„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Janina Rudzińska

Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-
chemicznych Ziemi 311[12].O1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Barbara Siepracka
dr inż. Magdalena Stawarz



Opracowanie redakcyjne:
mgr Janina Rudzińska



Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Kacperczyk












Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[12].O1.02
„Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik geolog.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

11

5.1.

Struktura Wszechświata oraz Ziemi jako części układu planetarnego

11

5.1.1.

Ć

wiczenia

11

5.2.

Cechy fizyczne Ziemi

14

5.2.1.

Ć

wiczenia

14

5.3.

Charakterystyka składu chemicznego Ziemi

16

5.3.1.

Ć

wiczenia

16

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

18

7.

Literatura

30

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie

technik geolog. W poradniku

zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie
z poradnika.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazane jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną
propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia,
uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które
z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu
technodydaktycznym szkoły. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które
sam opracował,

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki
osiągnięte przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej
nauczyciela realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano
określoną liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa
uzależniona jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według
własnego projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

ć

wiczenie (laboratoryjne lub inne),

−

projektów,

−

przewodniego tekstu.

311[12].O1

Geologia litosfery

311[12].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Schemat układu jednostek modułowych

311[12].O1.04

Rozpoznawanie form

tektonicznych litosfery

311[12].O1.03

Analizowanie procesów

kształtujących skorupę ziemską

311[12].O1.02

Rozpoznawanie struktury

Wszechświata i cech fizyczno-

chemicznych Ziemi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu geologii jako nauki,

–

wyjaśniać ogólną budowę Wszechświata,

–

rozróżniać podstawowe pojęcia związane z Układem Słonecznym,

–

rozróżniać teorię geocentryczną i heliocentryczna,

–

rozróżniać ruchy Ziemi,

–

odczytywać współrzędne geograficzne na podstawie mapy,

–

charakteryzować strefy klimatyczne na Ziemi,

–

wyjaśniać podstawowe zasady krążenia pierwiastków w przyrodzie,

–

rozróżniać podstawowe rodzaje pierwiastków występujących w przyrodzie,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

obsługiwać komputer,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posłużyć się terminologią z zakresu geologii,

−

wyjaśnić związek geologii z naukami przyrodniczymi i ścisłymi,

−

scharakteryzować strukturę i rozwój wszechświata,

−

scharakteryzować Ziemię jako planetę,

−

określić parametry fizyczne Ziemi jako planety,

−

scharakteryzować zróżnicowanie geochemiczne głównych geosfer Ziemi,

−

wyjaśnić wpływ krążenia pierwiastków w przyrodzie na kształtowanie się skorupy
ziemskiej,

−

określić skład chemiczny poszczególnych geosfer i środowisk geologicznych,

−

określić geochemiczne właściwości głównych minerałów skałotwórczych,

−

scharakteryzować metodę prospekcji geochemicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik geolog 311[12]

Moduł:

Geologia litosfery 311[12].O1

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-
chemicznych Ziemi 311[12].O1.02

Temat: Zmiany temperatury w skorupie ziemskiej.

Cel ogólny: Obliczanie zmian temperatury w skorupie ziemskiej.

Szczegółowe cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać elementy fizyczne budowy skorupy ziemskiej,

−

wyjaśnić pojęcie stopnia geotermicznego,

−

określić wartość zmiany stopnia geotermicznego w zależności od zmiany głębokości,

−

określić położenie obszarów o różnej budowie geologicznej,

−

wyjaśnić zależności między wiekiem geologicznym obszarów, a tempem wzrostu
temperatury,

−

obliczyć stopień geotermiczny,

−

scharakteryzować przykłady gospodarczego wykorzystania obszarów o szybkim wzroście
temperatury warstw skalnych.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna, mutacja B.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,
zawierające informacje do obliczeń,

−

atlas geograficzny,

−

kalkulator,

−

mapa konturowa,

−

papier formatu A4, pisaki.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2–4-osobowych.

