14 Â
WIAT
N
AUKI
Maj 1997
Zapobieganie
samobójstwom
Biochemia oferuje nowe metody
rozwiàzania problemu
L
iczne znane czynniki mogà w
pewnych okolicznoÊciach sk∏oniç
cz∏owieka do próby samobójczej.
Istotnà przyczynà bywajà choroby psy-
chiczne, podobne przypadki w rodzinie
i przejÊcia ˝yciowe. Okazja równie˝
zwi´ksza ryzyko – na ka˝de zabójstwo
w obronie w∏asnej za pomocà broni pal-
nej odnotowuje si´ 37 samobójstw. Mi-
mo to nadzwyczaj trudno przewidzieç
ka˝dy indywidualny przypadek. Ostat-
nio przeprowadzona ankieta wykaza∏a,
˝e chocia˝ oko∏o po∏owy samobójców
mia∏o kontakt z klinicystami podczas 90
dni poprzedzajàcych zamach na ˝ycie,
tylko wobec jednej czwartej z nich zasto-
sowano leczenie psychiatryczne.
Aby zaradziç sytuacji (i zapobiec dzie-
siàtkom tysi´cy przypadków Êmierci
rocznie) badacze uk∏adu nerwowego
energicznie szukajà teraz biologicznych
czynników wyzwalajàcych, które le˝à
u podstaw sk∏onnoÊci samobójczych. Jak
dotàd ich odkrycia wskazujà na zabu-
rzenia w przekaênictwie chemicznym
w korze przedczo∏owej, obszarze mózgu
zaanga˝owanym w przetwarzanie emo-
cji i hamowanie. „Nowe badania Êwiad-
czà, ˝e samobójstwo nie jest normalnà
reakcjà na g∏´bokà rozpacz – mówi J.
John Mann z Columbia University i New
York State Psychiatric Institute – ale [jest]
reakcjà osoby ze sk∏onnoÊcià do dzia∏ania
pod wp∏ywem silnych emocji.”
Mann skupi∏ swe badania na neuro-
przekaêniku zwanym serotoninà. Od
dawna by∏o wiadomo, ˝e ma∏py z obni-
˝onym poziomem metabolitów seroto-
niny w p∏ynie mózgowo-rdzeniowym sà
bardziej impulsywne i agresywne. W
1976 roku po raz pierwszy wykazano, ˝e
równie˝ ludzie chorzy na depresj´, któ-
rzy próbowali targnàç si´ na swoje ˝y-
cie, majà ni˝szy ich poziom. Ostatnio
Mann wraz ze swym kolegà Kevinem M.
Malone’em donieÊli, ˝e poziom tych
metabolitów jest faktycznie najni˝szy
u ludzi, którzy podj´li najbardziej zde-
cydowane próby zakoƒczenia ˝ycia. Na
podstawie tych faktów badacze przy-
puszczajà, ˝e u ludzi o sk∏onnoÊciach sa-
mobójczych przekaênictwo serotoniner-
giczne w mózgu przebiega niew∏aÊciwie.
Sprawdzenie tej hipotezy nastr´cza
pewne trudnoÊci. „Sposób okreÊlania ak-
tywnoÊci serotoniny bezpoÊrednio w ˝y-
wym mózgu jest jeszcze w powijakach”
– mówi Mann. Opracowa∏ on jednak me-
tod´ przybli˝onà: za pomocà pozytono-
wej tomografii emisyjnej (PET) sporzà-
dzi∏ obrazy mózgów pacjentów krótko
po podaniu im zwiàzku uwalniajàcego
serotonin´, czyli fenfluraminy. U zdro-
wych doros∏ych osób lek zwi´ksza∏ ak-
tywnoÊç metabolicznà w korze przed-
czo∏owej. U pacjentów depresyjnych zaÊ,
tak jak si´ spodziewano, zmiana aktyw-
noÊci by∏a minimalna.
