w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 4 / 2 0 0 4

70

n r 4 / 2 0 0 4

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

71

N

iniejsze zestawienie norm zawiera wybrane aktualne Polskie Normy dotyczące

powyższej tematyki. Wyszczególnione w zestawieniu normy PN zostały ustano-

wione na podstawie odpowiednich uchwał Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

W zestawieniu zostały zamieszczone wybrane Polskie Normy PN-EN (U) wprowa-

dzające normy europejskie metodą uznania i dotyczące ww. zakresu tematycznego.

Zakres Polskich Norm dotyczących ochrony przeciwporażeniowej jest ujęty w kata-

logu – w następujących grupach i podgrupach klasyfikacji ICS: 13.260, 31.160,
91.120.40.

W rozszerzeniu tematyki normalizacyjnej z zakresu ochrony przeciwporażeniowej za-

mieszczono w zestawieniu omówienie Polskich Norm z tego zakresu oraz wyszcze-

gólniono wybrane normy wycofane.

Polskie Normy dotyczące ochrony przeciwporażeniowej

i stosowania zabezpieczeń

PN-EN 50123-4:2002 (U) Zastosowania kolejowe. Urządzenia stacjonarne. Aparatura

łączeniowa prądu stałego. Część 4: Rozłączniki izolacyjne, odłączniki i uziemniki prą-

du stałego. Railway applications. Fixed installations. D.c. switchgear. Part 4: Outdoor
d.c. in-line switch-disconnectors, disconnectors and d.c. earthing switches.
PN-EN 50123-7-2:2002 (U) Zastosowania kolejowe. Urządzenia stacjonarne. Apara-

tura łączeniowa prądu stałego. Część 7-2: Urządzenia do pomiaru, sterowania i za-

bezpieczenia do specyficznego zastosowania w systemach trakcji prądu stałego.

Izolujące przekładniki prądowe i inne urządzenia do pomiaru prądu. Railway appli-
cations. Fixed installations. D.c. switchgear. Part 7: Measurement, control and pro-
tection devices for specific use in d.c. traction systems. Section 2: Isolating current
transducers and other current measuring devices.
PN-EN 50123-7-3:2002 (U) Zastosowania kolejowe. Urządzenia stacjonarne. Apara-

tura łączeniowa prądu stałego. Część 7-3: Urządzenia do pomiaru, sterowania i za-

bezpieczania do specyficznego zastosowania w systemach trakcji prądu stałego. Izo-

lujące przekładniki napięciowe i inne urządzenia do pomiaru napięcia. Railway appli-
cations. Fixed installations. D.c. switchgear Part 7: Measurement, control and pro-
tection devices for specific use in d.c. traction systems. Section 3: Isolating volta-
ge transducers and other voltage measuring devices.
PN-EN 50124-2:2002 (U) Zastosowanie kolejowe. Koordynacja izolacji. Część 2:

Przepięcia i stosowanie zabezpieczeń. Railway applications. Insulation coordination.
Part 2: Overvoltages and related protection.
PN-EN 50165:2002 (U) Wyposażenie elektryczne urządzeń nieelektrycznych do użyt-

ku domowego i podobnego. Wymagania bezpieczeństwa. Electrical equipment of non-
electric appliances for household and similar purposes. Safety requirements.
PN-EN 50286:2003 Elektroizolacyjne ubrania ochronne do prac przy instalacjach

niskiego napięcia.
PN-EN 50365:2003 (U) Hełmy elektroizolacyjne do prac przy instalacjach niskiego

napięcia. Electrically insulating helmets for use on low voltages instalations.
PN-EN 60900:2002/A2:2003 (U) Narzędzia ręczne do prac pod napięciem do 1000

V napięcia przemiennego i 1500 V napięcia stałego (Zmiana A2). Hand tools for live
working up to 1 kV a.c. and 1,5 kV d.c. (Amendment A2).
PN-EN 61140:2003 (U) Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym. Wspólne

aspekty instalacji i urządzeń. Protection against electric schock. Common aspects
for installation and equipment.
PN-EN 61230:1999/A11:2002 Prace pod napięciem. Przenośny sprzęt do uziemia-

nia lub uziemiania i zwierania (Zmiana A11). Live working. Portable equipment for
earthing or earthing and short-circuiting (Amendment A11).