Czas: 45 minut.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik geolog.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Zadanie dla ucznia

Na podstawie danych wykonaj obliczenia stopnia geotermicznego, dla wybranych

miejscowości (określonych w zadaniu przez nauczyciela), zaznacz je na mapie konturowej.
Wyróżnij obszary o dużej i małej wartości stopnia geotermicznego. Sformułuj wniosek
dotyczący zróżnicowania wielkości stopnia geotermicznego w Europie, oraz uzasadnij
zależność między jego wielkością a budowa geologiczną. Wykonaj wykres liniowy zmian
temperatury wraz z głębokością dla dwóch wybranych miejscowości. Określ możliwości
gospodarczego wykorzystania regionu o szybkim wzroście temperatury warstw skalnych.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

Czynności organizacyjno-przygotowawcze.

2.

Sprawdzenie listy obecności.

3.

Wyjaśnienie celów zajęć.

4.

Wyjaśnienie sposobu pracy uczniów.

Faza główna

Faza 1
1.

Określenie problemu dla poszczególnych grup.

2.

Podział na zespoły.

3.

Wybór liderów.

4.

Wskazanie zespołom źródeł informacji i określenie dla nich wspólnych zadań.

Faza 2
1.

Analiza zadania przez zespoły.

2.

Analiza źródeł informacji.

3.

Dyskusja w grupach, wykonanie obliczeń, wykresu.

4.

Określenie możliwości gospodarczego wykorzystania regionu o szybkim wzroście
temperatury warstw skalnych.

Faza 3
1.

Prezentacja wyników dyskusji zespołowych przez ich liderów.

2.

Ocena przyjętego rozwiązania w drodze dyskusji plenarnej.

3.

Uzupełnienie przyjętego rozwiązania.

Faza końcowa

Praca domowa:

Wyszukaj w literaturze miejscowości na świecie o wysokim stopniu geotermicznym

i scharakteryzuj gospodarcze wykorzystanie tych regionów.

Podsumowanie zajęć:

−

podziękowanie za aktywny udział w zajęciach,

−

ocena poprawności wykonanych zadań,

−

ocena aktywności uczniów podczas zajęć.

Ewaluacja:

−

anonimowe ankiety o zrealizowanych zajęciach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik geolog 311[12]

Moduł:

Geologia litosfery 311[12].O1

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-
chemicznych Ziemi 311[12].O1.02

Temat: Charakterystyka budowy wnętrza Ziemi.

Cel ogólny: Nabycie umiejętności rozróżniania stref wnętrza Ziemi.

Szczegółowe cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać elementy budowy fizycznej warstw Ziemi,

−

wyjaśnić pojęcia dotyczące wnętrza Ziemi,

−

określić metody badań wnętrza Ziemi,

−

wyróżnić sfery budowy globu ziemskiego,

−

wyjaśnić zależności między ciężarem właściwym pierwiastków a głębokością ich
występowania,

−

scharakteryzować cechy poszczególnych warstw z uwzględnieniem stref nieciągłości,

−

porównać właściwości fizyczne skorupy kontynentalnej i oceanicznej,

−

ocenić znaczenie astenosfery w procesach geologicznych.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna, mutacja A.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,
zawierające informacje do obliczeń,

−

schemat budowy globu ziemskiego,

−

film dotyczący procesów kształtowania się sfer we wnętrzu Ziemi,

−

papier formatu A4, przybory do rysowania.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2–4-osobowych.

Czas: 45 minut.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik geolog.

Zadanie dla ucznia

Na podstawie obejrzanego filmu wyróżnij warstwy budujące wnętrze Ziemi.

Scharakteryzuj zasięg występowania poszczególnych warstw z uwzględnieniem stref
nieciągłości. Określ metody badań bezpośrednich i pośrednich wnętrza Ziemi. Na podstawie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

wykresów określ główne cechy fizyczne poszczególnych warstw. Oceń znaczenie astenosfery
w procesach geologicznych oraz wyjaśnij proces decydujący o migracji pierwiastków
w globie ziemskim w początkowym okresie.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1.

Czynności organizacyjno-przygotowawcze.

2.

Sprawdzenie listy obecności.

3.

Wyjaśnienie celów zajęć.

4.

