Roger Zelazny

Pan Snów

(przełożył Robert Reszke)

2

dla Judy

3

WSTĘP

Dziś już nie pisze się takich książek. Pan Snów Rogera Żelaznego to powieść żarliwa -

żarliwością Ameryki wczesnych lat sześćdziesiątych, kiedy to w piorunującym tempie i na masową

skalę przyswajali sobie Amerykanie europejskie nowinki z lat jeszcze przed wybuchem II wojny

światowej, choć sama ich geneza sięga przełomu XX wieku. a zatem, przede wszystkim,

psychoanaliza w jej klasycznej postaci opracowanej przez Sigmunda Freuda oraz w postaci tak zwanej

psychologii analitycznej Carla Gustava Junga - oba te nazwiska parokrotnie pojawiają się na kartach

książki.

Zamysłem Żelaznego było, jak można sądzić, przedstawienie działania tego, co psychoanaliza

określa jako pod -lub nieświadomość - tych pokładów ludzkiej psyche, które zachowując autonomię,

żyją by tak rzec własnym życiem, dając o sobie znać między innymi w snach. Pan Snów wprowadza

nas w świat życia nieświadomości - chciałoby się powiedzieć, gdyby nie przekonanie, że Roger

Żelazny chyba nie miał aż tak wygórowanych pragnień. Zatem skromniej: Pan Snów to opowieść o

tym, jak w człowieku, który zawodowo zajmuje się snami - śni “za innych”, “kształtuje” sny w celach

terapeutycznych - z wolna zaciera się granica między życiem świadomym a snem, jak świadomość

powoli się rozpada, rozsadzana szukającymi dla siebie ujścia strumieniami nieświadomości. Charles

Render - bo o nim nowa - tytułowy “Pan Snów” - pada ofiarą własnego złudzenia, własnego snu:

przyzwyczajony do tego, że w świecie własnej imaginacji jest stwórcą i władcą wszystkiego, co mocą

fantazji powołuje do życia, podejmuje próbę stworzenia świata dla kogoś drugiego, dla ociemniałej

kobiety, skazanej na połowiczne zaledwie doświadczanie rzeczywistości świadomego istnienia. Co

gorsza - ulegając wzbierającej w nim “Woli Mocy” usiłuje wykreować ją na “Panią Snów” - smutno

jest bowiem samemu przeżywać uroki, które daje władza, choćby tylko nad materią tak złudną, tak

ulotną, jak sen.

Powtarza się dylemat znany z Fausta: czy możliwe jest połączenie piekielnej pychy

nieograniczonego w czasie i przestrzeni tworzenia z miłością niewinną? I czy ta miłość jest naprawdę

niewinna? Czy sen urzeczywistniający nieświadome pragnienia, (które, uświadomione, stają się

przesłanką udanej terapii) można śnić dalej w świetle dziennym? Czy będzie wtedy jeszcze

lekarstwem, czy już trucizną? Czy można bezkarnie zstępować do “doliny cienia”, jak pisze Żelazny,

schodzić do głębokich warstw nieświadomości w poszukiwaniu Graala i żądać jeszcze “szczęścia we

dwoje”, przy kominku i w naiwnej niewiedzy spraw, których demonicznej natury jeszcze przed chwilą

się doświadczało? Podobnie stawiał te problemy Wilk Stepowy Hermanna Hessego i podobną dawał

odpowiedź: ten magiczny teatr życia nieświadomości to “teatr nie dla każdego”. Karta wstępu kosztuje

głowę.

Pan Snów Rogera Żelaznego to książka żarliwa, bowiem podąża tym szlakiem myślenia, który

już dawno przedtem został przetarty. Adaptując pewne wzorce literackie i przystosowując je do

konwencji literatury tak zwanej fantastyczno-naukowej nie ustrzegł się autor swego rodzaju

nadgorliwości, zwłaszcza w kształtowaniu “futurystycznego” sztafażu świata przedstawionego

z perspektywy naszych dni - naiwnego i jakby anachronicznego. Czytając tę książkę trzeba jednak

pamiętać, że jest to dzieło swego czasu: Ameryki wczesnych lat sześćdziesiątych - może niekiedy

irytujące w swym sileniu się na “nowoczesność wyrazu”, “odkrywczość stylu”, “zaskakującą fabułę”.

Żelazny idzie tu jednak śladami swego poprzednika: “teatr to nie dla każdego”. Tak właśnie być miało.

Wydawca

4

ROZDZIAŁ I

UROCZE było to na pewno - krew oraz wszystko inne - Render czuł jednak, że spektakl ma się

ku końcowi.

Uznał więc, że każda mikrosekunda jest teraz cenniejsza od minuty - choć może należałoby

podnieść temperaturę... Gdzieś tam, dokładnie na peryferiach wszystkiego, ciemność zwierała swe

sploty.

Dudnienie, jakby kreszendo rozbrzmiewających na granicy świadomości grzmotów trwało

nadal na tej samej wysokości. Ten dźwięk skupiał w sobie i wstyd, i ból, i strach.

Na Forum było duszno.

Cezar wyczołgał się z kręgu gorączkowo krzątających się ludzi. Przedramieniem zasłaniał oczy,

lecz nie mógł przestać widzieć, nie tym razem.

Senatorowie nie mieli twarzy, a ich togi zbroczone były krwią. Ich krzyki przypominały ptasi

świergot. z nieludzką zaciekłością kłuli sztyletami leżącego na ziemi.

On, Render, był poza tym.

Kałuża krwi, w której leżał, powoli rozszerzała się, jego ramię to unosiło się, to opadało

z mechaniczną regularnością, z jego gardła wydobywał się ptasi świergot, był zarazem widzem

i aktorem tej sceny.

On bowiem, Render, był Śniącym.

Skulony, cierpiący, z zawiścią w oku, Cezar dobył słowa skargi.

- Zabiłeś go! Zabiłeś Marka Antoniusza... człowieka bez skazy i znaczenia!

Render zwrócił się do niego, a sztylet w jego dłoni był wielki i ociekał krwią.

- Tak.

Ostrze kołysało się z boku na bok. Cezar, zafascynowany błyskiem ostrej stali, wodził

wzrokiem w ten sam rytm.

- Dlaczego? - krzyknął. - Dlaczego?

- Ponieważ - odparł Render - był Rzymianinem daleko bardziej cnotliwszym niż ty.

- Kłamiesz! Tak nie jest!

Render wzruszył ramionami. Znowu uderzył nożem.

- To nieprawda! - krzyczał Cezar. - To nieprawda! Render odwrócił się od niego i zakołysał

sztyletem. Niczym marionetka, Cezar podążał wzrokiem za wahadłem ostrza.

- Nieprawda? - uśmiechnął się - a kimże jesteś, by podawać w wątpliwość morderstwo takie, jak

to? Jesteś nikim! Ubliżasz godności chwili! Precz!

Mężczyzna o zaróżowionej twarzy drżąc zerwał się na równe nogi, włosy miał w nieładzie, na

wpół zmierzwione, na wpół zlepione potem. Odwrócił się, ruszył przed siebie biegiem, biegnąc

odwracał się co chwila, rzucał przez ramię spojrzenia.

Odbiegł już dość daleko od kręgu morderców, lecz scena nie straciła na wspaniałości. Wszystko

pozostało przejrzyste, jak w elektrycznym rozbłysku. Sprawiło to, że poczuł się jeszcze bardziej

odległy, jeszcze bardziej samotny i pozostawiony z boku.

Render obszedł zakręt uprzednio niezauważony. Stanął przed nim, ślepy żebrak.

Cezar chwycił go za ubranie.

- Masz dla mnie zły omen na dzisiaj?

- Strzeż się! - zachrypiał szyderczo.

- Racja! - zawołał Cezar. - Racja! Dobrze powiedziane. “Strzeż się...” ale czego?

- Idów.

- Idów?...

- Idów oktembrowych. Puścił go.

- Co powiedziałeś? Oktember?... Co to?

- To miesiąc.

- Kłamiesz. Nie ma takiego miesiąca!

- Ale to data, której szlachetny Cezar powinien się obawiać... czas, który nie istnieje, data, która

nigdy nie znajdzie się w kalendarzu.

Render zniknął za rogiem, choć, jak poprzednio, jeszcze przed chwilą nie było go tutaj.

- Poczekaj! Wróć!

Roześmiał się, a Forum śmiało się wraz z nim. Głosy podobne do ptasiego świergotu stały się

teraz chórem nieludzkich szyderstw.

- Drwisz ze mnie! - zapłakał Cezar.

Na Forum żar był tak straszny, że oddychało się jak w piecu, a pot utworzył coś jakby maskę

5

z płynnego szkła, zastygłą na jego wąskim czole, ostrym nosie, szczęce prawie pozbawionej

podbródka.

- Ja też chcę zostać zabity! - załkał. - To nie fair! A wtedy Render rozpłatał na kawałki Forum,

senatorów i wyszczerzonego w uśmiechu Antoniusza i wrzucił je do czarnego worka

- wystarczył jeden niezauważalny ruch palcem. Cezar zniknął jako ostatni.

Charles Render siedział przed tablicą z dziewięćdziesięcioma białymi przyciskami i dwoma

czerwonymi, lecz na żaden z nich tak naprawdę nie patrzył. Jego prawe ramię poruszało się bezgłośnie

wzdłuż lśniącej, gładkiej powierzchni konsoli, palce wduszały niektóre przyciski, nad innymi

przeskakiwały, ręka prześlizgiwała się bezwiednie odtwarzając Sekwencje Pamięci.

Stłumione wrażenia, uczucia zredukowane do zera. Przedstawiciel Erikson wiedział, czym jest

stan zapomnienia człowieka, który powrócił do łona.

Rozległ się łagodny trzask.

Ręka Rendera prześlizgnęła się na sam koniec najniższego rzędu przycisków. Teraz trzeba było

się zdobyć na akt świadomego działania - akt woli, jeśli komuś bardziej odpowiada to określenie - by

wdusić czerwony guzik.

Render uwolnił rękę z temblaka, w którym spoczywała, zdjął koronę z przewodników - włosów

Meduzy i miniaturowych obwodów. Wyślizgnął się z fotela-leżanki, ściągnął kaptur. Podszedł do

okna, sprawił, że szyby przejaśniały, skręcił papierosa.

Minuta w macicy, nie dłużej. To punkt krytyczny... Żeby tylko nie padał śnieg - chmury

wyglądają niegroźnie...

Patrzył na miłe żółte altanki i wysokie drapacze chmur, szkliste i szare, pogrążone w tlącej się

poświacie oliwkowego zmierzchu; miasto wznosiło się na czworokątnych wyspach wulkanicznych,

płonących w poświacie zachodniego nieba, spod ziemi dochodziło głuche dudnienie; patrzył na

bogate, zawsze ruchliwe ulice handlowe, gdzie ludzki potok rwał jak wezbrana rzeka.

Odwrócił się od okna. Podszedł do wielkiego jaja, spoczywającego obok biurka, gładkiego

i błyszczącego. Jego nos, odbity w owalnej płaszczyźnie, tracił wszelkie cechy, które pozwalały

określać go jako orli, jego oczy wyglądały jak dwa szare spodki, włosy stawały się powleczonym

światłem pancerzem, a czerwony krawat przywodził na myśl szeroki jęzor wampira.

Uśmiechnął się. Pochylony nad blatem przycisnął drugi czerwony guzik.

Z cichym westchnieniem jajo przestało opalizować, a w poprzek przecięła je rysa. Skorupa stała

się przezroczysta, tak że Render mógł dostrzec wykrzywioną w grymasie twarz Eriksona, który mocno

zaciskając oczy walczył z powracającą świadomością i tym wszystkim, co z sobą niosła. Górna

połowa jaja uniosła się ukazując go, guzowatego i różowego, jak leżał na dolnej półskorupie.

Otwarłszy oczy, nie spojrzał na Rendera. Wstał, zaczął się ubierać. Render w tym czasie sprawdzał

macicę.

Oparł się o biurko, przyciskał kolejne guziki: kontrola temperatury, pełen zakres, sprawdzone;

egzotyczne odgłosy - podniósł słuchawkę - sprawdzone, dzwony, brzęki, dźwięki skrzypiec i gwizdy,

piski i jęki, odgłosy ulicy, szmer fal - sprawdzone; obwody sprzężenia zwrotnego, przenoszące własny

głos pacjenta, utrwalony w analizie dźwięku, sprawdzone; pasmo dźwięku, nawilżacz powietrza, bank

zapachów, sprawdzone; mechanizm kołyszący łóżkiem, kolorowe światła, stymulatory dotyku...

Render zamknął jajo, odciął dopływ energii. Wrzucił zepsuty podzespół do klozetu, ręką

zatrzasnął drzwi. Taśmy zarejestrowały ważną sekwencję.

- Siadaj - polecił Eriksonowi.

Mężczyzna usiadł, nerwowo skubiąc kołnierzyk.

- Zachowałeś pełną pamięć o tym, co przeżyłeś - powiedział Render - nie ma więc potrzeby

podsumowywać. Nic się przede mną nie ukryje, bo sam też tam byłem.

Erikson kiwnął głową.

- Znaczenie tego epizodu powinno być dla ciebie zrozumiałe.

Znowu kiwnął głową i dopiero teraz odzyskał mowę.

- Tylko co było tam ważnego? - zapytał. - To znaczy, jak wiem, wymyślił pan sen i sprawował

nad nim kontrolę we wszelki możliwy sposób. Sen jednak nie był prawdziwy... niczym nie

przypominał zwykłych marzeń sennych. Pańska zdolność do kreowania rzeczywistości sprawia, że

wszystko, co pan mówi, ma szansę zdarzyć się... Czy nie tak?

Render powoli potrząsnął głową, strzepnął popiół do południowej półkuli popielniczki

w kształcie globusa i dopiero teraz spotkał wzrokiem spojrzenie oczu Eriksona.

- To prawda, że dostarczyłem Matrycę i ukształtowałem formy

- zaczął z wolna. - Ty jednak napełniłeś je uczuciami i sprawiłeś, że stały się symbolami

współgrającymi z problemami, które cię trapią. Gdyby sen nie był istotną analogią twych stanów

6

psychicznych, nie mógłby spowodować reakcji, które wywołał. Byłby pozbawiony wzorców i form,

które modulują twe niepokoje i pożądania, a przecież to właśnie one zostały zarejestrowane na

taśmach, zatem zaistniały. Przerwał na chwilę, po czym ciągnął dalej.

- Już od wielu miesięcy poddajesz się analizie... i wszystko, co się zdarzyło w tym czasie,

skłania mnie do wniosku, że twój strach przed morderstwem nie ma uzasadnienia w rzeczywistości.

Erikson drgnął. Spojrzał nań z uwagą.

- To, do cholery, skąd on się bierze?

- Stąd - odparł Render - że żywisz nieświadome pragnienie, by stać się ofiarą zabójstwa.

Erikson uśmiechnął się - powoli odzyskiwał zimną krew. Wyjął cygaro, drżącą ręką przyłożył

zapaloną zapałkę.

- Zapewniam pana, doktorze, że nigdy nie nachodziły mnie myśli samobójcze, nigdy też nie

pragnąłem przerwać życia.

- Kiedy zgłosiłeś się do mnie w lecie - powiedział Render

- wyznałeś, że prześladuje cię lęk przed zabójstwem. Ale zupełnie nie wiedziałeś, kto mógłby

nosić się z tym zamiarem ...

- Niech pan zwróci uwagę na moją pozycję! - przerwał mu gwałtownie. - Nie można być

Przedstawicielem i nie przysporzyć sobie wrogów.

- Owszem - potwierdził Render. - Lecz wszystko wskazuje na to, że tobie akurat udało się tego

dokonać. Kiedy pozwoliłeś mi przedyskutować tę kwestię z twymi detektywami dowiedziałem się, że

nie wpadli na żadne poszlaki, które uzasadniałyby lęki.

- Bo nie szukali wystarczająco długo... albo nie we właściwych miejscach. Na pewno coś

jeszcze wywęszą.

- Obawiam się, że nie.

- Dlaczego?

- Dlatego, że jak już powiedziałem, twoje lęki nie mają obiektywnych podstaw. Bądź ze mną

szczery... czy znasz kogokolwiek, kto nienawidziłby cię do tego stopnia, że byłby gotów cię zabić?

- Otrzymuję wiele listów z pogróżkami...

- Jak wszyscy Przedstawiciele - Render wzruszył ramionami. - Wszystkie listy, które otrzymałeś

w ciągu ostatniego roku, zostały dokładnie zbadane i okazało się, że zostały wysłane przez

psychopatów. Czy wobec tego możesz przedstawić mi chociaż jeden niezbity dowód, potwierdzający

słuszność twych lęków?

Erikson kontemplował koniuszek cygara.

- Przyszedłem do pana za namową jednego z przyjaciół - odezwał się po chwili. - Zgłosiłem się,

bo chciałem, żeby pan dokładnie opukał mój umysł i znalazł coś, nad czym mogliby popracować

detektywi... jakiś ślad, coś co pozwoliłoby stworzyć podstawę do dalszych dochodzeń. Może

nieświadomie nastąpiłem komuś na odcisk... może jedna z ustaw, którą opracowałem, godzi w czyjeś

interesy.

- I nie znalazłem niczego - podsumował Render. - Niczego, co można byłoby uznać za

przyczynę twych lęków. Teraz, rzecz jasna, gdy ci o tym mówię, jesteś zaniepokojony i usiłujesz

wpłynąć na zmianę diagnozy...

- Niczego nie usiłuję!

- Wobec tego, słuchaj! Możesz sobie później komentować do woli wszystko, co ci powiem, ale

nie zmienia to faktu, że już od miesięcy obijasz się tu i tracisz czas, nie przyjmując do wiadomości

niczego, co ci przedstawiam na wszystkie możliwe sposoby. Wobec tego teraz zamierzam powiedzieć

ci, co myślę, bez owijania w bawełnę, a co z tym zrobisz, to już twoja rzecz.

- Proszę bardzo.

- Po pierwsze zatem - ciągnął Render - lubisz mieć wroga lub wrogów...

- Śmieszne...

- ...ponieważ jest to jedyna alternatywa do otaczania się gronem przyjaciół...

- Mam mnóstwo przyjaciół!

- ...a bierze się to stąd, że nikt nie znosi sytuacji, gdy otacza go mur obojętności. Przeciwnie:

każdy chciałby wzbudzać wobec siebie jedynie silne, prawdziwe uczucia. Miłość i nienawiść to

najbardziej skrajne formy ludzkich postaw. Pragnąc czegoś, lecz nie mogąc tego osiągnąć, przeniosłeś

swe pragnienia na inny obiekt. Pożądałeś tak silnie, że udało ci się przekonać samego siebie, że ów

zastępczy obiekt pożądania naprawdę istnieje. Wiedz jednak, iż w tego rodzaju przypadkach psychika

zawsze płaci pewną cenę: gdy na wrodzoną potrzebę uczucia odpowiadamy surogatem, nigdy nie

osiągniemy prawdziwej satysfakcji, lecz jedynie dalszy wzrost pożądania i potęgowanie się uczucia

niezaspokojenia, bowiem życie emocjonalne psyche winno stanowić system otwarty. w swych

7

poszukiwaniach uczucia nie wyszedłeś poza samego siebie, lecz zasklepiłeś się w sobie i ulepiłeś to,

czego brak odczuwałeś, z własnej gliny. Tymczasem jesteś człowiekiem, któremu potrzeba silnych

związków emocjonalnych z innymi ludźmi.

- Bzdura!

- Jak uważasz - Render wydął wargi. - Możesz to przyjąć, możesz to odrzucić... na twoim

miejscu wziąłbym to sobie do serca.

- Płaciłem panu przez pół roku po to, by usłyszeć, kto czyha na moje życie - żachnął się

Erikson. - Teraz dowiaduję się, że całą tę historyjkę zmyśliłem po to tylko, by zaspokoić swe

pragnienie posiadania kogoś, kto by mnie nienawidził.

- Nienawidził lub kochał. Dobrze to zrozumiałeś. Erikson przygryzł cygaro.

- To absurd! Spotykam tak wielu ludzi, że nie rozstaję się z magnetofonem kieszonkowym

i kamerą w klapie marynarki, w przeciwnym razie nie byłbym w stanie przypomnieć sobie ich

nazwisk...

- Spotkania z ludźmi trudno byłoby uznać za okazje do zaspokajania uczuć, o których mówiłem.

Powiedz mi, czy te obrazy senne silnie do ciebie przemawiały?

Erikson umilkł, tak że przez dłuższy czas słychać było tykanie wielkiego ściennego zegara.

- Tak... - przyznał w końcu. - To, co widziałem, wywarło na mnie silne wrażenie i było nie

pozbawione znaczenia, lecz pańska interpretacja jest całkowicie bez sensu. Ale przyjmijmy czysto

teoretycznie, że pańskie rozumowanie jest słuszne... co, wobec tego, powinienem robić, by wyrwać się

z tej nienormalnej sytuacji?

Render wyciągnął się w fotelu.

- Skierować innym kanałami energie, które zużywasz na wytwarzanie iluzji. Spotkać się

z ludźmi takimi jak ty, Joe Erikson, człowiek z krwi i kości, a nie Przedstawiciel Erikson. Zająć się

czymś, co mogłoby was zainteresować... czymś nie związanym z polityką... może czymś z elementami

współzawodnictwa... wreszcie, przysporzyć sobie prawdziwych przyjaciół lub wrogów, a zwłaszcza

tych pierwszych. Zachęcałem cię, żebyś zrobił coś podobnego.

- Wobec tego proszę wyjaśnić mi jeszcze jedną sprawę.

- Chętnie.

- Zakładając, że ta hipoteza jest słuszna... jak to się dzieje, że jeszcze nigdy ani nie kochałem

naprawdę, ani nie nienawidziłem oraz że nigdy naprawdę nie byłem kochany, ani znienawidzony?

Zajmuję odpowiedzialne stanowisko w Ustawodawstwie. Cała moja działalność polega na spotkaniach

z ludźmi. Dlaczego więc jestem tak... obojętny?

Doskonale znając karierę Eriksona, Render nie mógł zdradzić się przed nim z tym, co naprawdę

o tym myślał, gdyż z psychologicznego punktu widzenia nie miało to większej wartości. a chętnie

zacytowałby mu spostrzeżenia Dantego dotyczące oportunistów, których duszom wzbroniono wstępu

do nieba ze względu na brak prawdziwych zasług, ale i piekło nie chciało ich przyjąć, bo prawdziwych

grzechów także nie popełnili - jednym słowem, chciał mu opowiedzieć o ludziach, którzy naginali

żagle tak, jak wiał duch czasów, nie dbając ani o kierunek żeglugi, ani o porty, do których zmierzają.

Podobnie długa i bezbarwna była kariera Eriksona, wędrującego od jednego mocodawcy do drugiego,

zmieniającego polityczne orientacje w zależności od koniunktury.

Powiedział zatem:

- Coraz więcej ludzi odnajduje samych siebie w sytuacji takiej, jak nasza. w znacznej mierze

jest to spowodowane wzrastającą unifikacją społeczeństwa i depersonalizacją jednostki, postrzeganej

jedynie w kategoriach komórki społecznej.

Erikson skinął głową. Render uśmiechnął się w duchu. Od czasu do czasu nie szkodzi być

gburowatym, a potem strzelić układny wykład...

- Mam wrażenie, że kryje się w tym sporo racji - rzekł Erikson. - Niekiedy istotnie czuję się tak,

jak to pan opisał... bezosobowa komórka społeczna, coś, co nie posiada własnej twarzy...

Render spojrzał na zegar.

- Sam musisz podjąć decyzję, jak zachowasz się po tym, co tu usłyszałeś. Moim zdaniem,

dłuższe poddawanie się analizom to strata czasu. Obaj znamy przyczyny twych dolegliwości, a ja,

niestety, nie mogę wziąć cię za rękę i pokazać, jak masz prowadzić swe życie. Mogę co najwyżej

wskazywać pewne możliwości, mogę ci współczuć... lecz dalsze badania nie mają sensu. Umów się na

wizytę, gdy poczujesz potrzebę przedyskutowania tego, co robisz i gdy zechcesz zdać mi z tego

sprawę, bym mógł uzupełnić diagnozę.

- z pewnością... - Erikson znowu skinął głową. - I diabli bierz sen! Mam już tego dosyć. Potrafi

pan tak kształtować sny, że zdają się niby życie na jawie... a nawet przewyższają je wyrazistością...

Dużo czasu upłynie, zanim je zapomnę.

8

- Mam nadzieję.

- w porządku, doktorze - wstał, wyciągnął rękę. - Za parę tygodni pewnie tu wrócę. Na razie

mam szczerą wolę dać szansę socjalizacji... - uśmiechnął się, wypowiadając słowo, które dotychczas

przyprawiało go o ciarki na plecach. - Zaczynam od zaraz. Pozwoli pan, że zaproszę go na drinka,

tam, na rogu, na dole?

Render podał mu rękę, a czując jego wilgotną dłoń w swojej dłoni pomyślał, że gra tak marnie

jak główny aktor, zblazowany nazbyt wielkim sukcesem sztuki. Było mu prawie przykro, gdy

powiedział:

- Dziękuję, ale mam masę zajęć.

Pomógł założyć mu płaszcz, podał mu kapelusz, odprowadził do drzwi.

- Cóż... dobranoc.

- Dobranoc.

Gdy drzwi bezszelestnie się zamknęły, Render przemierzył ciemny dywan z astrachańskiej

wełny i skierował się ku swej mahoniowej fortecy. Strząsnął popiół z papierosa do południowej

półkuli globusa, wyciągnął się w fotelu z rękoma na głowie, tak że zakrywały uszy.

- Oczywiście, że były bardziej realne niż życie - mruknął, kierując te słowa do nikogo

w szczególności. - Sam nadałem im kształty... sam je wyśniłem.

Uśmiechając się lekko przejrzał sekwencję, obraz za obrazem, żałując w duchu, że żaden z jego

dawnych instruktorów nie może mu teraz towarzyszyć. Fabuła była znakomita, świetna konstrukcja,

wszystko wykonane tak, że nikt nie mógłby się mu oprzeć. Idealnie dostosowane do przypadku

Eriksona. Ale też w końcu autorem był on sam - Render - Ten, Który Śni - jeden z około dwustu

analityków, których struktury psychiczne pozwalały wejść w neurotyczne struktury pacjentów

wynosząc stamtąd coś więcej niż estetyczne odpowiedniki obrazu choroby - byli w stanie przywrócić

szaleńcowi zdrowie.

Render pobudził pamięć do intensywniejszej pracy. Analizował samego siebie: biegł niczym

zawodnik obdarzony stalową wolą, niezłomny, dość twardy, by wytrzymać bazyliszkowy wzrok

manii, by bez szwanku minąć chimery perwersji, zmusić czarną Matkę Meduzę, by zamknęła oczy,

pokonana kaduceuszem jego analitycznej sztuki. Nie miał trudności z autoanalizą. Dziewięć lat temu

(a wydawało się, że to o wiele dawniej) w najbardziej podatne na ból obszary ducha dał sobie

wstrzyknąć roztwór nowokainy. Było to po wypadku samochodowym, po śmierci Ruth i Mirandy, ich

córki. Wtedy to pojawiło się poczucie izolacji. Może nie chciał pamiętać pewnych uczuć, może jego

własny świat wznosił się teraz na fundamencie surowej oziębłości... Jeśli było to prawdą,

wystarczająco dobrze znał szlaki umysłu, by to zrozumieć. Kto wie może uznał, że taki właśnie świat

stwarza możliwości zadośćuczynienia.

Jego syn Peter miał teraz dziesięć lat. Chodził do ekskluzywnej szkoły i co tydzień przysyłał

ojcu list. Z czasem listy zdradzały coraz większą ogładę literacką autora, czego Render nie mógł nie

pochwalać. Miał zamiar wybrać się z synem latem tego roku do Europy.

Co zaś się tyczy Jill - Jill DeVille (cóż za frywolne, śmieszne nazwisko - kochał ją choćby tylko

za nie!) - ta kobieta coraz bardziej go interesowała, o ile w ogóle było to jeszcze możliwe.

(Zastanawiał się, czy był to znak, że wkroczył w okres wieku średniego). Frapował go w niej jej

pozbawiony muzycznej zalotności nosowy głos, jej nagłe zainteresowanie się architekturą, jej wieczna

troska z powodu nie dającego się usunąć pieprzyka, zdobiącego twarz, po prawej stronie znakomicie

ukształtowanego nosa. Naprawdę, powinien natychmiast do niej zadzwonić i zaproponować wspólną

wyprawę w poszukiwaniu nowej restauracji. Chociaż z pewnego powodu wcale nie miał na to ochoty.

Minęło już kilka tygodni od dnia, gdy po raz ostatni był w swym klubie Pod Skalpelem

i Kuropatwą i chętnie by teraz usiadł sam przy dębowym stole w dwupoziomowej jadalni z trzema

kominkami, o ścianach ozdobionych atrapami pochodni i dziczymi łbami, których wygląd przywodził

na myśl reklamy ginu. Wsunął więc perforowaną kartę członkowską do szczeliny w aparacie

telefonicznym. Zabrzęczało dwa razy i zaraz potem usłyszał czyjś skrzeki i wy głos.

- Halo, tu Pod Skalpelem i Kuropatwą, czym mogę służyć?

- Mówi Charles Render. Chciałbym zamówić stolik ... za pół godziny.

- Na ile osób? - zaskrzeczała słuchawka.

- Będę sam.

- Tak jest, sir. Za pół godziny. Render... dobrze słyszałem? Render? - przeliterował.

- Tak.

- Dziękuję.

Odłożył słuchawkę, wstał od biurka, spojrzał w okno. Na zewnątrz dzień dobiegł już końca.

Bryły budynków i wieżowce mżyły teraz własnym światłem. Miękkie płatki śniegu, niczym

9

cukier przesiane przez cień, osiadały na parapecie, zamieniając się w kropelki wody.

Render wbił się w płaszcz, wyłączył światło, zajrzał do biura. w terminarzu u Mrs. Hedges

dostrzegł pozostawioną dla siebie wiadomość.

Dzwoniła Miss DeVille.

Zmiął kartkę w dłoni, po czym cisnął do kubła. Zadzwoni do niej jutro. Powie, że pracował do

późna w nocy nad wykładem.

Zgasił ostatnią żarówkę, wcisnął kapelusz na głowę i wyszedł przez zewnętrzne drzwi.

Przekręcił klucz w zamku. Winda przeniosła go na drugi poziom piwnic, gdzie miał zaparkowany

samochód.

W podziemiu było chłodno. Mijając zaparkowane pojazdy miał wrażenie, że jego stopy ciężko

uderzają o beton, wzbudzając głuche tąpnięcia. w ostrym blasku nagich żarówek jego Ślizgacz S-7

wyglądał jak lśniący szary kokon, z którego w każdej chwili mogą wystrzelić niespokojnie łopoczące

skrzydła. Podwójny rząd anten, kołyszących się na skosie maski, potęgował to wrażenie. Render

otworzył drzwi.

Nacisnął na zapłon. Rozległ się dźwięk podobny do brzęczenia pszczoły, budzącej się

w wielkim ulu. Kiedy wyciągnął i zablokował kierownicę, drzwi bezgłośnie zatrzasnęły się. Zakręcił

i zaczął wjeżdżać po ślimaku w górę. Zatrzymał się na parterze, nie wyłączając silnika.

Kiedy drzwi się uniosły, włączył monitor i pokręcił gałką, zmieniając pojawiające się na ekranie

kolejne kwadraty planu miasta. z lewej do prawej, z góry do dołu, kwadrat po kwadracie przemierzał

kolejne dzielnice, aż znalazł Carnegi Avenue. Wybił na klawiaturze współrzędne i wcisnął kierownicę.

Samochód przełączył się na automatyczne sterowanie i pomknął po obwodnicy. Render zapalił

papierosa.

Przesunął oparcie fotela do tyłu, do pozycji środkowej, okna zostawił przezroczyste. Miło było

wyciągnąć się tak półleżąc i patrzeć, jak mijają go samochody, zostawiając za sobą smugi świateł

niczym robaczki świętojańskie. Przesunął kapelusz do tyłu i zapatrzył się w górę.

Pamiętał czasy, gdy lubił śnieg, bowiem kojarzył mu się z nowelami Tomasza Manna i muzyką

kompozytorów skandynawskich. Ale teraz biel śniegu przywoływała na myśl wspomnienia, od

których - wiedział to - nigdy nie będzie mógł uwolnić się do końca. Widział, jak żywe wirujące zimne

drobiny śnieżnej bieli, tańczące nad jego dawnym autem z ręcznym sterowaniem, wlatują do

wypalonego wnętrza by pokryć bielą czerń osmalonych ścian, jakże wyraźnie widział, jak brnie przez

lodowate wody jeziora, jak zbliża się ku niemu - zatopionemu wrakowi - on, nurek, niezdolny

otworzyć ust ze strachu przed utonięciem; wiedział już wtedy, że od tej chwili gdy kiedykolwiek

będzie widział, jak pada śnieg, z zasłony bieli wychylą się ku niemu bielejące czaszki. Ale dziewięć lat

spłukało wiele bólu, teraz zaś, w tej chwili wiedział, że noc jest cudowna.

Pędził szerokimi drogami, jak strzała mknął przez wysokie mosty, gładka powierzchnia ulic

lśniła w blasku świateł, przeszywał chmury wściekle wirujących liści, ogromna siła wciskała go

w rękawy tuneli, których jaśniejące ściany odbijały rozmazane kształty jego wozu niczym lustra.

Wreszcie zaciemnił szyby i zamknął oczy.

Nie mógł przypomnieć sobie, czy zdrzemnął się na chwilę, czy też nie, a wobec tego należałoby

przypuszczać, że jednak przysnął. Poczuł, jak samochód zwalnia, zaś on unosi oparcie fotela do

przodu i rozjaśnia okna. Niemal równocześnie rozległ się brzęczyk oznajmiający koniec jazdy.

Wyciągnął kierownicę, zakręcił pod kopułę parkingu, wysiadł na rampę i zostawił wóz zespołowi

parkingowych. Odebrał bilet od robota o kwadratowym czerepie, który mścił się na rodzaju ludzkim

pokazując tekturowy język każdemu, kogo obsługiwał.

Jak zwykle, wszędzie unosił się szmer rozmów równie dyskretnych, jak przyćmione światło.

w tym miejscu można było odnieść wrażenie, że ściany absorbują dźwięki, zamieniając je w ciepło,

usypiając słowa aromatami tak silnymi, iż można byłoby je dotknąć, hipnotyzując uszy trzaskaniem

ognia w trzech kominkach.

Rendera poproszono by usiadł przy ulubionym stoliku, w rogu na prawo od mniejszego

kominka - to miejsce zarezerwowano specjalnie dla niego. Menu znał na pamięć, lecz mimo to

studiował je gorliwie, a popijając “Manhattan” rozmyślał, czym by tu dogodzić apetytowi. Po takich

sesjach jak dzisiejsza z Eriksonem, zawsze miał wilczy apetyt.

- Doktorze Render?...

- Tak? - podniósł wzrok na kelnera.

- Doktor Shallot prosi pana o chwilę rozmowy.

- Nie znam nikogo o tym nazwisku - odparł. - Jest pan pewny, że ten człowiek nie chce

rozmawiać z Benderem? To chirurg z Metro, także czasami tu jada...

Kelner potrząsnął głową.

10

- Nie, sir. Doktor Shallot na pewno chodzi o pana. Proszę spojrzeć - podał mu wizytówkę, na

której wypisano maszynowym pismem, drukowanymi literami jego pełne imię i nazwisko. - Doktor

Shallot je u nas kolację niemal codziennie już od dwóch tygodni - dodał kelner. - I za każdym razem

prosi, by dać znać, gdyby pan się pojawił.

- Hm... - chrząknął Render. - Dziwne. Dlaczego po prostu nie zadzwoni do mnie do biura?

Kelner uśmiechnął się i wykonał jakiś nieokreślony gest.

- Dobrze - zadecydował, popijając koktajl. - Proszę powiedzieć temu panu, że go zapraszam...

Aha, niech pan przyniesie jeszcze jeden “Manhattan”.

- Przykro mi - kelner przestąpił z nogi na nogę. - Niestety Doktor Shallot nie widzi. Gdyby nie

sprawiało to panu trudności...

- Oczywiście, jasne - Render wstał od ulubionego stolika przekonany, że już tego wieczoru nie

wróci tutaj.

- Proszę, niech pan prowadzi.

Szli wymijając stoliki, przy których siedzieli nocni bywalcy klubu. Kelner prowadził na

pięterko. Jakaś znana twarz rzuciła “Hallo” od stolika przy ścianie. Render kiwnął przyjaźnie głową,

poznając dawnego seminarzystę, prymusa o nazwisku “Jurgens”, “Jurgen” czy jakoś tak.

Szli dalej, aż znaleźli się w mniejszej sali, gdzie tylko dwa stoliki były zajęte... nie, trzy.

Wciśnięty w ciemny kąt, częściowo zasłonięty okazem dawnej zbroi stał jeszcze jeden stolik. Tam

właśnie prowadził go kelner.

Zatrzymali się. Render spojrzał na przyciemnione szkła okularów, które uniosły się, gdy stanęli.

Doktor Shallot była kobietą nieco po trzydziestce. Jej długa grzywka ciemnoblond nie zakrywała

zupełnie plamki srebra, którą miała na czole niczym znak kasty. Render zaciągnął się papierosem,

a wtedy głowa kobiety zabłysła lekko w czerwonawym blasku. Miał wrażenie, że patrzy mu prosto

w oczy. Poczuł się dość niezręcznie, choć wiedział, że jedyne, co widzi, to tylko impulsy

zarejestrowane przez fotokomórkę i przesłane cienkimi jak włos drucikami do kory mózgowej, gdzie

miała wszczepiony konwerter, jednym słowem: doktor Render jawił się jej jako żar na czubku jego

papierosa.

- Doktor Shallot, oto Mr. Render - przedstawił go kelner.

- Dobry wieczór - mruknął.

- Dobry wieczór - odpowiedziała. - Mam na imię Eileen. Bardzo pragnęłam spotkać się

z panem. Miał wrażenie, że głos jej lekko drży.

- Zechce pan towarzyszyć mi przy kolacji?

- z przyjemnością - odparł. Kelner dostawił krzesło.

Render usiadł i spostrzegł, że przed doktor Shallot stoi kieliszek z drinkiem. Przypomniał

kelnerowi o drugim “Manhattanie”.

- Już pani coś zamówiła? - spytał.

- Nie. , - Zatem dwie karty... - zaczął i ugryzł się w język.

- Wystarczy jedna - uśmiechnęła się.

- Nie trzeba żadnej - dodał, po czym wyrecytował z pamięci menu. Złożyli zamówienie.

- Zawsze pan to robi? - spytała, gdy kelner odszedł.

- Co?

- Uczy się menu na pamięć.

- Rzadko - odparł. - Żeby radzić sobie w kłopotliwych sytuacjach. Dlaczego pani chciała

widzieć się... rozmawiać ze mną? - Jest pan neuroterapeutą. Śniącym.

- a pani?...

- Psychiatrą w State Psych. Został mi jeszcze rok.

- w takim razie zna pani Sama Riscomba.

- Tak, pomógł mi dostać się na to miejsce. Był moim doradcą.

- a moim przyjacielem - dodał. - Studiowaliśmy razem u Menningera. Kiwnęła głową.

- Często mi mówił o panu... między innymi dlatego chciałam pana spotkać. Sam Riscomb ma za

zadanie dodawać mi odwagi w urzeczywistnianiu mych zamierzeń, bez względu na kalectwo.

Render spojrzał na nią uważniej: ubrana była w zieloną suknię, chyba z welwetu. Około trzy

cale na lewo od stanika miała wpiętą ozdobną spinkę, chyba złotą, a w niej czerwony kamień - może

rubin - a na nim kształt jakby kielicha. a może to jeden kształt nakładał się na drugi, kiedy patrzyło się

przez kamień w złote ujęcie broszy? Render miał wrażenie, że skądciś zna tę ozdobę, ale w tej chwili

nie mógł sobie przypomnieć, skąd. w półmroku rubin rzucał jasne blaski.

Kelner przyniósł drinka.

- Chcę zostać neuroterapeutą - powiedziała kobieta.

11

Gdyby nie była ociemniała, Render mógłby pomyśleć, że spojrzała na niego w nadziei, że z jego

wyrazu twarzy zdoła odczytać odpowiedź. Nie do końca orientował się, co pragnęła od niego usłyszeć.

- Pochwalam wybór... i wysoko cenię pani ambicje - rzekł, starając się, by z barwy jego głosu

można było odczytać uśmiech. - Ale to nie jest takie proste. Ten zawód wymaga umiejętności,

z których nie wszystkie można zaliczyć do akademickich.

- Wiem - skinęła głową. - Lecz jestem ślepa od urodzenia i nie było rzeczą łatwą zajść aż tak

daleko.

- Od urodzenia? - powtórzył. - Myślałem, że straciła pani wzrok znacznie później. a zatem

skończyła pani szkołę i zdobyła dyplom lekarski jako niewidoma... Przyznam, że jestem pod

wrażeniem.

- Dziękuję - rzuciła krótko. - Naprawdę, nie ma tu czym się wzruszać. Naprawdę. Jeszcze jako

dziecko usłyszałam o pierwszym neuroterapeucie i wtedy też postanowiłam, że pójdę w jego ślady. Od

tamtej chwili pragnienie to kierowało całym mym życiem.

- Zastanawia mnie, jak pani radziła sobie w laboratoriach? Nie widząc próbek, nie mogąc

patrzeć przez mikroskop... wreszcie, jak było z czytaniem?

- Wynajmowałam ludzi, którzy mi czytali. Nagrywałam. Szkoła rozumiała, że bardzo pragnę

zostać psychiatrą, dlatego zgodziła się na specjalny tok pracy w laboratorium. W sekcjach pomagali

mi laboranci, którzy opisywali mi wszystko, co się działo na stole operacyjnym, krok po kroku. Mogę

rozróżniać rzeczy za pomocą dotyku... a pamięcią dorównuję pańskiej. Równie dobrze mogłabym

wkuć menu - uśmiechnęła się. - Jedynie neuroterapeuta może odczytać jakość zjawisk

psychopartycypacji, a dzieje się to poza czasem i przestrzenią, poza ogólnie dostępną rzeczywistością,

pośród świata utworzonego z materii snów drugiego człowieka. w tej właśnie przestrzeni

nieeuklidesowej rozpoznajemy kształty aberracji psychicznych, po czym bierzemy pacjenta za rękę

i razem z nim oglądamy krajobraz... Jeśli neuroterapeuta potrafi z powrotem sprowadzić

powierzonego sobie człowieka do świata, który znamy, możemy powiedzieć, że jego diagnozy są

słuszne, a to, co zrobił, ważne...

- Cytat z Dlaczego nie jest możliwa psychometria w czasie i przestrzeni - wtrącił Render.

- ... autorstwa Charlesa Rendera, doktora nauk medycznych.

- Właśnie zbliża się kolacja - zauważył i dokończył drinka. Na ruchomym barku podjechały

podgrzane w kuchence mikrofalowej potrawy.

- Oto i powód, dla którego chciałam spotkać się z panem

- ciągnęła, zdejmując okulary, gdy postanowiono przed nią dymiące półmiski. - Chciałabym,

aby pomógł mi pan zostać Śniącą. Zwróciła ku niemu zaćmione oczy, puste jak oczy posągu.

- Pani sytuacja jest zupełnie wyjątkowa - zauważyli. - Jeszcze nigdy nie było neuroterapeuty

z wrodzoną ślepotą... z oczywistych, jak sądzę, powodów. Dlatego, zanim cokolwiek pani odpowiem,

będę musiał przemyśleć wszystkie aspekty tej sprawy, a teraz bierzmy się za jedzenie. Jestem głodny

jak wilk.

- w porządku - westchnęła. - Ale to, że jestem niewidoma, wcale nie znaczy, że nigdy nie

widziałam.

Nie pytał, co ma na myśli, bo właśnie postawiono przed nim żeberka i butelkę “Chambertin”.

Miał wystarczająco dużo czasu, by zauważyć, że gdy wyciągnęła rękę spod stołu, na palcach nie miała

pierścionków.

- Ciekaw jestem, czy ciągle pada śnieg - mruknął przy kawie.

- Gdy parkowałem, zanosiło się na śnieżycę.

- Mam nadzieję, że tak - odparła, podnosząc do ust filiżankę.

- Lubię czuć płatki śniegu na twarzy, chociaż gdy pada, rozprasza światło i wtedy nie “widzę”

już zupełnie nic.

- Jak pani sobie z tym radzi?