PN-EN 61243-2:2002 (U) Prace pod napięciem. Wskaźniki napięcia. Część 2: Wskaź-

niki rezystancyjne do stosowania przy napięciach prądu przemiennego od 1 kV do

36 kV. Live working. Voltage detectors. Part 2: Resistive type to be used for volta-
ges of 1 kV to 36 kV a.c.
PN-EN 61243-2:2002/A2:2003 (U) Prace pod napięciem. Wskaźniki napięcia. Część

2: Wskaźniki rezystancyjne do stosowania przy napięciach prądu przemiennego od

1 kV do 36 kV (Zmiana A2). Live working. Voltage detectors. Part 2: Resistive type
to be used for voltages of 1 kV to 36 kV a.c. (Amendment A2).
PN-EN 61477:2003 (U) Prace pod napięciem – Niezbędne wymagania dotyczące

użytkowania sprzętu, narzędzi i urządzeń.
PN-EN 61478:2003 (U) Prace pod napięciem. Drabiny z materiału izolacyjnego. Live
working. Ladders of insulating material.
PN-EN 61479:2002/A1:2003 (U) Prace pod napięciem. Osłony elastyczne z mate-

riału izolacyjnego na przewody (Zmiana A1). Live working. Flexible conductor co-
vers (line hoses) of insulating material (Amendment A1).
PN-EN 61481:2002/A1:2003 (U) Prace pod napięciem. Przenośne uzgadniacze faz

dla napięć prądu przemiennego od 1 kV do 36 kV (Zmiana A1). Live working. Porta-
ble phase comparators for voltages of 1 kV to 36 kV a.c. (Amendment A1).
PN-EN 61557-1:2002 (U) Bezpieczeństwo elektryczne w niskonapięciowych sieciach

elektroenergetycznych o napięciach przemiennych do 1 kV i stałych do 1,5 kV. Urzą-

dzenia przeznaczone do sprawdzenia, pomiarów lub monitorowania środków ochron-

nych. Część 1: Wymagania ogólne. Electrical safety in low voltage distribution sys-
tems up to 1 kV a.c. and 1,5 kV d.c. Equipment for testing, measuring or monito-
ring of protective measures. Part 1: General requirements.
PN-EN 61557-2:2002 (U) Bezpieczeństwo elektryczne w niskonapięciowych

sieciach elektroenergetycznych o napięciach przemiennych do 1 kV i stałych

do 1,5 kV. Urządzenia przeznaczone do sprawdzenia, pomiarów lub monito-

rowania środków ochronnych. Część 2: Rezystancja izolacji. Electrical safe-
ty in low voltage distribution system up to 1 kV a.c. and 1,5 kV d.c. Equip-
ment for testing, measuring or monitoring of protective measures. Part 2: In-
sulation resistance.
PN-EN 61557-5:2002 (U) Bezpieczeństwo elektryczne w niskonapięciowych sie-

ciach elektroenergetycznych o napięciach przemiennych do 1 kV i stałych do 1,5

kV. Urządzenia przeznaczone do sprawdzania, pomiarów lub monitorowania środ-

ków ochronnych. Część 5: Rezystancja uziemień. Electrical safety in low voltage di-
stribution systems up to 1 kV a.c. and 1,5 kV d.c. Equipment for testing, measuring
or monitoring of protective measures. Part 5: Resistance to earth.
PN-EN 61557-10:2002 (U) Bezpieczeństwo elektryczne w niskonapięciowych sie-

ciach elektroenergetycznych o napięciach przemiennych do 1 kV i stałych do 1,5

kV. Urządzenia przeznaczone do sprawdzenia, pomiarów lub monitorowania środ-

ków ochronnych. Część 10: Wielofunkcyjne urządzenia przeznaczone do spraw-

dzania, pomiarów lub monitorowania środków ochronnych. Electrical safety in low
voltage distribution systems up to 1 kV a.c. and 1,5 kV d.c. Equipment for testing,
measuring or monitoring of protective measures. Part 10: Combined measuring
equipment for testing, measuring or monitoring of protective measures.
PN-IEC 61111:2002/Ap1:2003 Chodniki elektroizolacyjne.
PN-IEC 61472:2002 Prace pod napięciem. Minimalne odległości zbliżenia. Metoda

obliczania. Live working. Minimum approach distances. Method of calculation.
PN-IEC/TS 61312-2-2003 Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagne-

tycznym (LEMP). Część: Ekranowanie obiektów, połączenia wewnątrz obiektów

i uziemienia. Protection against lighting elektromagnetic impulse (LEMP). Part 2:
Shielding of structures, building inside structures and earthing.

