64

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

P

odstawowym i powszechnym źró-
dłem energii elektrycznej są ge-

neratory synchroniczne wytwarzają-
ce napięcie o stabilizowanej amplitu-
dzie i częstotliwości. Generatory te,
aby produkować napięcie o stałej czę-
stotliwości, np. 50 Hz, muszą praco-
wać z idealnie stałą prędkością. Utrzy-
manie stałej częstotliwości jest za-
pewnione przez układ stabilizacji
prędkości i przez przyłączenie do sys-
temu energetycznego wielkiej mocy.
Klasyczny zespół prądotwórczy z ge-
neratorem synchronicznym ma
znaczne wymiary, jest bardzo ciężki i
charakteryzuje się wysokim jednost-
kowym zużyciem paliwa. Ponadto ge-
nerator synchroniczny z regulowa-
nym wzbudzeniem, o dużej stałej cza-
sowej, nie pozwala na regulację chwi-
lowych wartości wytwarzanego napię-
cia. Dotychczas postęp w budowie ze-
społów prądotwórczych był praktycz-
nie niezauważalny. Niska jakość ener-
gii produkowanej przez konwencjo-
nalne zespoły prądotwórcze powodu-
je, że np. dla jej poprawy klient posia-
dający odbiorniki nieliniowe jest
zmuszony do niemal dwukrotnego
przewymiarowania mocy zespołu za-
silającego.

Jednocześnie, wraz z dynamicz-

nym rozwojem technik komputero-
wych, telefonii komórkowej i techni-
ki napędu elektrycznego, stale wzra-
stają wymagania dotyczące jakości,
dostępności i ilości energii elek-
trycznej. Rodzi się zatem pytanie,
czy dziedzina klasycznych, opraco-
wanych w XIX wieku, zespołów prą-
dotwórczych jest odpowiednia w do-
bie nowej techniki i czy są szanse na
produkcję nowoczesnych źródeł nie
posiadających tych wad. Rozwiązanie

tego problemu wymaga zmiany podej-
ścia w koncepcji budowy źródeł ener-
gii napięcia przemiennego. Zasadni-
cza zmiana odnosi się do rezygnacji z
założenia, że przemiana energii me-
chanicznej i zapewnienie stałości czę-
stotliwości napięcia musi odbywać się
w tym samym urządzeniu. Oznacza
to wykluczenie klasycznego genera-
tora z udziału w wytwarzaniu ener-
gii elektrycznej. Koncepcja rozdzielo-
nych funkcji przekształcania energii
mechanicznej na elektryczną oraz wy-
twarzania napięcia o stałej częstotli-
wości, opracowana w Instytucie Ste-
rowania i Elektroniki Przemysłowej
Politechniki Warszawskiej, doczeka-
ła się praktycznej realizacji. W wyni-
ku współpracy Instytutu z firmą NE-
WAGE-AVKSEG z Wielkiej Brytanii
nastąpiło wdrożenie nowego agrega-
tu prądotwórczego. Zdaniem autora
jest to zapowiedź bardzo zdecydowa-
nych zmian w całej technice wytwa-
rzania energii elektrycznej.

nowy układ wytwarzania

energii o standardowych

parametrach napięcia

przemiennego

Schemat blokowy układu wytwa-

rzania energii elektrycznej jest poda-
ny na rys. 1. Silnik SN napędza gene-
rator PMG, który zasila przekształt-
nik energoelektroniczny PE napię-
ciem U

g

o dowolnej wartości ampli-

tudy i częstotliwości. Przekształtnik
PE wytwarza napięcie sinusoidalne
jedno- lub wielofazowe. Konstruk-
cja ta w pewnym sensie przypomi-
na klasyczny układ poprawy jako-
ści, w którym generator synchro-
niczny zasila bezprzerwowy układ