- Mój pies, Sigmund... dałam mu dzisiejszej nocy wychodne

- uśmiechnęła się. - Może mnie zaprowadzić dokądkolwiek zechcę. To zmutowany Przewodnik.

- O! - zdziwił się Render. - Dużo mówi? Skinęła twierdząco głową.

- Owszem, chociaż u Sigmunda mutacja nie udała się tak dobrze jak w przypadku innych

Przewodników. w każdym razie dysponuje słownikiem złożonym z około czterystu słów, chociaż

wydaje mi się, że mówienie sprawia mu ból. Ale jest inteligentny. Kiedyś na pewno go pan spotka.

Render pogrążył się we własnych myślach. Zdarzyło mu się już rozmawiać ze zmutowanymi

zwierzętami na kilku zjazdach lekarskich i zawsze zdumiewała go ich zdolność do logicznego

myślenia, jak również gotowość do poświęcenia, którą okazywały wobec swych właścicieli. Trzeba

jednak było podłubać trochę przy chromosomach i wykazać niemałą biegłość w embriochirurgii, by

12

zwiększyć pojemność mózgu psa tak, by przekraczała pojemność mózgu szympansa. Do tego dodajmy

kilka operacji, dzięki którym rozbudowywało się aparat mowy. w większości podobne eksperymenty

kończyły się na niczym, a tych kilkunastu pomyślnie zmutowanych osobników, którzy zdołali się

uchować w ciągu roku, było warte około sto tysięcy dolarów każdy. Później, gdy zapalił papierosa

i przez moment bawił się płomieniem zapalniczki, uzyskał niezbitą pewność, że rubin w broszy Miss

Shallot nie był imitacją, a wówczas zrodziło się w nim przypuszczenie, iż fakt, że przyjęto ją na

medycynę, nie mówiąc już o jej osiągnięciach naukowych, przysporzył college'owi, gdzie studiowała,

całkiem pokaźnej darowizny. Ale myśląc tak był chyba nie w porządku wobec niej - zbeształ się

w duchu.

- Tak - powiedział głośno. - Można by napisać rozprawę o psiej nerwicy. Czy kiedykolwiek

wspominał o swym ojcu jako ,,synu żeńskiego Przewodnika”?

- Nigdy nie widział ojca - stwierdziła bardzo rzeczowym tonem. - Odłączono go od innych

psów, a jego zachowanie trudno by określić jako typowe. Zresztą, nie sądzę, żeby kiedykolwiek zdołał

pan poznać psychologię psa na przykładzie mutanta.

- Przypuszczam, że ma pani rację - rzekł, by skończyć wreszcie ten wątek. - Kawy?

- Nie, dziękuję. Liznąwszy, że to właściwy czas, by podjąć prawdziwy temat rozmowy,

wyciągnął się w krześle i zaczął:

- Zatem pragnie pani zostać Śniącą?

- Tak.

- Nie cierpię wchodzić w rolę człowieka, który burzy wygórowane ambicje innych - westchnął.

- Nie trawię tego niczym trucizny. Niestety, często się zdarza, że ambicje nie mają żadnego oparcia

w rzeczywistości, toteż bywam bezlitosny. Dlatego z wszelką otwartością i z całą powagą muszę pani

wyznać, że nie wyobrażam sobie, w jaki sposób mogłaby pani zrealizować swe plany. Nie wykluczam,

że jest pani znakomitym psychiatrą... Ale jestem też zdania, że względy natury fizjologicznej

i psychicznej uniemożliwiają pani wykonywanie zawodu neuroterapeuty. Jak sądzę, ...

- Chwileczkę - przerwała mu. - Nie tutaj. Niech pan będzie tak dobry i okaże mi choć trochę

pobłażliwości. Ten zaduch męczy mnie.

Proszę, przenieśmy się gdzie indziej. Przypuszczam, że byłabym jednak w stanie przekonać

pana do mych racji...

- Czemu nie? - wzruszył ramionami. - Mam mnóstwo czasu. Oczywiście, wybór miejsca należy

do pani. Dokąd więc pojedziemy?

- Ślepy Rzut?

Powstrzymał mimowolny uśmiech, za to ona roześmiała się głośno.

- Doskonale - powiedział. - Ale przedtem muszę ugasić pragnienie.

Zamówiono butelkę szampana, a potem Render, mimo protestów doktor Shallot, podpisał

rachunek. Trunek podano w kolorowym koszyku z napisem ,,Wypij, gdy prowadzisz”. Wypili, a potem

wstali od stołu. Ona była wysoka, lecz on był wyższy.

Ślepy Rzut.

Prosta nazwa praktyki często uprawianej przez posiadaczy wozów z autopilotem. Pędząc przez

kraj w pewnych rękach niewidzialnego szofera, z zaciemnionymi oknami, w ciemną noc, z niebem

wysoko nad sobą, wiedząc, że opony atakują drogę jak ostre, brzęczące piły - ruszając z linii startu

i kończąc w tym samym miejscu, nie wiedząc, dokąd jedziesz i gdzie byłeś - miałeś okazję rozżarzyć

w sobie poczucie własnej indywidualności, rodzące się nawet w najbardziej obojętnym zakątku

czaszki, mogłeś rozbudzić momentalną świadomość samego siebie - z dala od wszystkiego, zatopiony

w ruchu. Bo ruch w ciemności to najbardziej wysublimowana analogia do życia jako takiego -

w końcu powiedział to jeden z Życiowych Komediantów - powiedział, a wszyscy obecni przy tym

wybuchnęli śmiechem.

Właśnie teraz zjawisko znane jako Ślepy Rzut rozpowszechniło się (jak można było

przypuszczać) wśród młodszych członków społeczności, gdyż strzeżone autostrady pozbawiły ich

możliwości wypróbowywania wozów tak jak chcieliby tego młodzi indywidualiści, poza tym

Narodowa Kontrola Ruchu krzywym okiem patrzyła na te praktyki. W końcu coś trzeba było robić.

Nadeszła.

Pierwsza zgubna reakcja wywołana zwykłym inżynierskim wyczynem polegającym na

odłączeniu układu kontrolnego, który prowadził wóz po monitorowanej falami radiowymi

autostradzie. w ten sposób wóz wymykał się kontroli urządzeń monitorujących i przechodził pod

wyłączną władzę kierowcy. Zazdrosny niczym bóstwo, kontroler nie dopuszczał, by ktokolwiek

wydostawał się poza zakres jego zaprogramowanej wszechwiedzy; w Stacji Kontroli Autostrady,

ostatniej, którą minęli, na pewno rąbnął piorun i błysnęła błyskawica, po czym uskrzydlone serafiny

13

ruszyły w pościg za przyczyną całego zamieszania i właściwie nie powinny mieć problemów

z odszukaniem celu.

Często jednak okazywało się, że przybywały za późno, bowiem dróg było wiele, a utrzymane

w znakomitym stanie pozwalały osiągnąć zawrotne szybkości. Dlatego właściwie nie powinno się

mieć problemów z ucieczką.

Inne pojazdy z konieczności zachowywały się tak, jakby buntownik w ogóle nie istniał - nie

można było zważać na jego obecność.

Odizolowany, wciśnięty w trudno przejezdny odcinek autostrady przestępca zawsze ryzykował,

że zostanie zgnieciony na miazgę, jeśli wszystkie inne pojazdy gwałtownie przyspieszą lub Stacja

Kontroli wyśle na jego miejsce - teoretycznie wolne, jakby to wynikało ze schematu ruchu - jakiś inny

pojazd. w czasach, gdy zaprowadzono system monitorowania autostrad, istotnie zdarzały się całe serie

zderzeń. Później jednak urządzenia kontrolne znacznie zmądrzały, a zmechanizowane odcinacze

pozwoliły następnie zredukować ilość kolizji. Sam jednak fakt, że w następstwie wypadków ludzie

ginęli lub odnosili obrażenia, pozostał bez zmian.

Następna reakcja została spowodowana w rezultacie czegoś, czego zaniedbano dlatego właśnie,

że było konieczne. System monitorowanej jazdy polegał na tym, że ludzie mogli przenosić się

w dowolne miejsce, przedtem jednak musieli je wskazać. Osoba, która podawała dowolną serię

współrzędnych bez jakiegokolwiek odniesienia do istniejących map, albo musiała pogodzić się z tym,

że silnik zaraz się zablokuje i błyśnie lampka PROSZĘ SPRAWDZIĆ WSPÓŁRZĘDNE, albo że wóz

ruszy w niewiadomym kierunku. To ostatnie miało w sobie pewien posmak romantyczności,

pozwalało przeżywać pęd szybkości, nieoczekiwane widoki i mieć wolne ręce. Poza tym było

absolutnie legalne, a w ten sposób dało się objechać dwa kontynenty, o ile oczywiście wóz był

odpowiednio zaopatrzony i wytrzymały.

Niezależnie od metod, praktyka tego rodzaju podróży ogarniała coraz starszych wiekiem. w ten

sposób nauczyciele, którzy mogli używać jazdy jedynie w niedziele, popadli w złą sławę jako

pośrednicy w sprzedaży używanych samochodów. Koniec świata! - mawiały osoby o deklamatorskich

skłonnościach.

Koniec czy nie, w każdym razie wóz przeznaczony do jazdy po kontrolowanych autostradach

jest urządzeniem niezwykle sprawnym, wyposażonym w ubikację, spiżarnię, lodówkę i stół do gier.

Dwie osoby mogą tu spać z łatwością, cztery też się zmieszczą, choć będzie tłok, mimo że bywają

okazje, gdy i trzy osoby robią nieznośny ścisk.

Render wyjechał z parkingu. Skierował się w boczną drogę. - Chce pani podać współrzędne? -

spytał i - Proszę, niech pan to zrobi. Moje palce wiedzą zbyt wiele! Render na chybił trafił nacisnął

kilka guzików. Ślizgacz ruszył w stronę autostrady. Później jeszcze ustawił szybkość, tak że pojazd

zmienił pas na tor szybkiego ruchu.

Światła wypalały dziury w ciemności. Miasto szybko znikało gdzieś z tyłu. Po obu stronach

drogi tliły się ogniska podsycane nagłymi kaprysami wiatru, przesłonięte białymi pasami mgieł

i ciągłymi opadami szarego popiołu. Render wiedział, że wykorzystują zaledwie sześćdziesiąt procent

szybkości, jaką można było rozwinąć w pogodną, bezdeszczową noc.

Nie zaciemnił okien. Wyciągnął się w fotelu i patrzył. Także i Eileen “patrzyła” przed siebie,

w to, co widziała w blasku reflektorów. Przez dziesięć minut, może kwadrans, oboje milczeli.

Miasto skurczyło się, wjechali na przedmieścia, jechali dalej. Po pewnym czasie zauważyli

krótkie odcinki otwartych dróg.

- Proszę mi opowiedzieć, co widać - poprosiła.

- a dlaczego nie prosiła mnie pani, żebym opisał, jak wygląda kolacja albo ta zbroja, stojąca

obok stolika?

- Ponieważ jedno czułam, drugie mogłam dotknąć. To, co widać na zewnątrz, jest inne.

- Dobrze. Zatem pada śnieg.

- Co więcej?

- Na drodze robi się breja. Gdy zamarznie, zaczniemy się wlec, chyba że przegonimy śnieżycę.

Breja wygląda jak stary, ściemniały syrop, który właśnie się scukrza.

- Coś jeszcze?

- To już wszystko, panienko.

- Czy pada więcej czy mniej niż wówczas, gdy wychodziliśmy z klubu?

- Sądzę, że śnieży bardziej intensywnie.

- Dostanę drinka?

- Jasne.

Cofnęli fotele do wewnątrz, Render rozłożył stół. Wyjął z barku dwa kieliszki.

14

- Pani zdrowie - powiedział, gdy zostały napełnione.

- Pańskie.

Wychylił drinka. Doktor Shallot pociągała swojego. Czekał, aż się odezwie. Wiedział, że we

dwoje nie mogą grać w Sokratesa, toteż spodziewał się jeszcze paru pytań, zanim w końcu powie to,

co ma do powiedzenia.

- Jaką najpiękniejszą rzecz widział pan w życiu? Tak, dobrze zgadnął. Odpowiedział bez

wahania:

- Zatopienie Atlantydy.

- Mówiłam serio.

- Ja też.

- Zechciałby pan wyjaśnić?

- Proszę - wzruszył ramionami. - To ja zatopiłem Atlantydę. Osobiście... Było to około trzy lata

temu. Boże, miasto było urocze! Wieże z kości słoniowej, złote minarety i balkony z kutego srebra.

Mosty z opalu, proporce z purpury i mlecznobiałe rzeki, sunące wzdłuż cytrynowych brzegów.

Strzeliste iglice, drzewa stare jak świat, łaskotały podbrzusza chmur, statki wielkiej przystani

morskiego portu Xanadu, konstrukcji równie ażurowej jak budowa instrumentu muzycznego... szum

łopoczących bander. Dwunastu książąt odbywało sądy w dwunastosłupym Koloseum, słuchając, jak

pewien Grek żegna zachodzące słońce grą na saksofonie tenorowym... Ten Grek, oczywiście, był

moim pacjentem. Paranoik. Etiologia choroby to sprawa dość skomplikowana, ale właśnie dlatego

zakradłem się do jego umysłu. Na krótko dałem mu wolną rękę, lecz na samym końcu musiałem

rozpołowić kontynent i pogrążyć Atlantydę na dziesięć metrów w morzu. Grek znowu gra na

saksofonie i niewątpliwie miała pani okazję słyszeć jego grę, jeśli pani lubi taką muzykę. Niezły.

Widuję go niekiedy, lecz nie jest to już ostatni potomek największego barda Atlantydy. Po prostu,

znakomity saksofonista ze schyłku dwudziestego wieku... Czasem jednak, gdy spoglądam wstecz na tę

apokalipsę, którą zgotowałem zanurzony w jego majestatyczną wizję, zdaje mi się, że chwytam

zwiewne przeczucie piękna utraconego, bo jego uczucia stały się moimi uczuciami, zaś jemu zdawało

się, że ten sen jest najcudowniejszą rzeczą pod słońcem.

Dolał do kieliszka.

- Niecałkiem o to mi chodziło - powiedziała.

- Wiem.

- Myślałam o czymś prawdziwym, zupełnie rzeczywistym.

- Zapewniam panią, że było to bardziej rzeczywiste niż rzeczywistość.

- Nie wątpię, ale...

- ...ale zburzyłem fundamenty, na których zamierzała pani zbudować swoją argumentację -

dokończył. - Okay, przepraszam. Z powrotem włożę pani broń do ręki. Mam tutaj coś, co może być

prawdziwe... Poruszamy się po krawędzi wielkiej kuli, ulepionej z piachu. z góry łagodnie opada

śnieg. Na wiosnę śnieg zacznie się topić, woda wsiąknie w ziemię lub wyparuje, podgrzana ciepłem

słońca. I tylko piach pozostanie. w piachu nie rośnie nic, może z wyjątkiem kaktusów. Nic w piasku

nie żyje, może z wyjątkiem węży, paru gatunków ptaków, owady, jakieś zwierzątka mieszkające

w norach, jeden wędrowny kojot, może dwa... w południe wszystkie zaczną rozglądać się

w poszukiwaniu cienia. Na każdym miejscu, gdzie stoi stara melina, poczta, skała, czaszka lub kaktus,

osłaniające przed promieniami słońca, znajdzie pani dowód na to, jak życie przypada do ziemi ze

strachu przed żywiołami. Ale kolory nie są kwestią wiary, a żywioły czyż nie są piękniejsze od istnień,

które unicestwiają?

- Nie ma w pobliżu takiego miejsca - powiedziała.

- Skoro mówię, że jest, to znaczy, że jest. Czyż nie tak? Widziałem je.

- Tak... Ma pan rację. nieważne, czy namalowała je kobieta imieniem O'Keefe, czy też widać je

przez okno, tam, nieco na prawo. Czyż nie tak? Skoro je widziałem?

- Uznaję słuszność tej diagnozy - rzekła. - Chce pan ją wygłosić specjalnie dla mnie?

- Nie. Teraz kolej na panią. Napełnił kieliszek po raz trzeci.

- Skaza jest w moich oczach, nie w mózgu. Zapalił jej papierosa.

- Gdybym mogła wejść do czyjegoś mózgu, widziałabym innymi oczami. Zapalił papierosa dla

siebie.

- Zjawisko neuropartycypacji polega na tym, że system nerwowy może współuczestniczyć

w tych samych impulsach, tych samych marzeniach...

- Kontrolowanych marzeniach...

- Mogłabym wykonywać czynności terapeutyczne i jednocześnie w tym samym czasie

przeżywać prawdziwe wrażenia wzrokowe...

15

- Nie! - zaprzeczył Render.

- Nie zdaje pan sobie sprawy, co to znaczy być odciętym od całego obszaru bodźców. Nie

rozumie pan, że nawet mongoloid może doświadczać czegoś, co nigdy nie stanie się pana udziałem,

tylko że nie potrafi nazwać tego, co przeżywa, ponieważ jak pan, jeszcze przed urodzeniem został

skazany wyrokiem biologicznego przypadku, stanął przed trybunałem, który nie zna pojęcia

sprawiedliwości i kieruje się jedynie zasadą zwykłego łutu szczęścia.

- To nie świat wynalazł sprawiedliwość. Jest ona wytworem człowieka. Niestety, człowiek

został skazany na istnienie w świecie.

- Nie prosiłam świata, żeby mi pomógł. Prosiłam pana.

- Przykro mi - westchnął Render.

- Dlaczego pan nie chce mi pomóc?

- Właśnie w tej chwili dostarcza mi pani głównego argumentu odmowy.

- To znaczy?...

- Emocje. Uczucia znaczą dla pani zbyt wiele. Kiedy terapeuta pracuje z pacjentem, jest

narkoelektrycznie odcięty od wszystkich wrażeń zmysłowych, którym podlega jego ciało. To

konieczne, ponieważ jego umysł musi skupić się bez reszty na zadaniu, które przed nim stoi. Jest

zatem rzeczą niezbędną, aby jego własne emocje uległy chwilowemu zawieszeniu. Oczywiście, nigdy

do tego nie dojdzie, jeśli osoba, spełniająca funkcje terapeuty, zawsze znajduje się w stanie

rozemocjonowania. Uczucia terapeuty powinny być wysublimowane w uczucie ogólnego entuzjazmu,

czy, jak to się dzieje w moim przypadku, stanowić materiał do artystycznych projekcji. Gdy chodzi o

pani przypadek, “widzenie” oznaczałoby tu zbyt wiele. Ciągle groziłoby pani niebezpieczeństwo

utraty kontroli nad snem.

- Nie zgadzam się.

- Jakżeby inaczej - wzruszył ramionami. - Fakty jednak świadczą przeciwko pani i mówią, że

działałaby pani w sposób interesowny, a pracując z osobami o odchyleniach psychicznych usiłowałaby

pani ubić swój interes. Predyspozycje nerwicowe są właściwie nie do przewidzenia... posiada je

dziewięćdziesiąt dziewięć procent populacji i dlatego nigdy nie jesteśmy w stanie prawidłowo ocenić

intensywności naszych własnych skłonności w tym kierunku, mniejsza już o pozostałych, których

obserwujemy od zewnątrz. Oto, dlaczego żaden neuroterapeuta nigdy nie podejmie się kuracji

skończonego szaleńca: groziłoby mu to chorobą, tak jak się stało z kilkoma pionierami w naszej

dziedzinie, którzy dzisiaj sami muszą się leczyć. Ten zawód to jakby próba pływania wśród wirów.

Jeśli terapeuta podczas intensywnej sesji straci zdolność kontroli, staje się nie tyle Śniącym, co

Śnionym. Gdy system nerwowy jest sztucznie stymulowany, synapsy odpowiadają czymś w rodzaju

reakcji łańcuchowej. Efekt przeniesienia następuje niemal natychmiastowo... Pięć lat temu szaleńczo

jeździłem na nartach, gdyż chciałem w ten sposób pokonać lęk przestrzeni. Musiałem zatem jeździć

i pół roku minęło, zanim się tego pozbyłem... a wszystko z powodu drobnego potknięcia, którego

dopuściłem się w nieuchwytnym ułamku sekundy. z tego powodu byłem zmuszony oddać pacjenta

innemu terapeucie. Proszę nie myśleć, że na tym koniec, bo był to tylko jeden z wielu efektów

ubocznych. Jeśli chcesz przechadzać się po pięknych krajobrazach i dawać upust emocjom, możesz na

resztę życia wylądować w sanatorium.

Dopiła drinka, Render napełnił kieliszek. Noc brała się z nimi w wyścigi. Miasto zostawili już

daleko z tyłu, przed nimi słała się droga, wolna i czysta. Ciemności coraz bardziej kurczyły się,

ściskane wirującymi płatkami śniegu. Ślizgacz przyspieszył.

- Dobrze - przyznała. - Może i ma pan rację. Ciągle jednak myślę, że pan mi pomoże.

- Ale jak?

- Przyzwyczajając mnie do widzenia, tak że w końcu oswoję się z nowością wrażeń, a emocje

opadną. Przyjmując mnie jako pacjentkę, którą trzeba uwolnić od niezdrowego pragnienia zanurzenia

się w obrazach umysłu. a wtedy to wszystko, o czym pan mówił, zniknie, przeszkoda zostanie

pokonana. Będę wówczas mogła przejść trening, skupiając się bez reszty na terapii. Będę zdolna

sublimować przyjemności, płynące z widzenia, w inne przedmioty.

Render zamyślił się.

Niewykluczone, że to możliwe... chociaż z pewnością trudne do wykonania.

W ten sposób zapewniłby sobie trwałą pozycję w dziejach neuro-terapii.

W rzeczywistości nikt nie posiadał kwalifikacji by podjąć się tego zadania, bowiem nikt nigdy

przedtem tego nie próbował.

Lecz Eileen Shallot była wyjątkiem - nie unikalnym przypadkiem - ktoś, taki jak ona, istniał

tylko jeden w tym świecie, który sprzęgł niezbędny zespół środków technicznych z unikalnymi

problemami.

16

Wychylił kieliszek, napełnił, dolał do jej pustego kieliszka.

Ciągle jeszcze rozważał tę kwestię, gdy zapaliło się światełko PODAJ WSPÓŁRZĘDNE, wóz

szarpnął i zahamował. Zgasił silnik i siedział tak przez chwilę, myśląc.

Nieczęsto zdarzało się, że wyjawiał innym uczucia, które wzbudzał w nim wykonywany zawód.

Koledzy uważali go za powściągliwego.

Na stole stały dwa drinki. Cisnął pustą butelkę do kosza.

- Hm... chciałbym pani coś powiedzieć.

- Co?

- Warto spróbować.

Obrócił się i pochylił nad deską rozdzielczą, by wcisnąć nowe współrzędne, ale ona go

wyprzedziła. Gdy wcisnął ostatni i S-7 zawrócił, pocałowała go. Policzki pod ciemnymi okularami

były brzoskwiniowej świeżości.

ROZDZIAŁ II

SAMOBÓJSTWO dręczyło go bardziej, niż powinno, zaś Mrs. Lambert zadzwoniła dzień

przedtem by odwołać wizytę. Dlatego Render postanowił, że spędzi ten ranek oddając się melancholii.

w związku z tym wszedł do biura z cygarem w zębach i ponurym wyrazem twarzy.

- Widział pan?... - spytała Mrs. Hedges.

- Tak - rzucił płaszcz na stół stojący w odległym kącie dużego pomieszczenia. Podszedł do okna

i spojrzał w dół. - Tak - powtórzył. - Jechałem nie zaciemniwszy szyb, a gdy przejeżdżałem, ciągle

jeszcze sprzątali.

- Znał go pan?

- Nawet nie wiem, jak się nazywał. Niby jak miałbym to wiedzieć?

- Właśnie dzwoniła do mnie Priss Tully... to recepcjonistka z biura usług inżynieryjnych

z osiemdziesiątego szóstego piętra. Powiedziała, że nazywał się James Jrizarry, specjalista od reklamy,

miał biura o piętro niżej. Długo musiał spadać... Zanim rąbnął o ziemię, był już chyba nieprzytomny,

co? Odbił się od budynku. Jeśli otworzy pan okno i wychyli się trochę, zobaczy pan jeszcze ślady...

tam, na lewo...

- Nieważne, Bennie. Czy twoja przyjaciółka domyśla się, dlaczego on to zrobił?

- Nie ma pojęcia. Jego sekretarka wypadła z wrzaskiem na korytarz. Zdaje się, że chciała

załatwić coś z kilkoma rysunkami a on był już właśnie na parapecie. w jego notatniku znaleziono

zapisek:

,,Miałem wszystko, czego pragnąłem. Po co dłużej czekać?” Niezły kawał, prawda? To znaczy,

nie sądzę, żeby to było śmieszne...

- Tak... - przerwał jej. - Wiesz coś o jego prywatnym życiu?

- Żonaty. Dwoje dzieci. Niezły w swym fachu. Na brak zajęcia nie narzekał. Rzeczowy jak

rzadko kto. Mógł sobie pozwolić na utrzymanie biura w tym wieżowcu.

- Jezus Maria - Render obrócił się w stronę sekretarki. - Założyłaś mu dossier czy co?...

- Sam pan wie, jak to jest - wzruszyła barczystymi ramionami.

- Mam w tym ulu wielu przyjaciół. Kiedy człowiekowi nudno, zawsze się chętnie poplotkuje.

Na przykład moja bratowa Prissy...

- Czy mam przez to rozumieć, że gdybym teraz wyskoczył z okna moja biografia obiegłaby

wszystkie piętra w ciągu pięciu minut?

- Pewnie tak - wygięła grube wargi w uśmiechu. - Wraz ze składką na wieniec. Ale to nie

dzisiaj, prawda? Wie pan, dwóch nieboszczyków jednego dnia to wbrew regule o stopniowaniu

napięcia, poza tym występ solowy zawsze wywiera większe wrażenie. Wreszcie - ciągnęła dalej - jest

pan specjalistą od ubijania mózgu i nigdy by pan tego nie zrobił.

- Idziesz o zakład ze statystykami - zauważył. - Wśród lekarzy i adwokatów samobójstwa

zdarzają się trzykrotnie częściej niż wśród ludzi innych zawodów.

- Ejże! - krzyknęła z przerażoną miną. - Niech pan natychmiast odsunie się od mojego okna.

Gdyby teraz dowiódł pan słuszności statystyk, musiałabym się przenieść do doktora Hansona, a to

partacz.

Ruszył w stronę biurka.

- Nigdy nie wiem, kiedy mówi pan serio - mruknęła.

- Doceniam twoją troskę - kiwnął głową. - Naprawdę. Poza tym, tak naprawdę nigdy nie miałem

przypisywanych mi statystycznie skłonności... a gdybym miał wyskoczyć przez okno, to zrobiłbym to

cztery lata temu podczas zawodów neuropicznych.

- Ale znalazłby się pan w nagłówkach gazet - westchnęła.

17

- Nie mogłabym opędzać się od reporterów... Niech mi pan powie, dlaczego oni to robią?

- Kto?

- No, ci wszyscy.

- Skąd miałbym to wiedzieć, Bennie? Jestem tylko skromnym psychosyntetykiem. Gdybym

mógł wskazać ogólne przyczyny samobójstw... i może jeszcze znaleźć sposób zapobiegania im... cóż,

pewnie byłoby to lepsze niż skok dla czytelników brukowców. Niestety, nie jestem w stanie zrobić

tego, ponieważ nie istnieje jeden konkretny powód... w każdym razie tak sądzę.

- Aha.

- Przed trzydziestu pięciu laty - ciągnął dalej - samobójstwo było na dziewiątym miejscu wśród

przyczyn umieralności w Stanach. Teraz podskoczyło na szóstą pozycję w obu Amerykach. w Europie

zajmuje siódme miejsce.

- i nikt nigdy naprawdę nie dowie się, dlaczego Jrizarry wyskoczył?

Render odsunął krzesło. Usiadł. Strzepnął popiół do małej, lśniącej czystością popielniczki.

Bennie pospiesznie wyrzuciła popiół do kubła, po czym znacząco chrząknęła.

- Hm... - westchnął. - Zawsze można pospekulować, a człowiek mego zawodu nawet powinien.

Przede wszystkim należałoby zastanowić się nad typem osobowości samobójcy, to bowiem zwykle

stwarza predyspozycje do okresowych depresji. Osoby, które potrafią trzymać swe emocje na wodzy,

samoświadome i z konieczności skupione na rzeczach małych... - znowu strzepnął popiół do

popielniczki, obserwując, jak Bennie wyciąga rękę, by zlikwidować ślady brudu. Chwycił ją za

nadgarstek. Odpowiedziała mu złowrogim skrzywieniem ust.

- Krótko mówiąc - dokończył - te właśnie osoby, wykonujące zawody, które wymagają pracy

raczej indywidualnej niż w zespole, zatem lekarze, prawnicy, artyści... oni to właśnie są najbardziej

podatni na myśli samobójcze.

Spojrzała nań uważnie.

- Nie ma powodów do obaw - roześmiał się. - Życie cholernie mi się podoba.

- Czego nie można wywnioskować z pańskiego wyrazu twarzy...

- Dzwonił Peter. Zwichnął wczoraj na gimnastyce nogę w kostce. Moim zdaniem, nauczyciele

powinni bardziej uważać. Myślę o zmianie szkoły.

- Znowu?

- Dlaczego nie? Zobaczymy... Po południu zadzwoni do mnie dyrektor. Nie pozwolę mu na

wykręty i nie zostawię na tej jego szkole suchej nitki.

- Chłopak nigdy nie ustrzeże się od wypadków. To wynika ze statystyki.

- Statystyki nie określają losu człowieka, droga Bennie. Każdy sam sobie jest ich twórcą.

- Statystyki czy przeznaczenia?

- Przypuszczam, że obu.

- Uważam, że jeśli już coś ma się stać, to się stanie.

- a ja tak nie uważam. Sądzę natomiast, że wolna wola, wspierana rozsądkiem, jest w stanie

wywierać wpływ na zdarzenia i kierować nimi. Gdybym tak nie myślał, nie robiłbym tego, co robię.

- Świat to machina, no, wie pan... taka, co to działa na zasadzie przyczyna i skutek. Statystyki

przewidują prawdo... Przerwał jej w pół słowa.

- Umysł ludzki to nie maszyna, a gdy o mnie chodzi, przyznam, że nie są mi znane ani

przyczyna, ani skutek. Nikt ich nie zna.

- O ile dobrze pamiętam, skończył pan także chemię. Jest pan naukowcem, doktorze.

- w tym samym stopniu, w jakim jestem trockistowskim rewizjonistą - roześmiał się

i przeciągnął. - O ile dobrze pamiętam, byłaś kiedyś nauczycielką w szkole baletowej.

Wstał, wziął płaszcz ze stołu.

- Aha - przypomniała sobie Mrs. Hedges. - Dzwoniła Miss DeVille, zostawiła wiadomość.

Wzięła kartkę i odczytała: - ,,Co z wyjazdem do St. Moritz?”

- St. Moritz... - zamyślił się na głos. -To brzmi zbyt elegancko. Niech będzie Davos.

Ponieważ to samobójstwo dręczyło go bardziej, niż powinno, Render zamknął drzwi do

gabinetu, zaciemnił okna i włączył gramofon. Zostawił światło tylko na biurku.

Jak zmieniło się życie człowieka - napisał - od początków rewolucji przemysłowej?

Podniósł kartkę do oczu i przeczytał zdanie. Był to temat dyskusji, którą miał zamiar odbyć

w najbliższą sobotę. Jak zwykle w podobnych sytuacjach, nie wiedział, o czym właściwie będzie

mówił, ponieważ miał zbyt wiele do powiedzenia a dysponował zaledwie godziną.

Wstał. Zaczął chodzić po gabinecie, przenikniętym dźwiękami VIII Symfonii Beethovena.

- Umiejętność zadawania bólu - rzekł wpinając mikrofon w klapę marynarki i uruchamiając

dyktafon - rozwinęła się w bezpośredniej relacji do postępu technologicznego.

18

W wyobraźni widział, jak audytorium powoli się ucisza. Uśmiechnął się.

- Zdolności człowieka, pierwotnie ograniczone do zwykłego zadawania ran, zostały

zwielokrotnione wraz z rozwojem produkcji masowej. Możliwości okaleczenia psyche w kontaktach

międzyludzkich stały się wskaźnikiem dokładnie obrazującym rozwój środków komunikacji masowej.

O tym jednak wszyscy dobrze wiemy i nie jest to tematem naszych dzisiejszych rozważań. Chciałbym

raczej zatrzymać się przy kwestii, którą określiłbym mianem chomimezy z autopsji. Jest to

samogenerujący się kompleks życzeń, na pierwszy rzut oka zdałoby się typowy, niczym nie różny od

klasycznych wzorców podręcznikowych, gdy jednak przyjrzymy się mu bliżej, zauważymy, że

obecnie jest to najbardziej radykalna forma trwonienia energii psychicznej. Jest rzeczą

charakterystyczną dla czasów, w których żyjemy...

Zrobił przerwę na zgaszenie cygara, po czym sformułował kolejne zdanie.

- Autopsychomimeza - wrócił do przerwanego wątku - czyli samonapędzający się kompleks

naśladownictwa, to zjawisko prawie wymykające się naszej uwadze. Weźmy, na przykład, jazzmana,

który pracował tak, jakby był zatrudniony na pół etatu, chociaż nigdy w życiu nie zażywał narkotyków

i tylko niejasno pamięta kogoś, o kim wiedział, że zażywa, ponieważ wszystkie stymulatory i środki

uspokajające są dzisiaj całkiem łagodne. Niczym Don Kiszot usiłuje przysztukować sobie jakąś

legendę, chociaż sama muzyka powinna dawać wystarczające ujście dla jego napięcia. Albo weźmy

przypadek sieroty z wojny koreańskiej, człowieka ocalałego dzięki zasługom Czerwonego Krzyża

i zapobiegliwych rodziców, których nigdy nie dane mu było spotkać. Tak bardzo pragnął rodziny, że

w końcu ją sobie stworzył podczas terapii. I co się dzieje, zapytacie? Otóż ów człowiek serdecznie

nienawidzi wyimaginowanego ojca i równie serdecznie kocha swą wyimaginowania matkę. Dlaczego?

To człowiek inteligentny, on także sięga po zespoły półprawd, odziedziczone po tradycji... Teraz

zapewne zechcecie poznać przyczyny takiego stanu rzeczy... Jak sądzę, dzisiaj jesteśmy już mądrzy na

tyle, że każdy jest w stanie zrozumieć wzorce nieprawidłowych zachowań psychicznych, które

otrzymaliśmy w spadku po przeszłości. Większość z przyczyn tych zakłóceń została już

zlikwidowana, może nie tak radykalnie, jak w omawianym tu przypadku, w każdym razie

z widocznym skutkiem. Niemniej jednak nadal żyjemy w neurotycznej przeszłości. Ponownie

zapytacie: dlaczego? Ano właśnie dlatego, że w naszych czasach osiągnięto ideały w rodzaju zdrowia

fizycznego, poczucia bezpieczeństwa i dobrobytu. Zwalczyliśmy głód, lecz gdy nasz sierota-dzikusek

będzie miał do wyboru przyjąć paczkę z koncentratami od człowieka, który się o niego troszczy lub

wziąć ciepły posiłek z automatu ustawionego w środku dżungli, niewątpliwie wybierze to pierwsze...

Fizyczny błogostan jest dzisiaj prawem każdego człowieka, i to aż w nadmiarze. Reakcją na ten stan

rzeczy były zmiany, które dokonały się w obszarze zdrowia psychicznego. Dzięki rozwojowi

technologii, nie istnieją już dzisiaj przyczyny dawnych problemów społecznych, a wraz z nimi odeszły

niektóre przyczyny kłopotów natury psychicznej. Lecz między czernią przeszłości dnia wczorajszego

a bielą niewiadomej tego, co będzie jutro, rozciąga się szara dziedzina dnia dzisiejszego, pełnego

tęsknoty za wczoraj i strachu o przyszłość. Ponieważ zaś wszystkie te niepokoje nie mogą wyrazić się

w sposób materialny, pojawiają się jako tęsknota za dawnymi formami uzewnętrzniania

nieświadomych pożądań...

Rozległ się krótki brzęczyk telefonu, ale Render, ogłuszony potężną muzyką “Ósmej”

Beethovena nic poza nią nie słyszał.

- Niepokoi nas to, czego nie znamy - ciągnął dalej. - Jutro jawi się nam jako wielka

niewiadoma. Nie wiemy, co się może zdarzyć z upływem czasu... przecież moja specjalność

psychiatryczna jeszcze trzydzieści lat temu w ogóle nie istniała. Wiedza jest w stanie rozwijać się tak

szybko, że wzbudza to pewien niepokój... rzekłbym “troskę”... o logiczne rezultaty tego rozwoju:

całkowita mechanizacja każdej dziedziny życia...

Podszedł do biurka, gdy telefon ponownie zadzwonił. Tym razem usłyszał. Uwolnił się od

mikrofonu, przyciszył “Ósmą”.

- Tak?...

- Saint Moritz? - zapytała.

- Nie, Davos - odparł dobitnie.

- Charlie, jesteś nieznośny!

- Jill, kochanie, nie bardziej niż ty.

- Może powinniśmy przedyskutować ten problem dzisiejszej nocy?

- Tu nie ma nic do dyskusji.

- Podjedziesz po mnie o piątej, prawda? Zawahał się przez chwilę.

- Dobrze, o piątej. Dlaczego nie widzę cię na ekranie?

- Zrobiłam sobie trwałą. Niespodzianka. Stłumił głupawy chichot.

19

- Mam nadzieję, że miła. Dobra. To do zobaczenia.

Poczekał na jej ,,good-bye” i przerwał połączenie.

Rozjaśnił okna, wyłączył lampkę na biurku, wyjrzał na zewnątrz.

Znowu ta szarość, znowu ten śnieg... białe płatki unosiły się lekko w powietrzu, powoli, nie

targane wiatrem spadały w dół i nikły w roju...

Kiedy otworzył okno i wychylił się nieco, ujrzał także to miejsce, tam, trochę na lewo, gdzie

Jrizarry zostawił ostatni po sobie ślad.

Zamknął okno. Posłuchał symfonii do końca. Minął już tydzień od dnia, gdy razem z Eileen

zabawili się w Ślepy Rzut. Miała przyjść o pierwszej.

Pamiętał dotyk jej palców, gdy jak wszyscy ślepcy uczyła się jego twarzy... miał wrażenie,

jakby spadały mu na twarz uschłe liście lub robacze truchła... niemiłe wspomnienie. Zastanawiał się,

skąd to uczucie.

Daleko w dole kawał polanego wodą bruku znowu był nieskazitelnie czysty, a pod cienką

warstwą świeżego śniegu śliski jak szkło. Dozorca wybiegł na zewnątrz i posypał to miejsce solą,

zanim ktokolwiek zdąży skręcić nogę.

Sigmund był urzeczywistnieniem mitu Fenrisa. Zaledwie Render zdołał poinstruować Mrs.

Hedges “Proszę go tu wpuścić”, drzwi zaczęły się otwierać, szczelina nagle poszerzyła się i Render

spostrzegł, że spogląda nań para przydymionych żółtych oczu. Oczy były osadzone w dziwnie

niekształtnym psim łbie.

Sigmund nie miał typowo psiego niskiego czoła nieznacznie ściętego od pyska ku górze;

czaszkę miał wysoką i dobrze owłosioną, tak że ślepia sprawiały wrażenie, jakby zostały osadzone

jeszcze głębiej niż były w rzeczywistości. Widząc potężny pysk, Render nieznacznie drgnął. Mutanty,

które dotychczas miał okazję oglądać, były szczeniakami, Sigmund natomiast był osobnikiem

niewątpliwie dojrzałym, a jego czarno-szara sierść jeżyła się trochę, co sprawiało, że wyglądał na

wyjątkowo dorodny okaz swej rasy.

Spojrzał na Rendera zupełnie nie po psiemu, po czym huknął “Hello, doktorze”, zbyt głośno, by

uznać to za przypadek.

Render skinął głową i wstał.

- Hello, Sigmund. Proszę, wejdź.

Pies cofnął łeb, pociągnął nosem, węsząc tak, jakby od wyniku badania zależała decyzja, czy

miejsce to jest bezpieczne, następnie znowu spojrzał na Rendera, pokiwał twierdząco głową i pchnął

drzwi. Wszystko to trwało może jedną - za to bardzo kłopotliwą - sekundę.

Eileen weszła za nim, trzymając niedbale podwójną smycz. Pies bezgłośnie dreptał po wąskim

chodniku z nosem przy ziemi, jakby za czymś węszył. Jego spojrzenie nigdy nie skrzyżowało się ze

wzrokiem Rendera.

- Tak... zatem to Sigmund...? Co tam u ciebie, Eileen?

- Dziękuję, wszystko w porządku... Tak, Sigmund bardzo chciał przyjść tutaj, a i ja pragnęłam,

żebyście się spotkali.

Render podprowadził ją do krzesła i pomógł usiąść. Nie wypuszczała z dłoni podwójnej

smyczy, tak że pies musiał usiąść zaraz obok krzesła, na podłodze.

- Co tam w State Psych?

- Dziękuję, jak zwykle. Mogę podkraść papierosa, doktorze? Zapomniałam własnych.

Włożył jej papierosa między palce, podał ognia. Ubrana była w granatową garsonkę, jej okulary

kolorem przywodziły na myśl błękitne płomienie. Srebrna plamka na czole odbijała lśnienie lamp.

Ciągle ,,patrzyła” na ten punkt pustej przestrzeni, gdzie jeszcze przed chwilą trzymał wyciągniętą rękę

z zapalniczką. Opadające na plecy włosy zdały się o ton jaśniejsze niż tej nocy, gdy spotkali się po raz

pierwszy. Dzisiaj barwą przypominały świeżo wypuszczonego do obiegu miedziaka.

Render usiadł w rogu biurka. Palcem przyciągnął globus - popielniczkę.

- Powiedziałaś mi poprzednim razem - przerwał ciszę - że chociaż jesteś ociemniała nie znaczy

to wcale, że nigdy nie widziałaś. Wtedy nie chciałem cię pytać, jak to rozumieć, ale dzisiaj chętnie

bym się dowiedział, co wówczas miałaś na myśli?

- Miałam seans neuroterapii z doktorem Riscombem - westchnęła. - Jeszcze zanim zdarzył się

mu wypadek. Chciał dostosować mój umysł do odbioru wrażeń wzrokowych... niestety, druga sesja

nigdy nie odbyła się.

- Rozumiem - kiwnął głową. - Coście wtedy robili? Założyła nogę na nogę, a Render zauważył

wtedy, że miała je zgrabne.

- Pracowaliśmy głównie nad kolorami... To było dość upokarzające doświadczenie.

- Proszę mi powiedzieć, co z tego zapamiętałaś... Dawno temu to było?

20

- Około sześć miesięcy temu... oczywiście, pamiętam. Nigdy tego nie zapomnę. Od tamtej

chwili nawet miewam kolorowe widzenia.

- Jak często?

- Kilka razy tygodniowo.

- Jakiego rodzaju skojarzenia nasuwają?

- Nic specjalnego. Po prostu, wraz z innymi bodźcami, przewijają się przez mój umysł w sposób

zupełnie przypadkowy.

- Jak wyglądają?

- Cóż... skoro już o to pytasz, powiem, że są w tonacji żółtawopomarańczowej. Na przykład,

nasze powitanie wypadło całkiem srebrzyście. Teraz, gdy tak siedzisz i słuchasz, nic nie mówiąc,

kojarzę to z głębokim, niemal przechodzącym w fiolet błękitem.

Sigmund podniósł wzrok na biurko i popatrzył na boczną tablicę.

Ciekawe, czy słyszy, jak w środku pracuje magnetofon - zastanawiał się Render. - a jeśli tak, to

czy może zgadnąć, co to jest i do czego służy?

Jeśli słyszał, na pewno powie o tym Eileen - nie żeby doktor Shallot nie zdawała sobie sprawy

z tego, co było powszechnie stosowaną praktyką - po prostu trzeba jej było przypomnieć, że traktował

jej przypadek nie w kategoriach czysto terapeutycznych, lecz raczej jako mechaniczny proces

adaptacji. Jeśli dojdzie do wniosku, że jej dobro tego wymaga (uśmiechnął się w głębi ducha na to

słowo), porozmawia na ten temat z Sigmundem na osobności. w głębi ducha wzruszył ramionami.

- Zatem zaczniemy od bardziej podstawowych marzeń - oznajmił. - Dzisiaj chciałbym cię

wprowadzić w formy zupełnie zasadnicze.