Wyjaśnienie sposobu pracy uczniów.

Faza główna

Faza 1
1.

Określenie problemu dla poszczególnych grup.

2.

Podział na zespoły.

3.

Wybór liderów.

4.

Wskazanie zespołom źródeł informacji i określenie dla nich wspólnych zadań.

Faza 2
1.

Analiza zadania przez zespoły.

2.

Analiza źródeł informacji.

3.

Dyskusja w grupach, wykonanie zadania, rysunków obrazujących głębokości
poszczególnych warstw oraz stref nieciągłości.

4.

Określenie elementów fizycznych poszczególnych warstw (temperatura, ciśnienie,
gęstość).

Faza 3
1.

Prezentacja wyników dyskusji zespołowych przez ich liderów w formie schematów.

2.

Ocena zaprezentowanych zadań i uzupełnienie ich w drodze dyskusji plenarnej.

3.

Analiza przyjętego rozwiązania.

Faza końcowa

Praca domowa:

Opracuj najnowsze sposoby badań wnętrza ziemi na podstawie różnych źródeł

informacji.

Podsumowanie zajęć:

−

podziękowanie za aktywny udział w zajęciach,

−

ocena poprawności wykonanych zadań,

−

ocena aktywności uczniów podczas zajęć.

Ewaluacja:

−

anonimowe ankiety o zrealizowanych zajęciach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Struktura Wszechświata oraz Ziemi jako części układu

planetarnego

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj planety Układu Słonecznego na podstawie cech fizyczno-chemicznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni mieć możliwość

obejrzenia filmu przyrodniczo-naukowego o powstawaniu Układu Słonecznego. Wskazane
jest, aby mogli skorzystać z dostępu do Internetu w celu zapoznania się z najnowszymi
osiągnięciami w dziedzinie badań nad przestrzenią kosmiczną. Należy zwrócić uwagę na
właściwy dobór cech przy klasyfikowaniu poszczególnych planet.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria klasyfikacji planet Układu Słonecznego,

2)

dokonać analizy cech fizyczno-chemicznych planet,

3)

rozpoznać cechy wspólne planet,

4)

zapisać w tabeli cechy fizyczne oraz chemiczne planet i sklasyfikować je.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca budowy Układu Słonecznego,

−

stanowisko z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Na podstawie Tabeli 2 „Położenie geograficzne biegunów magnetycznych w określonych

latach” zaznacz położenie biegunów na mapie konturowej świata. Omów teorie dotyczące
powstawania pola magnetycznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawne zaznaczenie położenia
biegunów magnetycznych na mapach konturowych oraz określenie położenia geograficznego.
Wskazane jest, aby korzystając z różnych źródeł poznać najnowsze osiągnięcia w dziedzinie
badań nad polem magnetycznym Ziemi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przygotować mapy konturowe świata oraz atlas geograficzny,

2)

zaznaczyć położenie geograficzne biegunów magnetycznych na mapach konturowych,

3)

przeanalizować otrzymane wyniki,

4)

scharakteryzować teorie dotyczące powstania pola magnetycznego,

5)

sformułować wnioski dotyczące zmian położenia biegunów magnetycznych na Ziemi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

atlas geograficzny,

−

mapy konturowe świata,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca magnetyzmu Ziemi.

Ćwiczenie 3

Oblicz współrzędne geograficzne:

−

szerokość geograficzną miejscowości, w których, w dniu 22 czerwca promienie
słoneczne padają pod kątem 66

0

33’, 90

0

, 23

0

27’,

−

długość geograficzną miejscowości, w której czas słoneczny wskazuje godzinę 10

45

, gdy

w Londynie jest 19

15

, 21

00

, 22

45

.