UPS [12]. Zasadnicza różnica tkwi
w konstrukcji, doborze poszczegól-
nych bloków zespołu prądotwórcze-
go oraz w sposobie ich działania. Pod-
stawowym elementem, umożliwiają-
cym unowocześnienie całej konstruk-
cji, jest generator PMG. Generator ten
może być zbudowany na podwyższo-
ną częstotliwość. Granicą maksymal-
nej częstotliwości są tylko możliwo-
ści konstrukcyjne, np. sprawność lub
wytrzymałość konstrukcyjna. Cieka-
wym przykładem nowej konstrukcji
jest generator o polu osiowym wytwa-
rzanym przez magnesy trwałe. Gene-
rator ten (rys. 2) w wykonaniu NE-
WAGE-AVKSEG ma 8 par biegunów i
wytwarza przy prędkości 3000 obr./
min napięcie o częstotliwości 400
Hz, zapewniając dostawę mocy 40
kW [11]. Bardzo lekka konstrukcja
dwóch wirników, zamontowanych z
dwóch stron stojana, pozwala na bu-
dowę generatora bez wału i łożysk.
Zatem generator ten umieszcza się
bezpośrednio na wale silnika napę-
dowego, co oszczędza w znacznym
stopniu koszty zestawienia zespo-
łu prądotwórczego. Generator z ma-

gnesami trwałymi o polu osiowym o
mocy 40 kW, pokazany na fot. 1, jest
bardzo krótki, bo ma długość poniżej
10 cm. Daje to bardzo duże oszczęd-
ności w objętości zespołu ponieważ
pozostaje miejsce na przekształtnik
energoelektroniczny.

Niezależność napięcia wyjściowe-

go zespołu prądotwórczego od napię-
cia wejściowego pozwala na regulację
prędkości oraz na taki dobór prędko-
ści, który zapewni najlepsze wyko-
rzystanie silnika napędzającego. W
chwili obecnej, w klasycznych ukła-
dach małej i średniej mocy, są roz-
powszechnione przemysłowe sil-
niki Diesla o prędkości 1500 obr./
min. Prędkość ta zapewnia częstotli-
wość 50 Hz. Jednak silniki te mogą
pracować bardzo efektywnie przy
prędkościach większych, np. 2400
lub 2600 obr./min (chwilowo rów-
nież 3000 obr./min). Zatem wykorzy-
stując zwiększone prędkości silnika,
można osiągnąć odpowiednio więk-

nowe układy wytwarzania energii

elektrycznej

postęp i zastosowania

prof. dr hab. inż. Włodzimierz Koczara – Politechnika Warszawska, Instytut Sterowania i Elektroniki Przemysłowej

Rys. 1 Schemat blokowy nowoczesnego

układu wytwarzania energii elek-

trycznej z wyjściem czteroprze-

wodowym

Rys. 2 Bezłożyskowa maszyna z magne-

sami trwałymi o polu osiowym

n a p ę d y ,

w y t w a r z a n i e e n e r g i i

n r 4 / 2 0 0 4

65

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

sze moce. Daje to w praktyce zmniej-
szenie gabarytów silnika i generato-
ra. Zastosowanie silników samocho-
dowych Dieslowskich, szczególnie o
zapłonie iskrowym, czyli silników o
znacznie zwiększonych prędkościach
obrotowych, przynosi dalsze oszczęd-
ności w wymiarach i masie zespołów
prądotwórczych. Zmniejszenie masy
i wymiarów może być szczególnie
istotne dla mobilnych zespołów prą-
dotwórczych.

Zastosowanie przekształtnika

energoelektronicznego pozwala na
pracę generatora w szerokich grani-
cach prędkości. Oznacza to możli-
wość dopasowania prędkości do ob-
ciążenia. Silnik nieobciążony będzie
pracował z odpowiednio obniżoną
prędkością. Porównanie mocy silni-
ka spalinowego, pracującego ze sta-
łą i z regulowaną prędkością przed-
stawia rys. 3. Dostosowując pręd-
kość do obciążenia, należy poruszać
się wzdłuż krzywej minimalnego zu-
życia paliwa, czyli przez punkty P2 –
P3 – P4, podczas gdy w kla-
sycznym stałoprędkościo-
wym układzie praca odby-
wa się wzdłuż linii P5 – P3.
Praca wzdłuż linii P1 – P2
odpowiada najmniejszym
mocom obciążenia. Zasto-
sowanie układu o regulo-
wanej prędkości jest szcze-
gólnie korzystne podczas
pracy z niepełnym obcią-
żeniem. Obniżając pręd-
kość, zwiększa się odpo-
wiednio moment obcią-
żenia, co wpływa np. na
przedłużenie żywotności
silnika Diesla.