Uśmiechnęła się, a Render spojrzał na owo ucieleśnienie mitu, które przykucnąwszy u nóg

kobiety wywaliło ozór na zewnątrz, tak że zwieszał się przez kaganiec niczym kawał befsztyka.

Czy on też się uśmiecha?

- Dziękuję - powiedziała. Sigmund pomerdał ogonem.

- No to pięknie - Render strzepnął popiół gdzieś w okolicach Madagaskaru. - Teraz wyciągnę

“jajo” i sprawdzę, jak działa. Tymczasem - nacisnął dyskretnie ukryty guzik - trochę muzyki pomoże

odprężyć się.

Otwarła usta, aby mu odpowiedzieć, lecz huk Wagnerowskiej uwertury zagłuszył słowa. Render

ponownie wcisnął guzik i znowu zapanowała cisza - wystarczająco długa, by mogła powiedzieć: - Hę,

hę. Myślę, że Respighi będzie następny.

Dwa razy musiał naciskać guzik, żeby znaleźć “Rzymskie pinie”.

- Nie trzeba - zauważyła. - Kocham Wagnera.

- Dziękuję - odparł, otwierając gabinet. - Musiałbym wtedy dostosować się nastrojem do całego

mnóstwa tematów.

Wielkie jajo wsunęło się do biura, bezszelestnie niczym chmura. Kiedy skierowało się w stronę

biurka, Render usłyszał ciche poszczekiwanie. Natychmiast obrócił się w stronę, skąd dobiegł go głos.

Niczym cień ptaka, Sigmund zerwał się na łapy, przebiegł przez pokój, okrążył maszynę

i zaczął ją obwąchiwać - ogon wyprężony, uszy położone płasko, zęby odkryte.

- Spokojnie, Sig - mruknął. - To tylko Wielokanałowy Neural T & R. Na twoim miejscu nie

gryzłbym niczego w tym rodzaju. To tylko maszyna, podobnie jak samochód, telewizor czy pralka.

Używamy dzisiaj urządzeń tego rodzaju żeby pokazać Eileen, jak wyglądają rzeczy

- Nie takie jak te - zagrzmiał pies.

- Dlaczego?

Sigmund nie odpowiedział, tylko wrócił do Eileen i położył jej na kolana łeb.

- Nie takie jak te - powtórzył, spoglądając na nią.

- Dlaczego?

- Brak słów - odparł po chwili. - Wracamy do domu?

- Nie - odpowiedziała doktor Shallot. - Ty teraz zwiniesz się w kącie i utniesz sobie drzemkę,

a ja zrobię to samo w tej maszynie... a w każdym razie coś w tym rodzaju.

- Niedobrze - skwitował, opuszczając ogon.

- No, jazda - klepnęła go lekko. - Do kąta. Zajmij się sobą.

Posłuchał jej, ale gdy Render zaciemnił okna i dotknął przycisku, zamieniając tam samym

biurko w fotel operatora, zaskowyczał.

Zaskomlał raz jeszcze - gdy jajo, już połączone z całością urządzenia - pękło pośrodku,

a połówki rozsunęły się - jedna do góry, druga w dół - ujawniając wnętrze.

Render usiadł. Jego fotel przeobraził się w leżankę i zajął miejsce w połowie drogi między

jajem a konsolą. Usiadł, ale nie oparł pleców. Oparcie poruszyło się i leżanka znowu zamieniła się

21

w fotel. Render dotknął pulpitu, zaś wtedy część sufitu powoli opadła, a potem zawisła w powietrzu

niczym ogromny dzwon. Wstał i podszedł do macicy. Respighi ciągle opowiadał o piniach i czymś

tam jeszcze, Render natomiast zdjął słuchawkę z dolnej połowy jaja, przechylił się i oparł o biurko.

Przycisnąwszy słuchawkę ramieniem do boku, w jednej ręce ściskając mikrofon, wolną dłonią grał na

klawiaturze przycisków. w huku morskich fal, rozbijających się o długie wybrzeże, utopiły się słowa

poematu; w zgiełku ludzkich głosów utonęły dźwięki poezji, a połączony z nią w sprzężeniu

zwrotnym powiedział - ... Teraz, kiedy już siedzisz tutaj, wsłuchana w to, co powiem, sama nic nie

mówiąc, skojarzę się z głębokim, niemal przechodzącym w fiolet błękitem...

Przycisnął do twarzy maskę i zaordynował po pierwsze - cynamon, po drugie - zgniłe liście, po

trzecie - woń gadziego piżma... poczym, zatapiając się w niespokojnych wyziewach tego, co

zaordynował po trzecie, zapuścił się w smaki miodu i octu, by zaraz przebiec przez wszystkie odcienie

fioletów, zanurzyć się w wilgoci, posmakować wilgotne powiewy wiatru przed burzą, nasyconego

ozonem, przejść całą skalę imitacji zapachów i smaków właściwych dla poranka, popołudnia

i wieczoru.

Łoże pływało w basenie rtęci, magnetycznie stabilizowane ścianami jaja. Puścił taśmy.

Macica była w doskonałym stanie.

- Okay - powiedział, obracając się, - Wszystko sprawdzone.

Właśnie kładła okulary na kupce złożonych części garderoby. Rozebrała się, podczas gdy

Render kontrolował sprawność urządzenia. Czuł się zakłopotany, spoglądając na jej szczupłą talię,

pełnie piersi, smukłe nogi. Patrząc tak uznał, że jest zbyt dobrze zbudowana jak na kobietę jej wzrostu.

Patrząc tak uświadomił sobie jednak, że jego główne strapienie w związku z Mrs. Shallot

polegało na tym, iż owa kobieta stała przed nim jako jego pacjentka.

- Gotowa - stwierdziła. Podszedł do niej.

Ujął ją za rękę i podprowadził do maszyny. Palcami zbadała jej wnętrze. Kiedy pomagał jej

zająć miejsce w środku, zauważył, że miała oczy koloru morskiej zieleni. Także i to nie znalazło jego

uznania.

- Wygodnie?

- Tak.

- w porządku, jesteśmy w pozycji wyjściowej. Zaraz zamknę obwód. Miłych snów.

Górna połowa jaja zaczęła powoli opadać. Zamknięte jajo stało się nieprzezroczyste, potem

zalśniło oślepiającym blaskiem. Render spojrzał na własne odbicie spaczone w kolistej płaszczyźnie.

Zawrócił w stronę biurka.

Ale w tej samej chwili do nóg rzucił się mu Sigmund, blokując drogę.

Render wyciągnął rękę - chciał go pogłaskać po łbie - lecz pies wykonał unik w bok.

- Zabierz mnie ze sobą - zaszczekał.

- Przykro mi, stary, to niemożliwe - odparł. - Poza tym, tak naprawdę nigdzie nie wybieramy

się, zamierzamy jedynie uciąć sobie krótką drzemkę i to właśnie tu, w tym pokoju.

Ale nie zdołał uspokoić psa.

- Dlaczego?

Render westchnął dyskusja z psem była najbardziej absurdalną czynnością, jaką mógł sobie

wyobrazić będąc trzeźwym.

- Zrozum mnie, Sig - zaczął. - Właśnie usiłuję pomóc twej pani, tak by mogła sobie wyobrazić,

jak wyglądają rzeczy. Robisz kawał dobrej roboty, oprowadzając Eileen po świecie, którego nie może

widzieć, lecz zrozum, że powinna wiedzieć, jak wyglądają rzeczy, do czego są podobne, a ja

zamierzam pomóc jej w tym.

- Tak że już dłużej nie będę jej potrzebny.

- Oczywiście, że będziesz - Render omal nie prychnął śmiechem. Patos tak ściśle splatał się tu

z absurdem, że trudno było oddzielić jedno od drugiego. - Nie mogę przywrócić jej wzroku - wyjaśnił.

- Pragnę jedynie wszczepić jej pewne abstrakcyjne wrażenia... to tak, jakbym na krótko użyczył jej

mych własnych oczu. Zrozumiano?

- Nie - padła odpowiedź. - Weź mnie ze sobą. Render wyłączył muzykę.

Całość stosunków mutant - pan byłaby warta opisania w sześciu tomach - rozmarzył się i to po

niemiecku. Uniósł rękę, wskazując odległy kąt.

- Połóż się gdzieś tam, jak ci kazała Eileen. To nie potrwa długo, a gdy wszystko dobiegnie

końca, będziecie mogli stąd wyjść w ten sam sposób, jak tu przyszliście... ty jako przewodnik. Okay?

Sigmund nie odpowiedział, lecz posłusznie podreptał do kąta, znowu ze spuszczonym ogonem.

Teraz Render mógł zająć swoje miejsce i opuścić kapelusz

- zmodyfikowaną wersję macicy - przeznaczony dla operatora. Był samotny - on jeden wśród

22

dziewięćdziesięciu białych przycisków i dwóch czerwonych. Świat kończył się w ciemnościach wokół

konsoli. Zdjął z ręki zegarek i rozpiął kołnierzyk.

Zdjął hełm z wieszaka, sprawdził połączenia, po czym wcisnął dolną część maski na podbródek,

a górną - zaciemniacz - wcisnął na czoło, tak że obie części spotkały się. Prawe ramię włożył

w temblak i jednym przyciśnięciem pozbawił pacjenta przytomności.

Śniący nie naciskał białych guzików w pełni świadomości - działał pod wpływem

uwarunkowania. Głęboko wszczepiony odruch mięśni zadziałał niemal niezauważalnym naciskiem na

czuły materiał temblaka, a ten natychmiast ustawił rękę we właściwej pozycji i dał impuls

wyciągniętemu palcowi, który wysunął się naprzód. Guzik został wciśnięty. Temblak ruszył do

przodu.

Render czuł dzwonienie u podstawy czaszki. Wdychał zapach świeżo skoszonej trawy.

Nagle ruszył wspaniałą szarą aleją, która wiodła między światami...

Minęło dużo czasu, zanim Render poczuł, że znalazł się gdzieś na Ziemi... lecz była to dziwna

Ziemia. Nie widział. Było to raczej uczucie obecności, coś, co infomowało go, że przybył. Znalazł się

pośród nocy, najczarniejszej z czarnych, najciemniejszej z tych, które przeżył.

Pragnął, by ciemność się rozproszyła, lecz nic się nie stało.

Część jego umysłu wyszła ze snu - ta część, która nie uświadamiała sobie, że właśnie spał.

Teraz dopiero przypomniał sobie, w czyim świecie się znalazł.

Nasłuchiwał, łowiąc każdy odgłos jej obecności. Słyszał strach i uprzedzenie.

Zapragnął kolorów. Najpierw czerwień...

Poczuł wzajemność. Potem usłyszał ciche echo.

Wszystko stało się czerwone. Przebywał w centrum bezkresnej czerwieni.

Pomarańcz, żółć...

Tkwił w łupinie bursztynu.

A teraz zieleń, do której dodał wyziewy parującego morza. Błękit i chłód wieczoru.

Teraz jednym wysiłkiem umysłu roztoczył pełne widmo barw. Kolory nadpłynęły niczym

wirujące plamy.

Rozdzielił je i ukształtował w formę.

Migotliwa tęcza przecięła łukiem czerń nieba.

Walczył o brązy i szarości. Ukazały się, drżąc własną poświatą, przesuwając się niby migotliwe,

brązowe i szare łaty.

Gdzieś pojawiło się poczucie strachu, ale bez śladu histerii, dalej więc kreował swój sen.

Zakreślił horyzont, a wtedy ciemność skryła się za linią widnokręgu. Niebo oblało się

nieśmiałym błękitem i wtedy zaryzykował stadko ciemnych chmur. w wysiłkach tworzenia głębi

i odległości natrafił na pewien opór, toteż wzmocnił obraz cichym szmerem wiatru. Przeniesienie

wrażenia odległości z efektu dźwiękowego w wymiar przestrzeni powoli stawało się faktem,

zwłaszcza gdy rozgonił chmury. Szybko uwydatnił obraz wysokiego lasu, pokonując falę lęku

przestrzeni.

Panika znikła.

Render skupił uwagę na wysokich drzewach: dębach, sosnach, topolach i sykomorach. Ciskał

nimi niczym włóczniami, ustawiając je w nierównych szeregach zieleni i brązów, i żółci, wciskając

w grube poszycie zwilżonej ranną rosą trawy, sadowiąc szare okrąglaki i zielonkawe pnie

w nieregularnych grupach plącząc i zapętlając gałęzie, rzucając na górskie doliny gęsty cień.

Wrażenie było oszałamiające. Było to tak, jakby całym światem wstrząsnął gwałtowny szloch,

a potem zapadła cisza.

Czuł, jak przez ciszę przemawia jej obecność. Uznał, że teraz powinien w miarę szybko położyć

fundamenty, na których założy później przyczółki by przygotować pole manewru. Do domu może

wrócić później, także później naniesie wszelkie poprawki skutków traumy i dokona niezbędnych

korektur. To wszystko było do wykonania w czasie sesji, które nadejdą, lecz fundamenty musiał

założyć na samym początku, koniecznie.

Kiedy wziął się do roboty uświadomił sobie, że cisza nie ustąpiła. Eileen przenikała swą

obecnością drzewa i trawy, kamienie i krzaki. Uosabiała ich formy, odczuwała to, co one czuły:

wszelkie wrażenia, dźwięki, różnice temperatur i zapachów.

Łagodnym podmuchem wiatru dotknął gałęzi drzew. Udało mu się wytworzyć suchy trzask -

chrobot tak zmysłowy, że tuż na granicy wzroku.

Wokół rozeszło się uczucie radości. Podzielał ją.

Przeżywała krańcowe uniesienie - postanowił rozciągnąć tę fazę treningu. Umysłem wędrował

wśród drzew, doświadczając chwilowego zdwojenia widzenia, tak że były momenty gdy widział

23

niesamowitej wielkości rękę, jak ujęta w aluminiowy stelaż najeżdża na krąg bieli.

Był przy strumieniu, pragnął Eileen, to pewne.

Płynął, unoszony przez wodę. Jeszcze nie przybrał kształtów. Plusk wody zamienił się

w bulgotanie, gdy przedzierał się przez mielizny i nad skałami. Na jego życzenie szmer strumienia

przybrał na wyrazistości.

- Gdzie jesteś? - pytał strumień.

Tutaj! Tutaj!

Tutaj!

...i tutaj! - odpowiadały drzewa, krzaki, kamienie, trawy.

- Wybieraj! - zaproponował strumień, gdy okrążywszy grupę skał wpadł do szerszego koryta, po

czym popłynął w dół zbocza. W stronę błękitnego basenu.

Nie mogę - zabrzmiała odpowiedź wiatru.

- Musisz - strumień był już szerokim rozlewiskiem. Wody wpadały do basenu, wirowały, by

w końcu uspokoić się i zastygnąć, odbijając gałęzie i ciemne chmury. - Musisz. Teraz.

Dobrze - odbiły echem drzewa. Zaraz.

Nad jeziorem uniosły się mgły i popłynęły ku brzegom.

- Teraz - zaszemrała mgła. Tu, bo...

Wybrała niską wierzbę. Kołysała się w podmuchach wiatru z gałęziami zanurzonymi w wodzie.

- Eileen Shallot - powiedział głośno i wyraźnie. - Spójrz na jezioro.

Wiatr zmienił kierunek. Wierzba zgięła się wpół.

Nie miał trudności z przywołaniem na pamięć jej twarzy, jej ciała. Wierzba wirowała

w podmuchach wiatru, jakby nie była zakorzeniona w ziemi. w samym centrum łagodnej eksplozji

listowia stała Eileen. Marznąc na wietrze patrzyła w głębokie i błękitne zwierciadło umysłu Rendera,

w jezioro.

Zakryła twarz dłońmi, lecz nie mogła przerwać widzenia.

- Zobacz jaka jesteś - powiedział.

Opuściła ręce i spojrzała w dół. Potem powoli obróciła się, studiując własne odbicie z każdej

strony.

- Czuję, że jestem całkiem zgrabna - stwierdziła w końcu. - Czy czuję tak dlatego, że mnie

pragniesz, czy naprawdę jestem zgrabna?

Mówiąc to, rozglądała się na wszystkie strony, bowiem pragnęła ujrzeć Śniącego.

- To prawda - zewsząd dobiegł ją głos Rendera.

- Dziękuję.

Zawirował kłąb bieli i została ubrana w obcisły kostium z adamaszku. Światło w dali niemal

niedostrzegalnie rozlało się wzdłuż horyzontu. Najniższą ławicę chmur musnęły lekkie tonacje różu.

- Co tam się dzieje? - spytała, spoglądając w tamtym kierunku.

- Zamierzam pokazać ci wschód słońca - odparł Render. - Nie obędzie się pewnie bez lekkiej

fuszerki, bo jest to mój pierwszy zawodowy wschód słońca w tych warunkach.

- Gdzie jesteś?

- Wszędzie.

- Proszę, przybierz jakąś postać, abym mogła cię widzieć.

- Dobrze.

- Najlepiej własną postać.

Zapragnął znaleźć się obok niej na brzegu, i tak się stało.

Przestraszony metalicznym pobłyskiem, spuścił wzrok w dół. świat zblakł na moment, zaraz

jednak odzyskał pełnię wyrazistości. Roześmiał się, lecz uśmiech zamarł mu na ustach, gdy

uświadomił sobie, jak wygląda.

Ubrany był w zbroję - tę samą, która stała przy ich stoliku w Pod Skalpelem i Kuropatwą tej

nocy, gdy spotkali się po raz pierwszy.

Wyciągnęła rękę. Dotknęła.

- Zbroja sprzed naszego stolika - stwierdziła, przebierając palcami po płytkach i spoiwach. -

Tak, od tamtej nocy kojarzyła mi się z tobą...

- ... i musiałaś mnie teraz do niej wtłoczyć - dokończył. - Masz żelazną wolę, dziewczyno.

Zbroja znikła. Teraz był ubrany w swój brązowy garnitur, a włóczkowy krawat koloru

zakrzepłej krwi ściskał mu szyję, przydając profesjonalnego wyglądu.

- Spójrz, taki jestem naprawdę - uśmiechnął się lekko. - a teraz, jazda do wschodu słońca.

Chciałbym wprowadzić wszystkie barwy. Patrz!

Usiedli na zielonej ławce parkowej, która nagle ukazała się za ich plecami, po czym Render

24

wskazał w tę stronę nieba, gdzie - jak postanowił - powinien być wschód.

Słońce powoli przebijało się przez poranne opary. Po raz pierwszy w tym szczególnym świecie

ujawniło się niczym bóg, odbijało się w jeziorze, załamywało w chmurach i podłożyło ogień pod

równiny, nad którymi snuły się mgły ze skąpanych w rosie drzew.

Patrzyła, pożerała wzrokiem, wpatrywała się wprost we wstającą kulę ognia. Długą chwilę

trwała w bezruchu, nic nie mówiła. Render bez mała czuł jej zachwyt.

Miała przed sobą źródło wszelkiego światła. Srebrzysta kropka na czole między oczami odbijała

blask, lśniąc jak kropla krwi.

- To jest słońce, a to są chmury - rzekł Render, po czym zaklaskał w dłonie. Rozległo się ciche

dudnienie. - a to jest grzmot.

Potem spadł deszcz. Szara zasłona zakryła jezioro, krople łaskotały ich po twarzach, szemrały

na liściach, leciutko stukały spadając z gałęzi, moczyły im ubrania, zlepiały włosy, ciekły po szyjach

i wpadały w oczy, zamieniały w grzęzawisko ścieżki wydeptane w brązowej ziemi.

Z nieba dobiegł trzask błyskawicy, a sekundę później dobiegł ich drugi łoskot gromu.

- ...A to jest letnia burza - ciągnął dalej swój wykład. - Widzisz, jak deszcz oddziaływuje na

liście i na nas samych. To, co właśnie widziałaś na niebie przed dudnieniem grzmotu, nazywa się

błyskawica.

- ...Za dużo - poskarżyła się. - Popatrzmy na to przez chwilę. Nagle deszcz ustał i zza chmur

przebiło się słońce.

- Mam cholerną ochotę na papierosa - powiedziała. - Ale zostawiłam paczkę na tamtym świecie.

Ledwie zdążyła skończyć, miała w palcach papierosa, zapalonego.

- Będzie smakował raczej słabo - rzekł dziwnym tonem Render. Spojrzał na Eileen.

- Nie dałem ci tego papierosa - dodał. - Ukradłaś go sobie z mego umysłu.

Dym wspinał się spiralą do góry i znikał gdzieś dalej.

- ...Co znaczy - ciągnął dalej - że już po raz drugi dzisiaj nie doceniłem siły przyciągania, jaką

wywiera próżnia zalegająca w twym umyśle, w miejscu, gdzie powinny skupiać się wrażenia

wzrokowe. Bardzo szybko dostosowałaś się do odbioru nowych bodźców, a nawet usiłujesz po

omacku szukać nowych wrażeń. Bądź ostrożna. Spróbuj zapanować nad tym impulsem.

- To jest jak głód - szepnęła.

- Może zatem powinniśmy zakończyć dzisiejszą sesję... Ubranie już wyschło. Zaczął śpiewać

ptak.

- Nie, poczekaj! - w jej głosie słychać było prośbę. - Będę ostrożna. Chcę zobaczyć coś jeszcze.

- Przecież zawsze możemy tu wrócić - powiedział Render. - Ale dobrze. Myślę, że możemy

sobie pozwolić na jeszcze jedną sztuczkę. Masz jakieś szczególne życzenia?

- Tak. Zima. Śnieg.

- Dobrze - Śniący stłumił uśmiech. - w takim razie dobrze owiń się futrem...

Po wyjściu pacjenta popołudnie minęło jak z bicza strzelił. Był w dobrym nastroju. Czuł się tak,

jakby został ogołocony ze wszystkiego, a potem znowu wypełniony. Pierwszy seans minął bez

żadnych skutków ubocznych. Render uznał, że jest to zapowiedź sukcesu. Jego zadowolenie było

większe niż obawy. Radość była tak wielka, że wrócił do pracy nad przygotowaniem wykładu.

- Czym jest siła, która uzdalnia nas do zadawaniu bólu i cierpienia? - rzucił do mikrofonu. -

Żyjemy doznając przyjemności... żyjemy, doznając bólu - odpowiedział samemu sobie - I jedno,

i drugie może być przyczyną unicestwienia i afirmacji zarazem. Ale ponieważ przyjemność i ból mają

swe korzenie w biologii, zostały uwarunkowane przez społeczeństwo: z nich wyprowadza się

wartości. Ponieważ ogromne masy ludzi codziennie gorączkowo zmieniają swą pozycję w przestrzeni,

pędząc przez cały świat z miasta do miasta, było rzeczą konieczną ująć te ruchy w karby nieludzkiej

kontroli. z dnia na dzień system kontroli zdobywa nowe obszary... jazda samochodem, lot samolotem,

badania, diagnozowanie pożądań... przyznam, że nie zawsze jestem w stanie zdobyć się na moralny

osąd tego natręctwa. Przecież w ostateczności może okazać się to zbawienne dla nas wszystkich...

Teraz jednak chciałbym zwrócić uwagę Państwa na fakt, że nader często jesteśmy nieświadomi tego,

co przedstawia dla nas wartość. w rzeczy samej, nie potrafimy tak naprawdę powiedzieć, co znaczy

dla nas to lub owo, dopóki dana rzecz nie zostanie oderwana od naszej sytuacji życiowej i nie ulegnie

wyabstrahowaniu. Jeśli pewien obiekt wartości przestaje istnieć, wówczas energie psychiczne, które są

z nim związane, zostają uwolnione. Wtedy zaczynamy poszukiwać nowych przedmiotów, na które

moglibyśmy je przenieść... mania, jeśli Państwo wolą ten termin, albo libido, jeśli to Państwu bardziej

odpowiada. Żadna z wartości, które w ciągu ostatnich trzech, czterech czy pięciu dziesięcioleci

przestały istnieć, nie miała, sama w sobie, poważniejszego znaczenia. Podobnie też żaden z obiektów,

na które zostały przeniesione uwolnione siły psychiczne, nie zachowywał się w sposób złośliwy

25

wobec osób, które ulokowały w nim swe nadwyżki energetyczne czy też były przezeń kontrolowane

w jakikolwiek inny sposób. Jednakże społeczeństwo to wypadkowa wielu złożonych procesów. Jeśli te

procesy zaczynają ulegać zbyt szybkim zmianom, ich rezultaty stają się nie do przewidzenia.

Intensywne badania chorób umysłowych poszczególnych osób często ujawniają naturę stresu, któremu

ulega cała zbiorowość. Jeśli w pewnej grupie czy klasie społecznej rozpadnie się system pożądanych

wartości, przypadek ten będzie pouczający ze względu na stan świadomości całego społeczeństwa.

Carl Gustav Jung wskazuje, że gdy świadomość w poszukiwaniu wartości nieustannie natrafia na

frustracje, wówczas zwraca się w swych poszukiwaniach w stronę nieświadomości. Jeśli i tutaj

poniesie klęskę, zstępuje jeszcze niżej, do hipotetycznie istniejącej nieświadomości zbiorowej. Jung,

na podstawie przeprowadzonych po wojnie analiz byłych nazistów zauważył, że im dłużej szukali

czegoś, co ocalałoby w ruinach ich życia... dane im było bowiem przeżyć okres klasycznego

ikonoklazmu, którego idee równie nie ostały się próbie czasu, jak zburzone przezeń wartości... a zatem

im dłużej szukali, tym głębiej zdali się zstępować w zbiorową nieświadomość ich własnego narodu.

Śnili samych siebie, dobywając z głębi wzory wartości teutońskiego mitu... To samo, choć może

w mniej dramatyczny sposób, dokonuje się także na naszych oczach. Przychodzą bowiem okresy, gdy

grupowe tęsknoty za umysłem, zwracającym się ku samemu sobie, zgłębiającym samego siebie,

przybierają na sile bardziej niż kiedykolwiek. Żyjemy właśnie w takim okresie donkiszoterii,

w pierwotnym sensie tego słowa. Albowiem siła cierpienia jest w naszych czasach siłą niewiedzy,

ignorowania, uniku... i nie jest to już wyłączna cecha istot ludzkich...

Przerwał mu brzęczyk. Wyłączył magnetofon, sięgnął po słuchawkę.

- Tak, Charles Render.

- Mówi Paul Charter - wyseplenił głośnik. - Jestem dyrektorm Dilling.

- Słucham pana.

Ekran przejaśnił się. Ujrzał człowieka o dziwnych, blisko osadzonych oczach, nad którymi

wznosiło się wysokie, mocno sklepione czoło. Gdy mówił, usta mu się krzywiły.

- Powtórnie przepraszam za to, co się stało. Wypadek został spowodowany przez wadliwie

działające urządzenie...

- Nie możecie postarać się o urządzenie działające niewadliwie? Sądząc po wysokości

czesnego, powinno być was na to stać.

- To było nowe urządzenie. Defekt fabryczny...

- Czy klasa była pozostawiona bez opieki?

- Nie, skądże, ale...

- w takim razie dlaczego nauczyciel nie sprawdził wyposażenia? Dlaczego nie był w stanie

zapobiec wypadkowi?

- Był w stanie - dyrektor drgnął nerwowo. - Był, ale to wszystko wydarzyło się tak szybko, że

zanim zdążył zareagować, nieszczęście już się stało. Poza tym sprawdzanie, czy sprzęt do ćwiczeń nie

posiada wad fabrycznych, nie należy do zadań nauczycieli. Proszę pana... bardzo mi przykro za to, co

miało miejsce. Bardzo lubię pańskiego syna i mogę pana zapewnić, że drugi raz to już się nie

powtórzy...

- w tym miejscu ma pan słuszność - przerwał mu Render.

- Jutro z samego rana zabieram syna i przeniosę go do takiej szkoły, gdzie dbają o

bezpieczeństwo uczniów w czasie ćwiczeń.

Jednym naciśnięciem palca uciął konwersację.

Po upływie paru minut wstał i podszedł do półki z książkami

- w pokoju było mroczno, ale nie ciemno. Jedną chwilę zajęło mu otworzenie szafki - wyjął

stamtąd szkatułkę, w której spoczywał naszyjnik i fotografia w ramce. Zdjęcie przedstawiało

mężczyznę, którym był on sam, tyle że młodszy, i kobietę o wysoko ułożonych ciemnych włosach

i maleńkim podbródku. Między nimi stało dwoje dzieci - dziewczynka trzymała w objęciach lalkę

i usiłowała błysnąć szerokim uśmiechem, chociaż nie sposób było ukryć, że śmiertelnie się nudzi.

Render zawsze spoglądał na to zdjęcie kilka sekund, gładził naszyjnik, po czym wkładał oba

przedmioty do szkatułki i zamykał ją w szafce na kolejne parę miesięcy.

Wump! Wump! - huczał bas. Tchg-tchg-tchg - brzęczały marakasy.

Światła błyskały czerwono, zielono, niebiesko i upiornie żółto, siejąc refleksami od zabawnych

sylwetek metalowych tancerzy.

CZŁOWIEK? - zapytano u wejścia. Robot? (zaraz potem).

WEJDŹ I SAM SIĘ PRZEKONAJ (tuż nad ziemią, tak że prawie nie było widać).

Weszli.

Render i Jill usiedli przy mikroskopijnej wielkości stoliku, całe szczęście opartym o ścianę, na

26

której wisiały malowane węglem karykatury osobistości żadnemu z nich nie znanych (w

czternastomilionowym mieście było wiele różnych środowisk, a każde z nich miało swoich

prominentów). Marszcząc nos z radości Jill spoglądała na to miejsce, gdzie ogniskowało się życie tej

szczególnej subkultury. Niekiedy podnosiła ramiona do poziomu uszu, by podkreślić cichy śmiech czy

wzmocnić gestem pisk zachwytu, gdyż aktorzy byli aż nazbyt ludzcy - sposób, w jaki czarny robot

przebiegał palcami po srebrzystym przedramieniu, gdy rozstawali się i odchodzili...

Render dzielił uwagę między Jill, tancerzy i jakiś podły wywar, przypominający wiaderko pełne

zacieru whisky okraszonego wodorostami (przez które w każdej chwili mógł przebić się Kraken

i wciągnąć pechowy statek na zatracenie).

- Charlie, to chyba nie są prawdziwi ludzie!

Render wyplątał spojrzenie ze splotów jej włosów i brzęczących kolczyków.

Przyjrzał się tancerzom na podłodze, gdzieś pod stolikiem owładniętymi rytmami muzyki.

W tych metalowych łupniach mogli znajdować się ludzie, a jeśli tak, to taniec wymagał od nich

niesłychanych umiejętności. W każdym razie wyprodukowanie dostatecznie lekkich pancerzy nie

powinno stwarzać jakichkolwiek problemów, zawsze dało się wymyślić jakieś sztuczki, dzięki którym

tancerze mogli brykać zdałoby się zupełnie bez wysiłku, i to tak długo, od stóp do głów zakuci

w metal, nie wydając żadnych odgłosów zgrzytania, stukania czy brzęczenia.

Bezgłośnie...

Szybowali niczym dwie mewy: większa w kolorze lśniącego antracytu, druga niczym promień

księżyca wpadający przez okno zasłonięte jedwabną firanką.

Nawet wtedy, gdy się dotykali, nie było słychać żadnego dźwięku - a jeśli nawet coś można

byłoby usłyszeć, orkiestra skutecznie zagłuszała wszystko.

Whump-whump! - Tchga-tchga!

Render wziął drugiego drinka.

Powoli taniec przechodził w chuligańskie wybryki. Render spojrzał na zegarek: zdecydowanie

za długo jak na zwykłe przedstawienie. Musieli być robotami. Kiedy znowu spojrzał na tancerzy,

czarny robot cisnął srebrnego na wysokość może dziesięciu stóp, po czym nadstawił plecy, by go

złapać.

Nie usłyszeli stukotu metalu.

Ciekawe, ile może kosztować konstrukcja taka, jak ta?-zamyślił się.

- Charlie, nic nie stuknęło! Jak oni to zrobili?

- Naprawdę?

Światła znowu raziły jaskrawą żółcią, potem zmieniły kolor na czerwony, potem niebieski,

w końcu zielony.

- Nie sądzisz, że to powinno uszkodzić ich mechanizm, prawda?

Biały robot wycofał się, podczas gdy ten drugi wirował wokół własnej osi z zapalonym

papierosem w palcach. Rozległy się śmiechy, gdy mechanicznie przycisnął go do bezwargiej i płaskiej

twarzy. Srebrzysty robot wyszedł mu naprzeciw. Ten znowu odskoczył, pociągnął papierosa, powoli

i bezgłośnie rozgniótł go w palcach, po czym zawrócił w stronę partnera. Znowu go podrzuci? Nie...

Powoli, niby wielkoszpone ptaki Wschodu, wznowili taniec w duecie, powoli, to zbliżając się,

to odstępując.

Render czuł, jak coś w głębi ducha go bawiło, lecz by dowiedzieć się, co to było, zstąpił zbyt

głęboko. Zawrócił więc i ponownie zapatrzył się w dno swego kieliszka, wypatrując Krakena.

Jill kurczowo trzymała go za ramię i szczypiąc usiłowała przyciągnąć jego uwagę z powrotem

ku parkietowi.

Gdy światła reflektorów torturowały oczy widowni, czarny robot powoli, bardzo powoli

dźwignął srebrnego nad głowę, a potem - z wyciągniętymi rękoma, wygiętymi w łuk plecami,

z nogami skrzyżowanymi w nożyce - zaczął wirować, najpierw bardzo powoli. Potem szybciej.

Nagle ruch wirowy osiągnął niewiarygodną szybkość; światła reflektorów zmieniały się w coraz

bardziej gwałtownym tempie.

Render musiał potrząsnąć głową: rzeczy działy się zbyt szybko, by oczy mogły wszystko

zarejestrować.

Wirowanie weszło teraz na tak wysokie obroty, że tancerz musiał upaść - nieważne, człowiek

czy robot - lecz nic nie wskazywało na to, że tak się stanie. Byli niczym mandala. Byli szarą

jednorodnością. Render patrzył w dół.

Zwolnili. Stanęli w bezruchu.

Muzyka ucichła.

Potem ciemność. Ciemność hucząca od oklasków.

27

Kiedy znowu rozbłysły światła, roboty stały jak posągi, twarzami zwrócone do publiczności

Pochyliły się w ukłonie - bardzo, bardzo powoli odwrócili się i odeszli.

Muzyka znowu zaczęła grać, znowu rozbłysły pełne światła. Podniósł się szmer rozmów.

Render powalił Krakena. I jak? - spytała go Jill.

Render postarał się o poważny wyraz twarzy.

- Czy jestem człowiekiem, któremu to wszystko się śniło. Czy jestem robotem, który śnił o tym,

co się tu działo? a może jestem robotem , któremu śni się, że jest człowiekiem? - wyszczerzył zęby

w uśmiechu, po czym dodał:

- Sam nie wiem.

Żartobliwie stuknęła go w ramię, a wtedy zauważył, że jest pijana.

- Nie jestem pijana - zaprotestowała. - a w każdym razie, niegroźnie. Nie tak, jak ty.

- Niemniej jednak sądzę, że powinnaś udać się do lekarza. Podobnie jak ja. I to teraz. Wyjdźmy

stąd i wsiadajmy do wozu.

- Jeszcze nie w tej chwili, dobrze? Chciałabym zobaczyć jeszcze jeden występ. Mogę?

- Jeśli wypiję jeden kieliszek więcej, nie będę w stanie widzieć czegokolwiek.

- To zamów kawę.

- Brrr!

- No to piwo!

- Obędzie się...

Na parkiecie pojawili się tancerze, lecz Render czuł, że nogi ma z ołowiu. Zapalił papierosa.

- Hm... rozmawiałeś dzisiaj z psem? - starała się podtrzymywać gasnącą konwersację.

- Tak. Bardzo rozpraszające...

- Ładna?

- To był pies, nie suka. I to bardzo brzydki pies!

- Głuptasku, miałam na myśli właścicielkę.

- Wiesz dobrze, Jill, że nigdy nie rozmawiam o pacjentach.

- Powiedziałeś mi, że jest ślepa i że ma psa. Teraz chcę jeszcze tylko wiedzieć, czy jest ładna.

- No dobrze... i tak, i nie - kopnął ją pod stołem i wykona! niewyraźny gest. - Hm... sama

wiesz...

- To samo, co wszystkim - rzekła do kelnera, który nagle ukazał się gdzieś na granicy mroku,

kiwnął głową i zniknął tak nagle, jak się pojawił.

- Zechciej zrozumieć moje dobre intencje - westchnął Rende. - Ciekawe, jak byś się czuła

wypytywana przez zalanego faceta. Widzisz, to wszystko, co mogę ci powiedzieć.

- Zaraz wytrzeźwiejesz, jak zwykle zresztą. Najpierw ta min i konającego nieszczęśnika,

a potem... Prychnął, spojrzawszy na zegarek.

- Jutro muszę być w Connecticut. Trzeba wyciągnąć Peta z tej cholernej budy... Westchnęła,

zmęczona przedmiotem rozmowy.

- Moim zdaniem, zbytnio się nim przejmujesz. Każdy dzieciak może zwichnąć sobie nogę, to

jeden z etapów dojrzewania. Ja zwichnęłam swoją w wieku siedmiu lat. Zwykły przypadek. Trudno

zwalać na szkołę odpowiedzialność za podobne rzeczy.

- Do diabła z tym - warknął Render, biorąc z ciemnej tacy przytrzymywanej przez

ciemnoskórego kelnera kieliszek z ciemną zawartością. - Jeśli tamci nie potrafią zajmować się

dziećmi, znajdę takich, którym nie sprawia to problemu.

Wzruszyła ramionami

- Sam sobie panem. Wiem tyle, ile piszą w gazetach... - umilkła na chwilę, po czym nagle coś

jej się przypomniało. - ... i ciągle nastajesz na Davos, nawet jeśli wiesz, że w Saint Moritz spotkasz

ludzi z lepszego towarzystwa?

- Kochanie, nie zapominaj, że mamy jeździć na nartach - rzucił z przekąsem. - Zjazdy w Davos

bardziej mi odpowiadają.

- Za to dzisiejsza noc jest moja, mam rację? Ścisnął jej dłoń.

- Słoneczko, wiesz dobrze, ze każda noc jest twoja, jeśli tylko chcesz.

Wypili drinki, dopalili papierosy i trzymali się za ręce aż do chwili gdy ludzie skończyli tańczyć

i zajęli miejsca przy mikroskopijnej wielkości stolikach. Światła ciągle błyskały, załamując się

w chmurach dymu, które wzbijały się tu od zmierzchu do wschodu słońca, i od świtu do zmierzchu,

a bas ciągle dudnił whump!

Tchga-Tchga! - odpowiadały marakasy.

- Spójrz, Charlie! Znowu oni!

Niebo było kryształowoczyste. Drogi puste. Śnieg przestał padać.

28

Oddech Jill dowodził, że zasnęła. S-7 mknął po mostach miasta. Gdy Render siedział

w bezruchu, mógł wmówić sobie, że tylko jego ciało jest pijane i była to hipoteza dość przekonująca.

Zaledwie jednak ruszył głową, świat wokół niego zaczynał tańczyć. a wtedy wyobrażał sobie, że śni,

i ma moc wyśnienia wszystkiego, co ten świat w sobie mieścił.

Przez chwilę było to prawdą. Zawrócił wskazówki wielkiego zegara na niebie i uśmiechnął się

przez sen. Zaraz jednak obudził się, a wtedy uśmiech zginął mu z ust.

Świat brał odwet za jego arogancję. Za jeden sławny moment świat odpłacał się mu wizją dna

jeziora, wystawiając go w całej bezradności, co zresztą przekładał nad poczucie, że zewsząd może

oczekiwać pomocy, i kiedy tak ponownie ruszył w stronę wraku, brnąc po dnie jeziora, którym był

świat - niczym pływak niezdolny wypowiedzieć jednego słowa - dobiegł go skądciś z góry, z Ziemi,

przeciekający przez wody zgromadzone na powierzchni Ziemi skowyt wilka Fen-risa,

przygotowującego się do drażnienia Księżyca, i kiedy to się stało, wiedział, że ten dźwięk był niczym

trąba sądu, jako że kobieta u jego boku w niczym nie przypominała księżyca. Napełnił go strach.

29

ROZDZIAŁ III

BYŁ PSEM.

Ale nie był zwykłym psem.

Wypuszczał się na wieś, i to sam.

Wielki, z wyglądu owczarek niemiecki - może z wyjątkiem pyska - siedział na zadzie na

przednim siedzeniu, patrzył przez okno na inne wozy i na widoki, które przesuwały się wzdłuż drogi.

Mijał inne pojazdy, ponieważ pędził pasem szybkiego ruchu.

Było zimne popołudnie i śnieg leżał na polach; drzewa przybrały białe welony z lodu i tylko

ptaki krążące w górze i przycupnięte na śniegu były jedynym wyjątkiem od powszechnej bieli.

Otworzył pysk. Długim językiem dotknął szyby, którą zaraz pokryła para. Łeb większy niż inne

psy, może z wyjątkiem wilczura irlandzkiego. Miał głęboko osadzone ślepia, a pysk otworzył, bo

właśnie się śmiał.

Pędził przed siebie.

W końcu wóz zwolnił, zjechał na skrajny prawy pas, skręcił w podrzędną drogę. Jechał jeszcze

parę mil, wreszcie zjechał na boczny pas i zatrzymał się przy drzewie.

Silnik pracował parę chwil na suchym biegu, a kiedy ustał, otwarły się drzwi.

Pies wysiadł z samochodu i zatrzasnął drzwi, napierając bokiem. Kiedy dostrzegł światła

kopuły, odwrócił się i ruszył w kierunku drzew.

Ostrożnie stawiał łapy. Sprawdzał, jakie ślady po sobie zostawia.

Gdy dotarł do drzew, wziął kilka głębokich oddechów.

Później wstrząchnął się.

Potem zaszczekał jakoś dziwnie, nie po psiemu, następnie zaczął biec.

Biegł wśród drzew, mijał skały, przeskakiwał skute lodem kałuże, małe strumyki, wspinał się na

pagórki, zbiegał po zboczach, zostawiając za sobą szkliste, oszronione krzaki, skrzące się wszystkimi

barwami tęczy, posuwał się brzegami zamarzniętych stawów.

Przystanął, dysząc. Wciągnął nozdrzami powietrze.

Otworzył pysk i śmiał się - umiejętność, której nauczyli go ludzie.

Później, wziąwszy bardzo głęboki oddech, odwrócił łeb i zawył - umiejętność, której ludzie nie

posiadali.

Tak naprawdę, sam nie był pewien, kiedy się tego nauczył.

Skowyt odbił się od wzgórz, a zwielokrotniony echem przypominał dęcie rogu.

Nastawił uszy - wsłuchiwał się w powracające dźwięki.

W odpowiedzi usłyszał coś, co zarazem było podobne i niepodobne do jego własnego skowytu.

Nie, to nie mógł być jego głos, bowiem chociaż wył jak pies, było w tym jednocześnie coś

bardzo ludzkiego.

Nasłuchiwał. Węszył. Zawył raz jeszcze.

Teraz także nadeszła odpowiedź. Ten, który mu odpowiadał, był jakby bliżej...

Czekał, usiłując węchem dociec, jakie posłanie niosły mu wiatry.

Tak, z drugiej strony wzgórza zbliżał się pies. Początkowo biegł, później zwolnił. Przystanął

w odległości czterdziestu stóp i spojrzał nań. Po czym opuścił łeb.

Był to jakiś mieszaniec - wielki kłapouchy kundel...

Znowu zbadał zapachy. z gardła wydobył mu się niski, ledwo słyszalny bulgot.

Pies z naprzeciwka obnażył kły.

Ruszył w jego stronę, a ten nie zrobił ani kroku aż do momentu, gdy znalazł się w odległości

dziesięciu stóp. Wtedy odwrócił się i zaczął biec.

Przystanął.

Pies nie spuszczał go z oka: ostrożnie zawrócił. Chciał go obejść od zawietrznej. Widać było,

jak pilnie węszy.

Wreszcie z jego gardła wydarł się niski, dziwny dźwięk, brzmiący jak coś w rodzaju “Hello”.

W odpowiedzi pies zaszczekał. Dał krok w jego stronę.

- Dobry pies - powiedział. Wyciągnął łeb w jego kierunku.

- Dobry pies - powtórzył.

Dał jeszcze jeden krok w jego stronę, potem następny. w końcu usiadł.

- ... Bardzo dobry pies.

Ten z naprzeciwka lekko tłukł ogonem.

Dźwignął się i podszedł zupełnie blisko. Nieznajomy obwąchał go ze wszystkich stron. Oddał

uprzejmość. Krążył wokół, kołysząc ogonem wciągnął łeb i zaszczekał dwa razy.