Zaznacz otrzymane wyniki na mapie konturowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz przypomnieć zasady obliczanie współrzędnych
geograficznych na podstawie konsekwencji ruchów Ziemi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wykonać obliczenia dotyczące obliczania długości i szerokości geograficznej,

2)

określić położenie współrzędnych geograficznych na mapie fizycznej świata w atlasie
geograficznym,

3)

sformułować wnioski wyjaśniające związek ruchów Ziemi z określaniem współrzędnych
geograficznych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zeszyt,

−

atlas geograficzny,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 4

Wykonaj obliczenia deklinacji magnetycznej przy użyciu kompasu w terenie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę, aby ćwiczenie miało charakter zajęć
terenowych. Należy zapewnić możliwość korzystania z kompasy oraz mapy topograficznej
grupom 2–4 osobowym. Wskazane jest, aby przed przystąpieniem do zajęć nauczyciel
przeprowadził instruktaż wykonywanego zadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych parametry dotyczące pomiaru ziemskiego pola
magnetycznego,

2)

przeanalizować zapisy instrukcji obsługi kompasu,

3)

wyznaczyć kierunek północ na podstawie mapy topograficznej,

4)

wyznaczyć kierunek północ magnetycznej,

5)

zapisać kąt deklinacji (kąt ten podaje się jako wartość ze znakiem, zgodnie ze sposobem
liczenia azymutu: odchylenie kierunku północy magnetycznej od kierunku północy
geograficznej ku wschodowi jako kąt dodatni, odchylenie ku zachodowi jako kąt
ujemny).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zeszyt,

−

kompas, instrukcja obsługi kompasu,

−

mapa topograficzna,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika magnetyzmu Ziemi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Cechy fizyczne Ziemi

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy parametrów fizycznych poszczególnych warstw globu ziemskiego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zróżnicowanie cech fizycznych
głównych geosfer Ziemi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy globu ziemskiego,

2)

określić miąższość i głębokości występowania poszczególnych warstw,

3)

dokonać analizy cech fizycznych poszczególnych geosfer,

4)

rozpoznać cechy charakterystyczne dla każdej geosfery,

5)

zapisać w tabeli cechy fizyczne geosfer,

6)

przeanalizować parametry poszczególnych warstw Ziemi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca cech fizycznych Ziemi.

Ćwiczenie 2

Na podstawie Tabeli 3 „Wartość stopnia geotermicznego wybranych miejscowości”,

oblicz temperaturę Ziemi na głębokości 1500 m, gdy średnia temperatura na powierzchni
wynosi 15°C, scharakteryzuj zależności.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy grupę podzielić na zespoły obliczające temperaturę dla
obszarów o wysokim i niskim stopniu geotermicznym. Trzeba zwrócić uwagę na związek
między wiekiem geologicznym obszarów a tempem wzrostu temperatury stopnia
geotermicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w tabeli wartości gradientu geotermicznego dla wybranych miejsc,

2)

wykonać obliczenia,

3)

odszukać w atlasie geograficznym wybrane miejscowości,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4)

przeanalizować otrzymane wyniki,

5)

sformułować zależności między wiekiem geologicznym terenu, na którym znajdują się
wybrane miejsca, a tempem wzrostu temperatury mas skalnych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

atlas geograficzny,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca cech fizycznych Ziemi.

Ćwiczenie 3

Dokonaj analizy parametrów fizycznych skorupy kontynentalnej i oceanicznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zróżnicowanie cech fizycznych
w obrębie skorupy ziemskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy skorupy ziemskiej,

2)

określić miąższość i głębokości występowania poszczególnych warstw,

3)

dokonać analizy cech fizycznych,

4)

rozpoznać cechy charakterystyczne dla każdej warstwy,

5)

zapisać w tabeli otrzymane wyniki,

6)

zanalizować wpływ parametrów skorupy kontynentalnej i oceanicznej na procesy
geologiczne Ziemi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca cech fizycznych skorupy ziemskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Charakterystyka składu chemicznego Ziemi

5.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy parametrów geochemicznych poszczególnych warstw globu ziemskiego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zróżnicowanie cech chemicznych
głównych geosfer Ziemi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy globu ziemskiego,

2)

określić skład chemiczny warstw,

3)

porównać stopień koncentracji i migracji pierwiastków, wchodzących w skład każdej
sfery Ziemi,

4)

sporządzić diagramy prezentujące udział głównych pierwiastków w budowie
poszczególnych stref Ziemi,