polskie normy w branży elektrycznej

ochrona przeciwporażeniowa

n o r m y

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 4 / 2 0 0 4

70

n r 4 / 2 0 0 4

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

71

nowych wskaźników napięcia stosowanych przy urządzeniach elektrycznych o na-

pięciach nominalnych nie przekraczających 1000 V prądu przemiennego lub 1500 V

prądu stałego i o częstotliwościach nominalnych mniejszych niż 500 Hz. Przewidu-

je się klasy napięciowe wskaźników: wskaźniki klasy A do 500 V napięcia przemien-

nego / 750 napięcia stałego włącznie i wskaźniki klasy B do 1000 V napięcia prze-

miennego / 1500 V napięcia stałego włącznie. Norma obejmuje również funkcje do-

datkowe, takie jak identyfikacja fazy, określenie kolejności faz, sprawdzenie ciągło-

ści połączeń. Ponadto powyższa norma obejmuje akcesoria takie jak: zaciski kroko-

dylowe, połączenia rozłączalne oraz przedłużacze kołków stykowych.
PN-EN 61958:2002 Zestawy prefabrykowanych rozdzielnic wysokiego napięcia –

Układy wskazujące obecność napięcia. Omawiana norma jest polską wersją euro-

pejskiej EN 61958:2000, opracowanej przez Komitet Techniczny CENELEC TC17C.

Norma ma zastosowanie do układów wskazujących obecność napięcia (VPIS) in-

stalowanych w rozdzielnicach prądu przemiennego, spełniających wymagania IEC

60298 lub IEC 60466. Układy wskazujące obecność napięcia są urządzeniami do-

starczającymi informacji obsłudze o stanie napięcia obwodu głównego rozdzielnicy,

w której są zainstalowane. Wskazanie samego VPIS nie jest wystarczające do udo-

wodnienia, że układ jest bez napięcia, a jeżeli wymagają tego procedury eksploata-

cji, to powinny być użyte odpowiednie wskaźniki napięcia (zgodnie z IECD 61243).

Powyższa norma omawiana ma także zastosowanie dla uzgadniaczy faz specjalnie

zaprojektowanych do użycia z VPIS.
PN-IEC 61111:2002 Chodniki elektroizolacyjne. Powyższa norma dotyczy chodników

izolacyjnych wykonanych z elastomeru i przeznaczonych do wykładania podłóg - w ce-

lu ochrony pracowników przed zagrożeniami elektrycznymi – przy urządzeniach elek-

trycznych napięcia przemiennego i stałego. Według normy chodniki powinny być od-

porne na działanie kwasu, oleju i niskiej temperatury, a chodniki kategorii C o szczegól-

nych właściwościach powinny być odporne na działanie skrajnie niskich temperatur.

Norma PN-IEC 61111:2002 zastępuje PN-89/C-94132. Chodnik gumowy elektroizola-

cyjny – Wymagania i badania.
PN-IEC 61111:2002/Ap1:2003 Chodniki elektroizolacyjne – Poprawka 1. W treści ww.

poprawki są podane zmiany w opisie rysunków (3 i 4). Określenie Mata zostało zastą-

pione zapisem: Chodnik.

Jerzy Nowotczyński, Krystyna Nowotczyńska

PN-EN 50286:2003 Elektroizolacyjne ubrania ochronne do prac przy instalacjach ni-

skiego napięcia. Norma dotyczy elektroizolacyjnych ubrań ochronnych używanych

przez osoby mające odpowiednie kwalifikacje zawodowe do pracy pod napięciem lub

w pobliżu części pod napięciem instalacji niskiego napięcia o napięciach znamiono-

wych do 500 V napięcia przemiennego lub 750 V napięcia stałego. Ubrania te razem

z innymi środkami ochrony indywidualnej PPE mają na celu ochronę przed niebez-

piecznym prądem przepływającym przez ciało człowieka, gdy występuje ryzyko nie-

zamierzonego kontaktu z różnymi częściami pod napięciem znajdującymi się w miej-

scu pracy i w jego otoczeniu. Jeśli ryzyko takiego kontaktu z częściami pod napię-