30

Krążył po coraz większej orbicie, niekiedy opuszczając pysk do ziemi. Wreszcie zniknął za linią

drzew, z głową ciągle spuszczoną.

Zbliżył się do miejsca, gdzie tamten stał jeszcze przed chwilą. Obwąchał ziemię. Zawrócił,

podążył tropem wśród drzew.

Minęło kilka sekund. Dopadł go. Teraz już biegli razem.

Ale zaraz wysunął się naprzód, trop prowadził koleinami, to w dół, to znowu w górę,

wielokrotnie zawracał. W końcu nabrał na wyrazistości.

Z niskich krzaków wyskoczył królik.

Dogonił go i zacisnął na nim ogromne szczęki.

Szarpnął, tak że aż podskoczył mu łeb.

Coś mu trzasnęło w okolicach karku. Tym samym szarpanina ustała.

Przytrzymał go jeszcze chwilę dłużej, niż musiał. Rozejrzał się. Pies gnał w górę zbocza,

zarzucając bokami na wszystkie strony. Rzucił królika do jego stóp. Pies spojrzał nań z miną pełną

wyczekiwania.

Odwzajemnił badawcze spojrzenie.

. Opuścił łeb i zaczął rozszarpywać trupka. Krew parowała w mroźnym powietrzu. Zabłąkane

płatki śniegu opadały na brązowy łeb.

Żuł i połykał, i znowu: żuł i połykał...

W końcu on sam opuścił pysk i szarpnął co nieco ze zdobyczy. Mięso było ciepłe, smakowało

surowo i dziko. Kiedy i on wziął się do jedzenia, pies odskoczył, tłumiąc w gardle warknięcie.

Nie był zbyt głodny, porzucił ścierwo i ruszył przed siebie Pies przyskoczył do mięsa.

Po czym razem polowali przez kilka następnych godzin.

Zawsze uprzedzał psa w zadawaniu śmierci, tak jak zawsze zostawiał mu łupy.

W sumie mogli mieć siedem królików, lecz dwa ostatnie puścili wolno, nie tknięte.

Pies usiadł. Spojrzał na niego.

- Dobry pies - pochwalił. Pomerdał ogonem.

- Zły pies.

Ogon przestał się kiwać.

- Bardzo zły pies. Opuścił łeb. Patrzył na niego z dołu.

Zawrócił i odszedł.

Ruszył za nim z ogonem wtulonym między tylne łapy.

Przystanął. Obejrzał się za siebie.

Pies przypadł do ziemi.

Po czym zaszczekał pięć razy i zawył.

Postawił uszy i ogon do góry. Dogonił go i obwąchał, już po raz drugi.

Wydał dźwięk, jak gdyby śmiech.

- Dobry pies.

Ogon zakołysał się.

Znowu wybuchnął śmiechem.

- Idiota o ptasim móżdżku. Ogon ciągle się kołysał. Śmiał się.

- Dobry pies, dobry pies, dobry pies, dobry pies, dobry pies.

Zatoczył wokół niego małe koło, łeb opuszczony do przednich łap, wzrok ciągle na nim.

Obnażył kły i zaczął węszyć. Wtedy podszedł do niego i stuknął go w bark.

Zaskamlał i rzucił się do ucieczki.

- Głupiec! - warknął. - Głupiec, głupiec, głupiec, głupiec, głupiec!

Nie było odpowiedzi.

Zawył - dźwięk, jakiego poza nim nie wydaje żadne inne zwierzę na ziemi.

Potem wrócił do wozu, nosem trącił drzwi, otworzył i wskoczył do środka.

Oparł się przednimi łapami o tablicę rozdzielczą. Zapuścił silnik. Drzwi zakołysały się, potem

zatrzasnęły. Wcisnął koordynaty. Wóz zawrócił spod drzewa, puścił się drogą w górę.

Wtoczył się na autostradę. Pojechał.

Gdzieś szedł człowiek.

Był mroźny poranek i mógłby założyć cieplejszy płaszcz, lubił jednak ten, który miał na sobie,

z futrzanym kołnierzem.

Z rękoma w kieszeniach szedł wzdłuż ogrodzenia. Po drugiej stronie płotu przemykały

samochody.

Nie odwracał głowy.

Mógł znaleźć się w tylu innych miejscach, wybrał jednak to, a nie inne.

31

Tego mroźnego ranka wybrał wędrówkę.

Odrzucił troski i wybrał wędrówkę.

Samochody furczały za płotem, a on wędrował powoli, lecz wytrwale.

Wybierając pieszą wędrówkę wiedział, że nikogo nie spotka po drodze.

Postawił kołnierz przeciwko wiatrowi, ale nie mógł całkiem uchronić się od zimna.

Szedł, a poranek kłuł go chłodem i szarpał wiatrem jego płaszcz. Dzień pojmał go,

wędrującego, w swą galerię bez końca, bez podpisu, nie zauważonego.

Wigilia.

... w czasie zaraz obok Nowego Roku.

To dzień, gdy rodziny zbierają się przy stołach, to czas wyrębu choinek, na których potem płoną

świeczki, to czas podarków, dzień, kiedy je się wyszukane potrawy i pije wyszukane napoje.

To czas przeznaczony raczej dla osoby niż dla społeczeństwa; moment, gdy człowiek skupia się

bardziej na samym sobie i na rodzinie niż na społeczności w ogóle. To czas oszronionych okien,

przybranych w gwiazdy aniołów, palenia ognisk, chwytania tęczy, grubych Świętych Mikołajów,

ubranych w dwie pary spodni (najmłodsi, których Święty Mikołaj brał na kolana, są bardzo strachliwi,

stąd konieczne środki ostrożności). To czas witraży, zadymek, kolęd, dzwonów, szopek i pocztówek

z życzeniami od tych, którzy daleko (nawet jeśli mieszkają dwie przecznice dalej). To czas, gdy radio

nadaje Opowieść wigilijną Dickensa, czas ostrokrzewu i świec, gwiazdy betlejemskiej i zielonych

girland, zasp, ogni, świerków, sosen, Biblii i średniowiecznej Anglii z Cóż to za Dziecię, Miasteczko

Betlejem, czas narodzin i czas obietnicy, gdy światło świeci w ciemnościach, a uczucia wyprzedzają

trzeźwe myślenie, a świadomość postępuje przed zaistnieniem faktu w rzeczywistości. To czas gdy

w sklepach dominuje czerwień na przemian z zielenią, gdy lata zamieniają się miejscami, czas

tradycji, chwila, gdy nikt nie powinien pozostać sam, czas sympatii, empatii, sentymentalizmu,

śpiewów, wiary, nadziei, miłosierdzia, miłości, pragnień, dążeń i obaw, spełnienia, wypełnienia, wiary,

nadziei, śmierci. Czas zbierania kamieni i czas ciskania kamieniami, czas obejmowania się, tracenia,

śmiechu, tańców, lamentowania, krzyku, ciszy, rozmów, śmierci, nic niemówienia. Jest to czas

burzenia i budowania, czas siewu i żęcia tego, co posiano...

Charles Render, Peter Render oraz Jill DeVille zaczęli Wigilie razem.

Apartament Rendera znajdował się na szczycie wieży ze szkła i stali. Wnętrza miały pozór

trwałości: ściany obiegały półki z książkami i rzeźbami ustawionymi jakby mimochodem. Wolne

przestrzenie zajmowały płótna prymitywistów kłujące oczy podstawową paletą barw. Wysokie lustra,

wklęsłe i wypukłe, przystrojone z okazji świąt girlandami z ostrokrzewu, dopełniały dekoracji.

Na obramowaniu kominka złożono stosy kart z życzeniami. Zielone drzewka w doniczkach

(dwa w salonie, jedno w studiu, dwa w kuchni, jedno w sypialni) błyszczały świecidełkami

i gwiazdami. z głośników płynęły delikatne dźwięki muzyki.

Waza do ponczu przypominała różowy klejnot w oprawie z diamentów. Stała na niskim stoliku

do kawy, a otaczające ją czarki lśniły w rozproszonym świetle.

Była to pora na rozpakowanie prezentów.

Jill uwijała się wokół swej paczki niczym nóż z ząbkami.

- Gronostaj! - obwieściła. - Jaki wspaniały! Jaki miękki! Oh, wielkie dzięki, drogi Śniący.

Render uśmiechnął się, wydmuchując kółka dymu.

Blask światła dotknął jej futra.

- Śnieg, ale ciepły! Lód, ale miękki... - szepnęła.

- Skóry zabitych zwierząt - powiedział - są najwyższym dowodem waleczności myśliwego.

Zdobyłem je dla ciebie przebiegłszy Ziemię w górę i w dół, wszerz i wzdłuż. Poszedłem tam, gdzie

żyją najpiękniejsze z białych zwierząt i powiedziałem “Oddajcie mi wasze skóry”, a one oddały.

Potężny jest łowca imieniem Render.

- Ja także mam coś dla ciebie.

- Tak?

- Tu. Oto twój prezent. Zdjął opakowanie.

- Spinki - mruknął. - w dodatku totemiczne, o trzech twarzach... jedna nad drugą, każda złota.

Idego i Superego, że tak je nazwę... a najwyższa sprawia wrażenie najbardziej radosnej.

- Nie, to ta najniżej się śmieje - wtrącił Peter. Render pokiwał głową w stronę syna.

- Przecież nie powiedziałem, gdzie tu jest dół, a gdzie góra... a jeśli chodzi o uśmiech, to śmieje

się, bowiem doświadcza radości, których stado prymitywów nigdy nie będzie w stanie zrozumieć.

- Baudelaire?...

- Hm... - chrząknął. - Tak, Baudelaire.

- Potworne komunały - oświadczył syn.

32

- Wszystko to kwestia okoliczności - rzekł Render. - One określają czas i możliwości.

Baudelaire na Boże Narodzenie wnosi powiew tradycji, a zarazem nowoczesności.

- Brzmi jak na ślubie - wzruszył ramionami Peter. Jill, pochylona nad śnieżnobiałą połacią futra,

oblała się szkarłatem, lecz Charles udał, że niczego nie zauważył.

- Czas, żebyś otworzył własne prezenty.

- Dobra.

Peter zdjął papiery.

- Zestaw dla alchemika - oznajmił tonem faceta prowadzącego aukcję. - Dokładnie taki, jaki

zawsze chciałem mieć. Kompletnie wyposażony w alembiki, retorty i dodatkowo we flaszkę eliksiru

życia. Pięknie! Dziękuję, Miss DeVille.

- Proszę, mów do mnie Jill.

- Oczywiście, Jill. Dziękuję.

- Otwórz następny.

- Okay.

Zdjął białe opakowanie, ozdobione dzwoneczkami i gałązkami świerku.

- Zachwycające! - westchnął. - Oto i reszta rzeczy, które zawsze chciałem posiadać: album

rodzinny w niebieskiej oprawie oraz kopia Raportu Rendera dla Podkomisji Senatu w Sprawie

Socjopatycznych Niezgodności wśród Pracowników Rządu. a także dzieła wszystkie Loftinga,

Grahama i Tolkiena. Dziękuję, tato. Ojej, jeszcze coś... Tallis, Morely, Mozart i dziadunio Bach. Oto

i subtelne dźwięki, które wypełnią mój pokój. Dziękuję, dziękuję raz jeszcze. Czym mógłbym się

zrewanżować? Hm... a jakby tym?...

Wręczył ojcu jedną paczuszkę, Jill drugą.

Zdjęli opakowanie.

- Komplet do gry w szachy - Render.

- Puderniczka - Jill.

- Dziękuję - Render.

- Dziękuję - Jill.

- Polecam się na przyszłość.

- Jak tam sobie poradzisz z magnetofonem? - spytał Render.

- Posłuchaj.

Włączył magnetofon i zaczął grać.

Grał o Bożym Narodzeniu i o świętości tego dnia, grał o zmroku i o błyszczących gwiazdach, o

cieple serca, o wasalach, pastuszkach, królach i świetle, i o anielskich śpiewach.

Kiedy skończył, wyłączył magnetofon i odłożył go na bok.

- Bardzo pięknie - pochwalił Render.

- Tak. Pięknie - zaczęła Jill - i...

- Dziękuję.

- Jak szkoła? - spytała Jill.

- Nieźle.

- Będziesz miał kłopoty na nowym miejscu?

- Nie sądzę.

- Dlaczego?

- Bo jestem dobry. Jestem dobrym uczniem. Ojciec już o to zadbał... bardzo gruntownie.

- Ale będziesz miał innych nauczycieli. Wzruszył ramionami.

- Nauczyciel to tylko nauczyciel - powiedział krzywiąc wargi.

- Jeśli znasz dobrze przedmiot, to wszystko. Ja znam wiele dyscyplin.

- Masz jakieś pojęcie o architekturze? - spytała ni z tego, ni z owego.

- Dlaczego pytasz? - uśmiechnął się. Odwróciła się i spojrzała przed siebie.

- Fakt, że stawiasz podobne pytania w ten sposób pozwala się domyślać, że jednak coś wiesz.

- Owszem - zgodnie kiwnął głową. - Wiem. Architekturę studiowałem jakiś czas temu.

- Niczego więcej nie chcę już wiedzieć. Naprawdę...

- Dziękuję. Cieszę się, że uważasz, iż cokolwiek umiem.

- Ale dlaczego akurat architektura? Jestem przekonana, że nie jest to część programu...

- Nihil hominum - ponownie wzruszył ramionami.

- Okay. To tylko babska ciekawość - rozejrzała się w poszukiwaniu torebki. - I co o tym

myślisz? - spytała, wyjmując papierosy.

Uśmiechnął się.

- a co można myśleć o architekturze? Jest jak słońca: wielkie, promienne i świeci. To

33

wszystko... chyba że chcesz usłyszeć coś bardziej szczegółowego.

Znowu oblała się szkarłatem.

Render podał jej ogień.

- Chodziło mi o to, czy lubisz architekturę...

- Jeśli jakaś budowla jest bardzo stara i bardzo daleko... albo gdy znajduję się w zupełnie

nowym budynku a na dworze jest zimno... Gdy chodzi o przyjemności natury fizycznej jestem

utylitarystą, romantykiem gdy chodzi o wrażliwość.

- Boże! - jęknęła Jill, spoglądając na Rendera. - Czego ty wyuczyłeś swego syna?

- Wszystkiego, co sam umiałem - odparł. - I tak szybko, jak tylko mogłem.

- Po co?

- Nie chcę, żeby pewnego dnia przypominał wieżowiec wypchany faktami i współczesną fizyką.

- To w złym smaku mówić o ludziach jakby ich przy tym nie było.

- Święta prawda - pokiwał głową Render. - Ale dobry smak jest nie zawsze w dobrym smaku.

- Mówisz to tak, jakby któreś z nas było winne komuś przeprosiny.

- O tym musi zadecydować każdy sam, w przeciwnym razie byłby to pusty gest.

- Wobec tego - odezwał się Peter - uznałem, że nikomu nie jestem winny niczego, a jeśli ktoś

z tutaj obecnych czuje, że jest mi dłużny słowa przeprosin, przyjmę je jako dżentelmen, w bardzo

dobrym smaku.

Render wstał, spoglądając na syna z góry.

- Peter...- zaczął.

- Mogę prosić jeszcze szklaneczkę ponczu? - ożywiła się Jill. - Jedną już wypiłam i przyznam,

że bardzo mi smakowało. Render sięgnął po naczynie.

- Ja to załatwię - uprzedził go syn.

Wziął szklaneczkę od Jill i nabrał ponczu kryształowym czerpakiem. Później wstał, wsparty

łokciem o oparcie krzesła.

- Peter!

Pośliznął się.

Szklanka wraz z całą zawartością upadła na kolana Jill. Truskawkowego koloru ciecz rozlała się

na bieli futra. Szklaneczka potoczyła się do sofy i zatrzymała się w centrum szerokiej, truskawkowego

koloru kałuży.

Peter krzyknął, chwycił się za nogę w kostce i usiadł na podłodze.

Rozległ się brzęczyk domofonu.

Render mruknął pod nosem coś po łacinie - długi termin medyczny - po czym jedną ręką ujął

nogę syna w kolanie, drugą w kostce.

- Boli?

- Tak!

- Tutaj?

- Tak! Tutaj i wszędzie wokół też!

- a teraz?...

- z boku... Tutaj!

Render pomógł synowi wstać i pokuśtykać na jednej nodze do miejsca, gdzie stały kule.

- Idziemy! - powiedział. - Doktor Heydell, kilka pięternizej, ma w swym apartamencie

miniambulatorium. Ten opatrunek gipsowy zaczyna odpadać. Chciałbym zrobić ci rentgena.

- Nie! To nie jest ko...

- a co z moim futrem? - spytała Jill. Znowu zabrzęczał domofon.

- Cholera z tym wszystkim! - jęknął Render, wciskając guzik aparatu.

- Tak. Kto tam?

Z głośnika dobiegło czyjeś dyszenie.

Po dłuższej chwili:

- O, sam szef - ucieszył się jakiś kobiecy głos. - a co, może przyszłam nie w porę?

- To ty, Bennie? - westchnął Render. - Przepraszam, że tak na ciebie warknąłem, ale tu, na

górze, rozpętało się prawdziwe piekło. Proszę, wejdź. Zanim tu się dostaniesz, mam nadzieję, że

wszystko wróci do ładu.

- Skoro pan tak uważa... - zachrypiał głośnik. - Nie zabawię długo. Wpadłam po drodze

zobaczyć, co się dzieje, i zaraz znikam.

- Jasne. Już otwieram. Nacisnął inny guzik.

- Stań tutaj i wpuść Bennie, Jill. Za parę minut powinniśmy być z powrotem.

- Dobrze. Ale co z moim futrem? Z sofą?...

34

- Wszystko w swoim czasie. Nie zaprzątaj sobie tym głowy. Peter, idziemy.

Pomógł mu wyjść na korytarz. Weszli do windy i zjechali na szóste piętro. Po drodze minęła ich

winda z Bennie.

Szczęknęły drzwi. Zanim jednak winda otworzyła się, Render przycisnął przycisk STOP.

- Peter - spojrzał na syna. - Dlaczego zachowujesz się jak ostatni smarkacz? Źrenice chłopca

rozszerzyły się ze zdumienia.

- Jak to?... Przecież jestem w okresie dorastania... a gdy chodzi o tego “smarkacza”... Pociągnął

nosem.

Render miał już podnieść rękę, lecz ramię opadło mu bezwładnie. Westchnął.

- Porozmiawiamy później.

Zwolnił STOP. Drzwi rozsunęły się.

Apartament doktora Heydella znajdował się na końcu korytarza. Nad drzwiami wisiał wielki

wieniec z tui i szyszek sosnowych, oplatający kołatkę z mosiądzu.

Render zastukał.

Zza drzwi dobiegły ich dźwięki świątecznej muzyki. Później dały się słyszeć odgłosy kroków.

Zgrzytnął zamek.

W progu stał gospodarz, spoglądając na nich zza grubych szkieł okularów.

- A co to, kolędnicy?... - zapytał basem. - Wsam raz na Wigilię. Proszę, wejdź Charles, i ty

także, młody człowieku...

- Mój syn Peter.

- Miło mi cię widzieć, chłopcze - uścisnął go Heydell. - Proszę, dołączcie do towarzystwa.

Otworzył drzwi na całą szerokość i odszedł nieco na bok.

Weszli do mieszkania przenikniętego świąteczną atmosferą, zaś Render od razu wyjaśnił z czym

przybyli.

- Mieliśmy drobny wypadek... Peter skręcił nogę w szkole, a teraz znowu się przewrócił.

Chętnie zrobiłbym mu prześwietlenie.

- Jasne - gospodarz wskazał im drogę. - Proszę, tędy. Przykro o tym słuchać w święta.

Poprowadził ich przez salon, gdzie w różnych miejscach rozsiadło się siedmioro - ośmioro

gości.

- Wesołych Świąt!

- Cześć, Charlie!

- Wesołych Świąt, doktorku!

- Jak tam pranie mózgów?

Render automatycznie wyciągał rękę, kłaniając się na wszystkie strony świata.

- Przedstawiam... Charles Render, neuroterapeuta - odezwał się gospodarz. - a to jego syn Peter.

Wracamy za parę minut. Przepraszam, ale musimy skorzystać z ambulatorium.

Wyszli z salonu, weszli do małego przedpokoju. Heydell otworzył obite warstwą izolacji drzwi.

Weszli do równie dokładnie zabezpieczonego laboratorium.

Ambulatorium kosztowało go niemało czasu i wysiłków. Najpierw musiał się postarać o

pozwolenie władz budowlanych, które zobowiązały go do wyposażenia o standardzie

przewyższającym szpitalny. Potem musiał uzyskać zgodę właściciela budynku, który z kolei zażądał

pisemnej zgody wszystkich lokatorów, a ci znowu, jeśli nie chcieli ulec przekonaniom, wymagali

zastosowania bodźców natury ekonomicznej, jak domyślał się Render.

Heydell puścił w ruch aparat. Zrobił zdjęcia, po czym poddał błony procesowi automatycznej

obróbki.

- Nie ma strachu - oznajmił, wpatrzony w czarne błyszczące płaszczyzny. - Nie dostrzegam

dalszych powikłań, a nadwerężone miejsce zaczęło już się goić.

Render uśmiechnął się. Dopiero teraz zauważył, jak drżą mu ręce.

Heydell poklepał go po plecach.

- No, stary, teraz możesz spróbować naszego ponczu.

- Dzięki, Heydell. Chyba tak też zrobię - zawsze zwracał się do niego po nazwisku, gdyż obaj

mieli tak samo na imię.

Wyłączyli urządzenia i wyszli.

W salonie Render uścisnął czyjeś ręce, po czym usiadł wraz z synem na kanapie.

Powoli pociągał poncz, a jeden z obecnych - doktor Minton - którego spotkał po raz pierwszy,

nawiązał rozmowę.

- Tak... Jest pan Śniącym?

- Jestem.

35

- Zawsze intrygowała mnie ta dziedzina. Właśnie tydzień temu mieliśmy w szpitalu sesję na ten

temat...

- Ach?

- Nasz psychiatra wyraził pogląd, że wyniki leczenia metodami neuroterapeutycznymi nie są

lepsze ani gorsze niż te, które otrzymuje się po zastosowaniu zwykłych środków.

- Trudno byłoby mi uznać go za bezstronnego sędziego... zwłaszcza jeśli pan mówi o kimś,

kogo mam na myśli... Mike'u Mismire.

Doktor Minton rozłożył ręce, dłonie wystawiając do góry.

- Ale on mówił, że zbierał dane...

- Zmiany, które zachodzą w umyśle pacjenta podczas seansu neuropicznego są jakościowe. Nie

wiem, co ma na myśli doktor Mismire mówiąc o “lepszych czy gorszych wynikach”. Dla mnie Isukces

ma miejsce wówczas, gdy uda mi się zlikwidować przyczynę cierpienia pacjenta. Mogę to zrobić na

różne sposoby... każdy z terapeutów działa własnymi metodami i jest ich tyle, ilu lekarzy...

neuropia jest jednak czymś jakościowo wyższym od zwykłej psychoanalizy, ponieważ ingeruje

w umysł pacjenta w zupełnie wymierny sposób, powodując zmiany organiczne. Neuroterapeuta

operuje na systemie nerwowym, tuż pod patyną realnych i symulowanych impulsów dośrodkowych.

w ten sposób wywołuje się pożądne stany samoświadomości i kładzie się podwaliny do ich

wspierania, w neurologicznym rozumieniu tego pocesu. Tymczasem psychoanaliza oraz pokrewne jej

dziedziny działają czysto funkcjonalnie. w neuropii ważne jest nie tyle powtórne przeżycie sytuacji

traumatycznej, ile raczej przystosowanie się do niej.

- Wobec tego dlaczego nie leczycie psychotyków?

- Owszem, próbowano także i tego, lecz jest to zbyt ryzykowne przedsięwzięcie. Proszę

pamiętać, że w neuroterapii najważniejsza jest neuropartycypacja... współuczestnictwo, współżycie

systemów nerwowych. Partycypacja to słowo kluczowe. Dwa systemy nerwowe... dwa umysły zostają

wzajemnie połączone. Jeśli neuroterapeuta podejmie się leczenia psychotyka, jego choroba może się

przenieść na samego lekarza podczas seansu antyterapii... antyneuropii... a ma to miejsce wtedy, gdy

niedyspozycja psychiczna jest zbyt silna i nie poddaje się kontroli. Może zatem zdarzyć się tak, że to

stan samoświadomości terapeuty ulegnie zmianie, że to jego, terapeuty, baza neurologiczna ulegnie

przemianie. w ten sposób sam lekarz staje się psychotyczny, a kuracja, której się podejmuje, tylko

potęguje niedyspozycję umysłu.

- Zdaje się jednak, że powinien istnieć jakiś sposób zapobieżenia temu sprzężeniu...

- Na razie jeszcze go nie znamy - wyjaśnił Render. - Nie umiemy wyjść z podobnych sytuacji

nie rezygnując jednocześnie ze skuteczności działania. w tej chwili w Wiedniu trwają intensywne

badania tego problemu, ale dotychczas nie znaleziono żadnej odpowiedzi i nie wygląda na to, aby ją

znaleziono w najbliższej przyszłości.

- Gdyby udało się panu rozwiązać ten problem, wszedłby pan na jeszcze bardziej znaczące

obszary badań chorób umysłowych.

Render pociągnął łyk ponczu. Nie podobał mu się ten nacisk, z jakim Minton wymówił słowo

“znaczące”.

- Póki co - odezwał się po chwili - leczymy to, co da się wyleczyć i robimy co możemy, zaś

neuropia jest niewątpliwie najlepszą ze znanych metod terapii.

- Są jednak tacy, którzy powiedzą, że nie leczy pan nerwic, lecz tylko je zaspokaja... że czyni

pan zadość pacjentowi, stwarzając mu jego światki, w których może się zadomowić i egzystować

w oderwaniu od rzeczywistości, na drugim miejsce po Bogu.

- Nie, tak nie jest - zaoponował Render. - To, co ma miejsce w tych małych światach, wcale

niekoniecznie musi się podobać pacjentowi. w ostateczności to nie pacjent sprawuje władzę nad

światem, który wyśni, lecz Śniący, czy... jak był pan łaskaw zauważyć... Bóg. Seans nauroterapii to

doświadczenie dydaktyczne, pouczające przez przyjemność... i przez ból. w rzeczy samej, więcej tam

bólu niż przyjemności - zapalił papierosa i wziął następną szklaneczkę ponczu.

- Zatem nie mogę przyjąć pańskich krytycznych uwag - dokończył.

- Ale to jest bardzo drogie - dodał Minton. Render wzruszył ramionami.

- Zastanawiał się pan kiedykolwiek nad ceną Wielokanałowej Transmisji i Odbioru

Nerwowego?

- Nie.

- To niech pan kiedyś się zastanowi.

Dosłuchał do końca kolędy, wypalił papierosa, wstał.

- Wielkie dzięki, Heydell - zwrócił się do gospodarza. - Przykro mi, ale muszę was pożegnać.

- Po co ten pośpiech? - zdziwił się gospodarz. - Zostań jeszcze godzinkę.

36

- z największą przyjemnością, ale zostawiłem na górze gości. Muszę się nimi zająć.

- O! Ilu gości?

- Paru.

- To zaproś ich tutaj. Właśnie zorganizowałem coś w rodzaju bufetu. Jedzenia mamy więcej niż

dosyć. Wszyscy zostaną nakarmieni i napojeni jak się należy.

- Chętnie, ale... - zaczął Render.

- Żadnego ,,ale” - przerwał mu Heydell. - Po prostu zadzwoń do siebie i zaproś ich tutaj. Tak też

zrobił.

- z nogą Petera wszystko w porządku - poinformował Jill.

- Wspaniale. a co z moim futrem?

- Nie zaprzątaj sobie tym głowy. Zajmę się nim w stosownym czasie.

- Próbowałam zmyć plamy ciepłą wodą, ale ciągle jest jeszcze różowe...

- Wrzuć je do pudła i daj sobie spokój - powtórzył lekko podniesionym głosem. - Przecież

powiedziałem, że zajmę się tym.

- Dobrze już, dobrze - mruknęła, lekko udobruchana. - Będę u was za minutę. Bennie przyniosła

prezent dla Petera i coś dla ciebie. Wybiera się do siostry, ale twierdzi, że to nie pilna sprawa.

- Znakomicie. Ściągnij ją tutaj, na dół. Zna Heydella.

- Okay - przerwała połączenie.

Wigilia.

... Przeciwieństwo Nowego Roku:

To czas dla osoby raczej niż dla społeczności, to czas gdy człowiek skupia się na samym sobie

i na rodzinie. To czas na wiele różnych rzeczy: czas zyskiwania i tracenia, czas zbierania i odrzucania,

czas siania i żęcia tego co zostało posiane...

Jedli przy bufecie. Większość piła podgrzane Ronrico z cynamonem i goździkami lub koktajl

owocowy albo poncz pachnący imbirem Rozmawiali o sztucznych płucach, posiewach krwi,

diagnozach komputerowych i bezwartościowości penicyliny. Peter siedział rękoma zaplecionymi na

kolanach, słuchał i przypatrywał się. u nóg leżały kule. Przez pokój płynęły dźwięki muzyki.

Także Jill słuchała.

Gdy mówił Render, wszyscy nastawiali uszu. Bennie uśmiechnęła się, wzięła jeszcze jednego

drinka. Nieważne, czy jej doktor miał w sobie coś z playboya czy nie: dość, że kiedy się odezwał,

mówił z werwą dyskdżokeja i logiką jezuity. Jej szef był znanym gościem Któż słyszał o takim, na

przykład, Mintonie? Kto znał Heydella? Takie sobie łapiduchy, ot i wszystko. Śniący - to prawdziwe

grube ryby - a ona była sekretarką i recepcjonistką u jednego z nich. Każdy słyszał o Śniących.

Kardiolog czy ortopeda, anestezjolog czy internista - te specjalności nie wzbudzały kontrowersji, ale

też nie cieszyły się niczyim zainteresowaniem. Jej szef był miernikiem je) własnej chwały.

Dziewczyny zawsze wypytywały ją o jego przyzwyczajenia, zawsze były żądne wiedzy na temat jego

magicznej maszyny... “Elektroniczny Svengalis”, jak napisał o nim Time, poświęcając mu trzy akapity

- o dwa więcej niż komukolwiek innemu - z wyjątkiem Bartelmetza, rzecz jasna.

Muzyka zmieniła się na lekką klasyczną, na baletową. Pod koniec roku Bennie opadał nastrój

tęsknoty - znowu chciała tańczyć, jak dawniej. Święta, towarzystwo i muzyka skomponowane

z cudownym działaniem ponczu sprawiały, że nogi stawały się gibkie i powolne, tak że tylko myślami

mogła wrócić do wspomnienia świateł reflektorów i sceny, pełnej barw, ruchu i jej samej. Jej uwagę

zwrócił fragment rozmowy.

- ... jeśli może je pan przesyłać i odbierać, to może pan też je nagrywać, prawda? - pytał właśnie

Minton.

- Tak - odpowiedział mu Render.

- Tak właśnie myślałem. Ale w takim razie dlaczego o tym nie piszą więcej? Przecież to sedno

sprawy.

- Może za pięć lat... a może nawet wcześniej. . zacznie się o tym pisać tyle, ile trzeba. Na razie

jednak odtwarzanie jest zastrzeżone wyłącznie dla osób upoważnionych.

- Dlaczego?

- Hm... - Render umilkł na moment, zapalił papierosa. - Szczerze mówiąc, z tego powodu, że

chcemy zachować kontrolę nad tym całym obszarem aż do chwili, gdy dowiemy się czegoś więcej.

Gdybyśmy udostępnili tę dziedzinę szerokiej publiczności, mogłoby dojść do wielu nadużyć... ktoś

mógłby ją wykorzystać w celach handlowych, a skutki mogłyby być katastrofalne.

- To znaczy?...

- To znaczy, że w umyśle zrównoważonej osoby można byłoby ukształtować dowolny rodzaj

snu, co tylko pan sobie życzy... także i te rodzaje obrazów sennych, na które zupełnie nie ma pan

37

ochoty... wizje sięgające od gwałtu i seksu do sadyzmu i wszelkiego rodzaju zboczeń... obrazy

z fabułą, coś w rodzaju spektakli całkowitego współuczestnictwa czy też snów graniczących

z obłędem. Byłyby to sny na dowolny temat, wypełnienie wszelkich pragnień i ujęte w dowolny

sposób. Jako Śniący mogę nawet wybrać odpowiednią stylistykę, od ekspresjonizmu po surrealizm, co

tylko pan sobie życzy. Gwałt w manierze kubistów?... Proszę bardzo! Nasz klient, nasz pan. Mógłbym

nawet obsadzić pana w roli konia z Guerniki. Co za problem, nawet w ten sposób mógłbym

zmontować sen, po czym nagrać go i odtworzyć... panu lub komukolwiek innemu, dowolną ilość razy.

- O Boże!

- Tak, co zaś się tyczy Boga, to i jego można tu wkręcić. Jeśli pan chce, mogę pana zrobić

Bogiem... i w końcu powtórzyć dzieło Stworzenia z panem w roli Stwórcy... pełne siedem dni. Mogę

też kontrolować subiektywne poczucie czasu, tak że minuty, jeśli trzeba, umiem rozciągać w godziny.

- z tego, co pan mówi, wnioskuję, iż prędzej czy później dojdzie do podobnych nadużyć?

- Tak.

- I czym to się skończy?

- Ba... żeby to ktokolwiek wiedział...

- Szefie - wtrąciła Bennie pełnym słodyczy głosikiem. - a czy umie pan ożywić pamięć? To

znaczy przywołać coś z przeszłości i sprawić, by ożyło w umyśle człowieka tak, jakby dopiero co się

stało, jakby znowu było prawdziwe?

Render przygryzł wargi. Obrzucił ją dziwnym spojrzeniem.

- Tak - powiedział po dłuższym milczeniu. - Ale nikomu nie polecałbym podobnych sztuczek.

Pobudzając do życia przeszłość, czas nieistniejący, możemy tylko zaszkodzić równowadze

psychicznej. w ten sposób możemy uaktywnić proces regresu, odwrotu psychicznego, a mówiąc

innymi słowy: byłaby to neurotyczna ucieczka w przeszłość.

Suita Dziadek do Orzechów właśnie dobiegła końca, zastąpiona pierwszymi taktami Jeziora

łabędziego.

- Mimo wszystko - westchnła Bennie - chciałabym znowu być łabędziem...

Powoli podniosła się i wykonała kilka niezgrabnych pas - pijany łabądź w sukni koloru rdzy.

Nagle zarumieniła się. Szybko zajęła miejsce na sofie i wybuchnęła śmiechem, do którego

przyłączyli się wszyscy obecni.

- a gdzie pan chciałby się znaleźć? - spytał Minton gospodarza. Doktorek uśmiechnął się.

- Chciałbym znowu przeżywać pewien letni weekend, gdy byłem na trzecim roku medycyny -

powiedział z pogodną miną. - Tak, mógłbym nawet zedrzeć taśmę, odtwarzając te kilka dni. A co ty o

tym myślisz, synu? - zwrócił się do Petera.

- Jestem zbyt młody, by mieć jakieś miłe wspomnienia - odparł Render junior. - Ciekawe, co

sądzi na ten temat Jill?

- Sama nie wiem... - wzruszyła ramionami. - Może byłoby najlepiej, gdybym znowu stała się

małą dziewczynką i miała tatusia... to znaczy, chciałam powiedzieć, ojca, który zimową porą,

w niedziele czytałby mi bajki...

Spojrzała na Rendera.

- a ty, Charlie? - spytała. - Wyobraź sobie na chwilę, że nie jesteś profesjonalistą. Co chciałbyś

przeżyć ponownie, jaki moment z twego życia?

- Właśnie ten - powiedział z uśmiechem. - Jestem szczęśliwy z tego, co mam teraz,

z teraźniejszości, do której należę.

- Naprawdę? Naprawdę?

- Tak - odparł, sięgając po następną czarkę ponczu. Po chwili roześmiał się.

- Naprawdę.

Obok dało się słyszeć ciche pochrapywanie. To Bennie zasnęła.

Muzyka nie ustawała, obiegała mieszkanie z pokoju do pokoju, a Jill spoglądała na ojca, to na

syna. Rende zmienił opatrunek gipsowy na nodze Petera, który nudził się wyraźnie i ziewnął.

Przyjrzała się mu uważniej. Co z niego wyrośnie za dziesięć lat? a za piętnaście? Czy pozostanie

wypalonym cudownym dzieckiem, mistrzem w dotychczas nie wynalezionej specjalności?

Obserwowała Petera, który spoglądał na ojca.

- ...Może to być jednak rodzaj oryginalnej sztuki - mówił właśnie Minton. - I nie rozumiem,

w jaki sposób cenzura... Spojrzała na Rendera.

- Człowiek nie ma prawa do szaleństwa - odparł Śniący. - a w każdym razie posiada je

w stopniu nie większym niż prawo do samobójstwa...

Dotknęła jego dłoni. Drgnął, jakby przebudził się ze snu. Odsunął jej dłoń.

- Chyba już się zmęczyłam - powiedziała. - Bądź łaskaw odprowadzić mnie do domu.

38

- Chwileczkę - kiwnął głową. - Pozwólmy Bennie zdrzemnąć się jeszcze momencik - szepnął,

po czym znowu zwrócił się do Miniona.

Peter pokazał jej uśmiechniętą twarz.

Nagle poczuła się bardzo zmęczona, naprawdę.

Dotychczas zawsze lubiła Święta.

Naprzeciwko Bennie pochrapywała cicho, a od czasu do czasu na jej twarzy wykwitał delikatny

uśmiech.

Tańczyła. Gdzieś - gdzie? - tańczyła.

Gdzieś - gdzie? - krzyczał człowiek imieniem Pierre, prawdopodobnie dlatego, że już nie był

człowiekiem imieniem Pierre.

Ja? Pan Życia i Śmierci, jak okrzyknęli mnie w Timie, który czytasz co tydzień. Skocz no po

basen, Charlie. Nie, nie twój! Mój. Widzisz? Spójrz tutaj. Człowiek na okładce zawsze przybiera jakiś

wyraz twarzy dopiero wtedy, gdy przeczyta artykuł z tyłu, za okładką. Ale już za późno. Tak, dobrze

im się zdaje, ale wiesz... Poślij chłopca, niech mi przyniesie dzban wody i miskę, okay? “Śmierć

Chwili”, tak to nazywają, prawda? Załóżmy, że człowiek może rozciągnąć chwilę na lata, poruszając

się w rozległej i kompleksowej strukturze społecznej znanej jako “obwód”, za każdym razem jednak

odbierając zdarzenia jako nowe i zupełnie nieznane. System komunikacji światowej sprawił, że

człowiek jest teraz w sytuacji kaleki, który siedząc na wózku inwalidzkim zjeżdża w dół zbocza,

mijając w pędzie niezliczone możliwości wyboru, a teraz podskakuje wśród skał Otchłani. Stoimy na

progu chwalebnej i pełnej życia epoki... Wy wszyscy między Helsinkami a Tierra del Fuego,

powiedzcie mi, czy już kiedyś żeście to słyszeli: a mianowicie historię o starym kominku i jego stałym

numerze zwanym “chwilka”. Pewnej nocy, gdy występował w audycji radiowej, jak zwykle wykonał

swą sztuczkę. Numer wyszedł dobrze, wszystko było na swoim miejscu, solidna robota, z puentą,

elementem niepewności, antytezą. Niestety, zaraz potem stracił stałą pracę, ponieważ wszyscy już

znali jego sztuczkę. Zrozpaczony, poraniony odłamkami naczyń, które z rozpaczy rozbijał sobie na

głowie, wdrapał się na balustradę najbliższego mostu. Gotów rzucić się w dół, w ciemny i płynący

symbol śmierci, nagle został powstrzymany czyimś wołaniem. “Nie rzucaj się w ciemny i płynący

symbol śmierci” - wołał na głos. “Wyrzuć skorupy naczyń i zejdź z balustrady”. Obróciwszy się,

ujrzał dziwne stworzenie, spoglądające nań z bez mała bezzębnym uśmiechem. “Kimże jesteś, dziwny,

uśmiechnięty obcy przybyszu, cały w bieli?” - zapytał

“Jestem Aniołem Światła” - odparł stwór. “Przybyłem powstrzymać cię od samobójstwa”.

Potrząsnął głową. “Niestety” - odparł. “Muszę się zabić, bo chwilka się zużyła”. Podniósł ręce, gdy

nagle... “Nie rozpaczaj” - rzekł anioł. “My, Anioły Światła, umiemy czynić cuda. Mogę cię nauczyć

tylu sztuczek, że nie zdążysz ich pokazać w swym krótkim i nudnym życiu śmiertelnika”. Potem -

“Błagam”

- powiedział komik - “naucz mnie, co mam robić, by cud się zdarzył”. Na co odrzekł mu Anioł

Światła - “Prześpij się ze mną”. Na co odparł mu komik - “Czy to aby nie po anielsku i nie zbyt

rozwiąźle?” Na co odpowiedział mu Anioł Światła - “Niecałkiem. Przeczytaj sobie uważnie Stary

Testament, a niejednego się dowiesz o stosunkach międzyanielskich i niejednym będziesz zdziwiony”.

Na co zgodził się komik. - “Bardzo pięknie” - rzekł i odrzucił skorupy, które go raniły. Poszli przed

siebie, a on wykonał jeszcze jedną sztuczkę, chociaż anioł, z którym szedł, z trudem mógłby być

policzony między najpiękniejsze spośród Cór Światła. Następnego dnia zerwał się na nogi z samego

rana, zrzucając z siebie oszustkę, która naciągnęła go na miłość i krzyknął- “Obudź się! Wstawaj! Już

czas, byś obdarzyła mnie umiejętnością wiecznego wykonywania sztuczek! Ta otworzyła jedno oko

i spojrzała na niego. “Ile lat wykonywałeś swój numer?” - spytała. “Trzydzieści” - odpowiedział. “A

ile lat masz teraz?” Odpowiedział - “Czterdzieści pięć”. “Czterdzieści pięć” - westchnęła. Po czym

ziewnęła i uśmiechnęła się. “Czy to nie dość słuszny wiek, by nie wierzyć w Anioły Światła?”

- spytała. Odszedł, i wykonał jeszcze jedną sztuczkę, bo jakżeby inaczej... a teraz dajcie mi

posłuchać kojącej muzyki, dobrze? Tak, tak może być. Prawda, można się od tego popłakać?...

a wiesz, dlaczego?... No to powiedz mi, gdzie najczęściej zdarza się dzisiaj słuchać kojącej muzyki?...

Oczywiście, u dentysty, w bankach, sklepach i tym podobnych miejscach, gdzie zawsze trzeba długo

czekać, by zostać obsłużonym. Słuchasz kojącej muzyki w momentach, gdy przechodzisz najcięższe

przeżycia, a efekt? Prosty. Kojąca muzyka kojarzy się teraz z czymś, co wprawia w stan nerwowego

rozgorączkowania, jest chyba najmniej kojącą rzeczą pod słońcem. Kiedy jej słucham, zawsze czuję

się głodny. Bo zawsze ją słyszę w tych wszystkich restauracjach, gdzie kelnerzy tak ślamazarzą się z

obsługą. Czekasz, aż dadzą ci coś do jedzenia, nic więcej nie pragniesz - a oni grają ci tę przeklętą

kojącą muzykę. Tak... To gdzie ten chłopak z dzbankiem i miską? Chcę umyć ręce. Słyszałeś o tym

człowieku, który zrobił wyprawę na Centaura? Odkrył humanoidy i usiłował poznać ich zwyczaje,

39

tradycje, system wartości oraz tabu. w końcu doszedł do problemu rozmnażania się. I wtedy subtelna

młoda istota rodzaju żeńskiego wzięła go ze sobą i zaprowadziła do czegoś w rodzaju wielkiej fabryki,

gdzie montowano Centaurian. Tak, nie przejęzyczyłem się... na taśmach sunęły korpusy, do których

przykręcono czerepy, a te następnie napełniano mózgami, do palców wstawiano paznokcie, brzuchy

wypychano wnętrznościami i tak dalej... Podróżnik dał wyraz swemu osłupieniu, na co od swej

zdumionej przewodniczki usłyszał: - ,,Co? a jak wy to robicie na Ziemi?” Ujął jej filigranową dłoń,

poczym rzekł: -,,Chodź ze mną za to wzgórze, a pokażę ci”, I kiedy tak jej pokazywał, dostała ataku

histerycznego śmiechu. ,,O co chodzi?” -spytał. “Dlaczego się ze mnie śmiejesz?” “Dlatego” -

odpowiedziała - ,,że my w ten sposób produkujemy samochody”... Nakarmcie mnie, dzieciny, i dajcie

mi pastę do zębów!