5)

dokonać analizy składu chemicznego poszczególnych sfer Ziemi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika zawierająca materiał nauczania dotyczący
składu chemicznego Ziemi,

−

stanowisko z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj różnice w składzie chemicznym skorupy kontynentalnej i oceanicznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zróżnicowanie cech chemicznych
w obrębie skorupy ziemskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy skorupy ziemskiej,

2)

scharakteryzować parametry fizyczne i skład chemiczny warstwy granitowej
i bazaltowej,

3)

określić różnice między warstwą granitową i bazaltową,

4)

sformułować wnioski dotyczące zależności między budową skorupy ziemskiej
a procesami geologicznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Określ zasady stosowania prospekcji geochemicznej do celów geologicznych,

geologiczno-złożowych oraz oceny stanu środowisko i jego ochrony.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na różne metody poszukiwania złóż
mineralnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych i innych źródłach informacje na temat prospekcji
geochemicznej,

2)

określić gatunki roślin mających zastosowanie w eksploracji złóż oraz wyznaczaniu stref
uskoków i mineralizacji,

3)

opisać sposoby usuwania skutków eksploatacji geologicznej metodami biologicznymi na
podstawie różnych źródeł informacji,

4)

porównać metodę prospekcji geochemicznej z innymi metodami poszukiwania złóż
mineralnych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika zawierająca materiał nauczania dotyczący
prospekcji geochemicznej,

−

stanowisko z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie struktury
Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 11, 15, 16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 12, 13, 14 17 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. a, 4. b, 5. d, 6. a, 7. a, 8. b, 9. c, 10. a, 11. b,
12 a, 13. a, 14. d, 15. a, 16. c, 17. b, 18. c, 19. c, 20. a.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić zakres nauk geologicznych

B

P

c

2

Rozróżnić zadania poszczególnych nauk
geologicznych

A

P

d

3

Zidentyfikować cechy Układu Słonecznego

B

P

a

4

Określić parametry Ziemi jako planety

B

P

b

5

Przeanalizować cechy fizyczne Ziemi

C

PP

d

6

Określić zależność między parametrami fizycznymi
Ziemi

B

P

a

7

Określić elementy fizyczne warstw Ziemi

B

P

a

8

Rozpoznać budowę warstwową globu ziemskiego

A

P

b

9

Rozpoznać elementy budowy globu ziemskiego

A

P

c

10 Określić elementy budowy globu ziemskiego

B

P

a

11 Rozróżnić składniki chemiczne sfer Ziemi

A

P

b

12 Dokonać analizy składu chemicznego warstw Ziemi

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

13 Scharakteryzować zależność między głębokością

występowania a ciężarem właściwym pierwiastków

C

PP

a

14 Przeanalizować formy graficzne obrazujące skład

chemiczny warstw Ziemi

C

PP

d

15 Wyjaśnić pojęcie litosfery

B

P

a

16 Scharakteryzować zależności między procesami

geologicznymi a sferami Ziemi

C

PP

c

17 Określić wartość wielkości sterowanej

B

P

b

18 Określić skład chemiczny skorupy ziemskiej

B

P

c

19 Wyjaśnić metodę prospekcji geochemicznej

B

P

c

20 Określić zastosowanie metody prospekcji

geochemicznej

B

P

a

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom Instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 35 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Nauka o procesach kształtujących skorupę ziemska oraz czynnikach, które wpływają na
przeobrażania jej powierzchni to

a)

geochemia.

b)

hydrogeologia.

c)

geologia dynamiczna.

d)

paleontologia.

2. Nauka zajmująca się ochroną litosfery i jej zasobów to

a)

geologia inżynierska.

b)

geologia dynamiczna.

c)

geologia surowcowa.

d)

geologia środowiskowa.

3. Cechą charakterystyczną planet wewnętrznych Układu Słonecznego jest

a)

warstwowa budowa wnętrza i duża gęstość materii.

b)

duża gęstość materii, duże rozmiary.

c)

mała gęstość materii, małe rozmiary.

d)

warstwowa budowa wnętrza i duże rozmiary.

