchom,

−

zapewnienie energii elektrycznej i oświetlenia,

−

uszczelnienie zbiorników, beczek, cystern itp., lub przepompowanie niebezpiecznych

cieczy,

−

zabezpieczenie terenu przed rozprzestrzenianiem się medium,

−

zapewnienie dekontaminacji ratowników, sprzętu i środowiska,

−

realizacja

innych

zadań

wynikających

z

możliwości

posiadanego

sprzętu

i potrzeb sytuacyjnych.
Podstawowymi etapami prowadzenia akcji w ratownictwie chemicznym jest:

−

Alarmowanie:

−

przyjęcie zgłoszenia o zaistniałym zdarzeniu,

−

zebranie danych o zdarzeniu, rodzaj i miejsce,

−

dane meteorologiczne,

−

dane o medium – rodzaj substancji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

−

ocena sytuacji, kalkulacja sił i środków ( własnych i innych będących w dyspozycji

PSP),

−

Dysponowanie: posiadanych w dyspozycji sił i środków, sił zewnętrznych,

współdziałanie z policją strażą miejską, pogotowiem ratunkowym , zarządcą terenu
innymi miejscowymi instytucjami oraz organami władzy (wójt, burmistrz, starosta, inne
wg. potrzeb), WSKR., KCKR,

−

Rozpoznanie na miejscu zdarzenia: dojazd, występująca sytuacja oraz warunki

meteorologiczne, identyfikacja substancji, prognoza rozwoju wydarzeń oraz zjawiska
towarzyszące danemu zdarzeniu i przekazanie meldunku do PSK celem zadysponowania
dodatkowych sił i środków,

−

zadania sekcji gaśniczej najbliższej miejsca zdarzenia:

−

dojazd i odpowiednie ustawienie samochodu, ustalenie ilości poszkodowanych,

podjęcie próby określenia rodzaju substancji, ocena zjawisk towarzyszących
zdarzeniu (pożar, wybuch, itp.), określenie skali i dynamiki rozwoju zagrożenia,
przewidywane skutki oddziaływania na ludzi i środowisko, przekazywanie meldunku
do PSK;

−

zadania sekcji specjalistycznej:

−

dojazd do miejsca akcji, włączeniu urządzeń pomiarowych, ustawienie samochodu,

stosowanie sprzętu pełnej ochrony osobistej podczas prowadzenia rozpoznania,
weryfikacja

występującego

zagrożenia,

przeprowadzenie

ewakuacji

osób

znajdujących się w zasięgu strefy bezpośredniego zagrożenia, przekazanie meldunku
do PSK.

−

Organizacja

działań

ratowniczych:

zabezpieczenie

ratowników,

wyznaczenie

oznakowanie i zabezpieczenie strefy zagrożenia, ostrzeganie, ewakuacja zagrożonych
i rozpoznanie techniczne, przydział zadań i ustaleniu toku działań poprzez:

−

wyznaczenie stanowisk dowódczych (miejsc pracy sekcji zastępów, ich zadania

i miejsca ustawienia samochodów), ustalenie sposobów i metod realizacji czynności
wykonawczych, uszczelnienie, przepompowywanie, dekontaminacja,

−

stały monitoring zagrożenia z uwzględnieniem możliwości przegrupowania sił

i środków, wyznaczenie punktów i stref pomocy przedmedycznej, ustalenie zadań
logistycznych, mobilizacja sił i środków spoza KSRG.

−

zadania sekcji gaśniczej najbliższej miejsca zdarzenia:

−

ocena możliwości samodzielnego działania;

−

w sytuacji braku możliwości likwidacji zagrożenia, należy dokonać określenia
strefy bezpośredniego zagrożenia i jej oznakowania, wezwania jednostki
specjalistycznej i służb współdziałających, ostrzegać osoby o zagrożeniu,
rozważyć możliwość podjęcia ewakuacji, prowadzić bieżącą analizę rozwoju
sytuacji do czasu przybycia jednostki specjalistycznej;

−

w sytuacji możliwości likwidacji zagrożenia, należy określić bezpośrednia
strefę zagrożenia z jednoczesna ewakuacją poszkodowanych oraz udzieleniem
im pomocy przedmedycznej, oznakowanie i zabezpieczenie miejsca zdarzenia,
ograniczenie lub likwidacja zagrożenia, przekazanie informacji do PSK,

−

zadania sekcji specjalistycznej:

−

ustalenie rodzaju ochrony osobistej w działaniach w I strefie, ocena sytuacji
pożarowej, ocena sił i środków niezbędnych do usunięcia awarii, wybór
procedury ratowniczej, prowadzenie działań informacyjnych o zagrożeniu,
wyznaczenie strefy II obejmującej bezpieczny obszar organizacji działań
ratowniczych, prowadzenie stałej kontroli stężenia substancji na granicy strefy
I, organizacja stanowiska dowodzenia i podjęcie działań w strefie I, w tym:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

zastosowanie właściwego sprzętu ochrony osobistej, zapewnienie dwójkowego
systemu pracy, zapewnienie łączności z ratownikami w strefie I, rejestracja
czasu pracy w strefie I, zapewnienie dekontaminacji ludzi i sprzętu;

−

organizacja działań w strefie II, w tym: wyznaczenie punktu wejścia do strefy
I i wyjścia ze strefy I, wyznaczenie punktu kompletowania sprzętu do strefy I, ,
wyznaczenie miejsca składowania skażonego sprzętu, punktu dekontaminacji,
punktu pomocy medycznej, zabezpieczenia zaplecza akcji ratowniczej,
podjęcie działań organizacyjno–technicznych włączających inne podmioty do
działań ratowniczych.

−

Realizacja zadań: analizowanie, koordynowanie, działanie, utrzymywanie łączności,

aktualizacja raportów, prowadzenie pomiarów, wyznaczanie i zabezpieczanie stref,
ewakuacja i pomoc przedlekarska, uszczelnianie, przepompowywanie, dekontaminacja.

−

Prowadzenie działań ratowniczych polega na ograniczeniu i likwidacji pierwotnego

źródła emisji i jego wtórnych emisji, zebranie i zabezpieczenie pozostałości po akcji,
zabezpieczenie terenu przed dostępem osób postronnych.

−

Zakończenie działań: wykonanie dokumentacji, określenie stopnia zanieczyszczenia

środowiska, przekazanie miejsca zdarzenia, kontrola medyczna ratowników po akcji,

−

Porządkowanie i systematyzowanie w jednostce: sprawdzenie stanu technicznego sprzętu,

dekontaminacja właściwa, doskonalenie zawodowe (analiza akcji),

Podczas zbierania rozlewów olejowych można wyróżnić następujące fazy prowadzenia

akcji:

−

Ograniczenie wielkości rozlewu – przeciwdziałanie nadmiernemu rozpływaniu się oleju

po powierzchni wody przy równoczesnym pogrubianiu jego warstwy – realizowane przy
pomocy zapór elastycznych lub sztywnych;

−

usuwanie oleju z powierzchni wody – usunięcie ze środowiska wodnego jak największej

ilości oleju z jak najmniejszą ilością wody – realizowane przy pomocy zbieraczy oleju;

−

gromadzenie mieszaniny wodno–olejowej – zgromadzenie oleju wraz z towarzyszącą mu

wodą na miejscu akcji bez nadmiernej dewastacji brzegu;

−

doczyszczanie powierzchni wody – usunięcie śladowych ilości oleju, których nie udało

się usunąć zbieraczami – realizowane poprzez sorbcję przy użyciu sorbentów naturalnych
i syntetycznych;

−

obróbka zebranego oleju – poprzez wywiezienie oleju wraz z wodą na wylewisko gminne

lub do rafinerii. W przypadku rurociągów, wpompowanie zebranej ropy z wodą
z powrotem do rurociągu prze specjalnie wykonaną wcinkę. Najprostszą metodą jest
dokonanie separacji w odpowiednio wykopanych i przygotowanych dołach
separacyjnych, korzystniejsze jest jednak użycie polowego separatora, oddzieloną wodę
odprowadza się do rzeki, natomiast olej wywozi lub spala na miejscu w spalarkach
przenośnych.

Cząstkowymi zadaniami ratowniczymi niezbędnymi do wykonania skutecznego

uszczelnienia wycieku substancji niebezpiecznej, jakie mogą być wykonywane w ramach
sekcji są:

−

ustalenie właściwości wyciekającego medium – podstawowa czynność mająca duży

wpływ na dalszy tok postępowania,

−

dokładne ustalenie miejsca wycieku ( optycznie, za pomocą przyrządów pomiarowych),

−

określenie wymiaru i kształtu miejsca wycieku,

−

ustalenie ilości wyciekającego medium,

−

ciśnienie wycieku – wysokie ciśnienie może wypchać szczeliwo i przyrządy

uszczelniające, niewielkie nie stwarza większych problemów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

−

dobór szczeliwa – ustala się w oparciu o pozyskane informacje oraz posiadany w zestawie

sprzętu ratownictwa chemiczno–ekologicznego asortymentu uszczelniaczy,

−

dobór sprzętu uszczelniającego w zakresie rodzaju i ilości – j.w.

Do podstawowych zasad bezpieczeństwa podczas prowadzenia akcji ratownictwa

chemiczno–ekologicznego należą:

−

Utworzone stałe sekcje ratownicze z przydzielonym szczegółowym podziałem zadań dla

funkcyjnych,

−

do akcji w pierwszym rzucie dysponować sekcję składającą się z zastępu chemicznego,

technicznego i gaśniczego,

−

podczas dojazdu do miejsca zdarzenia utrzymywać stałą łączność z PSK w celu

pozyskania optymalnej ilości informacji o istniejącym zagrożeniu,

−

teren akcji podzielić na strefy, oznakować i zabezpieczyć,

−

ratownicy pracujący w gazoszczelnych ubraniach chemoodpornych powinni być

wyposażeni w łączność bezprzewodową,

−

należ przestrzegać zasad dokładnej dekontaminacji ratowników, odzieży i sprzętu,

−

podczas dekontaminacji zwracać uwagę na substancje gwałtownie reagujące z wodą,

−

ubrania chemoodporne gazoszczelne powinny posiadać badania szczelności i użycia

w akcjach ratowniczych,

−

podczas akcji prowadzić monitoring skażenia na granicy strefy niebezpiecznej (skażonej)

i bezpiecznej (czystej),

−

stosować osłony z rozproszonych prądów wodnych ( kurtyny wodne),

−

nie zapominać o rozcieńczaniu jako działaniu zmniejszającym agresywność substancji

niebezpiecznej dla środowiska,

−

skażone chemoodporne ubrania gazoszczelne zabezpieczyć w specjalnych workach

foliowych,

−

jednostka posiadająca sprzęt i odzież ochronną ratownictwa chemicznego powinna mieć

możliwość przeprowadzenia dekontaminacji właściwej,

−

średni czas przebywania ratownika w chemoodpornym ubraniu gazoszczelnym w strefie
skażonej nie powinien przekraczać 30 minut,

−

podczas prowadzenia akcji miejsce pracy ratowników powinno być oznakowane

i zabezpieczone,

−

przy uszczelnianiu dokładnie zapoznać się z rodzajem i właściwościami uszczelnianego

medium ( substancja może być palna, wybuchowa, toksyczna, promieniotwórcza),

−

kompletowanie i przygotowanie sprzętu do użycia powinno odbywać się poza I strefą,

aby tych czynności nie musieli wykonywać ratownicy w pełnej ochronie,

−

podczas skażeń chemicznych pierwszą czynnością jest zdjęcie odzieży z osoby skażonej.

W związku z powyższym można stwierdzić, działania z zakresu ratownictwa chemiczno–

ekologicznego wiążą się z potrzebą dysponowania wielu sił i środków oraz z długotrwałą
akcją i potrzebą stosowania dużych środków bezpieczeństwa.

Poniżej przedstawiony jest przykładowy podział zadań prowadzonych podczas akcji

ratownictwa chemicznego przez 3 zastępy:

−

Zastęp SRChem – 4 osoby:

−

Dowódca SRChem – jest kierownikiem działań ratowniczych

−

Rota SRChem – 2 ratowników pracujących bezpośrednio w strefie I. W ubraniach

pełnej ochrony realizują rozpoznanie, określają granicę strefy, pomiary, ewakuację,
uszczelnianie itp. Praca niezależnie od sytuacji kończy się po 20–25
mitach.(Ratownicy nie powinni pracować dłużej niż 30 minut).

−

Kierowca SRChem – kompletuje, dobiera w sprzęt w zależności od potrzeb, donosi

do granicy I strefy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

−

Zastęp SRT – 3 osoby:

−

Dowódca SRT – analizuje dane pozwalające ustalić rodzaj medium, obserwuje strefę

I, dokumentuje przebieg akcji, decyduje o podmianie ratowników, mierzy czas
przebywania w I strefie.

−

Ratownicy z SRT wraz z przodownikiem I roty GBAPr stanowią zabezpieczenie dla

ratowników pracujących w strefie I, pełnią dyżur w chemoodpornych ubraniach
gazoszczelnych i sprzęcie ochrony dróg oddechowych (ODO).