Drugim elementem, wnoszącym

nowoczesność do zespołów prądo-
twórczych, jest przekształtnik ener-
goelektroniczny. Przekształtnik ten
jest zasilany napięciem generatora
o zmieniających się wraz z prędko-
ścią parametrach amplitudy i często-
tliwości, natomiast na wyjściu prze-
kształtnika jest otrzymywane napię-
cie o stałej amplitudzie i częstotliwo-
ści 50 Hz (lub np. 60, 400 Hz). Prze-
kształtnik może dostarczać napięcie
o dowolnej liczbie faz. W rozwiąza-
niu trójfazowym czteroprzewodo-
wym (rys. 4) trzy niezależnie pracu-
jące przekształtniki dostarczają napię-
cie fazowe, pozwalając na pełną asy-
metrię obciążenia. Kształtowanie na-
pięcia wyjściowego, przez modulację
szerokości impulsów (MSI) falownika
tranzystorowego pracującego z często-
tliwością np. 20 kHz, umożliwia kon-
trolę napięcia co około 50 do 100 mi-
krosekund. Z tego powodu szybkość
regulacji napięcia jest znacznie więk-
sza niż w generatorze klasycznym.
Taki falownik będzie więc wytwarzał

sztywne napięcie sinusoidalne nawet
przy obciążeniu nieliniowym.

układ automatycznej

regulacji prędkości i

monitoringu zespołu

prądotwórczego

W układzie automatycznej regula-

cji i monitoringu (rys. 5) jest stoso-
wany uniwersalny system proceso-
rowy oparty na wykorzystaniu DSP
(Digital Speed Processor) i układów
logicznych programowalnych FPGA.
Główne zadanie procesora to regula-
cja prędkości silnika w funkcji obcią-
żenia, regulacja napięcia wyjściowe-
go oraz monitoring wraz z diagnosty-
ką. Blok RSA otrzymuje informacje o
mocy czynnej obciążenia i na tej pod-
stawie wylicza wartość zadaną pręd-
kości silnika spalinowego. Monito-
ring i diagnostyka, realizowana w

procesorze DSP, zapew-
nia prawidłową eksplo-
atację agregatu prądo-
twórczego. Blok kontroli
dysponuje też wyjściem
do komunikacji i stero-
wania z zewnątrz.

Praca przekształtni-

ka, wytwarzającego trój-
fazowe napięcie sinu-
soidalne, jest przedsta-
wiona na rysunkach 6,
7 i 8. Przykład napięcia
wyjściowego generatora
i wyjściowego zespołu
prądotwórczego jest po-
kazany na rys. 6. Napię-

cie wyjściowe jest sinusoidalne i ma
stałą częstotliwość, niezależną od ob-
ciążenia. Częstotliwość wyjściowa jest
zadawana przez mikroprocesor. Wy-
soka jakość napięcia zespołu prądo-
twórczego jest potwierdzona przebie-
giem tego napięcia podczas pracy na
obciążenie nieliniowe (prostownik)
(rys. 7). Odkształcenie napięcia przy
tym obciążeniu jest minimalne.

Energoelektroniczny przekształt-

nik, wytwarzający napięcie trójfazo-
we, może mieć wiele rozwiązań kon-
strukcyjnych. Dla potrzeb wytwarza-
nia energii elektrycznej opracowa-
no uniwersalny układ przekształtni-
ka zapewniający pełną symetrię na-
pięć fazowych niezależnie od obcią-
żenia. Rysunek 8 przedstawia oscy-
logram napięć wyjściowych zespołu
prądotwórczego o mocy znamiono-
wej 15 kVA, pracującego asymetrycz-
nie w taki sposób, że faza pierwsza
była obciążona znamionowo, czyli w
100%, faza druga obciążona w 50%, a
faza trzecia pracowała bez obciąże-
nia. Jak wynika z oscylogramu, róż-
nice w napięciach wyjściowych faz