4. Bryła, którą otrzymamy z przedłużenia powierzchni oceanów na kontynenty, prostopadłą

do kierunku działania siły ciężkości to
a)

kula.

b)

geoida.

c)

elipsoida obrotowa.

d)

elipsoida.

5. Konsekwencją funkcjonowania magnetosfery wokół Ziemi jest

a)

spalanie meteoroidów.

b)

efekt cieplarniany.

c)

powstawanie zorzy polarnej.

d)

zatrzymywanie cząsteczek promieniowania słonecznego.

6.

Stopień geotermiczny określa
a)

spadek temperatury wraz z głębokością o 1°C na 33 m.

b)

co ile metrów temperatura wzrośnie o 1°C.

c)

wzrost temperatury co 100 m.

d)

co ile metrów temperatura spadnie o 1°C.

7. Warstwa Ziemi posiadająca najmniejszą gęstość to

a)

skorupa kontynentalna.

b)

skorupa oceaniczna.

c)

płaszcz ziemski.

d)

jądro ziemskie.

8. Warstwą Ziemi, znajdującą się w stanie płynnym jest

a)

płaszcz wewnętrzny.

b)

jądro zewnętrzne.

c)

płaszcz zewnętrzny.

d)

jądro wewnętrzne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

9. Astenosfera to plastyczna warstwa wnętrza Ziemi, znajdująca się

w

a)

skorupie ziemskiej wyłącznie pod kontynentami.

b)

skorupie ziemskiej wyłącznie pod oceanami.

c)

zewnętrznym płaszczu ziemskim.

d)

zewnętrznym jądrze ziemskim.

10. Pomiędzy skorupą ziemską a płaszczem znajduje się powierzchnia nieciągłości

a)

Gutenberga.

b)

Moho.

c)

Konrada

d)

Lehmana.

11.

Pierwiastkiem, który występuje w największej ilości w globie ziemskim jest
a)

tlen.

b)

ż

elazo.

c)

krzem.

d)

magnez.

12. Sial i sima to nazwy warstw wchodzących w skład

a)

skorupy ziemskiej.

b)

płaszcza wewnętrznego.

c)

płaszcza zewnętrznego.

d)

jądra ziemskiego.

13. Wraz ze wzrostem głębokości ciężar właściwy pierwiastków

a)

rośnie wraz ze wzrostem temperatury i ciśnienia.

b)

maleje powodując spadek temperatury i ciśnienia.

c)

wzrasta powodując spadek temperatury i ciśnienia.

d)

maleje wraz ze wzrostem temperatury i ciśnienia.

14. Na wykresie największy udział w tworzeniu skorupy ziemskiej ma związek chemiczny

a)

magnezu.

b)

wapnia.

c)

glinu.

d)

krzemu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

15. Warstwa perydotytowa wraz z skorupą ziemską tworzą

a)

litosferę.

b)

tekonosferę.

c)

magnetosferę.

d)

batysferę.

16. Konwekcja materii jądra zewnętrznego Ziemi wywoduje

a)

siłę Coriolisa.

b)

procesy górotwórcze.

c)

ziemskie pole magnetyczne.

d)

zjawiska sejsmiczne.

17.

Minerałem, który występuje w skorupie ziemskiej w największej ilości jest

a)

kwarc.

b)

skaleń.

c)

kalcyt.

d)

łyszczyk.

18. Skorupę kontynentalną budują głównie skały

a)

bazaltowe.

b)

perodytowe.

c)

granitowe.

d)

andezydowe.

19. Metoda prospekcji geochemicznej polega na badaniach

a)

fal sejsmicznych.

b)

analiz geochemicznych pierwiastków.

c)

organizmów roślinnych.

d)

namagnesowania szczątkowego.

20.