−

Kierowca SRT – odpowiada za zasilanie elektryczne, pomaga kierowcy SRChem,

pomaga ubierać się ratownikom.

−

Zastęp GBAPr (GBA) – 6 osób

−

Dowódca GBAPr –dokonuje pomiarów po zewnętrznej stronie strefy I, może

przesunąć granicę strefy.

−

Przodownik I roty GBAPr – wykonuje takie same zadania jak ratownicy z SRT.

−

Pomocnik przodownika I roty GBAPr – dokonuje oznakowania terenu strefy I,

a w razie potrzeby i strefy II, odpowiada za ruch drogowy.

−

II rota GBAPr realizuje neutralizację ratowników wychodzących ze strefy I, sprzętu

a także stanowi zabezpieczenie ppoż (woda, piana).

−

Kierowca GBAPr – obsługa autopomp, funkcje pomocnicze wynikające z potrzeby

prowadzonych działań.

Podczas zdarzeń chemiczno ekologicznych wymagających większych sił i środków niż

pluton do akcji jest dysponowana kompania ratownictwa chemicznego.

Kierowanie sekcją podczas akcji budowlanych

Działania ratownicze jednostek Państwowej Straży Pożarnej podczas akcji ratowniczych

podczas katastrof budowlanych polegają na:

−

ratowaniu ludzi z uszkodzonych budynków i innych obiektów poprzez odszukiwanie

i wykonywanie odpowiednich dojść do osób zagruzowanych,

−

zabezpieczeniu w niezbędnym zakresie budynków lub ich fragmentów grożących

zawaleniem, stanowiących przeszkodę w dotarciu do zasypanych,

−

prowadzeniu prac rozbiórkowych konstrukcji budowlanych,

−

oddymianiu i przewietrzaniu budynków lub gruzowiska,

−

rozcinaniu i rozginaniu konstrukcji,

−

wypompowywaniu wody,

−

lokalizacja w niezbędnym zakresie uszkodzeń sieci i urządzeń gospodarki komunalnej.

Najważniejszym zadaniem jednostek Państwowej Straży Pożarnej w przypadku awarii

i katastrof budowlanych jest ratowanie ludzi.

Do podstawowych działań jednostek PSP podczas awarii i katastrof budowlanych należy:

−

zlokalizowanie oraz rozpoznanie dróg ewakuacyjnych z terenu zniszczeń celem podjęcia

działań ratowniczych poprzez:

−

odgruzowywanie i otwarcie wejść do budynków i pomieszczeń,

−

odgruzowywanie wyjść ewakuacyjnych,

−

wykonywanie podkopów i przekopów,

−

przebijanie elementów budowlanych (np. ściany, stropy),

−

szukanie ofiar i wykonywanie dojść w celu wydobycia uwięzionych w budynkach osób,

w pierwszej kolejności, których życie jest bezpośrednio zagrożone przez:

−

brak powietrza,

−

zalanie wodą,

−

wydobywający się gaz,

−

porażenie prądem elektrycznym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

−

w miarę możliwości odciąć dopływ mediów do budynku, który uległ katastrofie,

−

zabezpieczenie

naruszonych

konstrukcji

grożących

zawaleniem,

stanowiących

przeszkodę w dotarciu do zasypanych poprzez:

−

zapewnienie stateczności rumowiska,

−

zabezpieczenie elementów budynku poprzez podstemplowanie, rozparcie,

ściągnięcie,

−

rozebranie uszkodzonych lub zniszczonych elementów,

−

lokalizacja uszkodzeń sieci i urządzeń gospodarki komunalnej w celu:

−

określenia stopnia i rodzaju zagrożenia,

−

oznakowania miejsca uszkodzenia,

−

zabezpieczenia miejsca uszkodzenia,

−

likwidacji zagrożenia.

Prawidłowo przeprowadzone rozpoznanie, ma duży wpływ na sprawne i skuteczne

prowadzenie działań. W tej fazie niezbędny jest udział rzeczoznawców z branży budowlanej,
znających specyfikę projektową i wykonawczą danych rozwiązań konstrukcyjnych oraz
ewentualnych zachowań elementów budowlanych podczas prowadzonych działań
ratowniczych.

Działania ratownicze podczas awarii i katastrof budowlanych ze względu na specyfikę

wymagają prowadzenia działań ratowniczych w kilku kierunkach jednocześnie. Stosowanie
podstawowych zasad bezpieczeństwa i organizacji akcji ratowniczej pozwala uniknąć błędów,
które mogą doprowadzić do zranienia, a nawet śmierci ratowanych i ratowników. W rejonie
katastrofy należy wydzielić i oznakować strefę bezpośredniego zagrożenia, za którą uważany
jest obszar, w którym ze względu na dotychczasowy rozwój sytuacji, może nastąpić
zagrożenie od naruszonych konstrukcji i rozszczelnionych instalacji znajdujących się
w budynku i jego otoczeniu.

W związku z tym należy wykonać odpowiednie przedsięwzięcia organizacyjne:

−

pojazdy ratownicze powinny być ustawiane w odległości nie mniejszej niż ½ wysokości
mogącej zawalić się budowli lub pełnej wysokości swobodnie stojących, sterczących
elementów konstrukcji z uwzględnieniem kierunku wiatru – od strony zawietrznej,

−

punkt pomocy medycznej i segregacji poszkodowanych oraz zabezpieczenia
logistycznego, koncentracji odwodu taktycznego zorganizować poza strefą zagrożenia,

−

w strefę bezpośredniego zagrożenia wprowadzać tylko siły i środki niezbędne dla
prawidłowego przebiegu działań, po wcześniejszym sprawdzeniu stanu konstrukcji
budynku,

−

przeprowadzić ewakuację ludzi, którzy nie zostali uwięzieni w gruzach, lecz są ranni,
oraz usunąć ofiary śmiertelne znajdujące się na zewnątrz gruzowiska.

Jeżeli podczas organizacji działań ratowniczych występuje konieczność ewakuowania

dużej liczby osób, niezbędne jest prowadzenie bieżącej ewidencji ewakuowanych. Należy
pamiętać o zorganizowaniu miejsca zastępczego pobytu dla tych ludzi.

Działania ratownicze tego typu są w większości przypadków działaniami długotrwałymi,

i w związku z tym wymagają odpowiedniego zabezpieczenia logistycznego także dla
ratowników. Należy więc szybko zorganizować sztab, który zajmie się i takimi
zagadnieniami.

Podczas działań ratowniczych przy katastrofach budowlanych ze względu na ogrom

zadań, które muszą być wykonane w krótkim czasie ze względu na ratowanie ludzi
gromadzone są zazwyczaj na miejscu akcji duże ilości sił i środków oraz tworzony jest sztab
akcji.

W sytuacjach takich poszczególne zastępy, sekcje czy też plutony otrzymują konkretne

zadania do wykonania na określonych odcinkach działań. Dowódcy sekcji podlegają

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

dowódcom plutonów i z nimi utrzymują korespondencję oraz do nich składają meldunki
dotyczące wykonywanych zadań.

Podczas awarii i katastrof budowlanych, trzeba pamiętać, że w takich sytuacjach może

występować także zagrożenie pożarowe lub chemiczno–ekologiczne.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zadania realizowane są podczas działań gaśniczych?
2. Jakie czynności wykonują poszczególni funkcyjni podczas działań gaśniczych?
3. Jakie czynności podejmuje sekcja po przyjeździe do miejsca pożaru?
4. Jakie podstawowe czynności można wyróżnić podczas działań ratowniczych przy

wypadkach komunikacyjnych?

5. Jakie zagrożenia mogą wystąpić podczas działań przy wypadkach komunikacyjnych?
6. O jakich zasadach trzeba pamiętać przy demontażu samochodu?
7. Jakie etapy działania można wyróżnić podczas akcji ratownictwa chemiczno–

ekologicznego?

8. Jakie fazy działania wyróżniamy podczas prowadzenia akcji polegającej na zbieraniu

rozlewów olejowych z powierzchni wody?

9. Jakie zasady bezpieczeństwa obowiązują podczas działań ratowniczych w dziadzinie

ratownictwa chemicznego?

10. Jakie zadania spoczywają na poszczególnych zastępach sekcji ratownictwa chemicznego?
11. Na czym polegają działania ratownicze podczas akcji budowlanych?
12. Jakie czynności należą do podstawowych działań PSP podczas awarii i katastrof

budowlanych?

13. Jakie podstawowe działania organizacyjne powinny być wykonywane na miejscu

katastrofy budowlanej, wynikające z występującego zagrożenia?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mieszkańcy bloku czteropiętrowego w godzinach popołudniowych zauważyli zadymienie

na klatce schodowej oraz wydobywający się dym z pomieszczeń piwnicznych o czym
zawiadomili straż pożarną. Po przybyciu straży pożarnej na miejsce stwierdzono, że pali się
wyposażenie jednego z pomieszczeń piwnicznych oraz wydobywa duża ilość dymu. Pokieruj
akcją i działaniami ratowniczo–gaśniczymi w czasie pożaru piwnicy w budynku
wielorodzinnym.

Konspekt ćwiczeń
Przedmiot: taktyka działań gaśniczych.
Temat: pożar pomieszczenia piwnicy (akcja ratowniczo–gaśnicza).
Cel ćwiczenia: doskonalenie umiejętności prowadzenia akcji ratowniczo–gaśniczej z użyciem
sprzętu będącego na wyposażeniu samochodów gaśniczych GBA 2/25 i GCBA 6/32 – w
ramach sekcji.
Założenie taktyczne: zbudować linię główną z jednego odcinka W–75 i dwie linie gaśnicze z
odcinków W–52 (po 2 szt.). Ponadto zbudować linię zasilającą z hydrantu podziemnego
znajdującego się na poligonie.
Metoda: ćwiczenia.
Miejsce ćwiczeń: poligon pożarniczy.
Czas trwania zajęć: 45 min.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Wykaz sprzętu: samochód pożarniczy GBA 2/25 i GCBA 6/32.
PSK przyjęło zgłoszenie o godz. 17

20

o pożarze piwnicy w budynku wielorodzinnym.

Zadysponowano GBA 2/25 wraz z dowódcą sekcji oraz GCBA 6/32. Po wstępnym
rozpoznaniu i informacji od sąsiadów stwierdzono, że nie ma osób poszkodowanych. Sekcja
przystąpiła do działań ratowniczo–gaśniczych.
W związku z tym d–ca sekcji wydał rozkaz bojowy: Pożar piwnicy, występujące duże
zadymienie. Zastęp 1 (samochodu GBA2/25) – w aparatach ODO i z czujnikami bezruchu.
Linia główna z 1 odcinka W–75 zakończona rozdzielaczem oraz 2 linie gaśnicze po 2 odcinki
W–52 zakończone prądownicami wodnymi PW–52 – podawanie prądów wody, 1w natarciu
na palące się materiały, 2 zbijanie dymu prądem mgłowym. Zastęp 2 (samochodu GCBA
6/32) pomoc przy rozwinięciu linii gaśniczej, następnie linia zasilająca z samochodu GCBA
6/32 do samochodu GBA 2/25. Zaopatrzenie wodne z hydrantu będącego w odległości 50 od
bloku. Sprawdzić na wszystkich kondygnacjach czy mieszkańcy są bezpieczni i nie ulegli
zatruciu. Zalecić przewietrzenie mieszkań. Wykonać!
Dowódca ocenia przebieg wydarzeń i zwraca uwagę na bezpieczeństwo podwładnych.

Tematyka

Czas w

min.

Uwagi

Część wstępna, przyjęcie meldunku, podanie tematu i celu ćwiczeń, podział
na grupy.

5

Pogadanka wstępna: instruktaż grupowy:

−

zasady kierowania sekcją,

−

zasady sprawiania linii głównej, linii gaśniczych oraz podawanie

prądów gaśniczych,

−

jakie czynności przydziela się poszczególnym funkcyjnym w zastępach

GBA 2/25 i GCBA 6/32,

−

prowadzenie działań przy pożarach piwnic.

10

Ćwiczenie 1:
po komendzie „z wozu”:

−

właściwe ustawienie załogi

−

wysłuchanie rozkazu wstępnego

Ćwiczenie 2:

−

założenie aparatów ODO,

−

rozwinięcie 1 linii głównej W–75 i 2 gaśniczych W–52,

−

podawanie prądów gaśniczych w natarciu i obronie,

−

zasilenie sam. GBA 2/25 z samochodu GCBA 6/32,

−

zasilenie samochodu z hydrantu podziemnego.

10

10

Część końcowa: instruktaż grupowy, wnioski, korekty:

−

omówienie wykonanych ćwiczeń,

−

omówienie ewentualnych błędów.

Konserwacja sprzętu, ładowanie butli po zakończeniu ćwiczeń

10

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące prowadzenia działań

gaśniczych, sprawiania linii zasilających i gaśniczych, sprawienia oświetlenia na miejscu
akcji,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad dowodzenia sekcją,
3) zapoznać się z wyposażeniem i możliwościami technicznymi samochodu GBA 2/25

oraz GCBA 6/32 ( w tym użycia sprzętu ODO).