...Ach, że też ja, Orfeusz, muszę być rozszarpany przez takie jak te! Choć z drugiej strony, może

jest w tym coś stosownego. Przybywajcie więc, korybanci, i spełnijcie wolę waszą na Śpiewaku!

Ciemność. Krzyk.

Cisza.

Oklaski!

Zawsze przychodziła wcześnie i wchodziła sama, tak jak zawsze siadała w tym samym fotelu.

Usiadła w dziesiątym rzędzie, po prawej stronie, a jej jedynym kłopotem było, kiedy będzie

przerwa: nigdy nie mogła się zorientować, w której chwili ktoś zechce przejść obok.

Lubiła słuchać brzmienia wyćwiczonego głosu i dlatego właśnie wolała aktorów brytyjskich od

amerykańskich.

Lubiła musicale i to nie tyle z powodu wielkiej namiętności do muzyki: przepadała wsłuchiwać

się w pulsujące dźwięki. z tego samego powodu z przyjemnością oddawała się słuchaniu poezji.

Lubiła dramat elżbietański, ale nie lubiła Króla Leara.

Podniecał ją dramat grecki, ale nie była w stanie znieść Króla Edypa.

Nie lubiła ani Cudotwórcy, ani Światła, które pada.

Nosiła przyciemnione okulary, lecz nie całkiem czarne. Nie używała laski.

Pewnej nocy, zanim podniosła się kurtyna przed ostatnim aktem, ciemności rozdarł strumień

światła z reflektora. Jakiś człowiek wszedł do kanału dla orkiestry i zapytał:

- Czy jest wśród państwa lekarz? Żadnej odpowiedzi.

- Zdarzył się wypadek - wyjaśnił mężczyzna. - Jeśli na widowni znajduje się lekarz, prosimy, by

zechciał pofatygować się do biura w głównym hallu, jeśli można, natychmiast.

Mówiąc, rozglądał się po widowni, ale nikt nie wstał z miejsca.

- Dziękuję - zakończył i opuścił scenę.

Wyciągnęła głowę ku strumieniowi światła.

Zaraz potem kurtyna podniosła się i znowu zabrzmiały głosy, znowu wszczął się ruch.

Czekała, nasłuchując. Po chwili wstała i ruszyła wzdłuż przejścia, dotykając ściany palcami.

Kiedy wyszła do foyer, stanęła.

- Czym mogę pomóc, Miss?

- Szukam biura.

- To właśnie tutaj, na lewo.

Odwróciła się i skierowała się w lewą stronę, lekko wyciągniętą ręką badając przestrzeń.

Kiedy poczuła przed sobą ścianę, szybko cofnęła dłoń. Wymacała framugę.

Zastukała.

- Tak? - ktoś uchylił drzwi.

- Potrzebny lekarz?...

- Pani jest lekarzem?

- Tak.

- Szybko. Proszę za mną. Tędy!

Weszła i kierując się odgłosem kroków mężczyzny ruszyła korytarzem równoległym do

widowni.

Usłyszała, jak jej przewodnik wchodzi po schodach... siedem stopni. Weszła na górę za nim.

W ten sposób dotarli do garderoby. Wprowadzono ją do środka.

- To tutaj.

Zwróciła się w stronę, skąd dobiegł ją głos.

- Co się stało? - spytała, wyciągając rękę. Dotknęła ciała mężczyzny.

Usłyszała rzężenie, a potem serię pokasływań na granicy bezdechu.

- Pracownik z obsługi sceny - wyjaśnił jej przewodnik. - Wygląda na to, że udławił się

kawałkiem toffi. Zawsze coś żuł. Sprawia wrażenie, jakby coś utkwiło mu w gardle i nie może pójść

40

dalej.

- Zadzwonił pan po karetkę?

- Tak. Ale niech pani spojrzy... twarz ma prawie granatową. Nie wiem, czy ambulans zdąży na

czas. Ja nic tu nie mogę zrobić.

Zbadała puls, opuściła głowę mężczyzny do tyłu, delikatnie opukała gardło.

- Tak, czymś się zadławił. Obawiam się, że nie uda mi się tego przepchnąć. Proszę mi przynieść

krótki, ostry... i sterylny nóż. Szybko.

- Już się robi. Ale to trochę potrwa.

Zostawił ją samą.

Palcami wyczuwała pulsowanie tętnic szyjnych. Później przeniosła dłonie na ciężko pracujące

płuca. Potem znowu odchyliła głowę mężczyzny do tyłu i palcami obmacała gardziel od środka.

Tak minęła minuta. Potem jeszcze jedna.

Usłyszała stukot nóg biegnącego człowieka.

- Proszę... Wymyliśmy ostrze w alkoholu...

Wzięła nóż w rękę. z daleka dobiegło ją zawodzenie syreny ambulansu. Nie była pewna, czy

zdążą na czas.

Opuszkiem palca sprawdziła ostrość noża. Później zbadała palcami szyję leżącego człowieka.

Lekko odwróciła się w stronę mężczyzny, którego obecność wyczuwała za plecami.

- Sądzę, że nie powinien pan tego oglądać - wyrzuciła spiesznie. - Zamierzam wykonać

prowizoryczną tracheotomię, a to niespecjalnie pociągający widok.

- Okay. Poczekam na korytarzu. Szmer oddalających się kroków. Cięła.

Westchnienie. Syk powietrza.

Poczuła wilgoć... usłyszała lekkie bulgotanie.

Uniosła głowę. Kiedy karetka stanęła przy bocznych drzwiach, ręce już jej nie drżały, gdyż

wiedziała, że zoperowany mężczyzna będzie żył.

- Shallot - przedstawiła się wchodzącemu lekarzowi. - Eileen Shallot, State Psych.

- Chyba słyszałem o pani... Ależ to pani jest...

- Tak, jestem - nie pozwoliła mu dokończyć. - Ludzi łatwiej się czyta niż Braille'a.

- Hm... tak, widzę. Można się z panią skontaktować w State Psych?

- Tak.

- Dziękuję, pani doktor - powtarzał kierownik sceny. - Dziękuję.

Gdy kurtyna opadła po ostatnim akcie, siedziała na swoim miejscu, aż widownia opustoszała.

Dla niej scena była punktem skupienia, gdzie ogniskował się dźwięk, rytm i sens ruchu, pewne

niuanse światła i ciemności, wszakże nie kolor: dla niej scena była ogniskiem specyficznego

promieniowania, miejscem pulsowania w rytmie pathema - mathema - poiema, przestrzenią, gdzie

życie miotało się w konwulsjach namiętności i percepcji, miejscem, gdzie ci, którzy byli zdolni do

przeżywania szlachetnych ciepień, szlachetnie cierpieli. To właśnie tam pomysłowi Francuzi snuli swe

komedie między pajęczymi kolumnami Idei, a poeci czarnego nihilizmu prostytuował i się za cenę

dopuszczenia do towarzystwa tych, z których szydzili, miejscem, gdzie lała się krew, wznoszono

okrzyki i śpiewano pieśni, gdzie Apollo i Dionizos głupkowato uśmiechali się zza kulis, gdzie Arlekin

wiecznie wyłudzał coś ze spodni kapitana Spezzafera. Było to miejsce, gdzie wszystko mogło być

naśladowane, lecz pod osłoną aktorstwa tylko dwie rzeczy były prawdziwe: szczęście i smutek,

komizm i tragedia, to znaczy: miłość i śmierć - to, co kreśli ramy doli człowieka. Było to miejsce dla

bohaterów i mniej - niż - bohaterów. To miejsce kochała. Widziała tam jedynego człowieka, którego

twarz, znała, widziała, jak szedł, obarczony symbolami, po scenicznych deskach... Podnosząc ręce ku

morzu problemów, źle widocznych w świetle księżyca - ten, którego nienawiść zdolna była wzbudzać

buntownicze wiatry i rozpętać wojnę między szmaragdem wód a błękitem nieba - albowiem oczy jego

były jak perły... Czymże jest człowiek? Nieograniczony w swych możliwościach, formie i rozwoju!

Znała go we wszystkich jego rolach, nawet tych, które nie mogły zaistnieć bez widowni. On był

Życie.

On - Śniący.

Był Twórcą i Pocieszycielem.

Był większy od herosów.

Umysł jest zdolny do niejednego. Uczy się. Ale nie może się zmusić do niemyślenia.

Uczucia zawsze pozostają te same co do jakości, i to przez całe życie. Bodźce, na które

odpowiadają, są przedmiotami subiektywnych wariacji, lecz emocje są w tej wymianie kapitałem

stałym.

Oto, dlaczego ostał się teatr: w teatrze krzyżują się linie kultury, w teatrze współistnieją

41

Północny i Południowy Biegun doli ludzkiej. Uczucia wypełniają teatr niczym żelazna plomba pustą

przestrzeń.

Umysł nie może nauczyć się niemyślenia, ale uczucia zawsze układają się w odwieczne wzory.

On był jej teatrem...

On był biegunami świata.

On był całym działaniem.

Nie był imitacją działania lecz działaniem samym.

Wiedziała, że jest bardzo zdolny i że nazywa się Charles Render.

Czuła, że jest Śniącym.

Umysł jest zdolny do niejednego.

Był jednak czymś więcej niż cokolwiek innego.

Był zawsze.

... Czuła to.

Kiedy wstała i ruszyła w stronę wyjścia, obcasy jej butów stukały w pustej ciemności, a stukot

powracał echem.

Kiedy szła po pustej widowni w górę do drzwi, dźwięki powracały do niej.

Szła przez pusty teatr, coraz dalej od opustoszałej sceny. Była sama.

U szczytu przejścia przystanęła.

Niczym odległy śmiech, urwany znienacka klapsem, nagle zapadła cisza.

Teraz nie była ani widzem, ani aktorem. Była sama w ciemnym teatrze.

Przecięła gardło i ocaliła życie.

Dziś wieczorem słuchała, czuła dziś wieczorem, dziś wieczorem biła brawo.

A teraz wszystko, wszystkie wrażenia, znowu odpłynęły i była sama w ciemnym teatrze.

Opadł ją strach.

Mężczyzna szedł dalej wzdłuż autostrady, aż doszedł do drzewa. Przystanął, ciągle z rękoma

w kieszeniach i patrzył przez chwilę. Potem zawrócił i skierował się w stronę, skąd przyszedł. Jutro

znowu będzie dzień.

,,Oh, żałością zwieńczona miłości mego życia, czemuż mnie opuściłeś? Czyliż doszukałeś się

zaniedbania jakiegoś z mojej strony? Długo cię kochałam, a wszystkie miejsca ciszy znają me żale.

Kochałam cię nad siebie samą i cierpiałam z miłości. Kochałam cię nad życie i wszystkie jego

słodycze, a słodycze zmieniły się w korzenne goździki i migdały. Gotowa jestem dla ciebie rozstać się

z tym życiem. Dlaczego miałbyś odpływać na statkach o wielkich żaglach i wielu wiosłach, unosząc

z sobą Lary i Renaty, a ja miałabym tutaj pozostać, sama jedna? Skrzesam ogień i spłonę. Skrzesam

ogień - wielki płomień, który spopieli czas i wypali przestrzeń, które nas oddzielają. Zawsze

chciałabym być z tobą. Nie pójdę grzecznie i cicho w tę zagładę, lecz z płaczem. Nie jestem zwykłą

dziewką, by teraz schnąć z tęsknoty i umierać, ciemnooka i blada. Bo jestem z rodu Książąt Ziemi,

a moja ręka jest jako ramię mężczyzny w walce. Podniósłszy miecz opuszczam go na przyłbicę wroga,

a on pada pod ostrzem. Nigdy nie zostałam ujarzmiona, milordzie. Lecz oczy osłabły mi od płaczu,

język od krzyku. Ten, który sprawił, że cię raz ujrzałam by potem nigdy więcej nie zobaczyć, popełnił

zbrodnię dla której nie ma przebaczenia. Nie mogę zapomnieć mej miłości, ani ciebie. Był czas, gdy

śmiałam się słuchając pieśni miłości i skarg dziewcząt na brzegu rzeki. Teraz śmiech uwiązł w gardle,

niczym strzała, w ranie; pozostawiona sama sobie bez ciebie jestem samotna. Nie wybaczaj mi,

kochanie, tego uczucia. Chcę wznieść stos z mej pamięci i nadziei. Chcę rzucić w płomienie moje

myśli o tobie, już płonące, chcę złożyć cię na stosie jak poemat i spopielić te rytmiczne skargi.

Kochałam cię, lecz odszedłeś. Nigdy więcej w tym życiu już cię nie ujrzę, nigdy nie usłyszę melodii

twego głosu, nigdy nie będę czuła twego elektryzującego dotyku. Kochałam cię, lecz teraz zostałam

opuszczona i sama. Kochałam cię, ale me słowa padają w uszy, które umarły, a moje ciało oglądają

oczy, które nie widzą. Zaniedbałam się wobec niego, o wiatry Ziemi, które mnie obmywacie, które

rozdmuchujecie trawiące mnie płomienie. Dlaczego mnie opuściłeś, o życie mego serca? Odchodzę

teraz, by połączyć się z płomieniami ojca, by zmienić życie na lepsze. Spośród wszystkich miłosnych

doznań nie pojawi się uczucie, które zdolne byłoby przewyższyć moje. Niech bogowie cię błogosławią

i niech cię zachowują, o światło mych oczu, a ich wyrok za to, co mi zrobiłeś, niech nie okaże się zbyt

surowy. Eneaszu, płonę dla ciebie! Ogniu, bądź mą miłością!”

Rozległy się brawa, gdy zakołysała się w kręgu światła i upadła. Potem światła ściemniały

i zgasły.

Po chwili znowu zrobiło się jasno, a członkowie Sekcji Teatralnej Klubu Badania Mitów

zerwali się z miejsc i ruszyli ku scenie, by pogratulować jej wnikliwej interpretacji. Dyskutowali o

znaczeniu motywów ludowych, począwszy od indyjskiego obyczaju samopalenia wdowy na stosie

42

pogrzebowym męża aż po całopalenie Brunhildy. Dobre i pierwotne - zabrzmiało

w konkluzji. ,,Ogień... moja ostatnia miłość!” - znakomite ujęcie: Eros i Thanatos w finałowym,

oczyszczającym płomieniu miłości.

Kiedy wyczerpali już wszystkie wyrazy uznania, na środek pomieszczenia wystąpił drobny

mężczyzna ze swą żoną o ptasim wyglądzie i ptasim sposobie poruszania się.

- Heloiza i Abelard - obwieścił mężczyzna. Wokół zapadła przejęta szacunkiem cisza. Rosły

mężczyzna w średnim wieku stanął u jego boku, twarz miał pokrytą kropelkami potu.

- Mój główny kastrator - oznajmił Abelard. Mężczyzna uśmiechnął się i ukłonił.

- Proszę, możemy zaczynać... Suchy klaps i zapadły ciemności...

Niczym ryjące głęboko, mitologiczne robaki linie wysokiego napięcia, rurociągi i tuby

pneumatyczne rozciągają się wzdłuż kontynentów. Pulsując, wijąc się ruchem robaczkowym, piły

z Ziemi i pioruna. Pochłaniają olej i elektryczność, wodę i płukankę węglową, małe parcele, wielkie

toboły i listy. Przedzierając się tak pod powierzchnią ziemi kiedyś w końcu zostały wydziedziczone ze

swego przeznaczenia, a maszyny, które pracują na ich miejscu, przejmują ich zadanie.

Ślepe, uciekają byłe dalej od miejsc, gdzie świeciło słońce. Ziemia i piorun pozostają nie tknięte

ani na cel. Znają to tylko, co zbadają dotykiem. Bo tylko dotyk jest ich stalą funkcją.

Taka to jest głęboko ukryta radość robaka.

Render rozmawiał z psychologiem i dokonał inspekcji przyrządów do ćwiczeń na lekcjach

gimnastyki w nowej szkole. Obejrzał także pokoje uczniów i westchnął z zadowoleniem.

Za to teraz, gdy już zostawił syna na nowym miejscu, poczuł się jakoś przykro, sam zresztą nie

wiedział, dlaczego. Wszystko zdało się być w najlepszym porządku, jak to zwykle, gdy ogląda się

nowe miejsce po raz pierwszy. Peter, jak sądził był w znakomitym nastroju, niczym nie zmąconym.

Wrócił do samochodu i zaczął płynąć w stronę autostrady - tego wielkiego drzewa bez korzeni,

którego gałęzie ocieniały dwa kontynenty (zaś gdy zostanie dokończony most nad Cieśniną Beringa,

ogarną cały świat z wyjątkiem Australii, obu czap biegunowych i wysepek) - a jadąc cały czas

usiłował dociec przyczyny złego humoru, ale bez powodzenia.

Może powinien zadzwonić do Jill i zapytać o przyczynę jej oziębłości? Czyżby ciągle była

wściekła z powodu tego futra oraz wszystkiego, co miało miejsce podczas Świąt?

Opuścił dłonie na kolana. Wiejskie krajobrazy podskakiwały za szybami, gdy to wspinał się, to

zjeżdżał ze zboczy wzgórz.

Jeszcze raz uniósł ręce do panela.

- Hello?

- Eillen, mówi Render. Co prawda nie dzwoniłem do ciebie zaraz tego dnia, ale słyszałem o tej

tracheotomii, którą wykonałaś w Domu Gry...

- Tak - przerwała mu. - Szczęściem miałam zręczność w palcach... no i ostry nóż. Skąd

dzwonisz?

- z wozu. Właśnie zostawiłem syna w nowej szkole. Wracam do domu.

- On, a co tam u Petera? Jak z nogą?...

- w porządku. Mieliśmy trochę strachu na Boże Narodzenie, ale ostatecznie wszystko dobrze się

skończyło. Powiedz mi lepiej, co ty przeżyłaś, jeśli masz trochę czasu i nie uważasz, że to natręctwo

z mojej strony.

- Cholerny, natrętny doktorek! - roześmiała się delikatnie. - Cóż... było późno, właśnie mieli

zaczynać ostatni akt...

Render wyciągnął się w fotelu, pozwolił sobie na uśmiech i papierosa, i słuchał.

Za oknem krajobraz z górzystego przeszedł w równinny, a on przecinał przestrzeń niczym

puszczona w ruch kula bilardowa, mknąca rowkiem wprost do kieszeni.

Minął idącego mężczyznę.

Szedł pod drutami wysokiego napięcia i nad schowanymi głęboko w ziemi kablami, znowu

szedł, wzdłuż wielkich odgałęzień autostrady-drzewa, wędrował przez pocętkowane płatkami śniegu

powietrze, przecinał fale radiowe.

Obok pędziły samochody, a kilku pasażerów zauważyło go, jak szedł.

Ręce miał w kieszeni kurtki, głowę nisko spuszczoną, gdyż na nic nie patrzył. Miał postawiony

kołnierz, a topniejące datki nieba, płatki śniegu, osiadały na rondzie kapelusza.

Na nogach miał kalosze. Ziemia była wilgotna i nieco grząska.

Brnął przed siebie z trudem - zabłąkany ładunek w polu wielkiego generatora.

- ...Kolacja wieczorem w PSS?

- Czemu nie? - odparł Render.

- Powiedzmy, o ósmej?

43

- Niech będzie ósma. Tally-ho!

Część płatków spadała wprost z nieba, lecz większość wiatr nawiewał z dróg...

Samochody zostawiały ludzi na platformach w wielkich, do uli podobnych krytych parkingach.

Aerotaxi zatrzymywało się na odkrytych lądowiskach w pobliżu wejść, skąd ruchome chodniki

przenosiły przybyszów w podziemne pasaże.

Niezależnie jednak od tego, jak przybyli, Pawilon Wystawowy zwiedzali na piechotę.

Budynek był ośmiokątny, dach w kształcie odwróconej miski. Osiem zupełnie bezużytecznych

trójkątów z czarnego kamienia stanowiło zewnętrzne elewacje na każdym rogu budowli.

Miska jednocześnie spełniała zadanie selektywnego filtra, który w tej chwili z wieczornej

szarówki absorbował tylko błękitne tonacje światła, płonąc na zewnątrz delikatną poświatą - bielszą

od brudnego śniegu. w ten sposób strop był niczym bezchmurne niebo w lecie, o jedenastej przed

południem, a nawet był piękniejszy, bo słońce nie zmatowiło jego Porannej Chwały.

Ludzie przepływali pod lazurem sufitu, przechodzili wśród eksponatów, poruszali się niczym

płytki strumyczek wśród skał.

Przechodzili fala za falą, poruszali się w chaotycznych zawirowaniach. Kręcili się wokół

przypadkowych ośrodków ruchu: strumień zwiedzających kipiał, bulgotał, szemrał. Od czasu do czasu

błysnęła jakaś iskierka...

Wylewali się bez chwili przerwy zza błękitnego horyzontu, stamtąd, gdzie stały zaparkowane

pojazdy.

Gdy dokonali obchodu, dopełniali koła wracając z powrotem do metalowych obłoków, od

których wszystko się zaczęło.

Przemierzali Świat Zewnętrzny.

Świat Zewnętrzny to sponosorowana przez wojska lotnicze wystawa otwarta przed dwoma

tygodniami, czynna dwadzieścia cztery godziny na dobę, przyciągająca widzów z każdego zakątka

Ziemi.

Świat Zewnętrzny to przegląd ludzkich dokonań w kosmosie.

Światem Zewnętrznym zarządzał dwugwiazdkowy generał ze sztabem kilkunastu pułkowników,

osiemnastu podpułkowników, wielu majorów, licznych kapitanów i niezliczonych poruczników.

Generała nikt nigdy nie widział z wyjątkiem ścisłego grona pułkowników oraz kierownictwa Exhibits

Incorporated. Do Exhibits Incorporated należał Pawilon Wystawowy położony zaraz obok

kosmodromu, a szefowie firmy potrafili tak rozlokować eksponaty, że wszyscy ekshibicjoniści, którzy

ich zatrudnili, chwalili ich wyczucie smaku.

Zaraz na prawo, gdy tylko weszło się do Muchomora (jak pewni złośliwi zwykli określać

Pawilon), znajdowała się Galeria.

To tutaj umieszczono wielkie na całą ścianę zdjęcia, do których widz mógł wejść, roztapiając

się w wysokich, wyniosłych górach otaczających Bazę Księżycową III (wyglądającą tak, jakby unosiła

się na wietrze, choć żadne wiatry tam nie wiały), albo wędrować pod bąblowatymi kopułami

miasteczka podksiężycowego, a może biec w odległości jak na wyciągnięcie dłoni wzdłuż jednego

z zimnych płatków mózgu - obserwatora, czując jak szybkie prądy myśli zaskakują

w wielopoziomowe związki skojarzeń; lub też, przechodząc mimo, wyjść na rdzawą pustynię

rozciągającą się pod zielonkawym niebem, odkaszlnąć raz lub dwa krwawą plwociną, okrążyć

podobne do fortecznych murów ściany wyrastającego nad powierzchnię Kompleksu Portów -

szaroniebieskie, jakby wyciosane z jednej bryły, wzniesione na ruinach Bóg wie czego - i wejść do

środka fortecy, gdzie ludzie ruszali się niczym duchy w marsjańskim domu handlowym, czuć fakturę

szklistych ścian, narobić nieco zgiełku w całym tym świecie; mogli też w śmiałości wyobraźni przejść

się po merkuriańskim Piekielnym Polu, smakując kolory: płonącą żółć, cynamon i pomarańcz - by

w końcu odpocząć w Wielkiej Lodowej Skrzyni, gdzie Zamarzły Gigant walczył z Ognistą Istotą,

i gdzie każdy przedział jest opieczętowany i kierowany z osobna - jak w łodzi podwodnej lub rakiecie

transportowej, a dzieje się tak z tego samego zasadniczego powodu; albo też przespacerować się do

Zewnętrznej Piątki, gdzie heros jest rozżarzony a niegodziwiec zmarznięty, gdzie stoi, w oszronionym

piecu u podnóża góry, z rękami w kieszeniach i liczy kolorowe żyłki w płytach skalnych jakby

z opalu; albo jeszcze oglądać słońce jako lśniącą gwiazdę, drżeć, wdychać opary i powtarzać w duchu,

że są to najpiękniejsze miejsca pod słońcem, a także miłe widoczki.

Za Galerią znajdowały się grawitory, dokąd wchodziło się po schodach pachnących świeżo

ściętymi drzewami. Na szczycie każdy mógł sobie wybrać siłę ciążenia, jakiej chciał doświadczyć -

księżycową lub marsjańską - po czym zjechać z powrotem na dół na poduszce powietrznej, opadającej

niczym winda. w ten sposób można było przez chwilę doświadczać własnej wagi przeniesionej do

wybranego bezosobowego świata. Platforma spada, ląduje bezszelestnie... jakby w kopę siana, jakby

44

w wymoszczone pierzynami łóżko.

Później zwiedzający natykał się na mosiężną, sięgającą pasa balustradę - obiegała Fontannę

Światów.

Przechylić się, spojrzeć w dół...

Ujęte w cembrowinę światła rozlewisko ciemności...

Było to planetarium.

W środku światy kołysały się w pułapkach magnetycznych, lśniąc. Krążyły wokół płonącej kuli

Słońca. Odległość do najbliższych zmniejszała się, błyszczały jak szron w promieniach słonecznych,

chłodno połyskiwały w ciemnościach. Ziemia była jak szmaragd, turkusowa; Wenus mlecznobiała;

Mars świecił chłodnym pomarańczem, Merkury był jak masło, Galliamo jak bochenek świeżo

wypieczonego chleba.

Jadło i bogactwo wisiały w Fontannie Światów. Ci, którzy byli głodni i pożądliwi wychylali się

przez mosiężną barierkę i patrzyli. Oto materia, z której powstają sny.

Inni rzucali tylko pobieżne spojrzenie i przechodzili, by ujrzeć kabinę dekompresyjną Bazy

Księżycowej l, zrekonstruowaną w skali 1:1, albo posłuchać, jak przedstawiciel producentów

wyrzucał z siebie jak z rękawa fakty dotyczące budowy śluz ciśnieniowych oraz siły pomp

pneumatycznych (był to niski, rudawy mężczyzna, którego mózg musiał być wypchany statystykami).

Można też było przejechać przez Pawilon wagonikami kolejki jednotorowej, zawieszonej nad

głowami widzów, można było obejrzeć dwudziestominutowy film Świat Zewnętrzny - z przystankami

w co ciekawszych miejscach, którego osobliwością było to, że komentarz czytano na żywo, a nie

puszczano z taśmy. Także wspinano się na świeżo wzniesione ściany w butach do wspinaczki,

manewrowali kleszczami wielkich czerpaków, wykorzystywanych w pozaziemskim górnictwie.

Ci, którzy byli głodni, stali dłużej, lecz za to w jednym miejscu.

Stali dłużej i mniej się śmiali.

Należeli do potoku, który płynął, by w końcu rozlać się w basenie, połyskując...

- Zainteresowany objęciem pewnego dnia kierowniczej posady?

Chłopak odwrócił głowę, podpierając się kulami wykonał półobrót.

Spojrzał na podpułkownika, który go zaczepił. Oficer był wysoki. Opalone dłonie, brązowa

twarz, czarne oczy, mały wąsik i zagięta brązowa fajka, z której puszczał obłoczki dymu - to

najbardziej rzucało się w oczy, oprócz kędzierzawych włosów i szytego na miarę munduru.

- Dlaczego pan pyta?

- Bo już zbliżasz się do wieku, gdy czas pomyśleć o przyszłości. Kariery planuje się na dłuższą

metę, a jeśli nie pomyślało się o tym w porę, w wieku lat trzydziestu można zostać bankrutem

życiowym.

- Czytałem, że...

- Jasne, każdy w twoim wieku czytał. Ale teraz masz przed oczami żywe przykłady... i radzę ci

dobrze zapamiętać: to są jedyne rzeczywiste przykłady. Przed tobą rozciąga się granica... wielka

i trudna do przekroczenia. Nie możesz znać tego uczucia tylko z czytania jakichś książczyn.

Nad ich głowami wagonik kolejki sunął z cichym szmerem wzdłuż Pawilonu. Oficer wskazał na

niego fajką.

- Nawet jazda czymś takim nie może równać się przeżyciu, którego doświadczasz jadąc nad

skutym lodem Wielkim Kanionem - zauważył.

- w takim razie jest to niedostatek ludzi, którzy piszą książczyny - odpowiedział chłopak. -

z tego, co pan mówi, wynika, że żadne ludzkie doświadczenie nie może być opisane

i zinterpretowane... nawet jeśli pismak, który się za to bierze, jest całkiem dobry.

Oficer przyjrzał mu się bacznie.

- Synu, powtórz to raz jeszcze.

- Powiedziałem, że jeśli nawet książczyny opisują nie to, czego można by się od nich

spodziewać, to nie jest to wina materiału.

- Ile masz lat?

- Dziesięć.

- Jak na swój wiek masz całkiem ostry język. Peter wzruszył ramionami, podniósł kulę

i wskazał w kierunku Galerii.

- Dobry malarz wykonałby tę robotę pięćdziesiąt razy lepiej i osiągnąłby efekt o wiele lepszy

niż te wielkie, lśniące zdjęcia.

- To są bardzo dobre zdjęcia.

- Nikt nie mówi, że nie. Oczywiście, są doskonałe. Pewnie tez drogie. Lecz każda z tych scen,

namalowana przez dobrego realistycznego malarza, byłaby bezcenna.

45

- Jeszcze tu nie ma miejsca dla artystów. Tak to już bywa, że najpierw idą rębacze. Kultura

dopiero potem.

- w takim razie, dlaczego by nie zmienić tej kolejności i zatrudnić paru artystów? Może dzięki

nim znaleźlibyście więcej chętnych na rębaczy?

- Hm... - mruknął oficer. - Zagiąłeś mnie. Przejdziesz się ze mną? Chcesz pooglądać coś więcej?

- Pewnie. Czemu nie. “Przejść się” to może nie najlepsze formułowanie w przypadku takiego

jak ja, ale...

Podszedł do oficera. Ruszyli wzdłuż wystawy.

W butach do wspinaczki można się było jakoś wspiąć na ścianę po lewej stronie, wielkie

czerpaki sapały.

- Czy to naprawdę wykonano wzorując się na budowie kleszczy skorpiona?

- Tak - skinął głową oficer. - Nasi sprytni inżynierowie podkradli patent naturze. Tego rodzaju

spryciarzami jesteśmy najbardziej zainteresowani.

Teraz chłopak kiwnął głową.

- Mieszkałem w Cleveland. u ujścia Cuyahoga River używali podobnego urządzenia, zwanego

tam Podnośnikiem Hulana, do załadunku kryp przewożących rudę. Ten dźwig zbudowano wzorując

się na konstrukcji odnóża pasikonika. Pewien sprytny młody człowiek o typie umysłowości, który was

interesuje, leżał pewnego dnia na podwórku i zabawiał się rozkładaniem na części odnóży pasikonika.

a wtedy uderzyła go pewna myśl: “Ejże”, mruknął, ,,to można wykorzystać”. Po czym zdemontował

jeszcze kilka pasikoników i w ten sposób powstał podnośnik Hulana. Jak pan to określił, ów młody

człowiek podkradł patent naturze, która do tej pory korzystała z pomysłu dość nierozsądnie,

marnotrawiąc go w budowie stworzeń hasających po polach, niszczących uprawy tytoniu i w ogóle

bardzo szkodliwych. Kiedyś ojciec zabrał mnie nad rzekę, a wtedy mogłem się przekonać, jak działają

te maszyny: są to wielkie metalowe odnóża zakończone czerpakami, a kiedy pracują robią nieziemski

hałas, najokropniejszy, jaki zdarzyło się mi w życiu słyszeć... niczym duchy wszystkich umęczonych

pasikoników. Obawiam się, że nie jestem typem umysłowości, na jakiej wam zależy.

- Hm... wygląda mi na to, że masz rację - mruknął oficer. - Masz umysłowość innego typu.

- Jakiego?

- Sam już o tym mówiłeś: twój umysł chce rozumieć i interpretować, a kiedy wrócisz do domu,

powiesz tym, którzy zostali, co naprawdę tu się dzieje.

- Bierze mnie pan za chodzącą kronikę?

- Nie. Nie musimy cię brać za cokolwiek, a ty nie powinieneś przejmować się tym

w najmniejszym nawet stopniu. Iluż to ludzi chciało brać udział w wojnach światowych tylko dlatego,

żeby napisać powieść batalistyczną? I ile powieści w końcu powstało? Ile wśród nich było dobrych?

Zaledwie kilka, jak sobie zdajesz zapewne sprawę. Możesz planować swoją przyszłość w tym

kierunku.

- Może... Szli dalej.

- Tędy? - spytał oficer.

Chłopak kiwnął głową i ruszył za mężczyzną korytarzem prowadzącym do windy. Kiedy drzwi

się zamknęły, automat spytał, dokąd zawieść.

- Balkon - rzucił podpułkownik.

Przez moment dało się odczuć wrażenie nagłego ruchu, po czym otworzyły się drzwi. Wyszli na

wąski balkon obiegający kopułę w kształcie miski, powleczoną warstwą szkła i mżącą delikatną

poświatą.

Na dole widać było doki i część pola startowego.

- Zaraz będzie startowało kilka maszyn - odezwał się oficer. Chciałbym, żebyś się przyjrzał, jak

wznoszą się w niebo na słupach dymu i ognia.

- “Słupy dymu i ognia” - powtórzył Peter, nie kryjąc uśmiechu, - Widziałem ten slogan w wielu

broszurach reklamowych, którymi staracie się przyciągnąć ochotników. Czysta poezja, sir.

Nie otrzymał odpowiedzi. Na razie żadna ze stalowych wież ani drgnęła.

- Wiesz, to nie będzie prawdziwy lot - przerwał w końcu ciszę oficer. - Mają zaopatrzyć stacje

orbitalne w surowce i zawieść nową załogę. Wielkie statki nigdy nie lądują na Ziemi.

- Tak, wiem. Czy to prawda, że jakiś facet popełnił dziś rano samobójstwo przy jednym

z eksponatów?

- Nie - odparł oficer, unikając jego wzroku. - To był wypadek Wszedł do grawiratora zanim

platforma znalazła się na swoim miejscu i poduszka powietrzna zdołała się podnieść. Spadł w głąb

szybu.

5 - To dlaczego nie zamknęli wystawy?

46

- Ponieważ wszystkie systemy bezpieczeństwa działają prawidłowo. Także sygnały alarmowe

i balustrady ochronne są zupełnie w porządku.

- To dlaczego nazywa to pan wypadkiem?

- Dlatego, że nieboszczyk nie zostawił listu pożegnalnego ani niczego w tym rodzaju... Spójrz

tam! Właśnie zaczyna startować! - wskazał fajką w odpowiednim kierunku.

Obłok spalin otoczył podstawę jednego ze stalowych stalagmitów. w środku błysnęło światło.

Później ogień błysnął z dołu i fale dymu rozpełzły się wzdłuż pola startowego, załamały się, podniosły

się w górę.

Ale nie dotarły na wysokość statku...

... bo statek właśnie uniósł się.

Uniósł się nad powierzchnią ziemi niemal niezauważalnie, zaraz jednak można było dostrzec

ruch.

Nagle trysnąwszy z dyszy silnym płomieniem, znalazł się wysoko w górze, mierząc ku

ciemnemu niebu.

l zapłonęło na niebie ognisko, potem był silny rozbłysk, a potem już tylko gwiazda, uciekająca

z wielką prędkością w dal.

- Nic nie może się równać startowi rakiety - powiedział oficer.

- Tak - potwierdził chłopiec. - Ma pan rację.

- Chcesz pójść za nią?... Chcesz pójść za tą gwiazdą?

- Tak. Pewnego dnia zrobię to.

- Kiedy ja przygotowywałem się do lotów, wycisnęli ze mnie ostatnią kroplę potu, ale dzisiaj

chyba jeszcze podnieśli poprzeczkę.

Patrzyli, jak startują dwa następne statki.

- Kiedy po raz ostatni był pan tam - spytał chłopak, patrząc z głową zadartą do góry.

- Całkiem niedawno...- zaczął mężczyzna.

- Chyba już sobie pójdę - przerwał mu. - Muszę wypełnić kilka dokumentów szkolnych.

- Pozwól, że dam ci nasz prospekt.

- Dziękuję, mam już wszystkie.

- No dobrze. w takim razie... dobranoc, stary.

- Dobranoc. Dziękuję za pokaz.

Chłopak ruszył w stronę windy. Oficer pozostał jeszcze na balkonie, patrzył przed siebie,

patrzył w górę, ssąc fajkę, która zgasła.

Światło wirujące, walczące postacie...

Potem ciemność.

- O, stali. Ból, gdy przeszywają cię ostrza! Mam wiele ust, a wszystkie rzygają krwią.

Cisza.

A potem brawa.

ROZDZIAŁ IV

- ...JASNOŚĆ, prostota, zrozumiałość. To cała tajemnica katedry winchesterskiej - mówił

przewodnik. - Łącząc poziom podłogi ze sklepieniem kolumnami wyniosłymi jak wysokie drzewa,

osiągnięto efekt bezwzględnego opanowania przestrzeni; sklepienia są płaskie, a każde przęsło,

oddzielone przyporami, jest samo w sobie okazem pewności i stabilności. w istocie, można odnieść

wrażenie, że na tej architekturze odcisnęło się coś z ducha Wilhelma Zdobywcy. Pogarda dla

kunsztownego drobiazgu, namiętne umiłowanie innego świata, przemawiające z tej budowli,

utwierdzają nas w przekonaniu, że to właśnie miejsce byłoby stosownym tłem dla któregoś

z opowiadań Mallory'ego...

- Spójrzcie na muszelkowate kapitele - zachęcał przewodnik.

- Te prymitywne reliefy wyprzedzają w swych ujęciach to, co później stało się powszechnym

motywem...

- a pfuj! - sarknął Render, wszakże szeptem, bowiem znajdował się w kościele z grupą

zwiedzających.

- Sss... - uciszyła go Jill (Fotlock - to było jej naprawdę ostatnie nazwisko) De Ville.

Lecz Render był w równym stopniu i zachwycony, i zmęczony.

Nienawidząc hobby Jill, pomyślał sobie, że najchętniej zająłby miejsce przy jakimś orientalnym

urządzeniu, z którego padałyby na jego głowę krople wody niż przyznał się do tego, że idąc tak przez

arkady i galerie, pasaże i tunele wspinając się bez tchu na wysokie, kręte schody wież doświadczył

kilkakrotnie wzruszenia.

47

B *

Szedł zatem, rejestrując wszystko uważnie, a gdy zamykał oczy, obrazy pamięci niszczały

w płomieniach, lecz potem odbudowywał je ze zgliszcz, ćwicząc się w tej czynności tak, aby później

był w stanie powtórzyć tę operację, ofiarowując całą wizję jednej z pacjentek, która tylko wizje mogła

oglądać. Katedra winchesterska napawała go wstrętem mniejszym niż wszystko inne, co widział do tej

pory. Tak, ten obraz warto było odtworzyć.

Rejestrując wszystko kamerą umysłu Render szedł z grupą turystów, z płaszczem

przewieszonym przez ramię, czując, jak palce chciwie drżą w poszukiwaniu papierosa. Uporczywie

ignorował przewodnika, uznając, że jest to z jego strony najoględniejsza forma wyrażania ludzkiego

protestu. Idąc tak przez Winchester myślał o dwóch ostatnich sesjach z Eileen Shallot.

l znowu szedł z nią.

Tam, gdzie pantera wędruje po najwyższej krawędzi...

Szli dalej.

Tam, gdzie kozioł miota się wściekły z głodu...

Zatrzymali się, gdy grzbietem dłoni dotknęła skroni, rozstawiwszy szeroko palce, i gdy rzuciła

mu ukradkowe spojrzenie, kiedy rozwarła wargi, jakby chciała go o coś spytać.

- Rogi jelenia - wyjaśnił.

Kiwnęła głową. Samiec podszedł bliżej.

Czuła jego rogi, potarła jego nozdrza, dotknęła kopyt.

- Tak - powiedziała, a wtedy zwierzę odwróciło się i odeszło. Wówczas pantera rzuciła się nań

z tyłu i wbiła mu kły w kark.

Patrzyła, jak jeleń ubódł kota dwa razy, po czym umarł. Pantera wgryzła się w zdobycz.

Odwróciła wzrok.

Gdzie grzechotnik wyciąga swe zwiotczałe ciało ku słońcu, ułożywszy się na skale...

Patrzyła, jak zwija się i rozciąga, zwija się, i rozciąga. Później poczuła grzechotki.

Odwróciła się do Rendera.

- a to?... Po co?

- Musisz poznać coś więcej niż tylko idyllę - powiedział i wskazał w drugą stronę.

- ... Gdzie aligator o twardej, pryszczatej skórze śpi w cichej zatoczce.

Dotknęła twardej jak pancerz skóry. Zwierzę ziewnęło. Patrzyła na zęby, oglądała budowę

paszczy.

Nad głową zabrzęczały owady. Na ramieniu przysiadł jej komar i uciął ją kilka razy. Uderzyła

otwartą dłonią tam, gdzie zaswędziała ją ręka.

- Przeżyję?

Render uśmiechnął się.

- Dobrze dajesz sobie radę - kiwnął głową.

Zaklaskał. Zniknął las, pojawiły się bagna.

Stali bosymi stopami na ruchomych piaskach, zaś słońce i jego odbicie, zmarszczone przez fale,

zstąpiło ku nim z powierzchni wody i zatrzymało się wysoko nad ich głowami. Podpłynęła ku nim

ławica błyszczących ryb, a wodorosty kołysały się w takt ruchu fal tam i z powrotem muskane

prądami.

Ich włosy unosiły się na wietrze, kołysały się jak wodorosty, ubrania łopotały. Spiralne, pogięte

i poskręcane, różowe, błękitne, białe, czerwone i brunatne - przed sobą mieli ślady muszelek,

prowadzące wzdłuż koralowych ścian, kopczyków wyrzuconych przez morze kamieni i bezzębnych,

niemych i rozwartych paszczy mięczaków.

Szli przez zieleń.

Przystanęła, zaczęła czegoś szukać wśród muszelek. Kiedy wstała, trzymała w ręku dużą

skorupiastą trąbkę, jasnobłękitną, zakończoną z jednego rogu wklęsłością, niby odciskiem kciuka

giganta, biegnącą do drugiego rogu, wijącą się niczym korkociąg, cienką jak nitka spaghetti, pipetą.

- Oto i ona - powiedziała. - Autentyczna muszla Dedala.

- Muszla Dedala?

- Czyżbyś nie znał, milordzie, opowieści o tym, jak największy z rzemieślników, Dedal odszedł

na pewien czas w ukrycie i jak go szukał król Minos?

- Coś sobie przypominam...

- Król szukał go po całym świecie, ale bez rezultatu, albowiem Dedal, mocą swej sztuki, umiał

zmieniać kształty niczym Proteusz. w końcu jednak jeden z doradców królewskich uknuł plan, jak go

odnaleźć.

- w jaki sposób?

48

- Za pomocą tej muszelki, właśnie tej, którą ci dzisiaj pokazuję, milordzie.

Render wziął od niej znalezisko i obejrzał je dokładnie.

- Posłał tę muszlę do różnych miast Egei - ciągnęła dalej - i ogłosił, że człowiek, który

przewlecze przez wszystkie jej komory i korytarze nić przędzy, otrzyma wysoką nagrodę.

- Mam wrażenie, że przypominam sobie...

- Skąd ten pomysł? Minos wiedział, iż jedynym człowiekiem, który byłby w stanie dokonać tej

sztuki jest największy ze wszystkich sztukmistrzów, a ponadto Minos znał próżność Dedala...

wiedział, że Dedal podejmie się dokonać rzeczy niemożliwej, wiedział, że on właśnie spróbuje

dokonać tego, co dla innych jest nie do pomyślenia.

- Tak - rzekł Render. Włożył włókno jedwabiu w otwór na jednym końcu i patrzył, jak nić

ukazuje się w otworze na drugim końcu. - Tak, przypominam sobie. Cienka pętla założona wokół

tułowia robaka... Wprowadził go do muszli, wiedział bowiem, że robak jest przyzwyczajony do

przebywania w ciemnych labiryntach oraz że wytrzymałością daleko przewyższa niepozorne kształty.

- ... I w ten sposób przeciągnął nić przez muszlę, a gdy odbierał nagrodę, został ujęty przez

króla.

- Niechże to będzie lekcja dla wszystkich Śniących... mądrych, ale niezbyt przebiegłych.