Fot. 1 Generator z magnesami trwały-

mi o polu osiowym – 3000 obr./

min/40 kW

Rys. 3 Moc silnika spalinowego napędzającego generator - porów-

nanie pracy ze stałą i z regulowaną prędkością

Rys. 4 Schemat blokowy układu falowni-

ka trójfazowego z wyjściem cztero-

przewodowym (230/400 V)

Rys. 6 Oscylogram napięcia generatora

(340 Hz) oraz napięcia wyjściowe-

go (50 Hz)

n r 4 / 2 0 0 4

Rys. 5 Układ regulacji prędkości oraz monitoringu przekształtnikowego zespołu prądo-

twórczego

66

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

są niezauważalne. Właściwości ta-
kich nie posiada żaden znany układ
z generatorem synchronicznym.

Układ automatycznej regulacji za-

pewnia pracę silnika z możliwie naj-
większym momentem obciążenia w
zakresie najmniejszego jednostko-
wego zużycia paliwa (g/kWh). Ozna-
cza to, że przy przeciętnym cyklu ro-
boczym (profilu obciążenia), zużycie
paliwa będzie odpowiednio mniejsze
niż w przypadku stałoprędkościowe-
go zespołu klasycznego. Dotychcza-
sowe badania porównawcze wskazu-
ją na możliwość oszczędności paliwa
rzędu kilkunastu procent [11].

budowa modułowa

energoelektronicznych

źródeł energii elektrycznej

Źródła energii elektrycznej mają

różne przeznaczenie i wykorzysta-
nie. Mogą to być np. źródła do pra-
cy ciągłej, źródła rezerwowe, źródła
rezerwowe dla centrów komputero-
wych, pracujące tylko w godzinach
szczytu itp. Zastosowanie układu
energoelektronicznego, przekształ-
cającego dowolne napięcie na na-

pięcie znormalizowane, wprowadza
dodatkowy stopień swobody w do-
borze podstawowych bloków: silni-
ka napędowego oraz generatora. Ła-
two jest zbudować układ o dowolnej
liczbie faz i wyjść oraz napięć. W ten
sposób powstają warunki na opraco-
wanie budowy modułowej pozwalają-
cej dowolnemu zespołowi dostawców
na dopasowanie konkretnego rozwią-
zania dla potrzeb odbiorcy przy zacho-
waniu niskiej ceny.

Ciekawe i bardzo obiecujące są

źródła hybrydowe łączące cechy UPS
(przez zastosowanie baterii akumu-
latorów B – rys. 9) oraz zespołu prą-
dotwórczego o regulowanej prędko-
ści. Zintegrowana budowa pozwala
na znaczne obniżenie ceny inwesty-
cyjnej i kosztów eksploatacyjnych w
porównaniu z klasycznym zakupem
UPS oraz zespołu prądotwórczego z
klasycznym generatorem synchro-
nicznym.

W podstawowym rozwiązaniu

zespół prądotwórczy o regulowa-
nej prędkości ma tańszy i lżejszy (w
odniesieniu do obecnie produkowa-
nych układów z maszyną synchro-
niczną) silnik spalinowy oraz gene-
rator. Oszczędności te po-
zwalają na zastosowanie
przekształtnika energo-
elektronicznego bez
znacznego powiększania
ceny całego systemu. Po-
nadto mimo zastosowa-
nia dodatkowego bloku,
wymiary i masa całego
zespołu prądotwórczego
są mniejsze. Bardzo ko-
rzystne jest wykorzysta-

nie agregatu energoelektroniczne-
go, np. do zasilania chłodni służą-
cych w transporcie samochodowym
produktów spożywczych. Jak wiado-
mo, w urządzeniach tych stosowane
są chłodziarki ze sprężarką napędzaną
trójfazowym silnikiem klatkowym. W
tych przypadkach moc agregatu prą-
dotwórczego jest dobierana na moc
maksymalną potrzebną do rozruchu
silnika indukcyjnego. W czasie nor-
malnej pracy chłodziarki agregat prą-
dotwórczy ma niewielkie obciążenie.
Zatem stosując agregat prądotwórczy,
można większą moc, potrzebną do
rozruchu silnika indukcyjnego, uzy-
skać przez zwiększenie prędkości od-
powiednio mniejszego silnika spali-
nowego. Da to oszczędności paliwa
dla agregatu prądotwórczego, zmniej-
szenie jego masy wymiarów oraz prze-
dłużenie żywotności.