Metoda prospekcji geochemicznej ma zastosowanie w
a)

poszukiwaniach złóż surowców mineralnych.

b)

określaniu stopnia geotermicznego.

c)

określaniu zasięgu zjawisk sejsmicznych.

d)

określaniu zjawisk ruchu płyt litosfery.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie struktury
Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 11, 15, 16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 12, 13, 14 17, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. d, 4. b, 5. d, 6. c, 7. a, 8. c, 9. c, 10. b, 11. b,
12 a, 13. a, 14. d, 15. c, 16. c, 17. a, 18. c, 19. c, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić zakres nauk geologicznych

B

P

c

2

Rozróżnić zadania poszczególnych nauk
geologicznych

A

P

d

3

Zidentyfikować cechy Układu Słonecznego

B

P

d

4

Określić parametry Ziemi jako planety

B

P

b

5

Przeanalizować cechy fizyczne Ziemi

C

PP

d

6

Określić zależność między parametrami fizycznymi
Ziemi

B

P

c

7

Określić elementy fizyczne warstw Ziemi

B

P

a

8

Rozpoznać budowę warstwową globu ziemskiego

A

P

c

9

Rozpoznać elementy budowy globu ziemskiego

A

P

c

10 Określić elementy budowy globu ziemskiego

B

P

b

11 Rozróżnić składniki chemiczne sfer Ziemi

B

P

b

12 Dokonać analizy składu chemicznego warstw Ziemi

C

PP

a

13 Scharakteryzować zależność między głębokością

występowania a ciężarem właściwym pierwiastków

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

14 Przeanalizować formy graficzne obrazujące skład

chemiczny warstw Ziemi

C

PP

d

15 Wyjaśnić pojęcie litosfery

B

P

c

16 Scharakteryzować zależności między procesami

geologicznymi a sferami Ziemi

C

PP

c

17 Określić wartość wielkości sterowanej

B

P

a

18 Określić skład chemiczny skorupy ziemskiej

B

P

c

19 Wyjaśnić metodę prospekcji geochemicznej

B

P

c

20 Określić zastosowanie metody prospekcji

geochemicznej

B

P

b

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom Instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 35 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Nauka o organizmach żyjących w przeszłości historycznej i ich ewolucji to
a)

geochemia.

b)

hydrogeologia.

c)

paleontologia.

d)

geologia dynamiczna.

2. Nauka zajmująca się poszukiwaniem, rozpoznawaniem, obliczaniem zasobów

i określaniem warunków eksploatacji złóż surowców mineralnych to
a)

geologia inżynierska.

b)

geologia dynamiczna.

c)

geologia środowiskowa

d)

geologia surowcowa.

3. Cechą charakterystyczną planet zewnętrznych Układu Słonecznego jest

a)

mała gęstość materii, duże rozmiary, gęsta atmosfera.

b)

warstwowa budowa wnętrza i duża gęstość materii.

c)

duża gęstość materii, duże rozmiary.

d)

warstwowa budowa wnętrza i duże rozmiary.

4. Bryła, którą otrzymamy przez obrót elipsy wokół krótszej osi to

a)

kula.

b)

elipsoida obrotowa.

c)

geoida.

d)

elipsoida.

5. Konsekwencją funkcjonowania magnetosfery wokół Ziemi jest

a)

spalanie meteoroidów.

b)

efekt cieplarniany.

c)

powstawanie zorzy polarnej.

d)

ochrona przed promieniowaniem słonecznym.

6. Gradient geotermiczny określa

a)

spadek temperatury wraz z głębokością o 1°C na 33 m.

b)

wzrost temperatury co 100m.

c)

co ile metrów temperatura wzrośnie o 1°C.

d)

co ile metrów temperatura spadnie o 1°C.

7. Warstwa Ziemi posiadająca największą gęstość

a)

jądro ziemskie.

b)

skorupa kontynentalna.

c)

skorupa oceaniczna.

d)

płaszcz ziemski.

8. Warstwa Ziemi, znajdująca się w stanie stałym

a)

jądro zewnętrzne.

b)

płaszcz wewnętrzny.

c)

jądro wewnętrzne.

d)

płaszcz zewnętrzny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

9. Warstwa perydotytowa to warstwa Ziemi, znajdująca się

w

a)

skorupie ziemskiej wyłącznie pod kontynentami.

b)

skorupie ziemskiej wyłącznie pod oceanami.

c)

zewnętrznym płaszczu ziemskim.

d)

zewnętrznym jądrze ziemskim.