4) przeprowadzić ćwiczenie zgodnie z założeniami i planem ćwiczenia,
5) omówić przeprowadzenie ćwiczenia i dokonać analizy ewentualnych błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac ćwiczebny w jednostce szkoleniowej,

−

samochód GBA 2/25 oraz GCBA 6/32 z wyposażeniem,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na drodze asfaltowej poza miastem, podczas włączania się do ruchu wyjeżdżając

z posesji kierujący nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu i doprowadził do zderzenia dwóch
samochodów osobowych. W wyniku zderzenia jeden z kierowców doznał drobnych obrażeń
ciała, natomiast drugi z ranami głowy został zakleszczony w pojeździe. Z uszkodzonych
pojazdów wylały się na jezdnię płyny eksploatacyjne (olej silnikowy, płyn chłodniczy).
Do wypadku zadysponowano sekcję złożoną z zastępu SRt i GBA 2/25 z dowódcą sekcji.
Pokieruj akcją i działaniami ratowniczo–gaśniczymi w czasie symulowanego wypadku
drogowego.

Plan ćwiczenia

Lp.

Treść zajęć

Czas

Uwagi

1. I. Część wstępna.

Czynności organizacyjno–porządkowe:

−

przyjęcie meldunku,

−

sprawdzenie obecności,

−

podanie tematu, przygotowanie sprzętu.

5min

2.

II. Część zasadnicza – symulacja akcji ratowniczej.
1. Dojazd i ustawienie samochodu ratowniczego.
Samochód powinien być ustawiony jak najbliżej miejsca wypadku,
w taki sposób by nie utrudniał dojazdu karetkom i innym
niezbędnym służbom. Należy uwzględnić przy tym kierunek wiatru
i występowanie gazów spalinowych, aby te nie zanieczyściły terenu
akcji i nie przedostały się do wnętrza karetki. Trzeba również brać
po uwagę wymagania sprzętu oświetleniowego, hydraulicznego
i pneumatycznego, czyli np. przeciągnięcie przewodów nie
zdejmując ich z auta lub ewentualne przeniesienie ich na niewielką
odległość.

2. Rozpoznanie sytuacji.
Powinno dotyczyć otoczenia pojazdu jak i terenu w promieniu ok. 6
metrów od niego, a ratownicy dokonując pełnego rozpoznania
ustalają, z jakim zdarzeniem mają do czynienia: czy jest to np.

30 min

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

zderzenie, przewrócenie czy wypadnięcie z trasy. Następnie ustalają,
jakim paliwem są napędzane pojazdy biorące udział w wypadku.
Czy jest to gaz, czy paliwo ciekłe i jakie. Następnie ustala się czy
nastąpił wyciek paliwa i czy można odłączyć akumulatory. Należy
również sprawdzić czy samochód posiada poduszki powietrzne.
Równocześnie można podjąć próbę ustalenia stanu poszkodowanych
i podjąć decyzję jak najkorzystniej ich uwolnić.

3. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia.
Miejsce otaczamy taśmami, ustawiamy lampy sygnalizacyjne,
pachołki lub zabezpieczamy przez włączenie sygnalizacji świetlnej
w pojazdach ratowniczych. Gdy jest to możliwe odłączamy zapłon.
Jeśli nastąpił wyciek paliwa lub innych substancji stwarzających
zagrożenie pożarowe pokrywamy je pianą gaśniczą. Nie wolno
zapomnieć o przygotowaniu sprzętu gaśniczego na wypadek
powstania pożaru.

4. Działania ratownicze.
Na tym etapie akcji ratowniczej należy przystąpić do wydobywania
poszkodowanych z pojazdu. W większości przypadków ratownicy
muszą rozmontowywać samochód. Podstawową czynnością w tym
zakresie jest stabilizacja pojazdu, który zabezpiecza się przed
przemieszczaniem przy pomocy klinów podkładanych pod koła
i klinów schodkowych zabezpieczających przed złamaniem się
pojazdu oraz należy spuścić powietrze z kół.
Do najczęstszych czynności podczas uwalniania poszkodowanych
należą:

−

usuwanie

szyb,

należy

pamiętać,

aby

zabezpieczyć

poszkodowanych przed zranieniem kawałkami szkła. W tym
przypadku okrywamy poszkodowanych kocem.

−

odginanie dachu, w tym celu należy przeciąć w dolnej

i w górnej części słupki oraz nadciąć dach w jego tylnej części.
Przy odginaniu go do tyłu należy uderzyć w linii nacięć w celu
ułatwienia jego odgięcia. Należy pamiętać o jego zabezpieczeniu
przed powrotem do pierwotnej pozycji poprzez przywiązanie go
do np. haka holowniczego, zderzaka itp.

−

odciąganie kolumny kierowniczej – przy odciąganiu kolumny

kierowniczej należy pamiętać o wzmocnieniu (belkami,
deskami) przodu samochodu i deski rozdzielczej, ze względu na
możliwość powrotu kolumny kierowniczej do pierwotnego
położenia. Do odciągania kolumny kierowniczej używamy
rozpieracza i łańcuchów ciągnących. Z jednej strony mocujemy
do kolumny kierowniczej, z drugiej zaś do stałego elementu
konstrukcyjnego samochodu np. podłużnicy. Rozpieracz użyty
do jej odciągania musi pozostać na miejscu aż do momentu
wyjęcia poszkodowanego.

−

odciąganie deski rozdzielczej, wykonuje się za pomocą

rozpieracza kolumnowego, który mocuje się stroną nieruchomą
w dolnej części słupka środkowego C pokładając deskę w celu
lepszej efektywności, stronę ruchomą opieramy np. za zawias.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

−

odcinanie pedałów,

−

przecinanie koła kierownicy,

−

należy nie odcinać drążków kierowniczych nożycami,

−

pedały hamulca, gazu, sprzęgła odcinać tylko w ostateczności,

pamiętając, że odcięta część może odskoczyć. Do tego celu
należy używać nożycy do cięcia pedałów. Pedały należy obcinać
przy samej podłodze aby nie uszkodzić poszkodowanego,

−

otwieranie drzwi – należy używać rozpieracza, którym

rozpieramy między słupkiem a drzwiami w celu zrobienia
przestrzeni i otwarcia drzwi. Trzeba także pamiętać, że nie
wolno zmniejszać wytrzymałości konstrukcji pojazdu przez
otwieranie tylnych drzwi.

−

po uzyskaniu dostępu się do poszkodowanych, udzielamy im

niezbędnej pomocy w postaci np. założenia kołnierza
ortopedycznego, opatrunków itp. (w zależności od sytuacji),
następnie wyciągamy ich i przekazujemy służbom medycznym.
Jednocześnie usuwamy ewentualne wycieki. Miejsce zdarzenia
zabezpieczamy i przekazujemy Policji.

3.

III. Zakończenie zajęć.
1) Podsumowanie zajęć.
2) Omówienie błędów.
3) Podanie literatury do samokształcenia.
4) Porządkowanie I konserwacja sprzętu.

10 min

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące prowadzenia działań

ratowniczych podczas wypadków drogowych,

2) odszukać w instrukcjach obsługi i dokumentacji techniczno–ruchowej sposób

posługiwania się sprzętem hydraulicznym przeznaczonym do ratownictwa drogowego,

3) przeprowadzić ćwiczenie zgodnie z założeniami i planem ćwiczenia,
4) omówić przeprowadzenie ćwiczenia i dokonać analizy ewentualnych błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac ćwiczebny w jednostce szkoleniowej,

−

samochód GBA 2/25 z wyposażeniem,

−

samochód ratownictwa technicznego SRt z wyposażeniem,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

W zakładzie produkującym mrożonki dochodzi do rozszczelnienia głównego zbiornika

z amoniakiem i wycieku. O godzinie 16.00 MSK otrzymuje zgłoszenie awarii od Prezesa
chłodni i dysponuje do działań sekcję ratownictwa chemicznego. Na miejsce akcji wyjeżdża
GCBA 5/32 i SRch z JRG–2 (grupa specjalistyczna ratownictwa chemicznego) oraz GBA
2/25 z JRG–1. Po przyjeździe na miejsce akcją kieruje dowódca sekcji z JRG–2. KDR po
dokonaniu rozpoznania zgłasza potrzebę dodatkowych sił i środków. MSK dysponuje zastęp
SRch z JRG–3 oraz SOP wraz z dowódcą sekcji z JRG–3. Równocześnie dysponuje do
działań dowódcę JRG–2 samochodem operacyjnym SOP w celu przejęcia kierowania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

plutonem. Przeprowadź ćwiczenie na terenie zakładu, w którym znajdują się instalacje
technologiczne z amoniakiem.
Ćwiczenie przebiega wg harmonogramu:

Czas

astrono

miczny

Czas

Opera

cyjny

Sytuacja na miejscu

zdarzenia

Decyzje i czynności

16.00

0.00

Powstaje wyciek amoniaku w
głównym zbiorniku.

Prezes chłodni powiadamia telefonicznie o
zdarzeniu jednostki ratownicze PSP.

16.02

0.02

Wyciek rozprzestrzenia się.

MSK dysponuje w kolejności jednostki
ratownicze:

−

JRG–2 – GCBA 5/32

−

JRG 2 – SRch

−

JRG 1 – GBA 2/25

16.07

0.07

Dojazd GCBA, SRch z JRG–2.
Obłok amoniaku
rozprzestrzenia się.
Zagrożone skażeniem są
przyległe budynki.
Zastęp SRch zakłada ubrania
gazoszczelne i aparaty ODO.
Trwa ewakuacja pracowników.

Wstępna ocena sytuacji KDR (dowódca
sekcji JRG–2), podaje do MSK potrzebę
zadysponowania dodatkowych sił i środków,
Pogotowia Ratunkowego (symulacja –
zabezpieczenie ratowników), Policji
(zamknięcie ulicy). MSK dysponuje SRch i
SOP z dowódcą sekcji z JRG–3.
Prowadzenie ewakuacji – zastęp GCBA 5/32.

16.11

0.11

Dojazd GBA 2/25 z JRG–1.

Budowa kurtyny wodnej przez zastęp GBA.

16.15

0.15

Chmura toksycznego gazu
obejmuje połowę terenu
chłodni. Dojazd SOP
z dowódcą JRG–2,
dojazd radiowozu Policji,
Pogotowia Ratunkowego.

Rozpoznanie substancji, wyznaczenie strefy
niebezpiecznej, podział terenu akcji na strefy
– zastęp SRch oraz GCBA – JRG–2.
Przejęcie dowodzenia przez dowódcę JRG–2.
Policja dostaje zadanie wstrzymania ruchu na
ulicy. Pogotowie stanowi zabezpieczenie.

16.20

0.20

Zakończono ewakuację
pracowników zakładu.
Dojazd SRch i SOP z dowódcą
sekcji z JRG–3

Decyzja KDR: podział terenu akcji
na dwa odcinki bojowe:
I OB – strefa I – bezpośrednich działań w
ubraniach gazoszczelnych, SRch z JRG–2 i
SRch z JRG–3, d–ca sekcji (DOB) z JRG–2
II OB – poza I strefą – GCBA 5/32 i
GBA 2/25 – d–ca sekcji (DOB) z JRG–3

16.26

0.26

Chmura gazu rozproszona
prądami wody. Następuje
reakcja wody z amoniakiem,
w wyniku czego powstaje
woda amoniakalna.

KDR wydaje polecenie o przeprowadzeniu
szczegółowego rozpoznania przez zastęp
SRch z JRG–2 oraz SRch z JRG–3.
Ratownicy w ubraniach gazoszczelnych
wchodzą na podest zbiornika w celu
szczegółowego rozpoznania .

16.31

0.31

Sytuacja zostaje opanowana.

KDR wydaje polecenie uszczelnić główny
zbiornik z amoniakiem, przystąpić do
neutralizacji rozlanego amoniaku przy
pomocy rozproszonych prądów wody oraz
uszczelnić dostęp do kanału burzowego –
SRch z JRG–2 i SRch z JRG–3.

16.41

0.41

Zbiornik główny uszczelniony.
Trwa zbieranie rozlanej
substancji.

Ratownicy zbierają substancje do
specjalnych pojemników – zastęp SRch z
JRG–2 i SRch z JRG–3.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

17.00

1.00

Zakończenie zbierania
substancji.

KDR zleca budowę stanowiska do
dekontaminacji ubrań i sprzętu – zastęp
GCBA z JRG–2 oraz GBA z JRG–1.

17.10

1.10

Trwa dekontaminacja ubrań i
sprzętu.

KDR zleca neutralizację zebranej substancji
– zastęp SRch JRG–3.

17.35

1.35

Zakończenie neutralizacji
substancji. Zakończenie
dekontaminacji.

KDR poleca wszystkim zastępom zwinięcie
sprzętu.

17.50

1.50

Zakończenie zbierania sprzętu.
Trwa przekazanie terenu akcji
właścicielowi chłodni.

KDR otrzymuje informacje o zwinięciu
sprzętu.

18.00

2.00

Zakończenie ćwiczeń.