Budowany obecnie typoszereg

agregatów prądotwórczych mieści
się w granicach 5- 100 kVA [11].

inne rozwiązania

techniczne realizujące

niezależne wytwarzanie

napięcia od prędkości

Wykorzystanie przekształtników

energoelektronicznych w układach
wytwarzania energii elektrycznej za-

czyna się rozwijać. Obecnie obserwu-
je się stopniowy wzrost zaintereso-
wania wykorzystaniem przekształtni-
ków w turbinach wiatrowych i wod-
nych. Zastosowanie przekształtni-
ków oraz nowych generatorów po-
zwala na pełniejsze wykorzystanie
energii, którą dysponuje natura. Po-
prawa tego wykorzystania następuje
przez dopasowanie prędkości, jak i
momentu obciążenia przez sterowa-
nie prądem generatora w funkcji pa-
rametrów dostępnej energii jak np.
prędkości wiatru, poziomu wody w
zbiornikach itp.

Dużą nową grupą źródeł energii

elektrycznej są turbiny gazowe pra-
cujące z wielką prędkością np. rzędu
30 000 obr./min. W tym przypadku
produkowane jest napięcie o często-
tliwości znacznie przekraczającej 50
Hz - wówczas przekształtnik energo-
elektroniczny, przekształcający to na-
pięcie na napięcie 50 Hz, jest najbar-
dziej ekonomiczny.

Ostatnie lata przyniosły wzrost za-

interesowania ogniwami paliwowy-
mi. Ogniwa te wytwarzają napięcie
stałe o stosunkowo niskiej wartości.
I tu również najkorzystniejszym roz-
wiązaniem technicznym, służącym
do wytwarzania znormalizowane-
go napięcia sinusoidalnego, są prze-
kształtniki energoelektroniczne. Jed-
nak mimo stałego postępu w budowie
ogniw paliwowych, ich bardzo wyso-
ka cena oraz stosunkowo niska trwa-
łość nie pozwalają na wykorzystanie
w popularnych źródłach energii. Na-
tomiast ogniwa są coraz częściej sto-
sowane są w rozwiązaniach specjal-
nych i wówczas prowadzone prace
konstrukcyjne przynoszą również
postęp w budowie przekształtników
energoelektronicznych.

wnioski

Nowe źródła energii wykorzystu-

ją postęp techniczny w dziedzinie
budowy generatorów napięcia prze-
miennego, energoelektroniki oraz
technik komputerowych. Zastąpie-
nie klasycznego generatora synchro-
nicznego dwoma elementami: ge-
neratorem z magnesami trwałymi

Rys. 7 Przebieg napięcia wyjściowego –

praca z obciążeniem

Rys. 8 Przebiegi napięcia wyjściowego

trójfazowego zespołu prądotwór-

czego o mocy 15 kVA przy obciąże-

niu asymetrycznym: faza 1 - 100%,

faza 2 - 50% faza 3 – 0%

Rys. 9 Schemat blokowy hybrydowe-

go układu wytwarzania ener-

gii elektrycznej z generatorem o

regulowanej/niekonwencjonalnej

prędkości wirowania

Fot. 2 Zespół prądotwórczy o mocy 6 kW

o regulacji prędkości od 1700 do

3000 obr./min

Fot. 3 Stanowisko pomiarów i monitorowania laborato-

ryjnego zespołu prądotwórczego.