10. Pomiędzy płaszczem ziemskim a jądrem znajduje się powierzchnia nieciągłości

a)

Moho.

b)

Gutenberga.

c)

Konrada

d)

Lehmana.

11.

Pierwiastkiem, który występuje w największej ilości w skorupie ziemskiej jest
a)

ż

elazo.

b)

tlen.

c)

krzem.

d)

magnez.

12. Nife to chemiczna nazwa

a)

jądra ziemskiego.

b)

skorupy ziemskiej.

c)

płaszcza wewnętrznego.

d)

płaszcza zewnętrznego.

13. Wraz ze wzrostem głębokości ciężar właściwy pierwiastków

a)

rośnie wraz ze wzrostem temperatury i ciśnienia.

b)

maleje powodując spadek temperatury i ciśnienia.

c)

wzrasta powodując spadek temperatury i ciśnienia.

d)

maleje wraz ze wzrostem temperatury i ciśnienia.

14. Na wykresie największy udział w tworzeniu skał magmowych ma związek chemiczny

a)

magnezu.

b)

wapnia.

c)

glinu.

d)

krzemu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

15. Skorupa ziemska wraz warstwą perydotytową tworzą

a)

magnetosferę.

b)

tektonosferę.

c)

litosferę.

d)

barysferę.

16. Konwekcja materii płaszcza ziemskiego jest odpowiedzialna za

a)

ziemskie pole magnetyczne.

b)

grawitację.

c)

ruch płyt litosfery

d)

procesy różnicowania się składu chemicznego sfer Ziemi.

17.

Fale podłużne znacznie zwalniają, a fale poprzeczne zanikają zupełnie na głębokości
a)

2900 km.

b)

400 km.

c)

680 km.

d)

1000 km.

18. Skorupę oceaniczną budują głównie skały

a)

perydotytowe.

b)

granitowe.

c)

bazaltowe.

d)

andezytowe.

19. Prędkość fal zależy od

a)

składu chemicznego skał.

b)

głębokości występowania epicentrum.

c)

sprężystości i gęstości skał.

d)

ziemskie pole magnetyczne.

20. Metoda prospekcji geochemicznej ma zastosowanie w

a)

badaniach ruchu płyt litosfery.

b)

usuwaniu skutków eksploatacji górniczej metodami biologicznymi.

c)

określaniu stopnia geotermicznego.

d)

określaniu zasięgu zjawisk sejsmicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

7.

LITERATURA

1.

Czechowski L.: Tektonika płyt i konwekcja w płaszczu Ziemi. PWN, Warszawa 1994

2.

Czubla P , Mizerski W, Świerczewska-Gładysz W.: Przewodnik do ćwiczeń z geologii.
PWN, Warszawa 2006

3.

Jaroszewski W., Dadlez R.: Tektonika. PWN, Warszawa 1994

4.

Kozłowski S.: Ochrona litosfery. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1998

5.

Kossakowski W., Kowalik W., Zaestrożna E.: Geografia. SOP, Toruń 2005

6.

Lenartowicz B., Wilczyńska E., Wójcik M.: Geografia na czasie. PWN, Warszawa 2007

7.

Mizerski W.: Geologia dynamiczna. PWN, Warszawa 2006

8.

Mizerski W.: Geologia dynamiczna dla geografów. PWN, Warszawa 2005

9.

Mizerski W.: Słownik geologiczny. PWN, Warszawa 2002

10.

Polański A.: Podstawy geochemii. Wyd. Geol., Warszawa1988

11.

Polański A.: Geochemia i surowce mineralne. Wyd. Geol., Warszawa 1976

12.

Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. Wyd. Geol., Warszawa 1986

13.

Stankowski W.: Geografia fizyczna z geologią. WSiP., Warszawa 1998

14.

Stasiak J., Zaniewicz Z.: Geografia. Vademecum maturalne 2008. Operon, Gdynia 2007

Literatura metodyczna
1.

Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000

Czasopisma:

−

Nowa Edukacja Zawodowa

−

Edukator Zawodowy – www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php