Omówienie realizacji ćwiczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące prowadzenia działań

podczas ratownictwa chemicznego,

2) odszukać w instrukcjach obsługi i dokumentacji technicznej wyposażenie samochodów

SRch i sposób posługiwania się sprzętem przeznaczonym do ratownictwa chemicznego,

3) przeprowadzić ćwiczenie zgodnie z założeniami i harmonogramem ćwiczenia,
4) omówić przeprowadzenie ćwiczenia i dokonać analizy ewentualnych błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

uzgodniony z właścicielem teren zakładu z urządzeniami technologicznymi,

−

samochód GBA 2/25 i GCBA 5/32 z wyposażeniem,

−

samochód ratownictwa chemicznego SRch z wyposażeniem,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zadania realizowane podczas działań gaśniczych?





2) wymienić czynności wykonywane przez poszczególnych

funkcyjnych podczas działań gaśniczych?





3) wyjaśnić, jakie czynności podejmuje sekcja po przyjeździe do

miejsca pożaru?





4) wymienić podstawowe czynności wykonywane podczas działań

ratowniczych przy wypadkach komunikacyjnych?





5) scharakteryzować zagrożenia mogące wystąpić podczas działań przy

wypadkach komunikacyjnych?





6) określić, jakie zasady należy zachować przy demontażu samochodu

podczas ratownictwa drogowego?





7) wyjaśnić, jakie etapy działania można wyróżnić podczas akcji

ratownictwa chemiczno–ekologicznego?





8) określić, jakie fazy działania wyróżniamy podczas prowadzenia akcji

zbierania rozlewów olejowych z powierzchni wody?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

9) określić, jakie zasady bezpieczeństwa obowiązują podczas działań

ratowniczych w dziadzinie ratownictwa chemicznego?





10) wyjaśnić, jakie zadania spoczywają na poszczególnych zastępach

sekcji ratownictwa chemicznego?





11) określić, na czym polegają działania ratownicze podczas katastrof

budowlanych?





12) wyjaśnić, jakie czynności należą do podstawowych działań PSP

podczas awarii i katastrof budowlanych?





13) scharakteryzować podstawowe działania organizacyjne zapewniające

bezpieczeństwo ratowników na miejscu katastrofy budowlanej?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

4.4. Operacyjne zasady funkcjonowania krajowego systemu

ratowniczo-gaśniczego

4.4.1. Materiał nauczania

Zasady organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego

Problemy dotyczące skoordynowania działań wielu podmiotów ratowniczych w Polsce

sprawiły, że twórcy ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz o Państwowej Straży Pożarnej
rozszerzyli zakres zadań staży pożarnej o ratownictwo techniczne, chemiczne, ekologiczne,
medyczne i inne. Z chwilą przyjęcia przez parlament takiego rozwiązania, utworzono
formację wiodącą w realizacji tych zadań. Została nią Państwowa Straż Pożarna, którą
zobowiązano do zorganizowania Krajowego Systemu Ratowniczo–Gaśniczego, jako
podstawy bezpieczeństwa publicznego państwa w zakresie ochrony życia i mienia przed
pożarami, klęskami żywiołowymi lub innymi miejscowymi zagrożeniami.

Krajowy

System

Ratowniczo–Gaśniczy

(KSRG)

stanowi

integralną

część

bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmującą w celu ratowania życia, zdrowia, mienia
lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych
lub innych miejscowych zagrożeń. Konstrukcja systemu zakłada, że zasady realizacji
podstawowych zadań ratowniczych są niezmienne i dostosowane do specyfiki wszelkiego
rodzaju zdarzeń, również masowych lub klęsk żywiołowych, kiedy siły i środki ratownicze są
niewystarczające, a organizacja działań ratowniczych wymaga modyfikacji priorytetów oraz
dokonania uproszczeń w procedurach działania.

Zgodnie z właściwością terytorialną KSRG tworzą oraz koordynują jego funkcjonowanie,

następujące organy władzy:

−

wójt (burmistrz lub prezydent miasta) w zakresie zadań ustalonych przez wojewodę,

−

starosta, który określa zadania i kontroluje wykonywanie zadań na obszarze powiatu,

a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, środowiska i mienia zarządza
systemem przy pomocy zespołu ds. ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa,

−

wojewoda, który określa zadania i kontroluje ich wykonywanie na obszarze

województwa, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, środowiska
i mienia zarządza systemem przy pomocy zespołu ds. ochrony przeciwpożarowej
i ratownictwa.

Organem Centralnym administracji rządowej w sprawach organizacji KSRG oraz ochrony

przeciwpożarowej jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, który zgodnie
z Ustawą o PSP, ma za zadanie kierowanie krajowym systemem ratowniczo–gaśniczym,
a w szczególności:

−

dysponowanie podmiotami KSRG na obszarze kraju poprzez swoje stanowisko

kierowania,

−

ustalanie zbiorczego planu sieci podmiotów KSRG,

−

ustalanie planu rozmieszczania na obszarze kraju sprzętu specjalistycznego w ramach

KSRG,

−

dysponowanie odwodami operacyjnymi i kierowanie ich siłami,

−

dowodzenie działaniami ratowniczymi, których rozmiary lub zasięg przekraczają

możliwości sił ratowniczych województwa,

−

organizowanie centralnego odwodu operacyjnego oraz przeprowadzenie inspekcji

gotowości operacyjnej podmiotów KSRG, których siły i środki tworzą centralny odwód
operacyjny,

−

analizowanie działań ratowniczych prowadzonych przez podmioty KSRG,

−

ustalanie sposobu przeprowadzania inspekcji gotowości operacyjnej podmiotów KSRG.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

KSRG zorganizowany jest w sposób zapewniający jego ciągłe funkcjonowanie

na oszczególnych poziomach tj:

−

powiatowym, jako podstawowym poziomie wykonawczym działań ratowniczych

na bszarze gmin i powiatu,

−

wojewódzkim, jako poziomie wspomagania i koordynacji działań ratowniczych

na bszarze województwa,

−

centralnym, jako poziomie wspomagania i koordynacji działań ratowniczych na obszarze

kraju.

System funkcjonuje w dwóch stanach:

−

stałym czuwaniu i doraźnym reagowaniu, polegającym na podejmowaniu działań

ratowniczych przez własne siły i środki powiatu i gmin,

−

wykonywaniu działań ratowniczych wymagających użycia sił i środków spoza powiatu,

wtedy uruchamiany jest poziom wspomagania i koordynacji ze szczebla wojewódzkiego,
a przy dużych lub złożonych działaniach ratowniczych ze szczebla centralnego.

Poziom powiatu jest szczególnie ważnym poziomem systemu, ponieważ tam są

przyjmowane wszelkie zgłoszenia o zdarzeniach wymagających podjęcia działań
ratowniczych w oparciu o procedury ujęte w planach ratowniczych oraz realizowane są
działania ratownicze, również wtedy gdy siły i środki są niewystarczające i wymagają
wsparcia z poziomu wojewódzkiego lub krajowego. Struktura KSRG w poszczególnych
powiatach zależy od rodzaju zagrożeń i sieci jednostek ratowniczych, a ta natomiast zależna
jest od możliwości włączenia do systemu, poza jednostkami ochrony przeciwpożarowej,
innych służb i podmiotów funkcjonujących na obszarze powiatu, na podstawie decyzji
starosty jak i umowy cywilno–prawnej podpisanej ze starostą. Dysponowanie jednostek
systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa
się poprzez powiatowe stanowisko kierowania PSP, współdziałające ze stanowiskami
dyżurnymi administracji samorządowej wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) i starostów
oraz zintegrowane z punktami alarmowymi komponentów systemu (selektywne
wywoływanie Ochotniczych Straży Pożarnych, alarmowanie pogotowia ratunkowego,
jednostek organizacyjnych Policji oraz organizacji pozarządowych). System ratowniczy jest
podstawowym narzędziem starosty służącym do realizacji zadań ratowniczych na obszarze
powiatu w pożaru, klęski żywiołowej lub likwidacji innych miejscowych zagrożeń.

Zapewnienie skutecznych warunków realizacji bieżących zadań ratowniczych przez

jednostki KSRG na obszarze powiatu leży w gestii starosty, który:

−

uzgadnia wspólne działanie tych jednostek,

−

zatwierdza plany ratownicze oraz programy działania powiatowych służb, inspekcji

i straży

−

oraz innych jednostek organizacyjnych powiatu w zakresie ich udziału w KSRG,

−

określa zadania KSRG na obszarze powiatu oraz kontroluje ich realizację,

−

uwzględnia w projekcie budżetu powiatu niezbędne środki finansowe na skuteczne

działania ratownicze powiatowych służb, inspekcji i straży oraz innych jednostek
organizacyjnych powiatu oraz dysponuje rezerwę budżetową powiatu,

−

powołuje i przewodniczy powiatowemu zespołowi reagowania kryzysowego.

W sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska oraz w stanach

kryzysu starosta kieruje systemem ratowniczo–gaśniczym w zakresie:

−

określania celów do osiągnięcia i priorytetów działań ratowniczych,

−

zabezpieczenia logistyki dla sił ratowniczych i pomocniczych,

−

zapewnienia minimalnych wymogów do przetrwania ludności na obszarach (lub

skutecznych obiektów) dotkniętym zdarzeniem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

−

nadzorowania realizacji przydzielonych zadań oraz monitorowania przebiegu działań

ratowniczych.

Dla odpowiedniego przygotowania powiatu do zwalczania powstałych zagrożeń

i usuwania ich skutków oraz koordynacji działań ratowniczych starostowie posiadają
narzędzia w postaci:

−

planów ratowniczych zawierających podstawowe zadania i procedury postępowania

na ypadek zagrożeń,

−

powiatowego zespołu reagowania kryzysowego, który jest organem doradczym starosty,

−

powiatowego centrum zarządzania kryzysowego.

W sytuacji gdy siły i środki systemu ratowniczo–gaśniczego okażą się niewystarczające

lub zdarzenie swym zasięgiem wykracza poza obszar powiatu, uruchamiany jest wyższy
poziom KSRG – poziom wojewódzki. Kierowanie działaniami w takiej sytuacji przejmuje
komendant wojewódzki lub upoważniony przez niego oficer.

Poziom wojewódzki – pełni rolę wspomagającą i koordynującą w sytuacjach

wymagających użycia sił i środków spoza powiatu, w którym ma miejsce zdarzenie.
Do odstawowych sił i środków KSRG na poziomie województwa, zalicza się odwód
operacyjny z grupami specjalistycznymi oraz krajowa baza sprzętu specjalistycznego.
Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów
współdziałających odbywa się poprzez wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa
PSP, współdziałające z centrami zarządzania kryzysowego wojewodów oraz administracją
zespoloną (np. Komendantem Wojewódzkim Policji, Wojewódzkim Inspektorem Ochrony
Środowiska, Wojewódzkim Inspektorem Nadzoru Budowlanego, Wojewódzkim Inspektorem
Sanitarnym,) i niezespoloną (Oddziałem Straży Granicznej, Zarządem Gospodarki Wodnej,
Urzędem Żeglugi Śródlądowej, WKU i innymi). Wojewoda poprzez wojewódzki zespół
reagowania kryzysowego pełni rolę w zakresie koordynacji działań jednostek KSRG
z odmiotami współdziałającymi z systemem na terenie województwa. Procedury działania
i ruchamiania systemu ratowniczo–gaśniczego na poziomie województwa, w odniesieniu
do oszczególnych typów zagrożeń, są określone w wojewódzkim planie ratowniczym. Plan
ratowniczy zatwierdza wojewoda. W przypadku zdarzenia, gdy siły i środki KSRG na
poziomie województwa okażą się niewystarczające lub zdarzenie wykracza poza obszar
województwa, uruchamiany jest najwyższy poziom systemu ratowniczego – poziom
centralny. Kierowanie działaniami ratowniczymi, możliwości sił i środków poziomu
wojewódzkiego przejmuje Komendant Główny PSP lub upoważniony przez niego oficer.

Poziom centralny pełni rolę wspomagającą i koordynacyjną w sytuacjach wymagających

użycia sił i środków spoza województwa, w którym ma miejsce zdarzenie. Podstawowe siły
i środki krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego na poziomie centralnym, to centralny
odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi, krajowe bazy sprzętu specjalistycznego oraz
siły i środki szkół PSP. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz
alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa się poprzez KCKRiOL. Uruchamianie
poziomów wspomagania /wojewódzkiego i centralnego/ następuje na żądanie kierującego
działaniami ratowniczymi poprzez powiatowe stanowisko kierowania – przy uruchamianiu
poziomu wojewódzkiego i wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa – przy
uruchamianiu poziomu centralnego. W przypadku zagrożeń wymagających współdziałania na
szczeblu centralnym podmiotów KSRG z podmiotami innych resortów, rolę koordynatora
pełni minister właściwy do spraw wewnętrznych przy pomocy Zespołu do Spraw
Kryzysowych i Centrum Zarządzania Kryzysowego tworzonego na bazie KCKRiOL.

System wspomagają na zasadzie zawartych porozumień służby, inspekcje i straże m.in.

Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (SAR), Stacje Ratownictwa Górniczego, Policja,
Straż Graniczna, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Państwowa Agencja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

Atomistyki, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz organizacje pozarządowe, jak:
GOPR, WOPR, TOPR, Aeroklub Polski, ZHP, Polska Misja Medyczna, PCK i inne.

Szczegółowe zasady organizacji i funkcjonowania KSRG zawarte są w Rozporządzenie

Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999r. (DZ. U. Nr 111, poz.
1311).

Działalność operacyjna Państwowej Straży Pożarnej.

Komendy PSP są to organy terenowe Komendy Głównej PSP, których zadaniem jest

zajmowanie się ochroną przeciwpożarową na terenie działania. Ochrona przeciwpożarowa
polega na realizacji przedsięwzięć i czynności zapobiegawczych powstawaniu pożarów, klęsk
żywiołowych oraz zgromadzenie sił i środków potrzebnych do prowadzenia działań
ratowniczych. Struktura organizacyjna komend Państwowej Straży Pożarnej zorganizowana
jest w oparciu o regulaminy organizacyjne.

Jedną z podstawowych działalności komend PSP jest działalność operacyjna.

Na oszczególnych poziomach KSRG funkcjonują odpowiednie typy komend PSP, w których
działaniami operacyjnymi zajmują się wyznaczone komórki organizacyjne.

W Komendzie Głównej PSP zagadnieniami operacyjnymi zajmuje się Krajowe Centrum

Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności, w skład którego wchodzą:

−

Wydział Koordynacji Ratownictwa;

−

Wydział Informatyki i Informatyzacji ;

−

Wydział Planowania Operacyjnego i Analiz;

−

Wydział Odwodów Operacyjnych i Inspekcji;

−

Wydział Łączności;

−

Samodzielne stanowiska specjalistów do spraw ratownictwa specjalistycznego.

Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności realizuje w imieniu

Komendanta Głównego następujące zadania:

−

koordynowanie

funkcjonowania

krajowego

systemu

ratowniczo–gaśniczego,

a w szczególności:

−

określanie zadań operacyjnych krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

ustalanie zbiorczego planu sieci jednostek krajowego systemu ratowniczo–

gaśniczego,

−

koordynowanie działań ratowniczych krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego

na bszarze kraju, w szczególności, których rozmiar lub zasięg przekracza możliwości
sił ratowniczych województwa, na obszarze, którego prowadzone są te działania,

−

przygotowanie i koordynowanie udziału jednostek krajowego systemu ratowniczo–

gaśniczego w międzynarodowych działaniach ratowniczych oraz akcjach pomocy
humanitarnej na obszarze kraju i poza jego granicami,

−

organizowanie udziału jednostek krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego

w międzynarodowych ćwiczeniach ratowniczych w kraju i poza jego granicami,

−

podejmowanie inicjatyw organizacyjno–technicznych w zakresie systemów

teleinformatycznych wspomagania dowodzenia, usprawniających alarmowanie
i dysponowanie jednostek krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

określanie zasad obiegu informacji w zakresie reagowania kryzysowego między

stanowiskami koordynacji ratownictwa w komendach Państwowej Straży Pożarnej,

−

opracowywanie i weryfikowanie procedur postępowania ratowniczego;

−

kierowanie krajowym systemem ratowniczo–gaśniczym, a w szczególności:

−

zapewnienie funkcjonowania Stanowiska Kierowania Komendanta Głównego,

−

dysponowanie jednostkami krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego na obszarze

kraju,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

−

bieżące analizowanie zasobów sił i środków krajowego systemu ratowniczo–

gaśniczego,

−

organizowanie centralnego odwodu operacyjnego Komendanta Głównego,

−

dysponowanie jego sił i środków oraz koordynacja ich działań,

−

przeprowadzanie ćwiczeń i manewrów centralnego odwodu operacyjnego

Komendanta Głównego,

−

dysponowanie jednostek krajowego systemu ratowniczo gaśniczego, do działań

ratowniczych i ćwiczeń, poza granice kraju w ramach podpisanych umów wzajemnej
pomocy transgranicznej,

−

sporządzanie analizy i prognozy zagrożeń krótkoterminowych,

−

analizowanie działań ratowniczych prowadzonych przez podmioty krajowego

systemu ratowniczo–gaśniczego,

−

przeprowadzanie inspekcji gotowości operacyjnej podmiotów systemu ratowniczo–

gaśniczego, których siły i środki tworzą centralny odwód operacyjny,

−

integrowanie krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego z innymi podmiotami

ratowniczymi oraz podmiotami współdziałającymi i wspomagającymi;

−

pozyskiwanie informacji z systemów wczesnego ostrzegania i systemów monitoringu;

−

sporządzanie dobowych, doraźnych oraz dyrektywnych raportów sytuacyjnych,

−

zapewnienie całodobowej grupy operacyjnej do podjęcia działań na poziomie

strategicznym wraz ze środkami transportu;

−

koordynowanie udziału grup ratowniczych Państwowej Straży Pożarnej w działaniach

ratowniczych, akcjach poszukiwawczo–ratowniczych lub akcjach humanitarnych
prowadzonych poza granicami państwa;

−

uczestniczenie w opracowywaniu analiz zabezpieczenia operacyjnego i potrzeb

sprzętowych krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego;

−

udział w organizowaniu krajowych i międzynarodowych ćwiczeń ratowniczych;

−

koordynowanie opracowywania planów ratowniczych i analiz zabezpieczenia

operacyjnego województw;

−

koordynowanie udziału zagranicznych służb ratowniczych do działań ratowniczych

na bszarze kraju w ramach podpisanych umów o wzajemnej pomocy transgranicznej;

−

wykonywanie czynności planistycznych na wypadek nadzwyczajnych zagrożeń;

−

administrowanie siecią i systemami informatycznymi Komendy Głównej oraz

zapewnienie utrzymania ciągłości działania urządzeń informatycznych i aplikacji
użytkowych;

−

zapewnienie łączności telefonicznej wewnętrznej i zewnętrznej oraz radiowej Komendy

Głównej;

−

określanie kierunków rozwoju oraz zasad organizacji systemów łączności na potrzeby

krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego;

−

określanie kierunków rozwoju oraz zasad organizacji systemów informatycznych

na otrzeby krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego;

−

zapewnianie warunków pracy Rządowemu Zespołowi Koordynacji Kryzysowej.

W komendach wojewódzkich zagadnienia operacyjne przypisane są do Wydziałów

Planowania Operacyjnego, w tym Wojewódzkie Stanowisko Koordynacji Ratownictwa
(WSKR). Do zakresu działania Wydziału Planowania Operacyjnego, w tym WSKR należy
w szczególności:

−

nadzór nad realizacją zadań podległych jednostek organizacyjnych PSP w zakresie

funkcjonowania KSRG na terenie województwa,

−

sprawowanie nadzoru nad przygotowaniem do działań ratowniczych jednostek ochrony p.

poż. wchodzących do KSRG,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

−

analizowanie i ocena działań ratowniczo–gaśniczych jednostek oraz nadzór nad realizacją

wniosków wynikających z tych analiz,

−

określenie zasad organizacji, funkcjonowania, oceny sprawności i skuteczności systemu

ratowniczo – gaśniczego,

−

organizowanie współdziałania systemu ratowniczo – gaśniczego PSP z innymi służbami

ratowniczymi,

−

określenie zasad operacyjnego zabezpieczenia miejscowości , obszarów , zakładów pracy

i obiektów,

−

planowanie rozmieszczenia, wyposażenia i liczebności jednostek ratowniczo–gaśniczych,

−

organizacja odwodów operacyjnych w tym sztabu akcji ratowniczych i określenie zasad

ich dysponowania oraz współdziałania,

−

badanie i analizowanie przebiegu akcji ratowniczo – gaśniczych,

−

realizowanie zadań związanych z taktyką działań ratowniczo–gaśniczych,

−

analizowanie i ocena działań jednostek oraz nadzór nad realizacją wniosków

wynikających z tych analiz,

−

doskonalenie dowodzenia działaniami ratowniczo – gaśniczymi.

W komendach powiatowych (miejskich) zagadnienia operacyjne prowadzą Wydziały

Operacyjno–Szkoleniowe wraz z powiatowymi stanowiskami kierowania (PSK lub MSK).
Do ich zadań operacyjnych w szczególności należy:

−

analizowanie stanu zabezpieczenia operacyjnego na obszarze powiatu oraz

przygotowanie komendy miejskiej do organizacji działań ratowniczych, w tym w czasie
nadzwyczajnych zagrożeń, katastrof lub klęsk żywiołowych, a także nadzór nad
prawidłowością prowadzenia akcji ratowniczych;

−

opracowywanie planów ratowniczych i ich bieżąca aktualizacja;

−

przyjmowanie zgłoszeń o wystąpieniu zdarzeń niebezpiecznych i dysponowanie

niezbędnych sił i środków do ich likwidacji, ewentualnie przekierowanie zgłoszeń
do łaściwych służb;

−

koordynacja działań ratowniczych lub kierowanie siłami i środkami zaangażowanymi

w ziałania ratownicze na obszarze powiatu;

−

przygotowywanie dokumentacji w sprawach dotyczących tworzenia, przekształcania lub

likwidacji jednostek ochrony przeciwpożarowej i jednostek ratowniczo–gaśniczych;
analizowanie stanu wyposażenia jednostek ratowniczo–gaśniczych i innych jednostek
KSRG oraz przedstawianie wniosków w tym zakresie;

−

zapewnienie funkcjonowania stanowiska kierowania, ustalanie potrzeb w zakresie jego

wyposażenia w sprzęt i urządzenia umożliwiające dysponowanie oraz kierowanie siłami
i rodkami KSRG na obszarze działania oraz umożliwiające współpracę z Wojewódzkim
Stanowiskiem Koordynacji Ratownictwa;

−

sporządzanie analiz i wniosków z działań ratowniczych prowadzonych przez jednostki

KSRG, prowadzenie ewidencji zaistniałych zdarzeń oraz wydawanie niezbędnych
zaświadczeń;
współdziałanie przy planowaniu systemów łączności dyspozycyjnej, dowodzenia
i współdziałania, a także systemów alarmowania na obszarze działania oraz obsługa
urządzeń monitoringu pożarowego i alarmowania;

−

przygotowywanie

projektów

umów

zawieranych

z

jednostkami

ochrony

przeciwpożarowej, innymi służbami, inspekcjami, strażami, instytucjami oraz
podmiotami, które dobrowolnie zgodziły się współpracować w akcjach ratowniczych;

−

nadzorowanie gotowości operacyjnej JRG oraz innych podmiotów KSRG, analizowanie

gotowości operacyjno – technicznej na podstawie raportów dobowych oraz
prowadzonych kontroli, a także przedstawienie wniosków w tym zakresie;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

−

przeprowadzanie inspekcji gotowości operacyjnej JRG oraz OSP na obszarze powiatu

pod względem przygotowania do działań ratowniczych;

−

przygotowanie do działań w ramach odwodów operacyjnych, współdziałanie w zakresie

operacyjnego zabezpieczenia powiatów sąsiednich;

−

koordynowanie prac w zakresie funkcjonowania KSRG;

−

prowadzenie ewidencji jednostek wchodzących w skład KSRG na obszarze działania;

nadzór nad organizacją oraz uzgadnianie sposobów połączenia systemu monitoringu
pożarowego z komendą miejską;

−

bieżące informowanie rzecznika prasowego komendanta miejskiego o szczególnych

zdarzeniach, odnotowanych w powiecie i postępie akcji ratowniczych.

Zasadniczą i podstawową rolę operacyjną w Państwowej Straży Pożarnej pełnią jednostki

ratowniczo–gaśnicze, które biorą udział we wszelkiego rodzaju zdarzeniach mających na celu
przede wszystkim ratowania życia, zdrowia i mienia ludzkiego.

Jednostki ratowniczo – gaśnicze na terenie swojego działania prowadzą akcje

ratowniczo– gaśnicze, usuwają skutki zdarzeń oraz likwidują zagrożenia. W sytuacji, gdy siły
i środki są w danych działaniach niewystarczające lub zachodzi potrzeba użycia
specjalistycznego sprzętu, do zdarzenia dysponowane są w zależności od potrzeby i sytuacji
siły i środki z innych JRG, również spoza powiatu, czy też spoza województwa.

Zasady przeprowadzania inspekcji gotowości bojowej

Gotowość bojowa jest to utrzymanie stanu, który zapewnia natychmiastowe i skuteczne

użycie przez osoby pełniące służbę środków, sprzętu oraz urządzeń stanowiących
wyposażenie jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Celem sprawdzenia stanu gotowości bojowej jednostek taktycznych, przygotowania

do ziałań w terenie, na którym te jednostki prowadzą działalność są prowadzone inspekcje
gotowości operacyjno–technicznej.