ciem jest ograniczone to stosowanie elektroizolacyjnego ubrania ochronnego nie jest

niezbędne. W ww. normie skompletowano wymagania elektryczne opracowane przez

CLC/TC78 i wymagania nieelektryczne opracowane przez CEN/TC162. Ubranie elek-

troizolacyjne jest zaliczane do środków ochrony indywidualnej PPE (personal protec-

tive equipment) objętych dyrektywą nowego podejścia nr 89/686 EEC.
PN-EN 60990:2002 Metody pomiaru prądu dotykowego i prądu w przewodzie ochron-

nym. Omawiana norma jest nowelizacją raportu IEC 990:1990, wydanego jako Polska

Norma PN-E-05011:1996. Norma PN-EN 60990:2002 zastępuje normę PN-E-05011:

1996 i została przygotowana przez Komitet TC74, wiodący w problematyce ochrony

przed porażeniem. Norma podaje wytyczne i informacje dla komitetów zajmujących

się odnośnymi „urządzeniami”, których określenia zostały zdefiniowane w rozdziale

3 normy i umożliwia sporządzenie albo poprawienie w normach wyrobów – wykazu

badań dotyczących pomiaru prądu upływowego. Metody pomiaru prądów upływo-

wych uwzględniają dla różnych „urządzeń” wszelkie aspekty dotyczące „prądu upły-

wowego”, łącznie z metodami pomiaru prądu, z uwzględnieniem efektów fizjologicz-

nych i funkcjonowania instalacji w warunkach normalnej pracy oraz w szczególnych

stanach awaryjnych. W normie zostały podkreślone stwierdzenia, że:

§

podstawowy problem dotyczący ochrony komplikuje określona możliwość przepły-

wu prądu mogącego spowodować uszkodzenia ciała ludzkiego,
§

skutki przepływu prądu elektrycznego przez ciało ludzkie są bardziej złożone niż zo-

stało to przyjęte w opracowanych wcześniej normach, określających kilka rodzajów

reagowania ciała, które zaleca się, aby były rozpatrywane.

PN-EN 61243-3:2002 Prace pod napięciem. Wskaźniki napięcia. Część 3: Wskaź-

niki dwubiegunowe niskiego napięcia. Trzecia część ww. normy dotyczy dwubiegu-

Lp.

Normy wycofane

Zastąpione przez

1.

PN-EN 50286:2002 (U) Elektroizolacyjne ubrania ochronne do prac przy

instalacjach niskiego napięcia. Electrical insulating protecting clothing for low-

voltage installations.

PN-EN 50286:2003 Elektroizolacyjne ubrania ochronne do prac przy instalacjach

niskiego napięcia. Electrical insulating protective clothing for low-voltage

installations.

2.

PN-EN 61140:2002 (U) Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym.

Wspólne aspekty instalacji i urządzeń. Protection against electric shock.

Common aspects for installation and equipment.

PN-EN 61140:2003 (U) Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym – Wspólne

aspekty instalacji i urządzeń.

3.

PN-75/E-08003 Urządzenia elektryczne. Ochrona przeciwporażeniowa przy

stosowaniu filtrów przeciwzakłóceniowych. Ogólne wymagania i badania.

Electrical equipment. Suppression filters for electric shock protection. General

requirements and tests.

Bez zastąpienia.

4.

PN-EN 60204-11:2002 (U) Bezpieczeństwo maszyn. Wyposażenie

elektryczne maszyn. Część 11: Wymagania dotyczące wyposażenia WN

do napięć powyżej 1000 V prądu przemiennego i 1500 V prądu stałego

i nieprzekraczające 36 kVSafety of machinery. Electrical equipment of

machines. Part 11: Requirements for HV equipment for voltages above 1000 V

a.c. or 1500 V d.c. and not exceeding 36 kV.

PN-EN 60204-11:2003 Bezpieczeństwo maszyn. Wyposażenie elektryczne maszyn.

Część 11: Wymagania dotyczące wyposażenia WN na napięcia wyższe od 1000 V

prądu przemiennego i 1500 V prądu stałego i nieprzekraczające 36 kV

Polskie Normy wycofane i zastąpione przez nowe normy z zakresu ochrony przeciwporażeniowej i bezpieczeństwa

omówienie wybranych Polskich Norm dotyczących ochrony przeciwporażeniowej

polskie normy w branży elektrycznej

ochrona przeciwporażeniowa