Roześmiała się.

- Oczywiście, spryciarz Dedal zdołał później uciec od Minosa.

- Jasne.

Wspięli się po koralowych schodach.

Render wyciągnął nitkę, przyłożył muszlę do ust i dmuchnął.

Nad morzami rozległ się pojedynczy dźwięk.

Gdzie wydra żywi się rybą...

Giętki, obły kształt przepłynął obok, ścigając ławicę ryb, z których wiele zostało połkniętych.

Obserwowali te łowy, aż wreszcie wydra nasyciła się i wróciła na powierzchnię wody.

Nadal wspinali się po spiralnych schodach. Głowy ich wznosiły się nad wody, ich ramiona, ich

ręce, ich biodra, aż stanęli wyschnięci i rozgrzani, na małej plaży. Doszli do drzewa na wydmie

i ruszyli brzegiem strumienia, który wpadał do morza.

Gdzie brunatny niedźwiedź szuka korzonków i miodu, gdzie bóbr ubija błoto podobnym do

wiosła ogonem.

- Słowa - rzekła, dotknąwszy ucha.

- Tak. Zważ jednak na bobra i niedźwiedzia, i zważyła.

Pszczoły wściekle brzęczały krążąc wokół brunatnego łasucha, ogon młócił błoto, że aż nie było

widać szczurzej postaci.

- Mimo pól trzciny cukrowej, mimo żółtych kwiatów rozkwitłej bawełny, mimo zalanych wodą

ryżowych poletek - odrzekła, podrzuciwszy głowę.

- Co mówisz?

- Spójrz i ujrzyj. Zważ rośliny, ich kształty i barwy. Szli przed siebie. Szli mimo.

- Mimo palm daktylowych - powiedział Render - mimo pól kukurydzy o smukłym listowiu,

mimo pól lnu o błękitnym kwieciu. Uklękła, badała, wąchała, smakowała, dotykała. Szli wśród pól.

Pod stopami czuła czarną ziemię.

- ... Usiłuję jakby coś sobie przypomnieć - rzekła.

- Mimo ciemnej zieleni żyta - powiedział - falującego i zmieniającego barwy w powiewie

wiatru.

- Chwileczkę, Dedalu - odezwała się kobieta. - Powoli coś jakby do mnie dociera. Spełniłeś

życzenie, którego nigdy nie odważyłam się wypowiedzieć.

- Wejdźmy na górę - zaproponował. - Wejdźmy, przytrzymując się sosen karłowatych Weszli,

pozostawiając równiny daleko z tyłu.

- Skały i chłód wiatru. Wysoko - powiedziała. - Dokąd idziemy?

- Na szczyt. Na sam szczyt.

Wspinali się, a czas mijał niezauważalnie, aż stanęli na szczycie. Wtedy zaś zdało się, że na

wspinaczce minęły im godziny.

- Dystans i perspektywa - odezwał się - Spójrz na równiny i las, aż do morza.

- Wspięliśmy się na fikcyjną górę - stwierdziła kobieta. - Na szczyt, który kiedyś już zdobyłam,

nie widząc go.

Kiwnął głową. Ocean pod dziwnie błękitnym niebem znowu przykuł jej uwagę.

Minęło parę chwil. Odwróciła się, zaczęli schodzić po przeciwnym stoku, i znowu Czas

zawirował i ukształtował się według ich woli, i stanęli u stóp góry, i ruszyli przed siebie.

49

... Idąc ścieżką wydeptaną w trawie, przedzierając się przez listowie zarośli.

- Teraz wiem! - zawołała, klaszcząc w dłonie. - Teraz już wiem!

- To gdzie jesteśmy?

Zerwała źdźbło trawy, podniosła je na wysokość oczu, włożyła do ust i zaczęła żuć.

- Gdzie? - powtórzyła. - Cóż, Tam, gdzie przepiórka przemyka wśród drzew i wśród pszenicy,

rzecz jasna.

Przepiórka przemknęła przez ścieżkę, ciągnąc za sobą sznur małych.

- Zawsze zastanawiałam się, o czym to wszystko.

Szli pogrążoną w mroku ścieżką, wśród drzew i wśród pszenicy.

- ... Tyle tu wszystkiego - westchnęła. - Niczym w katalogu zmysłów Searsa i Roebucka.

Nakarm mnie czymś innym.

- Gdzie nietoperz wyfruwa w wigilię siódmego miesiąca - rzekł Render, unosząc rękę.

Schyliła głowę by uniknąć zderzenia. Ciemny kształt skrył się w gałęziach drzewa.

- Gdzie wielki robaczek świętojański skrzy się w ciemności - odparła.

... I zalśnił niczym dwudziestoczterokaratowy meteoryt i upadł na ścieżkę u jej stóp. Leżał tak

niby wyzłocony słońcem skarabeusz, a po chwili skrył się w trawie.

- Teraz przypominasz już sobie - powiedział.

- Teraz już sobie przypominam - odpowiedziała.

W wigilię siódmego miesiąca było chłodno. Na niebie blado rozbłysły gwiazdy. Gdy tak szli,

wskazywał konstelacje. Nad krawędzią świata wzeszedł księżyc. Znowu przemknął nietoperz. w dali

zahukała sowa. w trawach cykały świerszcze. Świat wypełnił równomierny blask zmierzchu.

- Zaszliśmy daleko - powiedziała.

- Jak daleko? - spytał.

- To miejsce, gdzie strumień podmywa korzenie starego drzewa i płynie ku łące.

- Tak - odparł, wyciągnął rękę i oparł się o pień gigantycznego drzewa, przed którym stanęli.

Spomiędzy jego korzeni biło źródło, zasilające strumień, który wcześniej minęli. Szmer wody brzmiał

niczym gra dzwoneczków zawieszonych na wspólnym łańcuchu. Dźwięk rozbrzmiewał echem gdzieś

w dali, jak gdyby wzbiwszy się w powietrze opadał i odpływał. Ocierał się o drzewa, uderzał w ziemię

falował i biegł ku morzu.

Brodziła w wodzie. Fale załamywały się, bieliła się piana. Krople spadały na nią, płynęły jej po

karku i po plecach, po piersiach, ramionach, nogach, powracając skąd przyszły.

- Chodź, miło w magicznym potoku - powiedziała. Ale Render potrząsnął głową. Czekał.

Wynurzyła się z wody, otrząsnęła, wyschła.

- Lód i tęcze - zauważyła.

- Tak - potwierdził Render. - Ale wiele już zapomniałem z tego, co miałoby być następne.

- Ja też. Pamiętam jednak, że chwilę później było o przedrzeżniaczu, którego zachwycające

tryle naśladują rechot, chichot, krzyk i plącz.

Render drgnął, usłyszawszy przedrzeźniacza.

- To nie jest mój przedrzeźniacz - stwierdził. Roześmiała się.

- Co za różnica? Ale przedrzeźnia jak należy. Potrząsnął głową i odwrócił się. Znowu była

u jego boku.

- Przepraszam. Powinnam była zachować więcej taktu.

- Tak.

Szedł przed siebie.

- Zapomniałem drugiej części.

- Ja też.

Zostawili strumień za sobą, daleko z tyłu.

Szli wśród kołyszących się traw, przez płaskie, bezkresne łąki. Wszystko znikło za horyzontem

- wszystko, poza samym czubkiem korony słonecznej.

Gdzie zachodzące słońce kładzie się długimi cieniami na bezkresnej, samotnej prerii...

- Coś powiedziałeś? - spytała.

- Nie. Ale już pamiętam. To miejsce, gdzie stada bawołów rozbiegają się na przestrzeni wielu

mil jak okiem sięgnąć.

Ciemne masy nadciągające z lewej strony przybierały stopniowo kształty coraz to wyraźniejsze,

tak że patrząc mogli odróżnić postać wielkiego bizona amerykańskich równin. z dala od miejsc, gdzie

urządza się rodeo, z dala od pokazów bydła i stojących za nimi pieniędzy, olbrzymie zwierzęta stały

teraz, każde w miejscu, które samo sobie wybrało, ciemne, wielkie i włochate, wszystkie razem stały,

opuściwszy ogromne łby wąchały ziemię, kołysały wielkimi zadkami, symbole Taurusa, nieugiętej

50

płodności wiosny, zlewające się w półmroku w przeszłe i minione - gdzie koliber migocze - być może.

Przemierzali rozległą równinie, a księżyc lśnił nad ich głowami. w końcu osiągnęli przeciwny

kraniec prerii, gdzie rozlewały się wielkie jeziora i gdzie płynął drugi strumyk, gdzie stawy były

i gdzie było drugie morze. Minęli puste farmy i ogrody, ruszyli ścieżką wśród wód.

- Gdzie szyja długowiecznego łabędzia zgina się i kołysze - rzekła, widząc, jak jej łabędź

w blasku księżyca mknie po lustrze wody.

- Gdzie roześmiana mewa mknie wzdłuż brzegu - odpowiedział.

- Gdzie mewa śmieje się niczym człowiek.

Noc przeciął śmiech, nie był to jednak ani śmiech mewy, ni człowieka, albowiem Render nigdy

nie słyszał, jak śmieje się mewa. Rozbrzmiewające w mrokach chichoty ukształtował z surowych

emocji, które teraz stygły w wieczornym chłodzie.

Zaraz jednak sprawił, że zrobiło się cieplej. Rozświetlił ciemności, rozcieńczył je w srebrze.

Śmiech ucichł, by w końcu zamrzeć. Białawy punkcik na niebie oddalił się w stronę oceanu - na

przemian to srebrzejąc, to ciemniejąc w mroku, na przemian srebrny i ciemny.

- Tak - westchnął. - Na razie to już dosyć.

- Ależ nie - zawołała. - Jest tego znacznie więcej. Powinienieś mieć w pamięci nieskończenie

wiele tych zestawów. Czy już naprawdę nic poza tym nie pamiętasz? Przypominam sobie coś o

przepiórkach z białymi kołnierzykami, śpiących kołem i o zwieńczonej żółtym grzebykiem czapli,

wyjadającej w nocy kraby na obrzeżu bagien, i o koniku polnym na orzechowcu nad studnią, i...

- Tak, menu jest bogate, bardzo bogate - potwierdził Render.

- Zbyt bogate, zapewne.

Szli wśród cytryn i drzewek pomarańczowych, szli pod sklepieniem jodeł, przez miejsca, gdzie

czapla odbywa łowy i gdzie świerszcz cyka na orzechu nad studnią, i gdzie przepiórki śpią kołem na

ziemi.

- Czy następnym razem nazwiesz wszystkie te zwierzęta?

- Tak.

Zawróciła ścieżką w stronę domu, otworzyła drzwi i weszła do środka. Render podążył za nią,

uśmiechnięty.

Ciemność.

Czerń - porządna i całkowita - czerń czarna jak czerń próżni absolutnej.

W domu nie było zupełnie niczego.

- O co tu chodzi? - skądś dobiegł go jej głos.

- Niedozwolony wypad za kulisy - wyjaśnił Render. - Jeszcze chwila, a kurtyna już by zapadła,

ty zaś postanowiłaś, że będzie ciąg dalszy. Ponadto tym razem powstrzymałem się od dostarczenia

dodatkowych rekwizytów.

- Nie jestem w stanie cały czas trzymać wszystkiego we własnych rękach - wyznała. -

Przepraszam. Wracajmy. Już opanowałam impuls.

- Nie. Pójdźmy dalej - powiedział Render. - Światła!

Stali na szczycie wysokiego wzgórza. Nietoperze pomykające pod jasnym rąbkiem księżyca

błyszczały metalicznie. Wieczór był chłodny. Znad stosu żelastwa dobiegały ochrypłe pokrakiwania.

Metalowe pale drzew sterczały wbite w ziemię. Trawa była z zielonego plastiku. u podnóża pagórka

przeciągał gigantyczny pas pustej autostrady.

- Gdzie my jesteśmy? - spytała.

- Miałaś przecież tę Pieśń o sobie samej - powiedział. - Upchnęłaś w niej cały ładunek

narcyzmu, który potrafiłaś wydobyć z siebie. Oto i ona. Wszystko, jak sobie wyobrażałaś, co do joty.

Ale chyba posunęłaś się nieco za daleko. Teraz już czuję, że przydałoby się tu trochę równowagi. Nie

mogę pozwolić sobie na gry podczas każdej sesji.

- Co zamierzasz?

- Może by tak Pieśń nie o mnie! - zaproponował, klaszcząc w dłonie. - Idźmy.

...Gdzie Puchar krzyczy o wodę - dobiegł ich skądciś jakiś głos. Szli dalej, pokasłując.

...Gdzie splugawiona rzeka nie ma w sobie niczego, co żyje - powiedział głos - pokryta pianą

w kolorze rdzy.

Szli brzegiem śmierdzącej rzeki, a chociaż zatykała nos i tak nie mogła nie czuć strasznego

smrodu.

...Gdzie puszcza obrócila się w śmietnisko, a ziemia jest jako Otchłań.

Szli wśród zwalonych na ziemię pniaków, depcząc po połamanych gałęziach. Suche liście

szeleściły pod stopami. Nad ich głowami twarz łypiącego z góry księżyca była pokiereszowana,

zwieszał się z czarnego sklepienia na cienkim powrozie.

51

Szli niczym giganci przez drewniany płaskowyż. Pod warstwą liści trzeszczała ziemia.

...Gdzie jałowa ziemia obraca się w pustą atrapę wyjałowionej kopalni.

Nad głowami mieli bezużyteczną i porzuconą maszynerię. Hałdy ziemi i stosy nagich skał

rozciągały się pod osłoną nocy. Wielkie jamy w ziemi wypełniały krwawe naroślą.

...Śpiewaj, Aluminiowa Muzo, która już na początku pojęłaś, że pasterzowi w muzeum należy

się miejsce, a jeśli śmierć, bardziej cię bawi, spójrz na największy cmentarz!

Znowu byli na szczycie wzgórza, spoglądali na sterty żelastwa. Pełno było tu traktorów

i buldożerów, i ekskawatorów, dźwigów, koparek i ciężarówek. Wysoko w górę wznosiły się hałdy

pogiętej blachy, zardzewiałej blachy, połamanej blachy. Ramy i płyty, sprężyny i belki leżały

porozrzucane dokoła, szpady i szufle, i świdry - wszystkie leżały pogruchotane. Było to Nietoperze

Wzgórze narzędzi, Pole Garncarskie dla maszyn.

- Co to? - spytała.

- Złomowisko - odparł. - To ta część świata, której Walt nie opiewa, bo są to rzeczy, które

przesłaniają źdźbła trawy, a nawet wyrywają ją z korzeniami.

Zapuścili się wśród martwe maszyny.

- w pewnym sensie - dodał Render - to tutaj także straszy... Ta maszyna rozgrzebała kopiec

grobowy Indianina, ta zaś ścięła najstarsze drzewo na kontynencie. Ta wykopała kanał, który przeciął

rzekę, tak że zielona dolina zamieniła się w jałową ziemię. Ta wgryzła się w ściany domów naszych

przodków, ta zaś dźwigała belki na budowę potwornych wieżowców, które zastąpiły...

- Jesteś bardzo niesprawiedliwy - powiedziała.

- Oczywiście - zgodził się Render. - Jeśli jednak chcesz trafić do małego celu, zawsze powinnaś

mierzyć do czegoś większego. Pamiętaj, zabrałem cię tam, gdzie pantera biega po gałęziach sosny

i gdzie grzechotnik rozkłada na skale sflaczałe ciało, i gdzie aligator, o skórze twardej i pryszczowatej

drzemie w zatoczce. Pamiętasz może, co odpowiedziałem, gdy spytałaś: dlaczego akurat to?

- Powiedziałeś: musisz poznać coś więcej niż tylko idyllę.

- Tak. a od kiedy tak ochotnie starasz się mnie zluzować, uznałem, że nieco więcej bólu i nieco

mniej przyjemności może wzmocnić moją pozycję. Właśnie otrzymałaś obraz wszystkiego, co nam się

nie udaje. Zebrałem to dla ciebie.

- Tak - powiedziała. - Wiem. Ale ten obraz maszynerii, którą wybrukowana jest droga do

piekła... czarny czy biały... który jest prawdziwy?

- Szary - odparł. - Chodźmy nieco dalej. Okrążyli stertę kanistrów, butelek i sprężyn łóżkowych.

Zatrzymał się przed sterczącym kawałkiem metalu. Otworzył właz.

- Spójrz co ukrywa się w brzuchu czołgu na wieki wieków.

Niesamowita poświata wypełniła ciemności łagodną zielenią, promieniującą ze skrzynki na

narzędzia, którą Render otworzył gwałtownym ruchem.

- Och...

- To święty Graal - powiedział. - Enantiadromia, moja droga. Koło, tocząc się, wraca do samego

siebie, a gdy mija swój początek, powstaje spirala. Jakże mogę tu wyrokować? Graal mógł zostać

ukryty w maszynie. Nie wiem. w miarę, jak biegnie czas, rzeczy się zmieniają. Przyjaciele stają się

wrogami, to, co złe, okazuje się być pożyteczne. Skoro jednak uraczyłaś mnie greckim mitem o

Dedalu, powstrzymam czas na tyle, by opowiedzieć ci pewną historyjkę. Poznałem ją dzięki

Rothmanowi, memu byłemu pacjentowi zajmującemu się Kabałą. Graal, symbol światła, czystości

i niebiańskiej wzniosłości... czy wiesz, jakie są jego początki?

- Graal nie ma początków.

- Ach, za to istnieje pewien przekaz, legenda znana Rothmanowi: Graal został przekazany przez

Melchizedeka, izraelskiego arcykapłana, z poleceniem by oddano go w ręce Mesjasza. Ale jak posiadł

go Melchizedek? Mówi się, że wykuł go z olbrzymiego szmaragdu, który znalazł gdzieś w leśnych

ostępach, że był to Szmaragd, który wypadł z korony Szmaela, Anioła Ciemności, gdy ten został

pobity przez Najwyższego. Oto i twój Graal, ze światła w ciemność przechodzący, z ciemności

w światło i znowu w ciemność, i znowu w... któż to zgadnie? Gdzie tu początek, gdzie koniec?

Enantiadromia, kochanie. Good-bye, Graalu.

Zamknął pokrywę i wszystko wróciło do ciemności.

Później, gdy spacerował po winchesterskiej katedrze, gdzie wszędzie płaskie sklepienia, gdzie

po prawej stronie miał (jak mówił przewodnik) posągi ściętych przez Cromwella, przypomniał sobie

tę sesję. Przypomniał sobie prawie mimowolny gest Adamowy, gdy nazywał wszystkie zwierzęta

przesuwające się przed nimi w długim korowodzie, prowadzone, rzecz jasna, przez to jedno zwierzę,

które pragnęła widzieć, wszystkie w przeraźliwych kolorach, zmąconych jego zażenowaniem. Czuł się

mile sielankowo, gdy już wkuł na pamięć dawny herbariur, a potem gdy nadał kształty kwiatom, które

52

poznał.

Tak daleko znaleźli się od miast, tak daleko od wszelkich maszyn. Gdy pokazywał jej rzeczy

proste, o małym stopniu skomplikowania, wzbudzał w niej uczucia zbyt silne, by mógł teraz

zaryzykować i rzucić ją na pastwę dzikiego phaosu. Nie - jej miasto będzie wznosił dla niej powoli.

Nagle coś się stało, wysoko nad katedrą, coś, co wywołało głuchy łoskot. Na moment ujął jej

dłoń w swoją dłoń i uśmiechnął się, gdy nań spojrzała. Wiedząc, że tylko krok dzieli ją od piękna

doskonałego, Jill gotowa była wiele przecierpieć, by je osiągnąć. Dzisiaj jednak włosy ściągnęła do

tyłu i związała wstążką, wargi i oczy miała blade Na tle gładkiej fryzury szczególnie wyróżniały się

uszy - drobniutkie, blade i jakoby nieco spiczaste.

- Spójrz na te ufryzowane kapitele - szepnął. - Te prymitywne kanelury są zapowiedzią tego, co

później miało się stać popularnym motywem.

- a pfuj!

- Sss... - zgromiła ich wzrokiem opalona kobietka, której twarz zdała się odymać i zapadać

w miarę jak ściągała i wydymała wargi.

Później, kiedy spacerkiem wracali do hotelu, odezwał się Render:

- Okay z Winchesterem?

- Okay.

- Szczęśliwa?

- Szczęśliwa.

- Dobrze. Możemy więc wyjechać jeszcze dziś po południu.

- Dobrze.

- Co do Szwajcarii...

Zatrzymała się. Zaczęła kręcić guzikiem przy jego płaszczu.

- a nie moglibyśmy tak wpaść do Francji na dzień albo dwa i pozwiedzać tych pięknych starych

zamków? Ostatecznie wystarczy tylko przeprawić się przez Kanał. Ty mógłbyś oddać się degustacji

tamtejszych win, a ja...

- Dobrze.

Spojrzała nań - lekko zaskoczona.

- Co to? Bez sprzeczki? - uśmiechnęła się. - Gdzie się podział twój duch wojowniczy?

Pozwalasz mi tak owijać się wokół małego paluszka?

Wzięła go za rękę. Szli dalej, a Render mówił:

- Wczoraj, gdy pędziliśmy po wszystkich komnatach tego starego zamku, usłyszałem czyjś

słaby jęk, a potem jakiś głos wykrzyknął: “Na miłość Boską, Montresor!” Myślę, że to był właśnie

mój duch wojowniczy, ponieważ jestem przekonany, że to był właśnie mój głos. Właśnie wyzionąłem

mojego ducha, der stets verneint

1

. Pax vobiscum. Jazda do Francji. Alors

- Drogi Rendy, ależ to tylko dzień czy dwa...

- Amen - odparł. - Choć moje niebiosa, ledwo co uczynione, zaczynają zanikać.

Tak też i uczynili. Lecz kiedy rankiem dnia trzeciego wspomniała coś o zamkach w Hiszpanii,

zauważył, iż podczas gdy psychologowie znani są z tego, że gdy wypiją, humor im się psuje, to

psychiatrzy po kieliszku nie tylko tracą humor, ale i potrafią rozbijać meble. Interpretując to jako

zawoalowaną groźbę wymierzoną w zbiór porcelany z Wedgewood, zgodziła się zadośćuczynić jego

pragnieniu jazdy na nartach.

Nareszcie wolny! - omal nie wykrzyknął Render.

Czuł w skroniach, jak wali mu serce. Ostro się pochylił. Skręt w lewo. Wiatr uderzył mu

w twarz kryształkami lodu, drapał niczym szmerglem, tarł o policzki.

Był w ruchu. Hellaho! - świat kończył się przy Weissflujoch, lecz Dorftali prowadziła w dół,

odciągała od tego portalu.

Stopy miał niby rzeki ognia, sunące po sztywnej, biorącej ostre zakręty, płaszczyźnie: nie

groziło im, że zamarzną w dół. Płynął z dala od przestrzeni świata. Z dala od dusznego niedostatku

intensywności, od dni karmionych setką najróżniejszych spraw, od zabójczego tempa zabaw

i przyjemności, niczym Hydrę ćwiartujących czas wolny. Z dala od wszystkiego.

A kiedy tak leciał w dół zjazdu, opanowała go silna potrzeba obejrzenia się przez ramię do tyłu,

jak gdyby to, co zostawił za sobą i nad sobą było straszliwym ucieleśnieniem świata, który za sobą

i nad sobą zostawił, jakby ten świat kładł się za nim niczym cień, jakby go tropił, jakby go ścigał, by

1

“Geist der stets vernemt” — “Duch, który ciągle przeczy” — tak w Fauście Johann Wolfg$ng von

Goethe określa Mefistofelesa (Przyp. tłum.)

53

dopadłszy zawlec go w ciepłej i jasno oświetlonej trumnie na niebiosa i na odpoczywanie go złożyć,

przedtem jednak jego wolę przeszyć aluminiowym dzirtem, ducha opleść girlandą prądów zmiennych.

- Nienawidzę cię - syknął zza zaciśniętych zębów, a wiatr poniósł jego słowa do tyłu. Potem zaś

się roześmiał, zawsze bowiem analizował swe uczucia jakby przedmiot odbity w lustrze, i dodał:

- Wyjdź, Orestesie, szalony, ścigany przez Furie...

Czas minął. Zbocze przeszło w równinę, zjazd się skończył, musiał zahamować.

Zapalił papierosa. Ruszył pod górę, tak by raz jeszcze mógł zjechać, teraz jednak nie z racji

terapeutycznych.

Tej nocy siedział przy kominku w wielkim szałasie, czując, jak ciepło przenika do zmęczonych

mięśni. Jill masowała mu plecy, podczas gdy on, spoglądając na płomienie, zabawiał się

w rozwiązywanie testów Rorschacha. Właśnie był przy ognistej czarze, właśnie rozpłynęła się

w ogniu, gdy w tej samej chwili we Dworze Dziewięciu Palenisk, ktoś gdzieś wypowiedział jego

nazwisko.

- Charles Render! - powiedział głos (tylko że brzmiało to raczej jak ,,Sharlz Runder”). Głowa

natychmiast zwróciła się w kierunku, skąd dobiegł głos, lecz jego oczy tańczyły zajęte zbyt wieloma

wyobrażeniami, by wyodrębnić źródło dźwięku.

- Maurice - zapytał po chwili. - Bartelmetz?

- Tak - nadbiegła odpowiedź i wtedy ujrzał znajomą siwą głowę osadzoną na ramionach jakby

bez pośrednictwa szyi, świecącą rozległą łysiną nad czerwono-niebieskim włochatym swetrem,

niemiłosiernie rozciągniętym na beczkowatych krągłościach ciała mężczyzny, który teraz ruszył w ich

kierunku, zręcznie omijając rozłożone kijki narciarskie oraz narty należące do ludzi, tak jak Jill

i Render niedbale rozciągniętych na krzesłach.

- Przybrałeś na wadze - zauważył Render. - To niezdrowe.

- Nonsens. To tylko mięśnie. Co robiłeś i co porabiasz? - zmierzył wzrokiem Jill, która

odpowiedziała mu promiennym uśmiechem.

- To jest Miss DeVille - powiedział Render.

- Jill - przytwierdziła skinieniem głowy. Skłonił się lekko, uwalniając wreszcie dłoń Rendera

z piekielnego uścisku.

- ... a to profesor Maurice Bartelmetz. z Wiednia - dokończył Render. - Ponury stronnik

wszystkiego rodzaju form dialektycznego pesymizmu i czcigodny pionier w dziedzinie

neuropartycypacji... choć patrząc nań, nigdy byś tego nie zgadła. Miałem wyjątkowe szczęście mogąc

być jego pupilem przez okrągły rok.

Bartelmetz kiwnął głową, zgodził się ze wszystkim, co zostało powiedziane, po czym

z plastikowej torebki, przyniesionej przez Rendera, wydobył flaszeczkę Schnapsa, wziął składany

kubeczek i nalał po brzegi.

- Nadal jesteś dobrym doktorem - westchnął. - Migiem zdiagnozowałeś przypadek,

zaordynowałeś właściwe lekarstwo. Na zdrowie.

- Sto lat. - Odpowiedział Render. Napełnił kieliszki.

- Trzeba by więc uczynić czas bardziej rozciągliwym i sączyć powoli.

Usiedli na podłodze. Ogień lizał płomieniami wielki komin z czerwonej cegły jakby szałas miał

spłonąć, jakby znowu miał się obrócić w gałęzie, gałązki i szczapy, jakby przyrastająca z każdym

rokiem warstwa drzewa teraz, warstwa po warstwie, miała poddać się płomieniom.

Render podrzucił do ognia.

- Ostatnią twoją książkę - rzekł Bartelmetz jak gdyby mimochodem - czytałem cztery lata temu.

Render potwierdził. Istotnie, wtedy wydał swoją ostatnią książkę.

- Czy jeszcze prowadzisz jakieś badania? Render leniwie manipulował pogrzebaczem.

- Tak - odpowiedział. - Coś w tym rodzaju.

Spojrzał na Jill, która usnęła, przytulona policzkiem do poręczy wielkiego, obitego skórą

krzesła, i krzesło, i torba z rzeczami do użycia “w razie nagłej potrzeby”, i twarz Jill - wszystko

pozostawało w drżącym, purpurowym półcieniu.

- Zająłem się czymś dość niezwykłym... podjąłem się czegoś w rodzaju szachrajstwa, o którym,

być może, kiedyś coś napiszę.

- Niezwykłym... co masz na myśli?

- Ślepa od urodzenia.

- Używasz na niej ONT & R?

- Tak. Chce zostać Śniącą.

- Verfluchter? Jesteś świadomy możliwych konsekwencji?

- Oczywiście.

54

- a słyszałeś o biednym Pierre?

- Nie.

- To dobrze, znaczy to, że szczęśliwie zdołano zatuszować tę historię. Pierre studiował filozofię

na Uniwersytecie Paryskim. Rok temu, w lecie, uznał, że musi zbadał mózg małpy, a to żeby

porównać go ze swoim własnym, jak sądzę. w każdym razie udało mu się, nielegalnie rzecz jasna,

zdobyć dostęp do ONT & R, a tym samym do mózgu naszych owłosionych kuzynów. Nie udało się

stwierdzić, jak dalece posunął się w pracach nad wystawianiem umysłu zwierzęcia w stymulatorze,

trzeba jednak przyjąć, że tego rodzaju bodźce, jako niebezpośrednio transsubiektywne między

człowiekiem a małpą... gwar uliczny und so weiter... wystraszyły stworzonko. W rezultacie Pierre do

dzisiaj rezyduje w wybitej korkiem celi, a gdy go o coś zapytać, można usłyszeć odpowiedź

wystraszonej małpy... Tak, nawet jeśli nie napisze swojej rozprawy, na pewno dostarczy materiału na

rozprawę dla kogoś innego.

Render potrząsnął głową.

- Pouczająca historyjka - odezwał się łagodnie - ale w tym, co robię, nie ma aż tyle dramatyzmu,

bym mógł rywalizować z biednym Pierrem. Znalazłem osobę niezwykle zrównoważoną... psychiatrę...

kobietę, która właśnie oddawała się zwykłym analizom. Chce zostać wtajemniczona w arkana

neuropartycypacji, powstrzymuje ją jednak trauma ślepoty. Stopniowo wprowadzam ją zatem w pełne

bogactwo doznań wzrokowych. Kiedy skończę, powinna być zupełnie przystosowana do widzenia, tak

że w czasie terapii będzie w stanie skoncentrować pełną uwagę na tym, co robi, a nie, by tak rzec, dać

się oślepić wizji. Mieliśmy już cztery sesje.

- l?...

- ... z niezłym skutkiem.

- Jesteś, tego pewny?

- Tak. Na tyle, na ile w tego rodzaju sprawach w ogóle można mówić o jakiejkolwiek pewności.

- Hm... - zasępił się Bartelmetz. - Powiedz mi, czy nie uważasz i aby, że jest to osoba obdarzona

niezwykłą siłą woli? To znaczy, czy i nie sądzisz, że zaszła tak daleko, bo zadziałały tu pewne

mechanizmy obsesyjno-kompulsywne?

- Nie.

- Czy udało się jej przejąć kontrolę nad fantazją?

- Nie!

- Kłamiesz.

Render sięgnął po papierosa. Kiedy go zapalił, uśmiechnął się.

- Sędziwy ojcze, stary mistrzu - rzekł, jak gdyby ogłaszał kapitulację. - Wiek nie osłabił twej

bystrości. Mogę wodzić za nos samego siebie, lecz ty nie dasz mi się zwieść. Tak, w rzeczy samej,

bardzo trudno utrzymać kontrolę nad tą kobietą. Sama zdolność widzenia już jej nie wystarcza. Chce

kształtować rzeczy dla siebie samej. Oczywiście, łatwo to zrozumieć... oboje dobrze to rozumiemy...

ale świadome rozumienie i emocjonalna akceptacja nigdy nie zdały się dotyczyć jednej i tej samej

rzeczy. Kilka już razy udało się jej zdobyć dominację, zaraz jednak, prawie natychmiast,

przejmowałem kontrolę. Bo, ostatecznie to ja jestem mistrzem przy klawiaturze.

- Hm - zamyślił się Bartelmetz. - Znasz może pewien tekst buddyjski, a mianowicie Katechizm

Sankaryl.

- Obawiam się, że nie.

- Wobec tego chciałbym ci go streścić. Katechizm zakłada, oczywiście nie dla celów

terapeutycznych, istnieje ego prawdziwe i fałszywe. Prawdziwe ego jest tą częścią człowieka, która

zachowuje nieśmiertelność i przejdzie do stanu nirwany, to dusza, jeśli uznasz to określenie za

stosowniejsze. Dobrze, idźmy dalej. Tymczasem fałszywe ego to zwykły umysł, pojmany w sieci

iluzji... to świadomości... twoja, moja, tych wszystkich, których kiedykolwiek zdarzyło się nam

spotkać z racji wykonywanego zawodu. Jasne? Jasne. Fałszywe ego tworzy się z czegoś, co

w Katechizmie określa się jako skandhas. Obejmują one uczucia, wrażenia, zdolności, świadomość

jako taką, a nawet fizyczną formę istnienia. Tak, wiem, wyrażam się bardzo nienaukowe. W każdym

razie nie są one tym samym, co nerwice, nie są też żadnym z kłamstw życia, jak to zwykł mawiać Mr.

Ibsen, nie są halucynacją. Nie. Choć poczynają się z fałszu. Każda z pięciu skand stanowi część

dziwactwa, zwanego przez nas tożsamością. Przez nie, przez fałszywe zewnętrzności mają do

człowieka dostęp nerwice i wszystkie inne paskudztwa, które ciągną się za nimi, a dzięki którym nie

pozostajemy bez pracy. Okay? Okay! Daję ci teraz ten wykład, ponieważ potrzeba mi terminów o

dramatycznym zabarwieniu, albowiem to, co za chwilę powiem, będzie dramatyczne. Skandy leżą

jakby na dnie jeziora. Nerwice są jak zmarszczki na powierzchni wody. “Prawdziwe ego”, o ile takie

istnieje, leży głęboko zagrzebane pod piaskiem na dnie jeziora. Tak. Zmarszczki wypełniają... jakby to

55

powiedzieć... die Zwischenwelt między obiektem a subiektem.

2

Skandy są częścią subiektu,

podstawową i jednorodną, są materią jego bytu. Tak. Zgadzasz się? .

- Nie bez zastrzeżeń.

- Dobrze. Skoro jednak już zdefiniowałem pojęcia, zechcę zrobić z nich jakiś użytek.

Zabawiając się z tą kobietą pozwalasz się mamić skandom, niezwykłym nerwicom. Ważysz się

poprawić ogólną wizję, jaką ta osoba stworzyła sobie o świecie i o sobie samej. w tym celu

posługujesz się ONT & R. Jest rzeczą równie niebezpieczną zabawiać się z psychotyczką, co z małpą.

Wszystko zda się przebiegać wyśmienicie, lecz... wystarczy tylko chwila, gdy uczynisz coś... gdy

pokażesz jej coś, albo odwołasz się do pewnego sposobu widzenia... dość, że przebijesz się przez jej

osobowość, przebijesz się przez skandy, a wtedy... uff!... będzie to niczym przebić się przez dno

jeziora. Powstanie wir, porwie cię... dokąd? Młody człowieku, młody adepcie Sztuki, nie chcę cię

mieć za pacjenta, radzę ci zatem, nie przeciągaj tego eksperymentu. ONT & R nie należy używać

w ten sposób.

Render cisnął niedopałek papierosa do ognia.

- Po pierwsze - rzekł, odliczając na palcach - wzniosłeś sobie jakby mistyczną górę nie do

zdobycia. Ja tymczasem staram się jedynie dostosować świadomość tej kobiety, tak by była w stanie

przyjąć dodatkową porcję wrażeń. Moja praca polega w znacznym stopniu na prostym przeniesieniu

doświadczeń z innych seansów. Po drugie, jej uczucia początkowo przybrały na sile dlatego, że

pierwszy etap terapii istotnie wikła nas w jej doświadczenia traumatyczne, lecz właśnie minęliśmy to

stadium. w tej chwili seanse są dla niej jedynie źródłem nowych, dotychczas nieznanych wrażeń.

Wkrótce się z tym oswoi. Po trzecie, Eileen sama jest psychiatrą... jest wykształcona w tej dziedzinie

i dogłębnie zdaje sobie sprawę co do natury procesu, w którym uczestniczymy. Po czwarte, jej

poczucie tożsamości z samą sobą oraz jej pożądania, skandy czy jakkolwiek byś tego nie nazwał są

widoczne tak dobrze, jak skała Gibraltaru. Czy zdajesz sobie sprawę, jak niezwykle musi się starać

osoba niewidoma, chcąc zdobyć wykształcenie, które zdobyła Eileen? Trzeba tu żelaznej woli,

samokontroli nie mniejszej od opanowania ascety, a także...

- Lecz jeśli coś o twardości żelaza ma pęknąć, zawładnięte w niedostrzegalnym ułamku sekundy

wirem pożądania - uśmiechnął się smutno Bartelmetz - niech cienie Freuda i Junga będą u twego boku

w dolinie ciemności.

Umilkł na chwilę.

- a po piąte - dodał z nagła, spoglądając Renderowi prosto w oczy. - a po piąte - powtórzył,

potrząsając dłonią z odgiętym kciukiem - czy ona jest ładna?

Render zapatrzył się w ogień.

- Bardzo sprytnie - westchnął Bartelmetz. - w blasku ognia nie jestem w stanie stwierdzić, czy

oblałeś się pąsem, obawiam się jednak, że tak. a to by znaczyło, że jesteś świadom niebezpieczeństwa,

na jakie się wystawiasz: sam możesz być źródłem zabójczego bodźca. Dziś wieczorem zapalę

świeczkę przed portretem Adlera i modlić się będę, by dał ci dość sił do zwycięstwa w pojedynku

z pacjentką.

Render spojrzał na Jill - nadal spała. Odgarnął jej z twarzy pukiel włosów.

- Jeśli jednak - zaczął Bartelmetz - zamierzasz kontynuować swój ekperyment i jeśli uwieńczy

go sukces, z największym zainteresowaniem będę oczekiwał twej następnej książki. Czy już ci może

mówiłem, że przebadałem kilku buddystów, a mimo to nie odkryłem “prawdziwego ego”?

Obaj się roześmiali.

Podobna do mnie, a jednak inna, ta, która trzyma smycz, pachnie strachem, szczupła, szara, nie

widząca. Rrowl, i udusi się sztywnym kołnierzykiem. w głowie ma pusto niczym w piecyku do

momentu, gdy Ona naciska guzik i robi kolację. Rozmawiają, a mimo tego nie rozumieją. Nie, nie są

podobni do mnie. Pewnego dnia zabiję jedno... dlaczego? Zakręt.

- Trzy kroki. Pod górę. Szklane drzwi. Na prawo.

Dlaczego? z przodu szyb windy. Na dole ogrody. Ładny zapach, i owszem. Trawa, wilgotna

ziemia, drzewa, czyste powietrze. Rozumiem, przecież śpiew ptaków jest nagrany. Ja o tym wiem. Ja.

- Szyb windy. Cztery kroki.

Na dół. Tak. Chcę poczuć, jak w gardle grają mi głośne dźwięki, głupio się czuję. Czysto,

gładko, dużo drzew. Boże... ona lubi siedzieć na ławce, żuć liście pachnące rześkim powietrzem. Nie

widzi ich tak, jak ja. Może teraz, coś...? Nie.

2 Die Zwischenwelt (niem.) — międzyświat (Przyp. tłum.)

56

Czy ten Niedobry Sigmund musi mi psuć przyjemność, którą mam z trawy, drzew, bycia tutaj?

Trzeba to wytrzymać. Szkoda. Najlepsze miejsce...

- Uważaj na stopnie.

Naprzód. Na prawo, na lewo, na prawo, na lewo, drzewa, trawa. Sigmund czuwa. Spacerować...

Doktor z maszyną użyczył jej oczu. Ten to się nie udusi za ciasno zapiętym kołnierzykiem. Tego to nie

czuć tchórzem.

Kopcie głębokie jamy w ziemi, kopcie, oczy. Bóg jest ślepy. Sigmund widzi. Jej oczy są teraz

pełne, boi się o zęby. Sprawi, że zobaczy i zabierze ją wysoko od nieba, żeby widziała, zabierze ją

daleko stąd. Zostaw mnie tutaj samego, zostaw Sigmunda, niech nie ma już nikogo, dla kogo mógłby

widzieć, zostaw go samego. Wykopię głęboką jamę w ziemi...

Było już po dziesiątej rano, gdy obudziła się Jill. Nie musiała obracać głowy, by wiedzieć, że

Render właśnie już sobie poszedł. Nigdy nie spał do późna. Przetarła oczy, przeciągnęła się,

przewróciła się na drugi bok i uniosła, podparłszy łokciami. Zerknęła na budzik na stoliku obok,

jednocześnie sięgając po zapalniczkę i papierosa.

Gdy zaciągnęła się dymem, dotarło do niej, że nie ma popielniczki. Na pewno Render zamknął

ją w kredensie, ponieważ nie znosił palenia w łóżku. z westchnieniem, które zakończyło się

chrząknięciem, wyślizgnęła się z łóżka i strząsnęła popiół do papierowego zawiniątka zanim sam

spadł na podłogę.

Nienawidziła porannego wstawania, ale gdy już zdobyła się na ten wysiłek, dzień mógł się

zacząć i trwać bez żadnych zgrzytów w należytym postępowaniu wydarzeń.

- Bierz go diabli.

Uśmiechnęła się. Chciała zjeść śniadanie w łóżku, teraz jednak było już za późno.

Myśląc, w co by tu się ubrać, kącikiem oka zauważyła obcą parę nart w kącie. w wiązaniu

tkwiła kartka. Wyjęła, rozłożyła.

- Dołączysz do mnie? - odczytała nabazgrane w pośpiechu pytanie.

Pokręciła głową w geście zdecydowanej odmowy. Ogarnęła ją fala smutku. Dwa razy w życiu

jeździła na nartach. Bała się tego. Czuła, że znowu powinna tego spróbować - po tym, jak Render

z takim zapamiętaniem trenował zwiedzanie francuskich zamków, była mu to winna. Nie mogła

jednak znieść myśli o tym pędzie w dół

- dwakroć prawie natychmiast wylądowała w zaspie - by nie skrzywić się, ogarnięta zawrotem

głowy, co z miejsca zgasiło jej dobre chęci.

Wzięła prysznic, ubrała się, zeszła na dół na śniadanie.

Gdy weszła do ogromnego hallu, ogień huczał w dziewięciu kominkach. Przy największym

środkowym palenisku stali czerwonoskórzy narciarze i ogrzewali dłonie. Ale nie było zbyt wielu

gości. Na wieszaku wisiało zaledwie kilka par mokrych butów, na kółkach suszyło się parę peleryn,

ociekające wodą z topniejącego śniegu narty stały na swoim miejscu przy drzwiach. Parę osób zajęło

krzesła rozstawione po kątach, czytając gazety, paląc, rozmawiając półgłosem. Nie znała żadnego

z nich. Ruszyła w stronę jadalni.

Kiedy przechodziła obok recepcji, starszy mężczyzna, który siedział za kontuarem, zawołał ją

po imieniu. Podeszła. Uśmiechnęła się.

- Listy - powiedział i odwrócił się do przegródek. - Proszę - oznajmił, wręczając jej kopertę. -

Wygląda mi na coś ważnego.

Po stemplach zauważyła, że poczta trzykrotnie usiłowała doręczyć jej przesyłkę, lecz za każdym

razem trafiała pod niewłaściwy adres.

Koperta była sporych rozmiarów, brązowa, na odwrocie adres jej adwokata.

- Dziękuję.

Podeszła do krzesła przy wielkim oknie, za którym widać było ośnieżony ogród, tor do jazdy na

wrotkach, dalej zawijającą meandrami ścieżkę, po której pięły się postacie z nartami na ramionach.

Gdy rozerwała kopertę, zmrużyła oczy. Biel śniegu oślepił.

Tak, to koniec. Do listu od adwokata była dołączona kopia postanowienia o rozwodzie. Dopiero

całkiem niedawno zdecydowała się przerwać legalne więzy, które jeszcze łączyły ją z Mr. Fotlockiem,

choć jego imię wymazała z pamięci znacznie wcześniej, bo pięć lat temu, gdy postanowili żyć

w separacji. Teraz, gdy już to miała czarno na białym, nie bardzo wiedziała, co zrobić. Ależ to będzie

cholerna niespodzianka dla Renderego! Tylko musi przemycić do niego tę wiadomość w możliwie

najbardziej niewinny sposób. Otworzyła puderniczkę i zrobiła do lusterka minę w rodzaju: “No, i cóż

ty na to?” Cóż, na to będzie dość czasu później. Choć znowu nie aż tak późno... Jej trzydzieste

urodziny, niczym gradowa chmura, krążą gdzieś w okolicach kwietnia, czyli w odległości czterech

miesięcy... Cóż... przebiegła figlarne usteczka kolorową pomadką, przypudrowała pieprzyk grubszą

57

warstewką pudru i zatrzasnęła ukryty w puderniczce wyraz twarzy w rodzaju ,,No i cóż” sądząc, że

zrobi z tego użytek później.