Są trzy rodzaje inspekcji:

−

inspekcja kompleksowa – celem tej inspekcji jest wszechstronne sprawdzenie zdolności

do realizacji nałożonych zadań przez JRG,

−

inspekcja doraźna – celem tej inspekcji jest ustalenie aktualnej (dobowej) zdolności JRG

do podejmowania działań ratowniczo–gaśniczych,

−

inspekcja problemowa – polegająca na szybkim sprawdzeniu wybranych jednostek albo

tematów wynikających z bieżących potrzeb realizacji zadań liniowych.

W zakres tematyczny inspekcji wchodzą takie zagadnienia, jak:

−

stan organizacyjny JRG na dzień inspekcji:

−

zgodność stanu osobowego służy z grafikiem i książka podziału bojowego,

−

określenie możliwości pełnej realizacji zdań przez JRG w oparciu o analizę sił

i środków podziału bojowego,

−

realizacja doskonalenia zawodowego:

−

sprawdzenie zgodności harmonogramu szkolenia z faktyczną jego realizacją,

−

dokonanie hospitacji zajęć szkoleniowych,

−

ocena członków załogi – wygląd zewnętrzny, dyscyplina, kompletność umundurowania

i uzbrojenia osobistego,

−

wykonanie ćwiczenia praktycznego, które może być zlecone do wykonania

w następujących do wyboru formach:

−

ćwiczenie ze sprzętem (gaśniczy, ochronny, ratowniczy),

−

ćwiczenie taktyczno bojowe (według ustaleń kontrolującego),

−

funkcjonowanie stanowiska kierowania, punktu alarmowego:

−

stan, przygotowanie oraz aktualność dokumentacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

−

stan techniczny urządzeń i sprzętu będącego na wyposażeniu stanowiska: sprzęt

łączności radiowo–telefoniczny, sprzęt alarmowania, pozostały sprzęt,

−

przygotowanie zawodowe oraz umiejętność posługiwania się dokumentacją oraz

obsługi urządzeń technicznych:

−

w zakresie teoretycznej znajomości zadań i obowiązków,

−

w zakresie praktycznej obsługi sprzętu i urządzeń technicznych,

−

przeprowadzenie ćwiczenia praktycznego w zakresie doboru i dysponowania
sprzętu w różnych wariantach potencjalnych zdarzeń oraz wykorzystania
i nawiązywania współpracy z innymi służbami i instytucjami w ramach
organizowania akcji ratowniczo gaśniczych,

−

zabezpieczenie techniczne:

−

sprawność techniczna i konserwacja samochodów oraz sprzętu i wyposażenia

pozostającego w podziale bojowym,

−

kompletność sprzętu i wyposażenia zgodnie z dokumentacją ewidencyjną JRG,

−

umiejętność obsługi samochodów oraz sprzętu i wyposażenia (znajomość

parametrów techniczno ruchowych),

−

łączność:

−

stan techniczny sprzętu łączności (sprawność, konserwacja),

−

umiejętność obsługi i prowadzenia rozmów,

−

pozwolenie na pracę UKF MSW,

−

instrukcje i regulaminy obsługi sprzętu i urządzeń.

Wyróżnia się następujące formy kontroli:

−

lustracja – przy sprawdzaniu wyglądu zewnętrznego stanu technicznego sprzętu,

−

obserwacja – stosuje się przy realizacji zadań przestrzeganiu regulaminu,

−

test – stosuje się przy sprawdzaniu wiadomości teoretycznych załóg oraz sprawności

fizycznej,

−

badanie dokumentów – podczas sprawdzania testów sprzętu,

−

hospitacja – podczas zajęć szkoleniowych i ćwiczeń,

−

ćwiczenie praktyczne – czyli sprawdzenie umiejętności wykonywania zadań na terenie
jednostki lub wybranego zakładu.

Zasady opracowywania i uzgadniania planów ratowniczych

Zgodnie z rozporządzeniem MSWiA z dnia 29 grudnia 1999r. w sprawie szczegółowych

zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego, jednym z zagadnień
niezbędnych do właściwego funkcjonowania KSRG jest istnienie operacyjnych planów
ratowniczych. W związku z tym za opracowanie wojewódzkich planów ratowniczych
odpowiedzialni są komendanci wojewódzcy, natomiast na terenie powiatu odpowiedzialni
w tym zakresie są komendanci powiatowi (miejscy) PSP.

Przed opracowaniem planów powinna być przeprowadzona analiza zagrożeń dotycząca

występujących lub mogących występować na danym obszarze zagrożeń oraz uwzględniająca
gęstość zaludnienia, warunki geograficzno–topograficzne, stan infrastruktury, jak również
zagrożeń z obszarów sąsiadujących, w tym terenów objętych prawem górniczym, poligonów,
wód przybrzeżnych oraz terenów państw ościennych.

Ponadto powinna być wykonana analiza zabezpieczenia operacyjnego podległego

obszaru, określającą siły i środki niezbędne do ratowania życia, zdrowia, mienia i środowiska
oraz ograniczenia, likwidacji lub usuwania potencjalnych zagrożeń, przy uwzględnieniu sił
i środków własnych systemu oraz współdziałających z systemem na poszczególnych
poziomach jego funkcjonowania. Analizy te powinny być aktualizowane co najmniej raz
w roku. Są one podstawą ewentualnych korekt sieci podmiotów systemu na jego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

poszczególnych poziomach funkcjonowania oraz planowania i rozmieszczania sprzętu
specjalistycznego. Plany sprawdzane są poprzez organizację ćwiczeń aplikacyjnych
i praktycznych z udziałem podmiotów systemu oraz poddaje się aktualizacji co najmniej raz
w roku. Podmioty wchodzące w skład systemu na poszczególnych poziomach są obowiązane
do

przekazywania

odpowiednio

komendantowi

powiatowemu

(miejskiemu)

i wojewódzkiemu niezbędnych informacji do sporządzenia oraz aktualizacji analizy zagrożeń
i planów ratowniczych. Komendanci powiatowi (miejscy) oraz wojewódzcy uzgadniają plany
z podmiotami systemu w części dotyczącej zakresu ich zadań. Plany zatwierdzają, po
zasięgnięciu opinii właściwych terenowo zespołów do spraw ochrony przeciwpożarowej
i ratownictwa: starosta – dla terenu powiatu, oraz wojewoda – dla terenu województwa.

Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia

29 grudnia 1999r., określa podstawowe elementy składowe powiatowych i wojewódzkich
planów ratowniczych. Są nimi m.in.:

−

zadania dla podmiotów ratowniczych oraz podmiotów współpracujących z systemem

w zakresie alarmowania o zagrożeniu, prognozowania jego rozwoju, prowadzenia działań
ratowniczych oraz usuwania skutków zdarzenia.

−

rozmieszczenie podmiotów systemu według podziału:

−

Państwowa Straż Pożarna,

−

Ochotnicze straże pożarne,

−

Specjalistyczne grupy ratownicze,

−

krajowa baza sprzętu specjalistycznego, w tym miejsca składowania środków

gaśniczych, sorbentów, neutralizatorów oraz sprzętu logistycznego na potrzeby
zabezpieczenia działań ratowniczych,

−

pozostałe siły i środki systemu,

−

rozmieszczenie podmiotów współdziałających z systemem,

−

wykaz powiatowych, wojewódzkich i krajowych specjalistów do spraw ratownictwa,

−

zbiorczy wykaz sił i środków przeznaczonych do prowadzenia działań ratowniczych

w zakresie:

−

ratownictwa medycznego,

−

ratownictwa chemicznego i ekologicznego,

−

ratownictwa technicznego,

−

gaszenia pożarów,

−

walki z klęskami żywiołowymi,

−

zbiorczy wykaz sił i środków przeznaczonych do wsparcia kwatermistrzowskiego

i logistycznego działań ratowniczych,

−

wykaz szpitali posiadających możliwość przyjęcia poszkodowanych w wyniku zdarzeń

jednostkowych i masowych,

−

wykaz podmiotów odpowiedzialnych za przyjęcie ewakuowanej ludności do kwater

zastępczych lub tymczasowych oraz zabezpieczających potrzeby socjalne przy
zagrożeniu długotrwałym oraz w sytuacji zniszczenia mieszkań,

−

wykaz podmiotów realizujących działania z zakresu ładu i porządku, usuwania skutków

zdarzenia, w tym oczyszczania i usuwania odpadów po akcyjach oraz zabezpieczenia
sanitarno–epidemiologicznego,

−

zbiorcze zestawienie procedur:

−

przyjmowania informacji o zdarzeniu oraz alarmowania i dysponowania sił

i środków systemu w zależności od rodzaju i wielkości zdarzenia oraz sił
współdziałających z systemem,

−

powiadamiania podmiotów odpowiedzialnych za ostrzeganie ludności przy

prognozowanym lub istniejącym zagrożeniu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

−

powiadamiania przez powiatowe stanowiska kierowania:

−

starosty,

−

prezydenta (burmistrza, wójta),

−

członków powiatowego zespołu do spraw ochrony przeciwpożarowej
i ratownictwa,

−

członków sztabu komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej,

−

kierownictw podmiotów tworzących i wspomagających system na poziomie
powiatowym,

−

powiadamiania przez wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa:

−

Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa,

−

wojewody,

−

starostów,

−

członków wojewódzkiego zespołu do spraw ochrony przeciwpożarowej
i ratownictwa,

−

członków sztabu komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej,

−

dowódców odwodów operacyjnych,

−

kierownictw podmiotów tworzących i wspomagających system na poziomie
wojewódzkim,

−

alarmowania:

−

podmiotów odpowiedzialnych za transport i przyjęcie poszkodowanych,

−

podmiotów odpowiedzialnych za przyjęcie i zabezpieczenie potrzeb socjalnych
ewakuowanej ludności,

−

podmiotów

wspomagających

działania

ratownicze

oraz

zaplecze

kwatermistrzowsko–logistyczne sił systemu,

−

podmiotów wspierających psychicznie i humanitarnie ewakuowaną ludność,

−

podmiotów współdziałających z systemem,

−

funkcjonowania stanowisk kierowania oraz sił systemu podczas katastrof, klęsk

żywiołowych i sytuacji nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska,

−

postępowania podmiotów systemu przy zdarzeniach uwzględniających specyfikę

zagrożeń na danym obszarze operacyjnym,

−

zasady współdziałania:

−

sztabu lub kierującego działaniem ratowniczym z podmiotami systemu

i wspomagającymi system,

−

kierującego działaniem ratowniczym, sztabu lub stanowisk kierowania ze środkami

masowego przekazu,

−

kierującego

działaniem

ratowniczym,

sztabu

lub

stanowisk

kierowania

z zagranicznymi podmiotami ratowniczymi.

Załączniki do powiatowych planów ratowniczych powinny zawierać takie dane jak:

−

plan alarmowania i prowadzenia działań ratowniczych poszczególnych podmiotów

systemu,

−

sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego

miejscowego zagrożenia dla zakładów (zakładowe plany ratownicze),

−

plany działań ratowniczych na autostradach i drogach szybkiego ruchu,

−

plany działań ratowniczych na obszarach leśnych,

−

gminne plany ratownicze (dotyczy gmin posiadających plany ratownicze),

−

plany działań ratowniczych według potrzeb poszczególnych powiatów,

−

plan działania powiatowego zespołu do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

Załączniki do wojewódzkich planów ratowniczych powinny zawierać:

−

plany alarmowania i uruchamiania wojewódzkich odwodów operacyjnych oraz

krajowych Baz Sprzętu Specjalistycznego,

−

plany ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia z miast, gmin i powiatów na czas klęsk

żywiołowych lub sytuacji nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska,

−

powiatowe plany ratownicze,

−

plany działań ratowniczych według potrzeb poszczególnych województw,

−

plan działania wojewódzkiego zespołu do spraw ochrony przeciwpożarowej

i ratownictwa.

Zasady organizacji baz sprzętu specjalistycznego i środków gaśniczych

Bazy sprzętu specjalistycznego i środków gaśniczych są organizowane na potrzeby

działań ratowniczo–gaśniczych prowadzonych w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo–
Gaśniczego.

Krajowe bazy sprzętu specjalistycznego wchodzą w skład KSRG poziomu

wojewódzkiego oraz poziomu krajowego.

Sprzęt wchodzący w skład Krajowej Bazy Sprzętu Specjalistycznego (KBSS), jak

również środki gaśnicze będące w jej dyspozycji mogą być dysponowane do działań
ratowniczo–gaśniczych na terenie województwa przez WSKR., natomiast w sytuacji potrzeby
sprowadzania sprzętu lub środków z KBSS, znajdującej się na terenie innego województwa,
na wniosek WSKR dysponuje KCKRiOL. W sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń
Komendant Główny PSP może polecić uruchomienie sił i środków KSRG na poziomie
wojewódzkim i krajowym z innych województw.