n a p ę d y ,

w y t w a r z a n i e e n e r g i i

n r 4 / 2 0 0 4

67

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

o dużej liczbie biegunów oraz prze-
kształtnikiem energoelektronicznym,
rozdziela funkcje przetwornika ener-
gii mechanicznej na elektryczną od
funkcji jakości energii, a tym samym
zwiększa liczbę stopni swobody, da-
jąc nowe możliwości konstrukcji źró-
dła energii. Generator z polem osio-
wym jest bardzo krótki i lekki, może
więc być budowany bez łożysk oraz
wału. Zastosowanie nowego genera-
tora z magnesami trwałymi o pod-
wyższonej częstotliwości przynosi
znaczne zmniejszenie masy, wymia-
rów oraz ceny przetwornika energii
mechanicznej na elektryczną. Silnik
spalinowy może pracować w zakre-
sie zwiększonych prędkości i dlatego
jest lżejszy. Nowoczesne źródła ener-
gii z generatorem o regulowanej/nie-
konwencjonalnej prędkości posiadają
wiele korzystnych właściwości:

wysoką jakość napięcia,

łatwość budowy układów jedno- i
wielofazowych,

oszczędność zużycia paliwa,

wydłużenie żywotności zespołu prą-
dotwórczego,

zmniejszenie masy i gabarytów,

niezależność częstotliwości od ob-
ciążenia.

Pojawienie się nowych opraco-

wań agregatów prądotwórczych o
regulowanej/niekonwencjonalnej
prędkości generatora jest zapowiedzią
szybkiego rozwoju źródeł energii du-
żej i wielkiej mocy. Potwierdzeniem
potrzeb modernizacji źródeł energii
jest wyłączenie zasilania („Blackout“)
w północno-wschodnich rejonach Sta-
nów Zjednoczonych oraz przyległych
im obszarach Kanady, które nastąpiło
14 sierpnia 2003 roku. Klasyczne źró-
dła energii nie nadążają za potrzebami
współczesnego rynku. Źródło energo-
elektroniczne ma szybką kontrolę do-
starczanej mocy bez zmiany częstotli-
wości. Można więc nie dopuścić do
przeciążenia źródła oraz do wypad-
nięcia z synchronizmu. Oczywiście w
przypadku dużych obszarów wchodzą
również w grę zdolności przepustowe
linii przesyłowych, dysponowany za-
pas mocy w źródłach oraz możliwo-
ści regulacji przesyłu mocy. W chwili

obecnej możliwości te są ograniczo-
ne powolnym działaniem klasycz-
nych regulatorów oraz stabilnością
systemu. Aby zwiększyć możliwo-
ści regulacyjne całego systemu, na-
leży rozważyć potrzebę wprowadze-
nia układów energoelektronicznych
kompleksowo, czyli do źródeł i linii
przesyłowych.

Zespół Zakładu Napędu Elektrycz-

nego w Instytucie Sterowania i Elek-
troniki Przemysłowej Politechni-
ki Warszawskiej wykorzystał swoje
doświadczenia w technice energo-
elektronicznych układów napędo-
wych dla potrzeb techniki wytwarza-
nia energii elektrycznej. Początkowe
rozwiązania, pozwalające na zwrot
energii hamowania do sieci zasilającej
oraz zwrot energii w układach kaska-
dowych, zostały rozwinięte i ulepszo-
ne dla potrzeb nowych źródeł ener-
gii. Wyniki prac badawczych zostały
wdrożone m.in. do opracowania typo-
szeregu generatorów i agregatów prą-
dotwórczych w NEWAGE-AVAKSEG w
Wielkiej Brytanii [4], [10], [11].

W laboratorium Zakładu Napędu

Elektrycznego znajduje się wiele roz-
wiązań opracowanych układów dla
potrzeb regulacji prędkości zespołów
prądotwórczych oraz stanowisko de-
monstracyjne o mocy 7 kVA, wyko-
rzystywane dla potrzeb badawczych
oraz dydaktyki na studiach dzien-
nych i podyplomowych. Stanowisko
to składa się z zespołu prądotwórcze-
go pokazanego na fot. 2 i z kompute-
rowego układu pomiarów i monitoro-
wania (fot. 3). Zakres regulacji pręd-
kości silnika spalinowego mieści się
granicach od 1700 do 3000 obr./min.
Komputerowy układ monitoringu
rejestruje i podaje na ekranie szereg
przebiegów, np. prędkości silnika spa-
linowego, napięcia i prądu generato-
ra, napięcia i prądu obciążenia, mocy
dostarczonej do odbiorników. Ponad-
to na oscyloskopie są obserwowane i
rejestrowane przebiegi chwilowe na-
pięć i prądów.