W jadalni ujrzała doktora Bartelmetza. Siedział przed monstrualnej wielkości kopą jajecznicy,

otoczony wianuszkiem sosjerek, przed nim piętrzyły się żółte grzanki, obok stał opróżniony do

połowy dzbanek soku pomarańczowego. Na maszynce bulgotał dzbanuszek kawy, tuż pod łokciem.

Gdy jadł, lekko pochylał się do przodu, dzierżąc widelec jak szpadę w walce z wiatrakami.

- Dzień dobry - powiedziała. Podniósł wzrok znad talerza.

- Miss DeVille... Jill... dzień dobry - kiwnięciem głowy wskazał krzesło naprzeciwko. - Proszę,

niech pani siada. Usiadła, a kiedy podszedł kelner, wskazała na zastawiony stół:

- Poproszę to samo, tylko o dziewięćdziesiąt procent mniej. Odwróciła się do Bartelmetza.

- Widział pan dzisiaj Charlesa?

- Niestety, nie - podniósł do góry wolną rękę - a bardzo bym chciał kontynuować naszą

wczorajszą dyskusję, póki umysł pani przyjaciela znajduje się jeszcze we wczesnym stadium czujności

i jest podatny na argumenty. Niestety - przełknął łyczek kawy - ten, który śpi snem sprawiedliwego

wchodzi na scenę dnia gdzieś w środku drugiego aktu.

- Gdy o mnie chodzi, zwykle pojawiam się w antrakcie i proszę kogoś, żeby mi streścił akcję -

wyjaśniła. - Dlaczego by więc nie kontynuować wczorajszej dyskusji ze mną? Zawsze jestem podatna,

a moje skandy znajdują się w dobrym stanie.

Spotkali się spojrzeniami. Bartelemetz skubnął grzanki.

- Hm... - westchnął przeciągle. - Tyle to zdołałem zgadnąć już wczoraj. Cóż... dobrze. Co pani

wie o pracy Rendera? Poprawiła się w krześle.

- Hm... Jest wysoce wyspecjalizowanym specjalistą w dziedzinie nader specjalistycznej. Trudno

byłoby mi ocenić wartość tego, co robi, wnioskując na podstawie tych paru zdań, które udało mi się od

niego usłyszeć na ten temat. Owszem, czasami chętnie bym sobie podglądała umysły pewnych ludzi

tak od środka... rzecz jasna po to, aby się przekonać, co o mnie myślą... nie sądzę jednak, bym mogła

tak wytrzymać przez dłuższy czas... zwłaszcza zaś - pogardliwie wzruszyła ramionami - zwłaszcza

gdybym musiała mieć do czynienia z umysłem człowieka, który sam nie potrafi rozwiązać swoich

problemów. Obawiam się, że albo bym mu zbyt współczuła, albo byłabym zbytnio przerażona, albo

jakoś tak... a wtedy, zgodnie z tym, co czytała... uff!... jak w magii sympatetycznej, jego problemy

stałyby się moimi problemami... Wprawdzie Charles nigdy nie miał żadnych problemów tego rodzaju

- ciągnęła - a w każdym razie nigdy mi o tym nie opowiadał, ostatnio jednak bardzo się zdziwiłam. Ta

ślepa dziewczyna i jej gadający pies to chyba za dużo jak na niego.

- Gadający pies?

- Tak, jeden z tym mutantów. Pies, który za nią widzi.

- Interesujące... Czy już kiedyś spotkałaś się z tym?

- Nigdy.

- Ach, tak - zamyślił się. - Zdarza się, że czasami terapeuta spotyka pacjenta z problemami

bardzo podobnymi do jego własnych. Wtedy seanse stają się niezwykle przejmujące... w moim

przypadku zawsze do tego dochodziło, gdy prowadziłem terapię kolegi po fachu. Może więc Charles

widzi w tej sytuacji coś, co łączy się z jego własnymi kłopotami. Nigdy nie prowadziłem jego analizy.

Nie wiem, jakimi drogami chadza jego umysł, choć przez kawał czasu był moim pupilkiem. Zawsze

był opanowany, nawet nieco powściągliwy, choć bywa i tak, że potrafi zachowywać się bardzo

autorytatywnie... Jakie sprawy w ostatnim czasie przykuwały jego uwagę?

- Peter, jego syn. w ciągu ostatnich pięciu lat pięć razy zmieniał mu szkołę.

Właśnie podano jej śniadanie. Poprawiła serwetkę na kolanach, przysunęła się z krzesłem bliżej

stołu.

- ... a ostatnio czytał historie różnych przypadków samobójstw i rozwodził się nad tym niemal

bez końca: mówił i mówił, i mówił...

- w jakim celu?

Wzruszyła ramionami. Wzięła się do jedzenia.

- O tym nigdy nie wspominał - powiedziała, spoglądając na Bartelmetza. - Może coś pisze...

Bartelemetz skończył jajecznicę i dolał kawy do filiżanki.

- Obawia się pani z powodu tej jego nowej pacjentki?

- Nie... Tak - odpowiedziała. - Obawiam się.

- Dlaczego?

- Boję się magii sympatetycznej - rzekła, rumieniąc się lekko.

- Wielu zjawiskom można przylepić tę etykietkę.

- To prawda, wielu - przyznała, po czym dodała po chwili:

58

- Jesteśmy zgodni co do troski o jego pomyślność, mamy też ten sam pogląd co do rodzaju

zagrożenia, przed którym stanął. Czy mogłabym zatem prosić pana o drobną uprzejmość?

- Proszę.

- Niech pan porozmawia z nim raz jeszcze - westchnęła. - Proszę go przekonać, by rzucił ten

przypadek. Zmiął serwetkę.

- Zamierzałem to zrobić po obiedzie, ponieważ wierzę w rytualne walory wypróżnienia. Które

wkrótce się dokona.

Drogi Obrazie Ojca.

Tak, szkoła jest znakomita, z nogą równie świetnie, kumpli mam kongenialnych. Nie, forsy mi

nie brak, odżywiam się dobrze i nie mam kłopotów z odnalezieniem się w nowej sytuacji z nowym

programem nauki. Okay?

Budynku nie będę opisywał, sam przecież widziałeś to monstrum. Powody, dla których

powstrzymam się od opisu, to są mianowicie, że wszystko skrywa w tej chwili gruba warstwa zimnego

śniegu. Brr! Mam nadzieję, że służą ci uroki zimy, bo gdy o mnie chodzi, nie mogę dzielić Twego

entuzjazmu. Zima interesuje mnie wyłącznie na obrazku, ewentualnie jako reklama na witrynach

barów z lodami.

Unieruchomiony w łóżku przez kostkę, opuszczony przez współmieszkańca - wyjechał na

weekend do domu - cieszę się na obie te okoliczności, prawdziwe to bowiem błogosławieństwo

(powiada Pangloss), w samotności tym prędzej wykorzystam możliwości przeczytania czegoś. Do

czego przystępuje bezzwłocznie.

Syn marnotrawny Peter Render poklepał zwierzę po wielkim łbie. Przyjęło tę pieszczotę ze

stoickim spokojem, zaraz jednak spojrzało na Austriaka, którego Render poprosił o ogień, z takim

wyrazem oczu jakby chciało zapytać: ,,Czy naprawdę muszę znosić tę zniewagę?” Mężczyzna, widząc

to, wybuchnął śmiechem, po czym z trzaskiem zamknął zapalniczkę z wygrawerowanym napisem -

środkowy inicjał, jak zauważył Render, był małą literą ,,v”. - Dziękuję - zwrócił się do mężczyzny,

a psa spytał: i - Jak ci na imię? - Bismark - zaszczekał.

- Przypominasz mi podobne zwierzę twojego rodzaju - rzekł, Inadal zwrócony do psa. - Na imię

ma Sigmund, jest przewodnikiem jej ociemniałej przyjaciółki. Mieszkają w Ameryce.

- Mój Bismark to łowca - powiedział młody człowiek. - Ale nie ma strachu, że coś go może

wywieść w pole, ani jeleń, ani wielkie kociska.

Pies nastawił uszy i spojrzał ma Rendera ognistymi ślepiami. Był dumny.

- Polowaliśmy w Afryce, w północnej i południowo-zachodniej części Ameryki, także

w Ameryce Środkowej. Nigdy nie stracił tropu. Nigdy nie skapitulował. Cudowny brutal, ma kły

niczym ze stali z Solingen.

- Doprawdy, szczęście panu dopisało, że ma pan takiego towarzysza łowów.

- Poluję - zaszczekał pies. - Ścigam... Niekiedy, muszę zabijać...

- Zatem nie zna pan psa imieniem Sigmund i kobiety, dla której jest przewodnikiem... Miss

Eileen Shallot? - zapytał Render. Mężczyzna potrząsnął głową.

- Nie, Bismark przybył do mnie z Massachusetts, ale ja sam nigdy nie byłem w Centrum. Nie

znam innych przewodników mutantów.

- Rozumiem. Cóż, dziękuję za ogień. Do widzenia.

- Do widzenia.

- Do widzenia.

Render spacerkiem ruszył w górę wąskiej uliczki, rąk nie wyjmował z kieszeni. Przeprosił,

wyszedł, nie mówiąc, dokąd. a nie powiedział dlatego, że sam nie wiedział, nie miał wyznaczonego

kierunku. Podjęta przez Bartelmetza druga próba przekonania go do spraw, do których nie mógł się

przekonać, omal nie zakończyła się tym, że powiedziałby coś, czego później mocno by żałował.

Łatwiej już było wyjść na spacer, niż ciągnąć tą rozmowę.

Tknięty nagłym impulsem, wszedł do małego sklepiku i kupił zegar z kukułką, który wpadł mu

w oko. Miał prawie pewność, że Bartelmetz przyjmie ten podarunek w swoistym poczuciu humoru.

Uśmiechnął się. Ruszył dalej. Ciekawe, co to za list - ten, który recepcjonista podał Jill podczas

obiadu? Że też chciało mu się specjalnie podchodzić do stolika? Na kopercie poczta trzy razy

zmieniała adres, nadawcą była firma prawnicza, która prowadzi interesy Jill. Nie, nie otworzyła

koperty, uśmiechnęła się, wręczyła suty napiwek starszemu panu, list włożyła do torebki. Powinien

łagodnie dać jej do zrozumienia, że jednak należałoby zaznajomić go z treścią tego pisma,

przynajmniej z litości, bowiem ciekawość go zżera.

Lodowe kolumny nieba nagle zdały się zadrżeć przed nim - lodowaty wiatr zwalił się z północy

podmuchem. Render skulił się, wtulił głowę w kołnierz. Ściskając pod łokciem zegar z kukułką

59

spiesznym krokiem rzucił się do odwrotu.

Tej nocy wąż, który w pysku trzyma koniuszek własnego ogona, czknął, Fenris Wilk przeprawił

się na księżyc, zegar wykrztusił ,,kuku”, by jutro nadejść niczym ostatni Manolete, potrząsając zaporą

rogu, groźnie rycząc obietnicę, że w proch stratuje rzekę osobliwości.

Później, znacznie później, gdy mknęli przez niebo do latawca podobnym krążownikiem, Render

spojrzał w dół na ciemniejącą Ziemię, wyobrażając sobie, że miasta pełne są gwiazd, spojrzał do góry,

na niebo, w którym odbijały się gwiazdy, na taśmo-ekrany śledzące ludzi, którzy udawali, że tego nie

widzą, na roznosicieli kawy, herbaty i drinków, rozsyłających swe fluidy by wybadać wnętrza ludzi,

którym potrzebne było naciśnięcie guzika, spojrzał na Jill, którą stare budowle zniewoliły, by snuła się

pod ich ścianami - ponieważ wiedział, że czuła, że powinien na nią spojrzeć

60

- poczuł, jak krzesło się domaga, by zamienił je na łóżko, co uczynił i zasnął.

61

ROZDZIAŁ V

BIURO JEJ pełne było kwiatów. Lubiła zapach egzotycznych perfum. Zdarzało się, że zapalała

laseczki kadzidła.

Lubiła moczyć się w podgrzewanych basenach, spacerować, grać - być może - za głośno, pić

sześć gatunków likieru (zwykle śmierdzących anyżkiem, niekiedy z lekką przymieszką piołunu),

lubiła to wszystko co wieczór. Dłonie jej były łagodne i pokryte drobną siateczką piegów, palce miała

długie i wąskie. Nie nosiła pierścionków.

Gdy mówiła do magnetofonu, jej palce to przysuwały się, to odskakiwały od kwietnego

wzgórka przy krześle.

- ...Pacjent uskarża się zwłaszcza na znerwicowanie, bezsenność, bóle żołądka i okresowe

depresje. Pacjent pobił rekord w hospitalizowaniu przez krótkie okresy czasu. Był leczony szpitalnie

w 1995 roku w związku z psychozą maniakalno-depresyjną, wrócił tu drugiego marca 1996 roku.

Dwudziestego września 1997 roku znalazł się w innym szpitalu. z badania, które przeprowadzono

dwunastego października 1998 roku wynika, że mamy tu do czynienia z osobnikiem o normalnym

rozwoju, dobrze odżywionym, o ciśnieniu krwi 170/100. Tego dnia pacjent uskarżał się na chroniczne

bóle w krzyżu, zauważono także zespół objawów wywołanych odstawieniem alkoholu, acz łagodne.

w badaniu nie odnotowano zmian patologicznych, poza tym, że reakcje ścięgnowe były przesadne,

choć równomierne. Symptomy te należy przypisać odstawieniu alkoholu. w dniu przyjęcia pacjent nie

był psychotyczny, nie miał zwidów ni halucynacji. Dobrze się orientował co do miejsca, czasu

i przestrzeni. Niemniej jednak stan jego zdrowia psychicznego ulegał zmianom. z czasem stał się dość

pretensjonalny, wylewny i bardziej niż tylko trochę niebezpieczny. Uznano, że potencjalnie może być

groźny dla otoczenia. Ponieważ pracował jako kucharz, przydzielono go do pomocy w kuchni.

Wówczas jego kondycja generalnie się poprawiła. w tej chwili jest bardziej odprężony i wykazuje

skłonności do współpracy. Diagnoza: reakcja maniakalno-depresyjna (zewnętrzne przyczyny stresu

nieznane). Stopień nadwątlenia zdrowia psychicznego: niewielki. w zasadzie w pełni władz

psychicznych. Zalecana dalsza terapia i hospitalizacja.

Wyłączyła magnetofon i roześmiała się. śmiech ją przeraził. Śmiech to zjawisko społeczne, ona

zaś była sama. Przewinęła taśmę, znowu włączyła magnetofon i żując rąbek chusteczki do nosa

słuchała, jak wracają do niej łagodnie wypowiadane, nie dokańczane słowa. Gdy pierwszych parę

zdań miała za sobą, przestała słuchać.

Gdy magnetofon przestał mówić, wyłączyła. Sama. Bardzo sama. Tak cholernie sama, że to

maleńkie bajoro jasności, które ukazało się jej, gdy przebiegłszy dłonią po czole spojrzała przez okno -

że wtedy to bajoro jasności nagle stało się dla niej rzeczą najważniejszą pod słońcem. Pragnęła, by

rozlało się w ocean światła. Albo inaczej: pragnęła sama stać się tak mała, by efekt był ten sam -

chciała utonąć w świetle.

Minęły trzy tygodnie, wczoraj. Wczoraj minęły trzy tygodnie.

Za długo. Powinnam była czekać. Nie! To niemożliwe. Lecz co, jeśli przyjdzie, gdy... Nie. To

niemożliwe. Jest silny i uzbrojony. Ale - ale powinniśmy poczekać do następnego miesiąca. Trzy

tygodnie... Cofnięcie się zdolności widzenia - o to tu chodzi. Czy i wspomnienia nikną? Czy tylko

slabną? (Do czego podobne jest drzewo? a chmura? - nie pamiętam!) Kolor czerwony, jak wygląda?

a zielony? Boże, to histeria! Przecież czuwam, nie mogę przestać czuwać! Tabletka - weź tabletkę.

Tabletkę!

Zaczęły jej drżeć ramiona. Nie wzięła tabletki, lecz tak mocno wgryzła się w chusteczkę, że

ostre zęby przecięły materiał.

- Strzeżcie się - zaczęła recytować osobiste błogosławieństwo - tych, którzy łakną i pragną

sprawiedliwości, albowiem my będziemy nasyceni.

- I strzeżcie się łagodnych - ciągnęła - albowiem to my skusimy się posiąść ziemię.

- I strzeżcie się...

Krótko zabrzęczał telefon. Odłożyła chusteczkę, przybrała spokojny wyraz twarzy, włączyła

magnetofon.

- Halo?

- Eilen, wróciłem. Jak się czujesz?

- Dobrze, całkiem nieźle. Jak ferie?

- Och, nie mogę się skarżyć. Dawno temu powinienem był wziąć sobie trochę wolnego.

Zasłużyłem na to. Posłuchaj... przywiozłem parę rzeczy i chciałbym ci je pokazać. Na przykład

katedrę w Winchester. Przyjdziesz do mnie w tym tygodniu? Mogę to zrobić wieczorem, gdy tylko

zechcesz.

62

Dzisiaj. Nie. Zbyt mocno tego pragnę. Jeśli mnie przejrzy, sprawa się odwlecze.

- a jakby tak jutro wieczorem? - spytała. - Albo pojutrze?

- Jutro. Spotkamy się w P & S koło siódmej, tak?

- Tak, to będzie zabawne. Ten sam stolik?

- Dlaczego by nie? Zarezerwuję.

- Dobrze. Zatem do zobaczenia.

- Cześć.

Połączenie zostało przerwane.

l nagle, przez chwilę, w jej głowie zawirowały kolory; ujrzała drzewa - dęby i sosny, topole

i sykomory - wielkie, zielone i brunatne, i w kolorze stali; ujrzała stada wełnianych obłoków

zanurzone w słoiczkach z farbami, rozlewające się barwami na pastelowym niebie; i rozpłomienione

słońce, i wyniosłą wierzbę, i jezioro, plamę głębokiego, niemal przechodzącego w fiolet błękitu

Zgniotła w dłoni podartą chusteczkę. Odrzuciła ją, byle dalej od siebie.

Nacisnęła przycisk na biurku. Muzyka wypełniła biuro: Skriabin. Potem nacisnęła drugi guzik

i puściła taśmę, którą przed chwilą nagrała. Przysłuchiwała się jednym uchem jednej, jednym uchem

drugiej.

Pierre podejrzliwie powąchał jedzenie. Woźny zostawił tacę i wyszedł na korytarz. Zamknął za

sobą drzwi. Na podłodze czekała wielka sałata. Pierre zbliżył się ostrożnie, urwał pełną garść liści,

przełknął. Bał się.

Gdybyż wreszcie przestała stal zgrzytać o stal, zgrzytać gdzieś w ciemnościach nocy... gdybyż

tylko...

Sigmund wstał, ziewnął, przeciągnął się. Zadnie łapy wlekły się za nim przez moment, zaraz

jednak skoncentrował się, otrząsnął. Wkrótce wróci do domu. Powoli kołysząc ogonem spojrzał na

zegar umieszczony na wysokości ludzkich oczu - cyfry pędziły jedna za drugą. Skontrolował

wskazania zegaru z wewnętrznym poczuciem czasu, po czym podszedł do telewizora. Wspiął się na

zadnie łapy, jedną oparł się o stół, drugą nacisnął przycisk.

Czas na prognozę pogody. Drogi na pewno są oblodzone.

“Jechałem przez narodowe cmentarzyska” - pisał Render. “Wyjałowione puszcze kamieni,

z dnia na dzień gotowe się rozpaść... Dlaczego człowiek tak gorliwie strzeże swej śmierci? Czy może

dlatego, że jest ona tyleż pomnikową, co demokratyczną metodą unieśmiertelnienia, ostateczną

afirmacją mocy bólu - niechże to będzie wreszcie powiedziane - życia i żądzy przeciągania ich

w nieskończoność? Unamuno sugerował, iż właśnie w ten sposób sprawy się mają. Jeśli tak, to

w minionym roku większa część ludzkości aktywniej poszukiwała nieśmiertelności niż kiedykolwiek

przedtem w historii...

Tchg - tchg, tchga - tchg! - Czy sądzisz, że to prawdziwi ludzie? - Skądże, są zbyt dobrzy.

Tego wieczoru lód błyszczał lśnieniem gwiazd i kryształkami sody. Render wprowadził 5-7 na

drugi poziom piwnicy, znalazł miejsce, gdzie zwykle parkował, wślizgnął się między pojazdy z boku.

Z betonu ciągnęło wilgotnym chłodem, tak przenikliwym, że wgryzał się w ciało niby szczurze

zęby. Render pomógł jej wysiąść z lewej strony. Gdy szli, poprzedzały ich chmury pary z oddechów.

- Jakby chłodem ciągnęło - zauważył.

Kiwnęła głową. Przygryzła wargi.

W windzie westchnął, zdjął szalik, zapalił papierosa.

- Chciałabym zapalić - poprosiła, czując zapach dymu. Podał jej papierosa.

Winda jechała powoli. Render oparł się o ścianę, wydmuchując kłęby dymu i skrystalizowanej

wilgoci.

- Spotkałem mutanta - przypomniał sobie. - w Szwajcarii. Wielki jak Sigmund. Ale to pies

łowczy, w dodatku Prusak. Wyszczerzył zęby w uśmiechu.

- Sigmund także lubi polować - zauważyła. - Dwa razy w roku jedziemy do North Woods i tam

go puszczam. Zdarza się, że nie ma go całymi dniami, lecz zawsze, gdy wraca, jest bardzo szczęśliwy.

Nigdy nie opowiada o tym, co robił, ale też nigdy nie jest głodny. Gdy znowu mam go przy sobie,

utwierdzam się w przekonaniu, że dla zachowania równowagi potrzeba mu trochę wolnego od

człowieka, i chyba mam rację.

Winda przystanęła, drzwi się otwarły, wyszli na korytarz. Render prowadził.

Gdy znaleźli się w biurze, stuknął w termostat. Syknęło ciepłe powietrze. Powiesił płaszcze

w gabinecie i wyciągnął wielkie jajo z jego gniazda za ścianą. Podłączył je do gniazdka, po czym

podszedł do biurka, by przebudować je w pulpit kontrolny.

- Jak sądzisz, długo to dzisiaj potrwa? - spytała, wiodąc opuszkami palców po gładkiej,

63

chłodnej, opływowej powierzchni jaja. - No, to tutaj, cała terapia. Cały proces przystosowania do

widzenia.

Zdziwiło go to pytanie.

- Nie mam absolutnie najmniejszego pojęcia. Zrobiliśmy wprawdzie dobry początek, ale przed

nami jeszcze całe mnóstwo pracy. Przypuszczam, że w zgadywanie, o ile ma mieć jakieś szansę

prawdopodobieństwa, będę się mógł pobawić za trzy miesiące.

Pokiwała zadumana głową, podeszła do biurka, czubkami palców, niczym piórami, dotknęła

przycisków.

- Ostrożnie. Tylko nie wciśnij którego.

- Bez obaw. Jak sądzisz, ile czasu upłynie, zanim sama nauczę się obsługiwać podobne

urządzenie?

- Sama nauka zabierze ci trzy miesiące. Pół roku trzeba ćwiczyć, nim zdobędzie się dość

biegłości, by używać tego sprzętu na drugiej osobie. Drugie pół roku zajmie ci praca pod ścisłą

kontrolą. Dopiero po tym okresie próby będziesz mogła zdać się na samą siebie. w sumie około roku.

- Aha - wybrała krzesło.

Tymczasem Render pobudził do życia pory roku, potem pory dnia i nocy, świeże tchnienie wsi,

wyziewy miasta, żywioły sunące przez niebo, kilkanaście tańczących na tarczach wskaźników,

których wskazania pomocne były w budowaniu światów. Rozbił zegar, odmierzający upływ czasu

i przebiegł siedem - a może więcej, a może mniej - epok życia człowieka.

- Okay - odwrócił się. - Wszystko gotowe.

Poszło gładko i szybko, z minimum sugestii z jego strony. w jednej chwili zapadła szarówka.

Potem podniosła się trupioblada mgła. Potem mgły rozdzieliły się, jak gdyby rozgonione podmuchem

wiatru, choć nie słyszał ni nie czuł podmuchu wiatru.

Stał obok wierzby, wierzba rosła nad jeziorem, ona stała na wpół ukryta wśród gałęzi, zakryta

rombami cienia. Słońce zmierzało ku zachodowi.

- Wróciliśmy - rzekła, wychodząc z cienia, z liściami we włosach. - Przez czas jakiś myślałam,

że nigdy do tego nie dojdzie, lecz teraz znowu widzę to samo, widzę i przypominam sobie.

- Dobrze - powiedział. - Obejrzyj się. I przejrzała się w wodach jeziora. - Nie zmieniłam się -

rzekła. - Nie zmieniłam się...

- Nie.

- Ale ty się zmieniłeś - dodała, spoglądając na niego. - Jesteś wyższy, jest w tobie coś, czego

przedtem nie było...

- Nie.

- Jestem w błędzie - szybko dodała. - Nie rozumiem jeszcze niczego z tego, co widzę.

- Ale ja wszystko zrozumiem.

- Oczywiście.

- I co zrobimy?

- Spójrz.

Płaską, bezbarwną rzeką szosy, którą właśnie zauważyła wśród drzew, sunął samochód.

Nadjeżdżał z najodleglejszych regionów nieba, podskakiwał na górach, spływał po zboczach

pagórków, zataczał koła wokół polan, spryskiwał je barwami swego głosu - szarością i srebrem

zsynchronizowanej mocy - a jezioro zadrżało słysząc te dźwięki, a samochód zatrzymał się

w odległości stu stóp, osłonięty krzakami. Czekał. Był to S-7.

- Chodź ze mną - powiedział podając jej rękę. - Idziemy na rajd. Szli wśród drzew, obeszli

ostatnią kępę zarośli. Dotknęła lśniącego kokonu, pogładziła jego anteny, opony, okna - a szyby, gdy je

dotknęła, stały się przezroczyste. Spojrzała przez przezroczyste tafle do wnętrza wozu, kiwnęła głową.

- To twój ślizgacz.

- Tak. Przytrzymał drzwi.

- Wejdź do środka. Wracamy do klubu. Czas już. Wspomnienia są jeszcze świeże, powinny więc

być albo przyjemne, albo obojętne.

- Niech będą przyjemne - rzekła, wsiadając do wozu.

Zamknął drzwi, obszedł samochód, po czym sam wsiadł. Spoglądała, jak nanosi zmyślone

współrzędne. Wóz ruszył naprzód. Sprawił, że za szybami płynął ciągły potok drzew. Czuł, jak

szybkość rośnie, nie zmieniał więc scenerii. Obróciła swój fotel, oglądała wnętrze wozu.

- Tak - rzekła w końcu. - Postrzegam, czym wszystko jest.

Następnie znowu zaczęła wyglądać przez okno. Patrzyła na gnające za szybami drzewa. Render

wyjrzał przez okno i spojrzał na pędzące wzory pragnień. Zaciemnił szyby.

- Dobrze - powiedziała - bardzo ci dziękuję. Nagle zrobiło się za dużo do oglądania. To

64

wszystko, przesuwające się niczym...

- Oczywiście - powiedział Render, utrzymując tempo przepływu wrażeń nad prędkością ruchu. -

Oczekiwałem tego. Stajesz się bardziej wytrzymała.

A po chwili - Odpręż się! - powiedział. - Odpręż się! - powiedział i gdzieś został wciśnięty jakiś

przycisk. a ona odprężyła się, a oni mknęli naprzód i naprzód, i przed siebie, aż w końcu wóz zaczął

zwalniać, a Render powiedział:

- a teraz zerknij przez okno, powoli i na chwilkę. Co uczyniła.

Pociągnął za wszystkie registry, sięgnął po wszystkie bodźce, które mogły wywołać wrażenie

przyjemności i odprężenia, wokół wozu zasadził miasto, szyby stały się przezroczyste, a wtedy ujrzała

zarysy drapaczy chmur i segmenty jednakowo urządzonych apartamentów, potem zaś ujrzała trzy

kafeterie, drogerię, pałac przyjęć, centrum medyczne z żółtej cegły z aluminiowym kaduceuszem

osadzonym nad łukowymi sklepieniami, teraz wyludnione z pacjentów, potem zobaczyła drugą

drogerię, stację benzynową na pięćdziesiąt pomp, a potem jeszcze więcej samochodów,

zaparkowanych lub przejeżdżających obok, i ludzi, ludzi którzy wchodzili lub wychodzili, albo

przechodzili przed budynkami, wsiadali do - i wysiadali z samochodów; i było lato, i blask letniego

popołudnia nasączył barwy miasta i kolory ubrań, które mieli na sobie ludzie sunący bulwarem, którzy

próżnowali na tarasach, którzy przechadzali się po balkonach, którzy opierali się o balustrady i o

parapety, którzy wychodzili z kiosków na rogach ulic, którzy wchodzili, przystawali, rozmawiali;

i kobietę, która wyprowadziła na spacer pudla - skręciła za rogiem - i rakiety, przecinające niebo tam i

z powrotem.

Świat rozpadł się, a Render wyłapał kawałki.

Podtrzymywał absolutną ciemność, osłaniającą każde wrażenie z wyjątkiem czucia pędu przed

siebie.

Po pewnym czasie ukazało się nikłe światełko. Nadal siedzieli w ślizgaczu, okna znów były

zaciemnione, powietrze, gdy je wdychali, stawało się niczym kojący balsam.

- Boże - westchnęła. - To świat jest tak pełen wszystkiego. Czy ja naprawdę widziałam

wszystkie te rzeczy?

- Nie zamierzałem uczynić tego dzisiejszego wieczoru, lecz skoro chciałaś... Zdało mi się, żeś

gotowa.

- Tak - odpowiedziała i okna ponownie stały się przezroczyste. Szybko odwróciła od nich

wzrok.

- Już znikło - uspokoił ją. - Chciałem tylko dać ci pobieżny wgląd.

Spojrzała. Na zewnątrz znów panoszyła się ciemność, właśnie przejeżdżali przez wysoki most.

Jechali powoli. Jechali sami - poza nimi nie było innych pojazdów. w dole, pod nimi, ciągnęły się

Niziny, tylko co pewien czas błyskał hutnik niczym mikroskopijny, ospały wulkan, wydmuchując ku

niebu deszcz pomarańczowych iskier; i były gwiazdy: odbijały się w ciągnącej ożywczym chłodem

wodzie, przepływającej pod mostem; punkciki gwiazd, niczym srebrzyste szpileczki wkłuwały się

w linię horyzontu majaczącą niejasno pod płaszczyzną nieba. Ukośne podpory mostu niezmiennie

przesuwały się jedna za drugą.

- Dokonałeś tego - powiedziała. - I bardzo ci dziękuję. a potem:

- Kim tak naprawdę jesteś? (Chciał, żeby go o to spytała).

- Jestem Render.

Roześmiał się. I dalej żeglowali przez ciemne, teraz - już - nieobecne miasto, by w końcu

przybyć do klubu i wjechać pod wielką kopułę parkingu.

Kiedy znalazła się w środku, dokonał przeglądu jej uczuć, gotów przegnać świat gdyby coś

zauważył. Ale nie odniósł wrażenia, że to konieczne.

Wyszli z samochodu, ruszyli przed siebie. Weszli do klubu, gdzie - jak postanowił - tego

wieczoru miało nie być tłoczno. Pokazano im stolik przy końcu baru, w małym, odgrodzonym od

reszty sali kącie, gdzie na wieszaku wisiała zbroja. Usiedli, zamówili to samo, co przedtem.

- Nie - powiedział, spoglądając gdzieś w bok. - To powinno stać tutaj.

Zbroja znalazła się zaraz obok stolika, a on był znowu w starym garniturze, czarnym krawacie,

a w krawacie znowu tkwiła srebrna spinka, ukształtowana na podobieństwo gałązki.

Roześmieli się.

- Nie jestem z tych, co to by chętnie ubierali się w garnitur z blachy - powiedział. - Byłoby mi

miło, gdybyś przestała myśleć o mnie w ten sposób.

- Przepraszam - uśmiechnęła się. - Sama nie wiem, jak pojawiły się u mnie podobne myśli, ani

z jakiego powodu.

- Ale ja wiem, dlatego zmieniam współrzędną, i powtórnie cię napominam. Jesteś świadoma

65

faktu, że to wszystko tutaj to tylko złudzenia. Musiałem uczynić to dla ciebie w ten sposób, abyś

odniosła płynące z tego korzyści. Jednakże dla większości moich pacjentów, gdy są poddawani temu

doświadczeniu, wszystko, co ich wtedy spotyka, zda się być realne. w ten sposób owo przeżycie

antytraumatyczne czy dana symboliczna sekwencja jeszcze bardziej zyskuje na mocy. Ty jednak

zachowałaś świadomość co do parametrów gry, i czy tego chcesz, czy nie, daje ci to możliwość

sprawowania nad nią kontroli, w inny wszakże sposób, niż dane jest to mnie. Proszę więc, bądź

ostrożna.

- Przepraszam. To naprawdę nie było celowe.

- Wiem. Oto jedzenie, któreśmy już raz jedli.

- Uff! Wygląda okropnie. Naprawdę jedliśmy to wszystko?

- Tak - roześmiał się. - Proszę bardzo: nóż, widelec, łyżka. Roastbeef, puree, groszek, masło...

- Boże! Nie czuję się o siłach.

- ... a tu sałatki, a tu sosy do sałatek. Pstrąg... mniam! Frytki, a tu butelka wina. Hm,

zobaczymy... Romanee Conti... cóż, skoro za to nie płacę... i butelka Yquem... No, no!

Pomieszczenie zafalowało.

Opróżnił stół, przegnał restaurację. Znowu znajdowali się na polanie. Przez przezroczyste

tworzywo świata spoglądał na rękę, poruszającą się wzdłuż panelu. Naciśnięto guziki. Świat ponownie

stał się substancjalny. Opustoszały stół tym razem stał nad jeziorem, nadal był wieczór, ciągle było

lato, a obrus był biały w blasku gigantycznego księżyca.

- To była głupota z mojej strony - powiedział. - Potworna głupota. Powinienem był je

wprowadzić we właściwym czasie. W obecnym stanie rzeczy bodźce doustne mogą zaniepokoić

osobę, która je widzi po raz pierwszy. Do tego stopnia zagalopowałem się m Śnieniu, że zapomniałem

o pacjentce, ślicznej pacjentce! Przepraszam.

- Ze mną już wszystko w porządku. Naprawdę. r Przywołał znad jeziora chłodny powiew.

. - a to jest księżyc - powiedział, choć jakoś niezbyt przekonująco.

Kiwnęła głową. Na czole miała malutki księżyc. Świecił jak ten nad nimi. Jej włosy i suknia

całe były ze srebra. Na stole stała butelka Romanee-Conti i dwa kieliszki. - Skąd to się wzięło? -

wzruszyła ramionami. Wylał kieliszek wina.

I - w smaku jakby płytkie. i - Nie. Proszę... Przysunęła pełną butelkę.

Gdy skosztował, uznał, że jednak miało smak - smak wyciśniętej z owocu winnej latorośli, tej,

która rośnie na Wyspach Błogosławieństw, harmonijne, silne charnu i capiteux wyciśnięte z dymów

pól płonących maków. Ledwie zdążył umoczyć usta, a już wiedział, że jego dłoń przemierza marszrutę

znaczoną regulatorami doznań zmysłowych, układając symfonię sensownych przekazów

i kontrprzekazów, która zwaliła się nań zupełnie mimo woli, tu, nad jeziorem.

- Tak - zauważył. - Ale już musimy wracać.

- Tak szybko?

Zmusił świat, żeby się skończył i tak się stało.

- Zimno tu - powiedziała, kiedy się ubierała. - Zimno i ciemno.

- Wiem. Kiedy oczyszczę maszynę, zrobię nam drinka.

- Dobrze.

Spojrzał na taśmy, potrząsnął głową. Ruszył do barku.

- Prawdę mówiąc, Romanee-Conti tutaj nie mamy - rzekł, kiedy sięgał po butelkę.

- Czyżby? Nieważne. Nie przykładam do tego znaczenia.

On też nie przykładał, w każdym razie w tej chwili. Wyczyścił więc maszynę, wypili drinka, po

czym pomógł jej założyć płaszcz, po czym wyszli.

Kiedy zjeżdżali windą na drugie piętro piwnicy, zapragnął, by świat znowu się skończył, ale się

nie skończył.

,,W tej chwili żyje w tym kraju około jeden bilion osiemdziesiąt milionów ludzi, z których

pięćset sześćdziesiąt milionów posiada prywatne samochody. Jeśli przyjąć, że na jednego człowieka

przypada po dwie piędzi ziemi, a na jeden pojazd około sto dwadzieścia, łatwo obliczyć, że podczas

gdy ludzie zajmują dwa biliony sto sześćdziesiąt milionów piędzi ziemi, to samochody zagarniają

sześćdziesiąt siedem i dwie dziesiąte biliona piędzi, czyli około trzydzieści jeden razy więcej

powierzchni niż cały rodzaj ludzki. Jeśli w tej chwili połowa ogólnej ilości pojazdów pozostaje

w ruchu i jeśli w każdym z nich znajduje się po dwoje ludzi, nasza proporcja zmienia się na

czterdzieści siedem do jednego, na korzyść samochodów.

Gdy tylko ziemia zamieni się w wybrukowaną równinę, zaś ludzie albo powrócą do mórz, skąd

się wzięli, dobrowolnie obierając życie pod powierzchnią ziemi, albo wyemigrują na inną planetę,

wtedy być może ewolucja technologiczna będzie mogła przebiegać wedle schematów, które statystyki

66

na razie zachowują do wiadomości własnej”.

Sybil K. Delphi, Professor Emeritus Adres na dzień nadania stopnia naukowego Broken Bock

State Teachers' College Shotover, Utah

Tatusiu,

Pokuśtykałem ze szkoły na postój taksówek, a stamtąd pojechałem do aeroportu na tutejszą

Wystawę Lotnictwa - Zewnętrzną, jak ją nazwano (okay, przesadziłem z tym ,,kuśtykaniem”,

w każdym razie musiałem pilnie patrzeć, jak stawiam nogi). Całość tak została pomyślana, by zwieść

na pokuszenie chłopców i zaprząc ich na pięć lat do wiadomego kieratu. Chociaż zdawałem sobie

z tego sprawę, a jednak mnie to wzięło. Chętnie bym się zaciągnął. Chętnie bym poleciał na wyprawę.

Myślisz, że gdy już będę w stosownym wieku, to mnie wezmą? To znaczy nie do pracy przy biurku,

ale w przestworza. Myślisz, że to możliwe?

Zrobię to.

Był tam też cholerny jakiś colonel (przepraszam za tę francuszczyznę), który widząc

pozostawionego samemu sobie chłopczyka, przyciskającego nos do wielkich szyb, postanowił wcisnąć

mu coś w podświadomość. Cudownie! Przepchnął mnie przez Galerię i pokazał wszystkie te kawałki

opiewające triumfy naszych dzielnych chłopców, począwszy od Bazy Księżycowej do portu na

Marsie. Musiałem też wysłuchać kazania o Wielkich Tradycjach Służby i dać się wciągnąć do sali

projekcyjnej, gdzie na celuloidowej taśmie świetnie bawili się kadeci, tocząc zapasy w stanie

nieważkości, ,,a wszystko tu, to umiejętności, tężyzna nic nie pomoże”. Z zabarwionej atramentem

wody rzeźbili też w powietrzu dziwne kształty, a na poszyciu statku zaprawiali się w sztuce walki.

Och, radości!

Mówiąc jednak zupełnie serio, przyznaję, że chętnie znalazłbym się wśród nich, gdy będą

zakładać Piątkę - Bazę Zewnętrzną. i chciałbym się tam znaleźć nie dlatego, że uległem bzdurnej

gadaninie reklam i tym podobnych idiotyzmów, lecz dlatego, że jak myślę, ktoś w miarę wrażliwy

powinien rejestrować to, co się tam będzie działo. Wiesz, taki korespondent wojenny. Jak Francis

Parkman, Mary Austin, ktoś taki. Dlatego postanowiłem, że się zaciągnę.

Kadet lotnictwa z pagonami żółtodzioba nie musi się jednak obawiać protekcji. Staliśmy na

balkonie, patrzyliśmy, jak startują statki, a on zachęcał mnie, bym poszedł, przyłożył się do nauki

i pewnego dnia, być może, uniósł się w jednej z takich maszyn. Nie spieszyłem się z informacjami, że

wskutek umysłowego niedorozwoju maturę będę miał parę lat wcześniej, niż to przepisano, i nim

można z nią zrobić coś sensownego, choćby nawet zaciągnąć się do kadetów. Patrzyłem tylko, jak

startuje statek i powiedziałem: ,,Za dziesięć lat od tej chwili będę spoglądał w dół, nie do góry”.

a wtedy on mi opowiedział, jak ciężki musiał przejść trening, tak, że już nie spytałem go, jak znosi ten

wszawy przydział, który dostał. Uprzejmy jednak i tak nie byłem, nie ma co. Ale mnie irytował, bo

wyglądem nie przypominał człowieka z krwi i kości, lecz jedną ze swych reklam. Mam nadzieję, że ja

nigdy nie będę wyglądał jak facet z reklamy.

Dziękuję za pieniądze, cieple skarpetki i kwartet skrzypcowy Mozarta, którego właśnie

słucham. Następnego lata wolałbym dostać zaproszenie na Lunę, do Europy. Może...? Możliwe...?

Ewentualnie...? Uff, a gdybym przebrnął przez ten nowy test, który mi przysłałeś...? w każdym razie

zechciej o tym pamiętać.

Twój syn Pete

- Halo, State Psych.

- Chciałabym się umówić na badanie.

- Chwileczkę. Łączę z rejestracją.

- Halo, rejestracja.

- Chciałabym się umówić na badanie.

- Chwileczkę... jakie badanie?

- Chcę się widzieć z doktor Shallot. Eileen Shallot. Możliwie jak najszybciej.

- Momencik, muszę zerknąć do harmonogramu.... Przyszły wtorek o drugiej. Odpowiada to

pani?

- Znakomicie.

- Mogę prosić o nazwisko?

- DeVille. Jill DeVille.

- Dobrze, Miss DeVille. Zatem przyszły wtorek o drugiej.

- Dziękuję.

Mężczyzna szedł poboczem autostrady. Autostradą jechały samochody. Wozy na paśmie

wysokiej prędkości migały niczym rozmazane plamy.

Ruch byl niewielki.

67

Było wpół do jedenastej rano i było zimno.

Mężczyzna postawił obszyty futrem kołnierz, ręce trzymał w kieszeniach, szedł pochylony pod

wiatr. Za ogrodzeniem droga była czysta i sucha.

Przez chmury przedzierało się poranne słońce. W burym świetle ćwierć mili z przodu

mężczyzna widział drzewo.

Nie zmienił tempa. Ale drzewa nie spuszczał z oczu. Pod butami chrzęściły kamienie.

Gdy doszedł do drzewa, zdjął kurtkę i złożył ją w kostkę.

Położył kurtkę na ziemi i wdrapał się na drzewo.

Kiedy się wdrapał na konar, występujący za ogrodzenie, mógł się przekonać, że z dała nie

zbliża się żaden pojazd. Wtedy oplótł wokół gałęzi dłonie, zawisł na moment i zeskoczył na

autostradę.

Wschodni pas autostrady szeroki był na sto jardów.

Spojrzał na pas zachodni. Też nic nie nadjeżdżało. Ruszył więc w kierunku wysepki

przedzielającej zachodnią połać autostrady od wschodniej. Wiedział, że nigdy do niej nie dojdzie. O

tej porze dnia samochody pędziły po pasie szybkiego ruchu z prędkością około stu sześćdziesięciu mil

na godzinę. Szedł dalej przed siebie.

Jakiś samochód nadjechał z tyłu. Nie odwaracal się. Jeśli szyby w oknach są zaciemnione, jak to

zwykle, pasażerowie nie zdawali sobie sprawy z tego, że przeciął im drogę. Usłyszą o tym później

i zaczną oglądać maskę, czy aby przypadkiem nie ma tam jakiego śladu tego spotkania.