W skład KBSS wchodzą Jednostki Ratowniczo–Gaśnicze (JRG), Komendy Powiatowe

(Miejskie) PSP, Komendy Wojewódzkie PSP, szkoły pożarnicze, które mają na wyposażeniu
zgromadzony sprzęt, który wykorzystywany jest również na co dzień przy prowadzeniu
działań ratowniczo–gaśniczych, w ramach funkcjonowania danej jednostki, a jednocześnie
stanowiący wyposażenie pododdziałów i oddziałów Centralnego Odwodu Operacyjnego
(COO). Podstawowy czynnik jaki miał wpływ na utworzenie KBSS było ich właściwe
umiejscowienie, na co składały się takie czynniki jak, rodzaj i wielkość występującego na
danym terenie zagrożenia (ustalone przeprowadzonymi analizami), równomierne
rozmieszczenie w stosunku do innych baz, jak również miejsce usytuowania ośrodków
miejskich, w których mogłyby być utworzone bazy.

W związku z tym krajowe bazy sprzętu specjalistycznego zostały zorganizowane

w podmiotach KSRG w takich miastach jak: Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice,
Kielce, Kraków, Lublin, Łódź, Olsztyn, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Wrocław.
Dla właściwego wyposażenia baz w sprzęt specjalistyczny i środki ustalono normatyw
sprzętu, który zawarty był w rozkazie Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej
z dnia 26 stycznia 1996r., w sprawie normatywów wyposażenia jednostek organizacyjnych
Państwowej Straży Pożarnej oraz zorganizowaniu krajowych baz sprzętu specjalistycznego
i środków gaśniczych i dysponowania tymi bazami. Zagadnienia te zostały zmienione
rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 22 września 2000 r.,
w sprawie szczegółowych zasad wyposażenia jednostek organizacyjnych PSP (Dz. U. Nr 93,
poz. 1035). Rozporządzenie to reguluje sprawy dotyczące wyposażenia jednostek
ratowniczo–gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej w pojazdy gaśnicze i specjalne oraz w
sprzęt i środki techniczne, normy wyposażenia w sprzęt specjalistyczny, pojazdy i środki
techniczne do ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego,
oraz normy wyposażenia krajowych baz sprzętu specjalistycznego i środków gaśniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

Rodzaj, ilość i rozmieszczenie sprzętu i pojazdów na terenie województwa ustala

komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, natomiast na terenie powiatu –
komendant powiatowy Państwowej Straży Pożarnej.

Na potrzeby działań ratowniczych prowadzonych przez jednostki wchodzące w skład

krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego utworzono w każdym województwie krajową
bazę sprzętu specjalistycznego i środków gaśniczych. Sprzęt i środki techniczne, które
wchodzą w skład bazy grupowane są w wyznaczonych jednostkach organizacyjnych PSP,
zapleczu warsztatowo–magazynowym Państwowej Straży Pożarnej oraz w jednostkach
włączonych do krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego.

Środki pianotwórcze, proszki gaśnicze, zwilżacze, substancje neutralizujące i sorbenty na

potrzeby działań ratowniczych prowadzonych przez jednostki włączone do krajowego
systemu ratowniczo–gaśniczego magazynuje się w bazach środków gaśniczych, których
lokalizację ustalają komendanci wojewódzcy Państwowej Straży Pożarnej.

Komendanci wojewódzcy Państwowej Straży Pożarnej ustalają indywidualnie,

z uwzględnieniem zagrożenia pożarowego terenu i liczby posiadanego sprzętu, bieżące
operacyjne zapasy środków gaśniczych w komendach powiatowych na ich potrzeby własne,
w ilości nie mniejszej niż:

−

dwukrotne napełnienie zbiorników środków pianotwórczych o pojemności do 800 l,

−

jednokrotne napełnienie zbiorników proszków gaśniczych.

Normę wyposażenia bazy, w sprzęt, pojazdy, urządzenia i zwierzęta określa załącznik

nr o rozporządzenia, natomiast normę wyposażenia bazy w środki gaśnicze określa załącznik
nr 9.

Zasady tworzenia i organizacja odwodów operacyjnych

Zasady tworzenia i organizację odwodów operacyjnych określa Rozporządzenie Ministra

Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999r, w sprawie szczegółowych
zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo gaśniczego (Dz. U. nr 111, poz. 1113) –
Rozdział 6. Organizacja odwodów operacyjnych.

Dla likwidowania skutków zdarzeń przekraczających możliwości operacyjne powiatów

lub województw, z sił i środków podmiotów systemu formuje się odwody operacyjne.

Uprawnionymi do formowania odwodów operacyjnych są:

−

Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej w odniesieniu do centralnego odwodu

operacyjnego systemu tworzonego z sił i środków Państwowej Straży Pożarnej,

−

komendanci wojewódzcy w odniesieniu do wojewódzkich odwodów operacyjnych

systemu tworzonych z sił i środków podmiotów systemu na obszarze województwa,

−

komendanci szkół Państwowej Straży Pożarnej w odniesieniu do kompanii szkolnych

centralnego odwodu operacyjnego i specjalistycznych grup ratowniczych, tworzonych
z sił i środków tych szkół.

W ramach centralnego odwodu operacyjnego siły i środki, mogą być formowane

i kierowane do działań ratowniczych na obszarze kraju.

W ramach wojewódzkiego odwodu operacyjnego siły i środki, mogą być formowane

i kierowane do działań ratowniczych na obszarze województwa.

Uprawnieni do formowania odwodów operacyjnych odpowiadają za ich gotowość

do ziałań ratowniczych i wyszkolenie.

Wojewódzkie odwody operacyjne systemu są organizowane jako wojewódzkie brygady

odwodowe, zwane dalej "brygadami".

Oddziały i pododdziały brygad formują dowódcy brygad w celu:

−

zwalczania pożarów o dużych rozmiarach,

−

usuwania skutków innych miejscowych zagrożeń o dużych rozmiarach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

−

usuwania skutków innych miejscowych zagrożeń wymagających specjalistycznych

umiejętności lub wyposażenia.

Wyznaczone oddziały i pododdziały brygad stanowią centralny odwód operacyjny

systemu. W skład każdej brygady wchodzą:

−

sztab brygady,

−

batalion centralnego odwodu operacyjnego,

−

kompanie gaśnicze i specjalne,

−

specjalistyczne grupy.

Do składu brygad mogą być, w razie potrzeby, włączane siły centralnego odwodu

operacyjnego systemu formowane na obszarach innych województw oraz stany osobowe
szkół Państwowej Straży Pożarnej.

W skład każdego batalionu centralnego odwodu operacyjnego systemu wchodzą:

−

sztab batalionu,

−

kompanie dostosowane rodzajem do specyfiki zdarzenia,

−

kompanie logistyczne i szkolne.

W składach brygad mogą występować w szczególności kompanie:

−

gaśnicze – przeznaczone do zdarzeń, w trakcie których zachodzi konieczność użycia

znacznych ilości zastępów gaśniczych lub znacznej ilości ratowników,

−

specjalne – przeznaczone do zdarzeń o charakterze technicznym, konfigurowane

w zależności od potrzeb jako kompanie:

−

techniczne – do likwidowania skutków katastrof budowlanych, komunikacyjnych

i infrastruktury technicznej,

−

ekologiczne – do usuwania substancji niebezpiecznych, a w szczególności

ropopochodnych, z powierzchni rzek i wód stojących,

−

pompowania – do usuwania skutków powodzi i katastrofalnych opadów deszczu,

−

powodziowe – przeznaczone do ratowania i ewakuowania osób oraz mienia na terenach

objętych powodzią,

−

logistyczne

–

zapewniające

wsparcie

kwatermistrzowskie

sił

ratowniczych

oraz ateriałowo–techniczne działań ratowniczych,

−

szkolne – stanowiące pomocnicze formacje centralnego odwodu operacyjnego,

konfigurowane w zależności od potrzeb jako kompanie:

−

namiotowe lub sanitarne,

−

specjalnego przeznaczenia włączane w skład brygad lub batalionów.

W składach brygad, mogą występować specjalistyczne grupy:

−

wysokościowe – wykorzystujące do działań techniki i sprzęt alpinistyczny oraz statki

powietrzne,

−

chemiczne lub ekologiczne – wykorzystujące do działań techniki i sprzęt do usuwania

skutków katastrof chemicznych i ekologicznych,

−

techniczne – wykorzystujące do działań techniki i sprzęt specjalistyczny do usuwania

skutków katastrof,

−

wodno–nurkowe – wykorzystujące do działań techniki i sprzęt wodno–nurkowy,

−

poszukiwawczo–ratownicze – wykorzystujące do działań techniki, zwierzęta i sprzęt

do oszukiwania i ratowania osób zasypanych,

−

ratownictwa medycznego – wspomagające działania ratownicze poprzez wykorzystanie

środków transportu oraz sprzętu medycznego i leków,

−

inne grupy wg lokalnych potrzeb wynikających z analizy zagrożeń i zabezpieczenia

operacyjnego.

Skład, wyposażenie, organizację i wyszkolenie specjalistycznych grup regulują odrębne

przepisy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

Brygady oraz oddziały i pododdziały odwodów operacyjnych istnieją od czasu ich

sformowania w rejonach koncentracji lub na miejscu zdarzenia do czasu rozformowania.

Odwody operacyjne należy tak wyposażyć i zaopatrzyć, aby zapewnić im możliwość

prowadzenia działań ratowniczych bez zaprowiantowania przez okres co najmniej:

−

36 godzin dla batalionów centralnego odwodu operacyjnego systemu,

−

12 godzin dla kompanii wojewódzkich odwodów operacyjnych systemu.

Na wyposażenie stanów osobowych batalionów centralnego odwodu operacyjnego

systemu składają się:

−

materace, śpiwory i koce,

−

przybory do jedzenia oraz przybory toaletowe,

−

zaprowiantowanie i niezbędne środki finansowe,

−

inny sprzęt i materiały określone przez uprawnionych do ich formowania.

Wyposażenie stanów osobowych kompanii wojewódzkich odwodów operacyjnych

systemu oraz kompanii szkolnych ustalają uprawnieni do ich formowania.

Rejony koncentracji oddziałów i pododdziałów odwodów operacyjnych oraz czasy

osiągania gotowości w miejscach ich koncentracji wyznaczają właściwi terytorialnie
komendanci wojewódzcy i komendanci szkół Państwowej Straży Pożarnej.

Siły i środki wyznaczone do składu centralnego odwodu operacyjnego systemu wraz

z czasem osiągania ich gotowości w miejscach koncentracji podlegają uzgodnieniu
z Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej.

Siły i środki wyznaczone do składu kompanii gaśniczych centralnego odwodu

operacyjnego nie mogą przekraczać jednej trzeciej sił Państwowej Straży Pożarnej na bszarze
województwa.

Siły i środki wyznaczone do składu kompanii wojewódzkich odwodów operacyjnych nie

mogą przekraczać jednej trzeciej sił systemu na obszarze powiatu.

Siły i środki wyznaczone do składu centralnego odwodu operacyjnego systemu nie

powinny pokrywać się z siłami i środkami wyznaczonymi do składu kompanii wojewódzkich
odwodów operacyjnych systemu.

Zakres dokumentacji odwodów operacyjnych ustalają uprawnieni do ich tworzenia

poprzez określenie:

−

zasad uruchamiania odwodów,

−

niezbędnego zakresu danych o siłach i środkach oraz planach alarmowania,

−

wykazów rejonów koncentracji,

−

stosowanego oprogramowania komputerowego.

Dowódców i szefów sztabów odwodów operacyjnych wyznaczają uprawnieni

do ormowania odwodów.

W skład brygad i batalionów centralnego odwodu operacyjnego systemu wchodzą sztaby,

do zadań, których należy wykonywanie prac organizacyjno–technicznych i planistycznych,
zapewniających sprawne funkcjonowanie odwodów, a w szczególności:

−

bieżącą analizę i prognozowanie rozwoju zdarzenia,

−

wypracowywanie koncepcji działań,

−

określanie niezbędnych sił i środków ratowniczych oraz potrzeb materiałowych

prowadzonych działań,

−

zapewnianie łączności dowodzenia i współdziałania,

−

realizację zadań logistycznych.

Siły odwodów operacyjnych podlegają okresowym ćwiczeniom, których częstotliwość

i zakres określają uprawnieni do ich formowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie akty prawne regulują funkcjonowanie KSRG?
2. Jakie zadania postawione są przed KSRG?
3. Na jakich poziomach funkcjonuje KSRG oraz jakie są jego zadania na każdym z nich?
4. Jakie komórki organizacyjne realizują zadania operacyjne w poszczególnych komendach

Państwowej Straży Pożarnej?

5. Jakie zadania operacyjne realizuje PSK (MSK), WSKR oraz KCKRiOL?
6. Jakie rodzaje inspekcji służą sprawdzeniu stanu gotowości bojowej jednostek ochrony

przeciwpożarowej?

7. Jakie zagadnienia sprawdzane są podczas inspekcji stanu gotowości bojowej?
8. Kto zatwierdza plan ratowniczy na poziomie województwa, a kto na poziomie powiatu?
9. Jakie elementy składowe zawiera opracowany plan ratowniczy?
10. W jakim celu utworzono krajowe bazy sprzętu specjalistycznego?
11. Jakie normy obowiązują przy ustalaniu operacyjnego zapasu środków gaśniczych

w powiatowej komendzie PSP?