Victoria Arango, kole˝anka Manna,
znalaz∏a dodatkowy dowód zwiàzku
obni˝onej aktywnoÊci serotoninowej
z dokonaniem samobójstwa. Zmierze-
nie poziomu serotoniny bezpoÊrednio
po Êmierci jest niemo˝liwe, gdy˝ sub-
stancja ta szybko zanika. Wobec tego
Arango w skrawkach kory przedczo∏o-
wej (pobranej od samobójców chorych
na depresj´ i alkoholizm) oznaczy∏a licz-
b´ receptorów serotoniny. W wi´kszoÊci
próbek wykryto ich wi´cej ni˝ w mate-
riale kontrolnym pobranym od innych
zmar∏ych. Nie by∏o to wielkim zasko-
czeniem. Taka zmiana mog∏aby obrazo-
waç wysi∏ki organizmu podj´te w celu
kompensacji os∏abienia sygna∏ów sero-
toninowych – im wi´cej „anten” wysta-
wi ka˝dy neuron, tym wi´ksze szanse
na zrozumia∏à komunikacj´.
„Jednak u alkoholików otrzymaliÊmy
niespodziewane rezultaty” – mówi Aran-
go. Mieli oni bardzo ma∏o receptorów se-
rotoninergicznych. Niedobór ten móg∏
byç uwarunkowany genetycznie czy te˝
wynikaç z zaburzeƒ rozwojowych (pre-
NEUROBIOLOGIA
SAMOBÓJSTWO jest obecnie
na dziewiàtym miejscu wÊród przyczyn
Êmierci doros∏ych i na trzecim
wÊród osób m∏odych.
ABC AJANSI
Gamma Liaison
Ciàg dalszy na stronie 16
Âlisko, jeÊli mokro
Pierwsze obrazy powierzchni lodu
w skali molekularnej pomagajà
wyjaÊniç, dlaczego jest on tak Êliski.
Michel Van Hove i jego koledzy
z Lawrence Berkeley National Laboratory
zastosowali dyfrakcj´
elektronów o niskiej
energii do uzyskania
obrazu cienkiej warstwy
lodu osadzonej
na platynie
w temperaturze –183°C.
Okaza∏o si´, ˝e
mniej wi´cej po∏owa
powierzchniowych
czàsteczek pozostaje
niewidoczna.
Van Hove sugeruje,
˝e zjawisko
to jest wywo∏ane
tym, ˝e czàsteczki
po∏o˝one wy˝ej
wirujà szybciej
ni˝ znajdujàce si´ na spodzie, co sprawia,
˝e wierzchnia, Êliska warstwa lodu
jest w nieustannym ruchu,
w stanie quasi-ciek∏ym.
Wirujàce bity
W ciàgle otwartej kwestii budowy
komputera kwantowego naukowcy
ponownie uczynili pewien post´p
– do przechowywania informacji
wykorzystali techniki wieloimpulsowego
rezonansu magnetycznego.
Metoda polega na zachowywaniu
bitów jako atomowych spinów.
WczeÊniejsze sposoby – m.in.
zapami´tywanie bitów w postaci
pu∏apkowanych jonów lub kropek
kwantowych – okaza∏y si´ trudne
do zastosowania: najmniejsze
zaburzenie powodowa∏o dekoherencj´,
niszczàc dane. Rozwiàzanie
proponowane przez Neila A. Gershenfelda
z Massachusetts Institute
of Technology i I. L. Chuanga
z University of California
w Santa Barbara wydaje si´
przezwyci´˝aç t´ trudnoÊç.
S∏yszeç pe∏nà piersià
Zoolodzy zastanawiali si´
od d∏u˝szego czasu, dlaczego
kumkajà bezuche p∏azy. Drobne,
ogniÊcie ubarwione panamskie
ropuchy Atelopus varius nie majà
ucha zewn´trznego ani Êrodkowego.
Thomas Hetherington wraz z kolegami
z Ohio State University postanowili
sprawdziç s∏uch atelopów,
rozstawiajàc g∏oÊniki w terenie.
Okaza∏o si´, ˝e p∏azy zwraca∏y si´
ku g∏oÊnikom, a nawet wyraênie
odpowiada∏y. Hetherington
przypuszcza, ˝e p∏azy te
odbierajà drgania powietrza
przez p∏uca usytuowane p∏ytko
pod skórà, a nie przez b∏ony
b´benkowe – obserwacja ta mo˝e
byç ciekawym przyczynkiem
do wiedzy o ewolucji s∏uchu.
Ciàg dalszy ze strony 12
SOENAR CHAMID
Tony Stone Worldwide