Budowa modułowa nowoczesnych

energoelektronicznych agregatów prą-
dotwórczych oraz wiele praktycznych
doświadczeń zdobytych przez zespół
Zakładu Napędu Elektrycznego Poli-

techniki Warszawskiej stwarza moż-
liwości szybkiego rozwoju produkcji
również w Polsce. Najtrudniejszy do
opanowania moduł, jakim jest gene-
rator z magnesami trwałymi, jest już
wytwarzany w Newage International
(NEWAGE-AVKSEG). Opracowanie,
dobór poszczególnych pozostałych
bloków oraz montaż agregatu nie po-
winien sprawiać trudności technicz-
nych. Szczególnie korzystne pod
względem ceny mogą być rozwiąza-
nia dedykowane dla potrzeb specjal-
nych: służb ratowniczych, jednostek
wojskowych, obliczeniowych centrów
komputerowych, przewoźnych konte-
nerów chłodniczych, wysokich wyma-
gań ograniczenia hałasu itp.

literatura

1. Dziuba R., Analiza wytwarzania i

regulacji napięcia stałego w ukła-
dzie przekształtnikowym zasilanym
z generatora pracującego ze zmien-
ną prędkością. Rozprawa doktorska,
Politechnika Warszawska, Wydział
Elektryczny, Warszawa 2002.

2. Grzesiak L., Przekształtnikowe ukła-

dy wytwarzania energii elektrycznej
z silnikiem spalinowym o regulowa-
nej prędkości. Prace Naukowe Elek-
tryka z 115, Warszawa 2001.

3. Koczara W., Adjustable speed sys-

tems with permanent magnet ge-
nerator as an emerging technique of
power generation. Seminarium Ma-
szyn Elektrycznych SME2002, Jurata
9-11 Czerwiec 2003.

4. Koczara W., Nazar Al-Khayat, Nowe

techniki magazynowania i wytwa-
rzania energii elektrycznej. IV Ogól-
nopolska Konferencja Potrzeby Wła-
sne w Elektroenergetyce, Szklarska
Poręba 3 - 5 grudnia 2002.

5. Koczara W., Elastyczne układy wy-

twarzania energii elektrycznej. Go-
spodarka Paliwami I Energią 1/2002.

6. Koczara W.: Charakterystyka prze-

kształtnikowych układów generacji
rozproszonej, Przegląd Elektrotech-
niczny 7/2002, str. 202-206.

7. Koczara W., Perspektywy wykorzy-

stania gazu do wytwarzania energii
elektrycznej oraz możliwości reali-
zacji nowoczesnych układów w Pol-

sce, Materiały V Krajowej Konferen-
cji Gazterm 2002, Międzyzdroje 27-
29 maja 2002, str. 139-146.

8. Koczara W., Energoelektroniczne

układy wytwarzania energii elek-
trycznej. 10. Konferencja ODKTR-
NOT, KBN I inni, nt. „Racjonalizacja
Użytkowania Energii i Środowiska”
Łódź 14-16.10.2002.

9. Leonarski J., Analiza trójfazowego fa-

lownika napięcia z przewodem neu-
tralnym o wyjściowym napięciu si-
nusoidalnym, Rozprawa doktorska,
Politechnika Warszawska, Wydział
Elektryczny, Warszawa 2002.

10. Nazar Al-Khayat, R. Seliga, W. Ko-

czara, B. Kaminski, A. Krasnodębski,
DSP Control of Variable Speed Inte-
grated Generator, IEEE-ISIE’2002 In-
ternational Seminar on Industrial
Electronic L’Aquila, Italy, 8 - 11 July,
2002, pp. 970 – 974.

11. NEWAGE-AVKSEG product profile

Variable Speed Integrated Genera-
tor (V.S.I.G), Stamford Power Gene-
ration, Newage International 2002.

12. Wiatr J., Projekt tandemu ups-agre-

gat, elektro. info, nr 5 (16) 2003 str.
50 – 53.

n r 4 / 2 0 0 4