12. Kto jest uprawniony do tworzenia odwodów operacyjnych i jakie odwody ci uprawnieni

organizują?

13. Jakie jednostki taktyczne wchodzą w skład odwodów operacyjnych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż różnice pomiędzy funkcjonowaniem KSRG na poziomie powiatowym

i wojewódzkim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych, zasady funkcjonowania systemu KSRG

na oziomie powiatowym i wojewódzkim,

2) dokonać analizy zadań KSRG na poziomie powiatowym i wojewódzkim,
3) wskazać różnice pomiędzy zakresem zadań KSRG na poziomie powiatowym

i wojewódzkim.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wskaż różnice pomiędzy zadaniami operacyjnymi PSK i WSKR.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych, zadania operacyjne PSK i WSKR,
2) dokonać analizy zadań operacyjnych PSK i WSKR,
3) wskazać różnice pomiędzy zadaniami operacyjnymi PSK i WSKR.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wymień elementy składowe powiatowego planu ratowniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych, jakie dokumenty powinien zawierać powiatowy

plan ratowniczy,

2) dokonać analizy poszczególnych dokumentów planu ratowniczego,
3) wymienić wszystkie dokumenty, które powinien zawierać powiatowy plan ratowniczy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

W komendzie powiatowej PSP znajdują się na wyposażeniu samochody gaśnicze ze

zbiornikami na środek pianotwórczy o łącznej objętości 2 750 dm

3

i samochód GPr–3000.

Określ minimalny zapas środków gaśniczych dla bieżącego zabezpieczenia operacyjnego tej
komendy powiatowej PSP.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych, sposób określania normy minimalnego zapasu

środków gaśniczych do bieżącego zabezpieczenia operacyjnego działań komendy,

2) dokonać analizy sposobu ustalania tej normy,
3) obliczyć zapas środków gaśniczych dla bieżącego zabezpieczenia operacyjnego tej

komendy powiatowej PSP.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić akty prawne regulujące funkcjonowanie KSRG?





2) wymienić zadania krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego?





3) wyjaśnić, na jakich poziomach funkcjonuje KSRG oraz jakie są

zadania KSRG na każdym z nich?





4) wymienić komórki organizacyjne realizujące zadania operacyjne w

poszczególnych komendach Państwowej Straży Pożarnej?





5) określić jakie zadania operacyjne realizuje PSK (MSK), WSKR oraz

KCKRiOL?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

6) wymienić rodzaje inspekcji służące sprawdzeniu stanu gotowości

bojowej jednostek ochrony przeciwpożarowej?





7) wymienić zagadnienia sprawdzane podczas inspekcji stanu

gotowości bojowej?





8) wyjaśnić, kto zatwierdza plan ratowniczy na poziomie województwa,

a kto na poziomie powiatu?





9) wyjaśnić, jakie elementy składowe zawiera opracowany plan

ratowniczy dla powiatu?





10) określić, w jakim celu utworzono krajowe bazy sprzętu

specjalistycznego?





11) wyjaśnić, jakie normy obowiązują przy ustalaniu operacyjnego

zapasu środków gaśniczych w powiatowej komendzie PSP?





12) określić, kto jest uprawniony do tworzenia odwodów operacyjnych i

jakie odwody ci uprawnieni organizują?





13) określić, jakie jednostki taktyczne wchodzą w skład odwodów

operacyjnych?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

58

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać

przed wskazaniem poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Parametrem geometrycznym pożaru jest

a) prędkość przyrostu obwodu pożaru.
b) długość frontu pożaru.
c) prędkość przyrostu powierzchni pożaru.
d) liniowa prędkość rozprzestrzeniania się pożaru.

2. Parametrem dynamicznym pożaru jest

a) prędkość przyrostu frontu pożaru.
b) powierzchnia pożaru.
c) obwód pożaru.
d) długość frontu pożaru.

3. Parametr t

p

czas trwania pożaru stosuje się do obliczenia

a) tylko powierzchni pożaru prostokątnego.
b) tylko powierzchni pożaru kołowego.
c) tylko powierzchni pożaru kątowego.
d) do wszystkich obliczeń powierzchni pożaru.

4. Parametrem nie wchodzącym do obliczenia czasu swobodnego rozwoju pożaru jest czas

a) ukrytego spalania.
b) alarmowania straży pożarnej.
c) rozwinięcia bojowego.
d) lokalizacji pożaru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

59

5. Do odzwierciedlenia terenu działania i rozmieszczenia sił i środków na miejscu akcji

służy
a) rysunek techniczny.
b) rysunek odręczny.
c) mapka topograficzna.
d) szkic sytuacyjny.

6. Do działań ratowniczych w sile do jednej kompanii sporządza się szkic sytuacyjny w skali

a) 1:500.
b) 1:2500.
c) 1:5000.
d) 1;25000.

7. Do działań ratowniczych w sile do jednego batalionu sporządza się szkic sytuacyjny w

skali

a) 1:1000.
b) 1:2000.
c) 1:3000.
d) 1:30000.

8. Do działań ratowniczych w sile powyżej do jednego batalionu sporządza się szkic

sytuacyjny w skali

a) 1:250.
b) 1:2500.
c) 1:15000.
d) 1;30000.

9. Sztab akcji należy powołać, gdy dochodzi do kierowania działaniami typu

a) lokalnego.
b) interwencyjnego.
c) taktycznego.
d) strategicznego.

10. Sekcja jest zespołem ludzi liczącym

a) 3–6 ratowników.
b) 9–12 ratowników.
c) 13–15 ratowników.
d) 15–20 ratowników.

.

11. Pluton jest zespołem ludzi liczącym

a) 3–6 ratowników.
b) 7–9 ratowników.
c) 12–15 ratowników.
d) 15–20 ratowników.

12. Kompania jest zespołem ludzi liczącym

a) 3 sekcje.
b) 5 sekcji.
c) 3 plutony.
d) 4 plutony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

60

13. Najczęściej stosowaną metodą łączności podczas działań ratowniczych jest

a) porozumiewanie się gestem.
b) rozmowa przez radiotelefon.
c) rozmowa przez telefon komórkowy.
d) wydawanie poleceń przez tubę.

14. Łączność podczas działań ratowniczych na poziomie kierowania interwencyjnego
organizuje

a) KDR.
b) DOB.
c) MSK.
d) PSK.

15. Obsługą sprzętu oświetleniowego podczas akcji ratowniczej zajmuje się

a) dowódca sekcji.
b) przodownik roty II.
c) kierowca mechanik.
d) dowódca zastępu.

16. Ustawieniem rozdzielacza w miejscu akcji zajmuje się

a) przodownik roty I.
b) pomocnik roty I.
c) przodownik roty II.
d) pomocnik roty II.

17. Przed podjęciem działań związanych z demontażem rozbitego pojazdu należy

a) odłączyć akumulator.
b) zablokować klinami koła.
c) rozwinąć linię gaśniczą.
d) rozłożyć sprzęt hydrauliczny.

18. W ubraniu gazoszczelnym ratownik nie może pracować dłużej niż

a) 10 min.
b) 20 min.
c) 30 min.
d) 40 min.

19. Zapas operacyjny środka pianotwórczego dla komendy powiatowej nie powinien być
mniejszy niż

a) jednokrotne napełnienie zbiorników o poj. do 800 l.
b) dwukrotne napełnienie zbiorników o poj. do 800 l.
c) trzykrotne napełnienie zbiorników o poj. do 800 l.
d) czterokrotne napełnienie zbiorników o poj. do 800 l.

20. Kompania WOO powinna być przygotowana do działań ratowniczych bez
zaprowiantowania przez okres co najmniej

a) 12 godzin.
b) 24 godzin.
c) 36 godzin.
d) 48 godzin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

61

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:..............................................................................

Kierowanie działaniami ratowniczo-gaśniczymi w ramach sekcji, plutonu
i kompanii

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

62

6. LITERATURA

1. Bednarek Z., Marciniak A.: Działania ratownicze podczas katastrof budowlanych. SA

PSP Kraków,1995.

2. Bielicki P.: Organizacja pracy w zastępie gaśniczym. CS PSP, Częstochowa 2000.
3. Bielicki P.: Podstawy taktyki gaszenia pożarów. SA PSP, Kraków 1996.
4. Czasopisma: Obrona Cywilna, Ratownictwo Polskie, Przegląd Pożarniczy, Zagrożenia.
5. Gierski E.: Efektywność dowodzenia. Firex, Warszawa 1997.
6. Gierski E.: Problemy działań ratowniczo–gaśniczych w tunelach kolejowych. SA PSP

Kraków,1996.

7. Gil D.: Pojazdy pożarnicze. SP PSP Bydgoszcz 2005.
8. Gil D.: Sprzęt gaśniczy. SA PSP, Bydgoszcz 2004.
9. Gil D.: Sprzęt ratowniczy. SA PSP Bydgoszcz, Bydgoszcz 2004.
10. Guzewski P, Pawłowski R, Ranecki J.: Ubrania ochrony przeciwchemicznej Wydawca:

SA PSP, Poznań 1997.

11. Guzewski P., Pawłowski R.: Dekontaminacja w działaniach ratownictwa chemicznego

jednostek straży pożarnych – podręcznik ratownictwa chemicznego. SP PSP Opole,
Opole 1994.

12. Guzewski P.: Rurki wskaźnikowe w działaniach jednostek straży pożarnych Wydawca:

SA PSP, Poznań 1999.

13. Kamiński A.: Sytuacje pożarowe, siły i środki niezbędne w działaniach taktycznych,

SGSP, Warszawa 1998.

14. Kociołek K. (red.): Fizykochemia spalania i środki gaśnicze, KGPSP, Warszawa 2005.
15. Kociołek K.T.: Taktyka działań ratowniczych – wypadki i katastrofy w transporcie

lotniczym. SA PSP Kraków,1997.

16. Konecki M., Król B., Wróblewski D.: Nowoczesne metody działań ratowniczo–

gaśniczych, SGSP, Warszawa 2003.

17. Ludwiczak J., Wilczkowiak S.: Nadzwyczajne zagrożenia środowiska.
18. Mataczyński M.: Podręcznik szkolenia ekologicznego – Nadzwyczajne zagrożenia

środowiska. SA PSP Kraków,1994.

19. Mizerski A. Sobolewski M., Król B.: Zastosowanie pian do gaszenia pożarów, SGSP,

Warszawa 2002.

20. Morris B.: Techniki ratownictwa drogowego Holmatro. Podręcznik technik ratownictwa

drogowego i zastosowanie narzędzi ratowniczych. Delta Sernice, Zielonka 2004.

21. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych. Instytut

Technologii Eksploatacji, Radom 1999.

22. PN 86/M51510 Sprzęt pożarniczy. Linki strażackie ratownicze.
23. PN–EN 1497 Sprzęt ratowniczy. Szelki ratownicze.
24. PN–EN 3531 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości

Część 1: Urządzenia samozaciskowe ze sztywną prowadnicą.

25. PN–EN 3532 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości

Część 2: Urządzenia samozaciskowe z giętką prowadnicą.

26. Pofit–Szczepańska M.: Wybrane zagadnienia z chemii ogólnej, fizykochemii spalania

i ozwoju pożarów, SA PSP, Kraków 1994.

27. Praca zbiorowa: Taktyka działań ratowniczych. Zasady postępowania. Działania

gaśnicze. KG PSP i CS PSP, Częstochowa 1998.

28. Pulm M.: Błędy w taktyce – duże straty. Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa,

Warszawa 2005.

29. Ranecki J, Schroeder M.: Uszczelnienia w ratownictwie. Firex, Warszawa 1998.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

63

30. Ranecki J.: Ratownictwo chemiczno–ekologiczne. SAPSP, Poznań 1998.
31. Rozkaz Nr 4/2000 Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z dnia

02.czerwca 2000roku, w sprawie wprowadzonych do użytku służbowego Zbioru Znaków
Taktycznych i Prewencyjnych dla Straży Pożarnych.

32. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r.

w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego
(Dz. U. Nr 111, poz. 1311).

33. Stachowiak B.: Budowa, wyposażenie i wykorzystanie lekkich samochodów specjalnych

ze sprzętem oświetleniowym i sprzętem ochrony dróg oddechowych. SA PSP, Poznań
1996.

34. Stadniczuk M., Koksanowicz L.: Przygotowanie ratowników do działań w zakresie

ratownictwa chemicznego i ekologicznego. Opolska Oficyna Wydawnicza, Opole 2000.

35. Sural Z., Gontarz A., Czerwienko D., Felbur J.: Pojazdy pożarnicze rozwiązania

konstrukcyjne, wymagania. CNBOP, Warszawa 2006.

36. Ustawa z dnia 24 sierpnia o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz.

1230, z późn. zm.).

37. Ustawa z dnia 24 sierpnia o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz.

1229, z późn. zm.).

38. Wilczkowski S.: Środki gaśnicze. S.A. PSP, Kraków 1995.
39. Wiśniewski W.: Organizacja i technologia gaszenia pożarów lasu. SA PSP, Poznań 2001.
40. Wolański R.: Ratownicza hydraulika siłowa. SA PSP Kraków,1999.