Jakiś samochód nadjechał z przodu. Szyby były przezroczyste. Mignęły dwie twarze, usta

wygięte w grymasie zdziwienia, chwila, a już go nie było. Jego twarz pozostała jak była - bez wyrazu.

Nic się nie zmieniło. Jeszcze dwa samochody przemknęły obok, szyby zaciemnione. Przeszedł może

dwadzieścia jardów.

Dwadzieścia pięć...

Coś w powiewie wiatru, coś, co mógł wyczuć stopami mówiło mu, że nadchodzi. Nie spojrzał

w tamtą stronę.

i Coś, co zarejestrował kącikiem oka upewniało go w przekonaniu, że nadchodzi. Nie zmienił

kroku.

Cecil Green jechał z przezroczystymi szybami, lubił bowiem tę drogę. Jego lewa ręka sięgała jej

za bluzę, jej koszulka leżała na kolanach, a jego prawa dłoń spoczęła na dźwigni, jeden ruch, a fotele

się opuszczą. Wtem odskoczyła, z piersi wyrwał się jej głuchy jęk.

Poderwał się, spojrzał w lewo.

Zobaczył idącego mężczyznę.

Ujrzał go z profilu. Mężczyzna nie odwrócił się do niego twarzą. Widział, że człowiek nie

przyspieszył ani nie zwolnił kroku.

I potem już go nie widział.

Lekki zgrzyt - i szyba ochronna zaczęła się samoczynnie czyścić. Cecil Green podskoczył.

Przyciemnił okna.

- Jak?... - zapytał, gdy znowu miał ją w ramionach. Załkał.

- Monitor go nie zarejestrował...

- Chyba nie dotknął ogrodzenia...

- Chyba niepełna umysłu!

- Ale przecież mógł sobie wybrać łatwiejszy sposób. To mogła być twarz każdego... Moja?

Przerażony Cecil opuścił fotele.

- Cześć, brzdące. To jest zbliżenie wielkiej, nalanej, poplamionej tytoniem, uśmiechniętej

twarzy. Ten uśmiech to wasza nagroda. Tyle, gdy chodzi o dowcip. Dzisiejszego wieczoru odchodzimy

od naszego nader nieformalnego rozkładu i przystępujemy do obmyślonego zgodnie z najnowszymi

prądami, zaplanowanego do najdrobniejszego szczegółu obrazu dramatycznego.

Będziemy Przedstawiać Mit.

- Jedynie po wnikliwych badaniach psychologicznych i chorobliwej wręcz samoobserwacji

podjęliśmy próbę przedstawienia Państwu tego właśnie mitu.

- Pfuj!

- Tak, żuję tytoń. “Red Mań”, naprawdę porządna marka... darmowa prymka.

- Teraz, kiedy podskoczę i opadnę, splunąwszy na poprzeczkę, kto z was pierwszy odgadnie,

jaki to agon mityczny? Tylko nie rzucajcie się wszyscy do telefonów... Pfuj!

- Tak, panie i panowie, i wszyscy inni: jestem tytoniusz... nieśmiertelny, zgrzybiały, właśnie

zamieniający się w pasikonika... Pfuj!

- a teraz, do następnego numeru, trzeba mi będzie więcej światła.

68

- Więcej światła... Pfuj!

- Oślepiającego światła! Oszałamiającego światła!

- Bardzo dobrze... Pfuj!

- Teraz zaś, szybko w kombinezon pilota, ciemne okulary, jedwabny szalik... Gdzie mój bat?

- w porządku.

- Skaczemy, pieski, Śnieg pada, pada, a pieski są eskimoskie! Hetta! Hau, hau! w górę! w górę!

Do góry! w powietrze, stare konie! Jazda! Do góry!

- Więcej światła!

- Ruszajcie, koniki! Szybciej! Wyżej! Tata i mama czekają, na dole tęskni za mną dziewczyna!

Jazda! Nie przynoście sobie wstydu uparcie trzymając się tej wysokości! Śnieżek!

- Co to, do diabła, pędzi na mnie? Wygląda jak pioruuuun... aaa!

- Uf. To Faeton, pędzący na oślep w słonecznym rydwanie.

- Wszyscy pewnie słyszeliście powiedzenie, że tylko dobry drwal może ściąć drzewo. Dobrze.

Ten mit nosi tytuł “Apollo i Dafne”... Zabijcie te...!

Rodział zatytułowany “Nekropolis” napisał Charles Render do Brakującym ogniwem jest

człowiek - pierwszej książki od ponad czterech lat. Od powrotu z zimowych ferii poświęcał się pisaniu

w każdy wtorek i czwartek, po południu. Wtedy to zamykał się w biurze i zapisywał stronę po stronie

chaotycznym pismem.

“Istnieje wiele rodzajów śmierci, w których każdy tym się wyróżnia, że przeciwstawia się

umieraniu jako takiemu...” - pisał właśnie, gdy zabrzęczał interkom - krótko, długo, a potem znowu

krótko.

- Tak? - odezwał się, nacisnąwszy przełącznik.

- Ma pan... interesanta - między,,pan” a “interesanta” dała się słyszeć krótka przerwa na

zaczerpnięcie oddechu.

Włożył do kieszeni pojemniczek z gazem w sprayu, wstał i podszedł do drzwi.

Otworzył, wyjrzał na zewnątrz.

- Doktorze... pomocy...

Zszedł trzy stopnie na dół. Przyklęknął.

- O co chodzi?

- Proszę... ona jest chora - wyszczekał.

- Chora? Na co? Co się stało?

- Nie wiem. Niech pan idzie. Render spojrzał w ślepie.

- Co to za rodzaj choroby?

- Nie wiem - powtórzył pies. - Nie będę mówił. Ja... ja czuję, że ona jest chora.

- Jak się tu dostałeś?

- Przyjechałem. Znam współrzędne, jeździliście do klubu, obiady, przyjęcie... Zostawiłem

samochód na zewnątrz.

- Zaraz do niej zadzwonię - Render ruszył ku drzwiom.

- Niedobrze. Nie odpowie. Miał rację.

Render wrócił do gabinetu po płaszcz i zestaw medyczny. Wyjrzał przez okno. Jej samochód

stał zaparkowany na dworze, tuż przy wjeździe na przecznicę, gdzie monitor dopuszczał ręczne

sterowanie. Jeśli ktoś powziął podejrzenie, że wóz jest poza wszelką kontrolą, automatycznie

odstawiano go w ustronne miejsce. Zaraz obok przejeżdżały samochody.

Takie to proste, nawet pies może prowadzić. Lepiej zejść na dół, zanim przejedzie patrol.

Pewnie już dał znać, że się tu zatrzymał. Ale może nie. Może jeszcze parę minut.

Spojrzał na wielki zegar.

- Okay, Sig - krzyknął. - Idziemy.

Windą zjechali na dół, szybko dotarli do głównych drzwi, wypadli z budynku i pospieszyli do

wozu.

Silnik pracował na jałowym biegu.

Render otworzył drzwi od strony pasażera, Sigmund wsiadł do środka. Render wcisnął się za

nim na fotel kierowcy, lecz pies już wcisnął współrzędne i adres. Nie miał co robić.

Wygląda na to, że jestem na niewłaściwym miejscu.

Zapalił papierosa. Wóz potoczył się w kierunku tunelu. Przez chwilę sunął zewnętrznym pasem,

wyrównał szybkość, włączył się w ruch. Pies skierował samochód na pas szybkiego ruchu.

- Och - westchnął. - Och.

Render czuł się w tej chwili tak, jakby ktoś pogładził go po głowie

Gdy jednak spojrzał na psa, zobaczył obnażone kły i zdecydował się przejść do ofensywy.

69

- Kiedy zaczęła się dziwnie zachowywać?

- Kiedy wróciła z pracy. Nie jadła. Kiedy się do niej odzywałem, nie odpowiadała. Tylko siedzi.

- Czy to już kiedyś miało miejsce?

- Nie.

Jaka mogła być tego przyczyna? a może po prostu miała zły dzień. Ostatecznie... to tylko pies...

coś w tym rodzaju. Nie. On na pewno wie, co mówi. Lecz wobec tego o co tu chodził

- a wczoraj? a dzisiaj rano przed pójściem do pracy?

- Jak zawsze.

Znowu spróbował zadzwonić. Ale nikt nie odpowiadał.

- Ty, to, zrobiłeś - powiedział pies.

- To znaczy?

- Oczy. Widzenie. Ty. Maszyna. Niedobre.

- Nie - odrzekł Render. w dłoni zacisnął pojemnik z gazem oszałamiającym.

- Tak - powiedział pies. - Chcesz ją uzdrowić?...

- Oczywiście...

Sigmund znowu zapatrzył się przed siebie.

Fizycznie czuł się Render podekscytowany, psychicznie był jakiś ociężały. Szukał w sobie

przyczyny tego stanu rzeczy. Czuł się tak już od pierwszej sesji. w Eileen Shallot wyczuwał coś

niepokojącego: osobliwe połączenie żywej inteligencji i bezradności, determinacji i podatności na

zranienia, wrażliwości i zgorzknienia.

Czy w ogóle znajdą to coś, co jest w niej szczególnie przyciągające?... Nie. To tylko efekt

przeciwprzeniesienia, do diabła z nim!

- Czuć cię zakłopotaniem - powiedział pies.

- To podpisz mnie “zakłopotany Render” i przewróć stronę.

Zwolnili. Mieli przed sobą parę zakrętów, a gdy je pokonali, znowu przyspieszyli. Wreszcie

wjechali na wąski odcinek drogi prowadzącej przez rzekomo willową dzielnicę miasta. Wóz skręcił

w boczną uliczkę, przejechał jeszcze dobre pół mili, lekko zadzwonił błotnikiem i skierował się na

parking z tyłu wysokiego domu z cegły. Ów odgłos był zapewne znakiem, że w momencie gdy

zakończyło się monitorowanie jazdy, opiekę nad wozem przejął specjalny serwomechanizm, tak że

maszyna potoczyła się wzdłuż placu do przezroczystego boksu garażu, po czym się zatrzymała.

Render wyłączył zapłon.

Sigmund właśnie otworzył drzwi ze swojej strony. Render popędził przez hali, przycisnął nos

do płytki przy framudze, czekał. Po chwili drzwi rozsunęły się parę cali. Pies pchnął je zadem

i wszedł. Render wszedł za nim. Zamknął za sobą drzwi.

Mieszkanie było duże, ściany surowe, niczym nie upiększone, zestawienie barw mogło odebrać

odwagę osobie nie przygotowanej. W kącie stała wielka taśmoteka, obok monstrualna wieża. Przed

oknem szeroki stół na wygiętych nóżkach, niski tapczan przy ścianie na prawo. Obok zamknięte

drzwi. Sklepione łukowo najwyraźniej prowadziły do innych pomieszczeń. Przy oknie, wciśnięta

w odległy kąt, na obitym tapicerką krześle siedziała Eileen. Sigmund zajął miejsce obok. Render

zrobił kilka kroków w stronę okna, z papierośnicy wyjął papierosa. Otworzył zapalniczkę i trzymał ją

zapaloną dopóty, dopóki nie obróciła głowy w jego stronę.

- Papierosa?

- Charles?

- To ja.

- Tak, dziękuję. Chętnie.

Wyciągnęła rękę, wzięła papierosa, włożyła do ust.

- Dziękuję. Co cię tu sprowadza?

- Wizyta. w sąsiedztwie.

- Nie słyszałam ani pukania, ani dzwonka.

- Pewnie drzemałaś. Sig mnie wpuścił.

- Tak, chyba. Przeciągnęła się.

- Która godzina?

- Zaraz wpół do piątej.

- Aha, to już przed dwiema godzinami wróciłam do domu. Chyba byłam strasznie zmęczona.

- a jak się teraz czujesz?

- Dobrze. Kawy?

- Nie gniewaj się, jeśli nie odmówię.

- Coś na ząb?

70

- Nie, dziękuję.

- Bicardi do kawy?

- Brzmi apetycznie.

- Wobec tego przepraszam. To potrwa chwilę. Wyszła przez drzwi obok sofy. Render zauważył,

że znajduje się tam wielka automatyczna kuchnia na wysoki połysk.

- No i co? - szepnął do psa. Sigmund potrząsnął głową.

- Nie ta sama, co przedtem.

Render potrząsnął głową.

Położył zestaw medyczny na sofie, na nim płaszcz. Usiadł obok i dał płynąć myślom.

Czy aby przypadkiem nie przesoliłem wprowadzając ją tak od razu w świat obrazów? Może

cierpi na depresję wywołaną przez jakiś efekt uboczny... powiedzmy stłumienie, znerwicowanie? Czy

rozstroilem jej zespół adaptacyjny? Dlaczego tak mi się ze wszystkim spieszyło? Przecież nie było

powodów do pośpiechu. Bo tak cholernie mi się spieszy z tą książką?... a może dlatego, że ona to na

mnie wymogła?... Czyżby miała w sobie na tyle siły, świadomej lub nie? Czy też ja jestem aż tak

podatny na jej sugestie?

Zawołała go do kuchni, żeby przeniósł tacę. Postawił zastawę na stole. Usiadł naprzeciwko niej.

- Dobra kawa - sparzył usta.

- Sprytna maszyna - odpowiedziała, prowokacyjnie naśladując timbre jego głosu.

Sigmund wyciągnął się na dywaniku przed stołem, głowę opuścił między łapy, sapnął i zamknął

oczy.

- Ciekaw byłem - zaczął Render - czy po ostatniej sesji nie wystąpiły jakieś efekty wtórne...

w rodzaju wzmożonych doznań synestezyjnych, snów układających się w większe całości, halucynacji

lub...

- Tak - powiedziała bezbarwnym głosem. - Sny.

- Jakiego rodzaju?

- Takie, jak podczas ostatniej sesji: ciągle je śnię.

- Od początku do końca?

- Nie, nie ma tu specjalnego układu zdarzeń. Po prostu, jedziemy przez miasto, albo przez most,

albo siedzimy przy stole, albo idziemy do samochodu... takie przebłyski. Bardzo żywe.

- Jakiego rodzaju uczucia towarzyszą tym przebłyskom?

- Nie wiem. Wszystko jest takie płynne.

- a co czujesz teraz, kiedy przypominasz sobie o tym?

- To samo. Też wszystko jakieś takie przemieszane.

- Obawiasz się czegoś?

- Nnie... nie sądzę.

- Chcesz dać sobie na razie z tym spokój? Nie odnosisz wrażenia, że zbyt się spieszymy?

- Nie. To wcale nie tak: to jest... to jest jak z nauką pływania Gdy wreszcie nauczysz się

utrzymywać na wodzie, wtedy zaczynasz pływać i pływasz, pływasz aż do wyczerpania. a później,

kiedy tak sobie leżysz dysząc ciężko i przypominasz sobie, do czego to podobne, podczas gdy twoi

przyjaciele swobodnie unoszą się na wodzie, a ty, przemęczony, musisz leżeć... wtedy czujesz się

błogo, choć zimno ci, a w mięśniach się mrowi, a w stawach strzyka. Bo przecież w końcu tak właśnie

żyję, tak dochodzę do wszystkiego, co chcę osiągnąć. Tak właśnie czułam się po pierwszej sesji, tak

czułam się po ostatniej... Ale kłucie i strzykanie już minęło, już chwyciłam oddech. Boże, nie chcę

zatrzymać się w biegu. Czuję się dobrze!

- Czy po południu zwykle ucinasz sobie drzemkę? Dziesięć czerwonych paznokci przebiegło

wzdłuż krawędzi stołu, gdy Eileen Shallot się przeciągnęła.

- ... Zmęczona jestem. Uśmiechnęła się, tłumiąc ziewnięcie.

- Połowa personelu ma wolne albo na chorobowym. Przez cały tydzień pracowałam jak

w kieracie. Gdy dzisiaj wyszłam z instytutu, omal nie podpierałam się nosem. Ale teraz, kiedy już

odpoczęłam, czuję się dobrze.

Ujęła filiżankę kawy w obie dłonie, pociągnęła dużego łyka.

- Aha - mruknął. - Dobrze. Trochę się o ciebie niepokoiłem Cieszę się, że bezpodstawnie.

- Niepokoiłeś? Czytałeś notatkę doktora Riscomba o moich analizach... i o próbie z ONT & R...

i ciągle myślisz, że jestem kobietą z rodzaju tych, o które wystarczy się niepokoić? Dobre sobie!

Cierpię na postępującą nerwicę spowodowaną wątpliwościami co do uznania mej

pełnowartościowości jako istoty ludzkiej. Na tym skupia się cała ma energia, ukierunkowując

wszystkie wysiłki ku kolejnym sukcesom. Znacznie to podnosi moje poczucie tożsamości z samą

sobą...

71

- z pamięci zrobiłaś sobie piekło - wtrącił. - To prawie dosłowny cytat.

- Oczywiście.

- Sigmund też się o ciebie niepokoił.

- Sig? a w jaki sposób?

Pies drgnął niespokojnie, otworzył jedno oko.

- Tak - zahuczał basem, spoglądając na Rendera. - Powinienem wracać do domu.

- Znowu prowadziłeś?

- Tak.

- Mimo, że ci zabroniłam?

- Tak.

- Dlaczego?

- Bo się niepokoiłem. Nie odpowiedziałaś mi, gdy cię zapytałem.

- Bo byłam bardzo zmęczona. a jeśli znowu weźmiesz samochód, to ja już tak ustawię automat

przy drzwiach, że nie będziesz mógł wchodzić i wychodzić jak dusza zapragnie.

- Przepraszam.

- Nic mi nie jest.

- Rozumiem.

- To ma się nigdy nie powtórzyć.

- Przepraszam.

Nie spuszczał Rendera z oczu, które były jak skupiające blask ognia soczewki. Render wbił

wzrok w ścianę.

- Nie będź tak surowa wobec tego biedaka - mruknął. - Przecież myślał, że jesteś chora

i pojechał po lekarza. a gdyby miał rację? Byłabyś mu winna wdzięczność, nie burę.

Sigmund spojrzał mu prosto w oczy - jego spojrzenie nie ugłaskane pojednawczymi wysiłkami

Rendera, nadal było twarde. a potem zamknął oczy.

- Gdy postępuje niewłaściwie, trzeba mu o tym powiedzieć.

- No, myślę - powiedział, popijając kawę. - W każdym razie nic złego nikomu się nie stało.

A skoro już tu jestem, porozmawiajmy na tematy zawodowe. Właśnie coś piszę i chętnie poznałbym

twoją opinię.

- Wspaniale. a znajdziesz dla mnie jeszcze miejsce w przypisie?

- Nawet w dwóch lub trzech. Jak sądzisz, czy motywacje powodujące samobójcami są różne,

w zależności od kultury?

- Po gruntownym namyśle stwierdzam, że nie - powiedziała. - Frustracje mogą prowadzić do

depresji lub stanów niepoczytalności. Jeśli się spiętrzą, mogą generować pragnienie samozagłady.

Pytałeś mnie o motywacje... sądzę, że to samo ich dotyczy. w moim odczuciu są niezależne od czasu

i kultury, stanowią bowiem różne aspekty jednej ludzkiej doli. Nie przypuszczam, aby mogły się

zmienić bez poddania przemianom zasadniczej natury człowieka.

- w porządku. Załatwione. a wobec tego zapytajmy, czym jest ten kamyczek, który pociąga za

sobą lawinę? Bo jeśli nawet człowiek jest stały, to środowisko, w którym żyje, podlega nieustannym

przemianom. Jeśli znajduje się w sytuacji życiowej, którą charakteryzuje nadmierne poczucie

komfortu, jak sądzisz: czy będzie to czynnik w mniejszym czy większym stopniu depresyjny... lub

wywołujący stany niepoczytalności... niż gdyby przenieść takiego osobnika w środowisko mniej

sprzyjające, nie zabiegające do tego stopnia o jego dobre samopoczucie?

- Hm... Zorientowana co do przypadku rzekłabym, że to zależy od samego człowieka.

Rozumiem jednak, do czego zmierzasz: czy tłum posiada predyspozycje do wyskoczenia przez okno,

i to na znak jakim będzie zdjęcie kapelusza... przez okno, które otwiera się nawet przed tobą,

ponieważ ty postawiłeś pytanie... szczególny przypadek buntu tłumów... znudzonych tłumów. Nie

wiem. Nie mam pojęcia. Mam nadzieję, że problem jest źle postawiony.

- Ja także żywię tę nadzieję, lecz stawiając to pytanie miałem na myśli także samobójstwa

symboliczne... funkcjonalne zaburzenia psychiczne, wywołane rzekomo zupełnie błahymi

drobnostkami...

- Aha, mówiłeś o tym na wykładzie miesiąc temu: autopsychomimeza. Mam tę taśmę. Zgrabnie

ci się to powiedziało, ale nie mogę się z tym zgodzić.

- Ani ja... w tej chwili. Napisałem cały ten akapit na nowo: “Thanatos w krainie tępego

bęcwała”... tak go zatytułowałem. w istocie jest to instynkt śmierci, przemieszczający się bliżej

powierzchni.

- Jeśli dam ci skalpel i trupa, spreparujesz mi ten instynkt tak, żebym go mogła dotknąć?

- Nie mógłbym tego zrobić - głos zadrżał mu od tłumionego śmiechu - bowiem cały instynkt

72

śmierci zużyłby się na trupa. Wystarczy jednak, byś mi wyszukała ochotnika, a on już dowiedzie, że

mam rację. Dobrowolnie.

- Nieodparta jest ta twoja logika. - Uśmiechnęła się. - Przynieś nam jeszcze kawy, okay?

Render poszedł do kuchni, wypłukał filiżanki, nalał kawy, wypił szklankę zimnej wody i wrócił

do pokoju. Eileen nie ruszyła się z miejsca. Ani Sigmund.

- Co robisz, gdy akurat nie zajmujesz się śnieniem?

- To samo, co wszyscy: jem, piję, śpię, rozmawiam, odwiedzam przyjaciół i nieprzyjaciół,

zwiedzam, czytam...

- Czy jesteś człowiekiem skłonnym wybaczać?

- Bywam. a dlaczego pytasz?

- Bo chcę cię prosić o wybaczenie. Pokłóciłam się dzisiaj z kobietą o nazwisku DeVille.

- O co?

- O ciebie. Stawiała mi zarzuty tak ciężkie, że już chyba byłoby lepiej, gdybym nie wyszła

z łona matki. Ożenisz się z nią?

- Nie. Małżeństwo jest jak alchemia. Kiedyś służyło czemuś bardzo ważnemu, trudno byłoby

jednak powiedzieć, że ta sytuacja utrzymała się do dnia dzisiejszego.

- Dobrze.

- Co jej powiedziałaś?

- Dałam jej skierowanie do kliniki, na którym było napisane: “Diagnoza: kurwa. Leczenie:

farmakoterapia i uszczelnienie zwieracza”.

- O! - wymknęło się z ust Renderowi, najwyraźniej zainteresowanemu.

- Podarła kartkę i rzuciła mi w twarz kawałki.

- Ciekawe, dlaczego?

Wzruszyła ramionami, uśmiechnęła się, przeciągnęła palcem po obrusie.

- “Ojcowie i starcy, zastanawiam się, co to jest piekło”.

- ,,i przypuszczam, że jest to cierpienie, polegające na niezdolności do kochania” - dokończyła.

- Czy Dostojewski miał rację?

- Wątpię. Gdy o mnie chodzi, przepisałbym mu terapię grupową. To byłoby dla niego

prawdziwe piekło... ci wszyscy ludzie, zachowujący się jak bohaterowie jego powieści i na dodatek

znajdujący w tym przyjemność. Render odstawił filiżankę, odsunął krzesło od stołu.

- Wychodzisz?

- Powinienem.

- Nie przyciągnę cię jedzeniem?

- Nie. Wstał.

- Okay, tylko założę płaszcz.

- Sam mogę wrócić. Odeślę samochód.

- Nie! Sama myśl o pustych samochodach krążących po mieście napełnia mnie przerażeniem.

Wydawałoby mi się, że i mój wóz będzie tak straszyć po drogach przez najbliższe dwa i pół tygodnia.

- Poza tym - dodała, przechodząc przez próg - obiecałeś mi katedrę winchesterską.

- Chcesz tego dzisiaj?

- Jeśli dasz się namówić...

Gdy Render stał, zastanawiając się, co zrobi, Sigmund dźwignął się z podłogi, stanął tuż przed

nim i spojrzał mu prosto w oczy. Otworzył pysk i zamknął, otworzył i zamknął - powtórzył to kilka

razy, lecz nie wydobył z siebie żadnego dźwięku. Potem odwrócił się i wyszedł.

- Nie! - dobiegł go głos Eileen. - Zostaniesz tutaj dopóki nie wrócę.

Render wziął z sofy płaszcz, założył go, zestaw medyczny upchnął gdzieś w kieszeni.

Kiedy szli przez hall w stronę windy, Renderowi zdawało się, że słyszy dalekie i stłumione

grubymi murami wycie.

W tym miejscu, jedynym spośród wszystkich, Render wiedział, że jest panem wszystkiego.

W tych obcych światach czuł się jak u siebie, w tych światach bez czasu, gdzie kwiaty spółkują

a gwiazdy toczą walki na niebie, by w końcu spaść, rozpaść się na kawałki i pociąć kielichy, uderzyć

w morza i odsłonić wiodące w dół schody i ramiona wyłaniające się z grot, kołyszące pochodniami,

których płomień jak rozpływające się w powietrzu twarze - nocny koszmar w środku zimy, lato

schodzi na zebry, Render wiedział - albowiem odwiedzał te światy z powodów zawodowych przez

większą część minionej dekady. Kiwnięciem palca mógł więzić magów, prowadzić ich na procesy o

zdradę królestwa - o, tak, i mógł ich zabijać, mógł ustanawiać ich spadkobierców.

Szczęśliwie, ta podróż była tylko wizytą grzecznościową.

Szedł przez polanę i szukał jej.

73

Czuł, jak wokół budzi się jej obecność.

Przecisnął się przez gałęzie, stanął nad jeziorem. Zimne, błękitne, bezdenne było jezioro,

i odbijało w swych wodach smukłą wierzbę, która się stała miejscem jej objawienia.

- Eileen!

Wierzba zakołysała gałązkami w jego stronę, zakołysała w stronę przeciwną.

- Eileen! Przybywaj!

Opadły liście, upadły na powierzchnię wód, rozbiły zwierciadlaną gładkość, rozmyły obraz.

- Eileen?

W jednej chwili wszystkie liście pożółkły, wszystkie upadły do wody. Drzewo kołysało się

i traciło liście. Dziwny dźwięk dał się słyszeć w ciemniejącym niebie, niczym buczenie kabli

wysokiego napięcia w chłodny dzień.

Nagle przez niebo zaczął wędrować podwójny rząd księżyców.

Render wybrał sobie jeden, zerwał z nieba i ścisnął. Gdy to uczynił z jednym, inne zniknęły i na

świecie zrobiło się jaśniej. Przepełniające powietrze buczenie ustało.

Okrążył jezioro by odetchnąć nieco od akcji brakowania i przeciwdziałania jej. Ruszył wśród

sosen tam, gdzie, jak chciał, miała ukazać się katedra. Na drzewach śpiewały ptaki. Wiatr muskał go

łagodnie. Jej obecność czuł całkiem wyraźnie.

- Tutaj, Eileen. Tutaj!

Zatem szła obok niego, w zielonym jedwabiu, włosy jak z brązu, oczy niczym z płynnego

szmaragdu. Na czole błyszczał jej szmaragd. Szła w zielonych pantofelkach, stąpała po sosnowych

igłach i spytała:

- a co się stało?

- Jesteś zaniepokojona.

- Dlaczego?

- Może z powodu katedry. Jesteś wiedźmą? - uśmiechnął się.

- Tak, ale dzisiaj mam wolne.

Roześmiał się, wziął ją pod rękę i obeszli wysepkę liści, a na porośniętym trawą pagórku

dźwigała się w górę katedra, wzbijając się ponad ich dwoje i ponad drzewa, wspinając się w powietrzu

południa, wydychając dźwięki organowych piszczałek, odbijając zabłąkany promień słońca

w witrażach.

- Mocno trzymaj się świata - powiedział. - Bo wchodzi wycieczka.

Ruszyli w stronę wejścia i weszli.

- ...Dzięki kolumnom, łączącym podłogę ze sklepieniem niczym wyniosłe drzewa, osiągnięto

efekt bezwzględnego opanowania przestrzeni - powiedział. – Wziął to z przewodnika. Północny

transept.

- Greensleeves - powiedziała. - Organy grają Greensleeves.

- Tak. Ale nie możesz mnie za to winić. Spójrz na te fryzy na kapitelach...

- Chcę podejść bliżej do chóru.

- Dobrze. Tędy, proszę.

Render czuł, że coś tu było nie tak. Ale nie był w stanie powiedzieć, co.

Wszystko zachowywało trwałość...

A wtedy coś nagle się stało, wysoko nad katedrą, coś, co wywołało dziwny odgłos. Render

uśmiechnął się. Tak, teraz już sobie przypominał. To było jak klaśnięcie językiem. Przez chwilę Eileen

myliła się mu z Jill... tak, to właśnie to.

Cóż, wobec tego...

Ołtarz był niby eksplozja bieli. Nigdy przedtem nie widział czegoś podobnego, nigdzie. Wokół

ściany były ciemne, ciągnęło chłodem. w kątach i w wysokich wnękach pełgały świece. Organy pod

czyimiś niewidzialnymi palcami wstrząsały grzmiącymi akordami.

Render wiedział, że coś jest nie tak.

Odwrócił się do Eileen Shallot, której kapelusz był jak zielona szyszka wyrastająca

w ciemności, ciągnąca za sobą zielone wstęgi woalu. Jej szyja była w cieniu, lecz...

- Ten naszyjnik... skąd?

- Nie wiem. Uśmiechnęła się.

Trzymała w dłoniach puchar, którego wnętrze mżyło czerwonawym światłem. Odbijało się od

jej szmaragdu. Blask obmył je niczym tchnienie chłodnego powietrza.

- Napijesz się?

- Stój w miejscu! - polecił.

Chciał zmusić mury, by się zapadły. Pływały w cieniu.

74

- Stój w miejscu! - powtórzył natarczywym tonem. - Niczego nie rób. Nawet nie staraj się

myśleć.

- ...Ściany, zapadnijcie się! - krzyknął, i jak za uderzeniem wiatru ściany wymiotło we

wszystkie strony, dach poszybował nad wierzchołkiem świata, a oni stali wśród ruin oświetleni

jednym jedynym stoczkiem. Noc była ciemna, że oko wykol.

- Dlaczego to uczyniłeś? - spytała, ciągle trzymając puchar wyciągnięty w jego stronę.

- Nie myśl. Nie myśl o niczym - powiedział. - Odpręż się. Jesteś bardzo zmęczona. Gdy

płomień tej świecy zadrga i zgaśnie, zgaśnie też twa świadomość. z trudem zachowujesz przytomność

umysłu. Ledwo trzymasz się na nogach. Oczy ci się zamykają. Bo i tak przecież nie ma tu czego

oglądać.

Chciał zmusić świecę, by zgasła, ale świeca nadal się paliła.

- Nie jestem zmęczona. Proszę, wypij.

Usłyszał, jak w nocnych ciemnościach dudnią dźwięki organów. Dziwny dźwięk, nie od razu go

rozpoznał.

- Potrzebuję twojej współpracy.

- Dobrze już, dobrze.

- Spójrz! Księżyc! Wskazał palcem.

Zadarła głowę, a księżyc wyszedł zza atramentowe ciemnej chmury.

- I drugi, i trzeci...

Księżyce, niczym nawlekane perły, wynurzały się i wędrowały w ciemności.

- Ostatni będzie czerwony, i był.

Wyciągnął rękę z wystawionym palcem wskazującym, przesunął ramię wzdłuż pola widzenia,

a potem usiłował dotknąć księżyca. Zabolało. Księżyc parzył. Nie mógł ruszyć go z miejsca.

- Obudź się! - krzyknął.

Czerwony księżyc zniknął, a razem z nim wszystkie białe.

- Proszę, wypij.

Wyrwał puchar z jej dłoni i odwrócił się. Kiedy znowu na nią spojrzał, trzymała w ręku puchar.

- Wypijesz?

Odwrócił się i uciekł w noc.

Było to jak bieg w sięgającym bioder śniegu. To było nie w porządku. Biegnąc, powiększył

swój błąd - sam tracił siły, ona zyskiwała na mocy. Bieg wysysał jego energię, wysuszał go.

Stał w środku ciemności.

- Świat kręci się wokół mnie - powiedział. - Jam jego osią.

- Proszę, wypij - powiedziała.

Stał na polanie obok stołu, a stół nad brzegiem jeziora. Jezioro było czarne, a księżyc był

srebrny, wysoko, poza zasięgiem dłoni. Na stole pełgała jedna świeczka, blask której wysrebrzał jej

włosy i włosy jej były srebrzyste, jak jej suknia. Obok pękatego kieliszka do wina stała butelka

Romanee-Conti. Pełen był po brzegi, ten kieliszek, tak że czerwonawe paciorki zastygły przy szklanej

krawędzi. Był bardzo spragniony, ona zaś była piękniejsza od wszystkich kobiet, które zdarzyło mu się

widzieć,, a jej naszyjnik sypał iskrami, a znad jeziora nadciągnął chłodny powiew, i w powietrzu coś

się unosiło - coś, co powinien był pamiętać...

Zrobił krok naprzód, a kiedy się poruszył, zbroja lekko zadźwięczała. Sięgnął po kieliszek, lecz

prawica zesztywniała mu od bólu i przywarła do boku.

- Jesteś ranny!

Powoli odwrócił głowę. Krew płynęła z otwartej rany w prawym ramieniu, cienką smużką

spływała w dół i skapywała z palców na ziemię. Zbroja był rozdarta. Zmusił się, by nie patrzyć.

- Wypij to, kochanie. To cię uzdrowi. Stała.

- Przytrzymam kieliszek.

Spojrzał na nią, gdy przystawiła kieliszek do warg.

- Kim jestem?

Nie ona mu odpowiedziała, lecz coś mu odpowiedziało - coś jakby plusk wody na jeziorze.

- Jesteś Render. Śniący.

- Tak, przypominam sobie.

Po czym skłonił umysł do kłamstwa, do kłamstwa które mogło rozbić całą tę iluzję, do

kłamstwa, które by wypowiedzieć, zmusić musiał swe usta.

- Eileen Shallot, nienawidzę cię.

Świat zadrżał i popłynął nad nim wstrząsany, jakby zwalony potężnym ciosem.

- Charles! - krzyknęła i ciemność rozciągnęła się nad nimi.

75

- Obudź się! Obudź się! - krzyknął, a prawe ramię piekło i piekło, i krwawiło w ciemności.

Stał sam pośrodku białej równiny. Cichej i nieskończonej. Rozlewała się po samą krawędź

świata. Promieniowała własnym światłem, bo niebo nie było niebo, bo nic w górze nie było. Nic. Był

zupełnie sam. I jego własny głos dobiegł go echem odbijającym się od krawędzi świata.

- ... nienawidzę... nienawidzę cię...

Opadł na kolana. On był Render.

Czerwony księżyc ukazał się nad równiną, rzucając upiorne światło na białą połać. Po lewo miał

łańcuch górski, po prawo drugi łańcuch.

Uniósł prawicę. Pomógł sobie lewą ręką. Ścisnął nadgarstek, wyciągnął palec wskazujący,

dosięgnął księżyca.

Wysoko z gór dobiegł go skowyt, straszny, rozdzierający krzyk - jakby nieludzki, a jednak

ludzki - wyzwanie, skarga na samotność, jęk skruchy. a potem jego ujrzał, idącego po górach,

z ogonem strząsającym śnieg z najwyższych wierzchołków, ostatni loupgarou Północy - Fenris, syn

Loki - wstępujący do nieba.

Rzucił się w powietrze. Połknął księżyc.

Wylądował tuż obok niego, a jego wielkie ślepia pałały żółtym blaskiem. Podkradał się ku

niemu stąpając bezgłośnymi łapami po zimnej białej równinie między górami, rzucił się do ucieczki,

biegł po pagórkach i w dół zboczy, przez rysy skalne i rozpadliny, dolinami, kluczył wśród

stalagmitów i pinakli - pod krawędziami lodowców, wzdłuż koryt rzek skutych lodem, biegł ciągle

w dół - aż poczuł na plecach gorący oddech, aż otworzyła się nad nim wykrzywiona w uśmiechu

paszcza.

A wtedy się odwrócił i jego stopy stały się jak dwie rzeki ognia, które uniosły go daleko.

Świat odskoczył w tył. On ślizgał się po zboczach. w dół. Ześlizg...

Byle dalej... Spojrzał przez ramię. w oddali szara sylwetka goniła za nim.

Czuł, że jeśli zechce, łatwo zmniejszy dystans. Musiał przyspieszyć.

Świat zataczał się wokół niego. Zaczął padać śnieg. Wyciągnął nogi. z przodu, jakaś plama,

zamazana sylwetka. Przedarł się przez woale śniegu, który teraz - jak się zdawało

- padał z dołu do góry - niczym bańki mydlane.

Zbliżył się do poszarpanego kształtu.

Jak pływak zbliżał się do niego - niezdolny otworzyć ust by wymówić choć słowo,

sparaliżowany strachem, że utonie - utonie i nie dowie się, nigdy nie pozna.

Już nie kontrolował swego ruchu. Rzucało nim naprzód, jak fala morska w czas przypływu bije

o wrak. w końcu, tuż przed tym, zdołał się zatrzymać.

Pewne rzeczy nie ulegają zmianie. Są to rzeczy, które już dawno temu przestały istnieć jako

przedmioty i pozostają teraz jedynie jako nie - do - zapisania - w - kalendarzu czyste możliwości poza

przepływem” strumienia pierwiastków zwanych Czasem.

Tam oto stał Render. Nie przejmował się, czy Fenris go dopadnie i zje jego mózg. Zamknął

oczy, nie mógł jednak przestać widzieć. Tym razem było to niemożliwe. Ale niczym się nie

przejmował. Lwia część jego samego leżała martwa u jego stóp.

l znowu skowyt. Za nim pojawił się szary kształt.

Zgubę niosące oczy i krwawy pysk zamajaczyły we wnętrzu samochodowego wraka, zęby

wgryzły się w stal, szkło, wciskały się do środka w poszukiwaniu...

- Nie! Brutalu! Przeżuwaczu truchła! - krzyknął. - Umarli są święci! Moi umarli są święci!

Miał w ręku skalpel. Wprawnym ruchem rozpłatał ścięgna, odkrył sploty mięśni w zastygłych

ramionach, miękki żołądek, powrósła arterii.

Płacząc, poćwiartował potwora, członek po członku, a on krwawił i krwawił plugawiąc pojazd

i szczątki w jego wnętrzu swoją piekielnie - zwierzęcą posoką, ociekając krwią, tocząc obmierzłe

płyny, aż cała równina się zaczerwieniła i poskręcała nad nimi.

Render upadł na przerdzewiałą maskę i było miękko, ciepło i sucho, i zapłakał nad nim.

- Nie płacz - powiedziała.

A potem wisiał na jej ramieniu, mocno przywierając do jej boku, potem szli brzegiem czarnego

jeziora pod księżycem, którym był Wedgewood. Na ich stole płonęła jedna, jedyna świeca. Zbliżyła

kieliszek do jego warg.

- Proszę, wypij.

- Tak. Napój mnie. Wypił wino, łagodne i lekkie, i rozpromienił się wewnątrz. Czuł, jak wracają

mu siły.

- Jestem...

- ... Render. Śniący - plusnęło jezioro.

76

- Nie!

Odwrócił się i znowu pobiegł, szukając wraka. Musiał wrócić.

- Nie możesz.

- Mogę! - krzyknął. - Mogę, jeśli spróbuję....

Żółte płomienie zawirowały w gęściejącym powietrzu. Żółte węże. Skręcały się, płonęły,

płonęły, wokół jego kostek. Potem przez mroki, dwugłowy i zwalisty, nadciągał jego Przeciwnik.

Potoczyły się za nim kamyki. Przytłaczający odór wykręcił mu nos w drugą stronę, odrzucił go,

o parę kroków.

- Śniący! - ryknęła jedna z głów.

- Wróciłeś, żeby wyrównać rachunki! - zawołała druga. Render patrzył. Usiłował sobie

przypomnieć.

- Nie dla wyrównania rachunków, Thaumielu - powiedział. - Powaliłem cię i zakułem

w łańcuchy... za Rothmana, tak, to był Rothman... kabalista.

Zakreślił w powietrzu pentagram.

- Wracaj do Oliphoth. Wypędzam cię.

- Tutaj jest Oliphoth.

- ... przez Khamaela, anioła krwi, przez wrogów Serafina, w imię Elohim Gebor, zaklinam cię,

byś zniknął!

- Nie tym razem - zaśmiały się obie głowy.

Dał krok naprzód.

Render cofnął się powoli, choć nogi miał spętane przez żótłe węże. Czuł, jak z tyłu otwiera się

otchłań. Świat był niczym rozpadająca się układanka. Widział, jak części się oddzielają.

- Zgiń.

Gigant zagrzmiał śmiechem obu łbów.

Render potknął się.

- Tędy, kochanie!

Stała w małej grocie po prawej stronie.

Potrząsnął głową i dał krok ku otchłani.

Thaumiel sięgał ku niemu.

Render zachwiał się na krawędzi przepaści.

- Charles! - krzyknęła, a wraz z jej płaczem rozpadł się świat.

- Zatem Yernichtung - odpowiedział, spadając

3

. - Dołączę do ciebie w ciemności.

l tak wszystko dobiegło końca.

- Chciałbym się widzieć z doktorem Charlesem Renderem.

- Przykro mi, to niemożliwe.

- Ale ja wynająłem odrzutowiec tylko po to, żeby tu przylecieć i mu podziękować. Jestem

innym człowiekiem! Zmieniłem życie!

- Przykro mi, panie Erikson. Gdyby pan zadzwonił dziś rano, powiedziałbym panu, że to

niemożliwe.

- Panie, jestem Przedstawiciel Erikson... a Render kiedyś wyświadczył mi wielką przysługę.

- Wobec tego niech pan wyświadczy teraz małą przysługę Renderowi i wraca do domu.

- Nie ma pan prawa zwracać się do mnie w ten sposób.

- Jak pan widzi, właśnie się zwracam. Proszę wyjść. Może w przyszłym roku...

- Ale parę słów może zdziałać prawdziwe cuda...

- Proszę mi ich oszczędzić!

- Prze... przepraszam.

Urocze było to na pewno, zaróżowione świtem - falująca, parująca powierzchnia morza -

wiedział jednak, że i to musi się skończyć. Zatem...

Zszedł po schodach z wysokiej wieży i wszedł na dziedziniec. Ruszył w stronę różanej altanki.

Stanął przy wejściu i spojrzał na wyrko, które stało po środku.

- Dzień dobry, milordzie.

- I wzajemnie - odrzekł rycerz, łącząc swą krew z ziemią, kwiatami, trawą, krew wypływającą

z jego rany, cieknącą po zbroi, skapującą z koniuszków palców.

- Nic nie pomogło? Rycerz potrząsnął głową.

- Pustym, i czekam.

- Twe oczekiwanie kresu bliskie.

3

Yernichtung (niem) - zagłada (Przyp. tłum.)

77

- To znaczy? - podniósł się.

- Statek. Zbliża się do portu.

Rycerz wstał. Oparł się o wilgotny pień drzewa. Patrzył na rosłego, brodatego sługę, który nie

przestawał mówić ochrypłymi słowy z barbarzyńskim akcentem:

- Gnany wiatrem przybywa jak czarny łabędź. Powraca.

- Czarny, mówisz? Czarny?

- Żagle są czarne, Lordzie Tristramie.

- Kłamiesz.

- Chcesz się przekonać? Chcesz ujrzeć to na własne oczy? Spójrz zatem!

Wskazał dłonią.

Ziemia zadrżała, mur runął. Chmura kurzu podniosła się i opadła. z miejsca, gdzie stali, widzieć

mogli statek wpływający do portu na skrzydłach nocy.

- Kłamałeś! Są białe!

Pierwsze promienie wschodu tańczyły na lustrze wody. Żagle rzucały cień.

- Nie, głupcze. Czarne! Muszą być czarne!

- Białe! Białe! Izoldo, dotrzymałaś słowa! Wróciłaś! Zaczął biec w stronę portu.

- Wracaj! Jesteś ranny! Jesteś chory! Zatrzymaj się... Żagle były białe, opromienione słońcem,

które wisiało jak czerwony guzik, który sługa dotknął szybkim ruchem ręki. Noc zapadła.