Monika Witkowska IV c
Polska w epoce stalinowskiej
Efekty drugiej wojny światowej, przypieczętowane konferancjami w Jałcie i Poczdamie stały się sukcesem polityki Stalina zapoczątkowanej paktem Ribbentrop-Mołotow i najazdem na Polskę w 1939 roku. Narody środkowoeuropejskie przyjęły rolę sojuszników ZSRR. Już w czasie wojny znaczna część państw centralnej Europy znalazła się pod wpływem ZSRR, gdzie komunistyczne partie uzyskały pełne poparcie polityczne Moskwy. Podpisywano układy o przyjażni i współpracy ze Związkiem Radzieckim, jak również między sobą . Wiązało się to w ramach bezpieczeństwa ZSRR z utworzeniu zachodniej strefy buforowej oraz przejęcia kontroli przez komunistów. W roku 1947, aby stworzyć forum koordynacji działań partii komunistycznych i robotniczych utworzono na spotkaniu w Szklarskiej Porębie Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych ( Kominform ). Decyzję tę podjeli przywódcy komunistyczni ZSRR, Polski, Jugosławii, Czechosłowacji, Węgier, Rumunii, Francji i Włoch. Doświadczenia radzieckie w budowie socjalizmu stało się programem dla innych państw, biuro stało się organem nadrzędnym. Swą dominację gospodarczą ZSRR uzyskała Moskwa dzięki powołaniu w 1949 Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, dlatego też specjaliści radzieccy ingerowali w gospodarkę w krajach socjalistycznych. W Polsce w 1947 roku sejm ustawodawczy wybrał na prezydenta Bolesława Bieruta a na premiera Józefa Cyrankiewicza. 19 lutego 1947 została uchwalona Mała Konstytucja. Poszerzała ona uprawnienia władzy wykonawczej i prezydenta. Utworzono organ kolegialny Radę Państwa pod kierownictwem prezydenta RP. Sejm podjął uchwałę o przestrzeganiu i rozwijaniu swobód demokratycznych. Surowe kary miały dotknąć przeciwników politycznych. Konstytycja powierzała wiele uprawnień Radzie Państwa, ograniczając w ten sposób kompetencje sejmu. Po ponad rocznych pracach pod kierunkiem Bieruta uchwalono 22 lipca 1952 Konstytucję PRL. Sformułowane zostały w niej zasady ustrojowe państwa ludowego. Uznano, że PRL jest państwem demokracji ludowej i republiką ludu pracującego. Ustrój państwa oparty miał być na zasadzie upaństwowienia środków produkcji, zachowując jednak pozornie własność indywidualną, gdyż szczególną ochroną otaczano własność państwową i spółdzielczą.
Po wyborach 1947 Stalin postanowił zjednoczyć ruch robotniczy, dlatego też doszło do zjednoczenia PPS i PPR pod naciskiem komunistów. Zjednoczenie partii robotniczych w Polsce wymagało zniszczenia ideologii Pps, która opowiadała się za utrzymaniem demokracji parlamentarnej, Przeciwnikiem zjednoczenia był jedynie Władysław Gomułka. Liberalna grupa Gomułki została oskarżona o zbyt prawicowe poglądy, a jego apele odrzucone. Został on więc aresztowany i pozbawiony funkcji Sekretarza Generalnego PPR. Na jego miejsce, kierownictwo w partii zajął Bolesław Bierut, a członkowie o poglądach „prawicowo-nacjonalistycznych” zostali wydaleni. 14 grudnia 1948 w Warszawie odbył się Zjazd PPR i XXVIII KONGRES PPS. 15 grudnia powołano jedną zjednoczoną partię-Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. Pod koniec 1947 z PSL wyłoniła się grupa PSL-lewica. Mikołajczyk opuścił kraj, zagrożony był bowiem aresztowaniem. W dniu 26 listopada 1948 zjazdy SL i PSL (już bez zwolenników Mikołajczyka) zwołały Kongres Jedności Ruchu Ludowego. Kongres powołał Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Na jego czele stanął Józef Niecko. Wskutek wielu zmian ustrojowo-politycznych wytworzył się w Polsce w 1948 roku system „hegemoniczny”, gdzie o wszystkim decydowała PZPR, skupiała bowiem pełnię władzy. Listopadowe plenum KCPZPR w 1949 roku przypisywało wszelkie trudności Polski światowemu kapitalizmowi oraz zwolennikom „odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego” Z KC usunięto Władysława Gomułkę, Mariana Spychalskiego oraz Zenona Kiszkę. Represje dotknęły również władze państwa podziemnego, żołnierzy i oficerów AK, żołnierzy PSZ, ludzi wolnych zawodów i inteligencję. W 1950 roku 1500 oficerów oskarżonych zostało o pracę dla obcych wywiadów. Zapadło 37 wyroków śmierci z czego 19 wykonano.
W odbudowę polskiej gospodarki włączyło się wielu fachowców się wielu fachowców. Przyjęto Plan Odbudowy Gospodarczej zwanym planem 3-letnim (1947-1949). Zakładał on: wyrównanie strat wojennych, scalenie ziem Zachodnich i Północnych z resztą kraju, wykorzystanie wybrzeża morskiego, obniżenie kosztów własnych produkcji dóbr oraz usług a także wzrost wydajności pracy. Planowano również podnieść poziom życia pracujących warstw ludności powyżej poziomu przedwojennego. W sferze oświaty przewidywano obowiązkowe nauczanie na poziomie szkoły podstawowej oraz walkę z analfabetyzmem. Jego realizacji miało służyć współzawodnictwo pracy oparte na wzorach radzieckich. Wzrastało zatrudnienie, malał udział przemysłu prywatnego, państwo przejęło hurt i detal, nastąpił wzrost aktywności kobiet.
Po zakończeniu pierwszego planu wprowadzono w życie nowy plan 6-letni obejmujący lata 1950-1955. Planowano rozbudowę przemysłu szczególnie ciężkiego, zakładano wzrost produkcji przemysłowej o 90% a rolnej o 40%. W roku 1949 powstały pierwsze PGR-y czyli spó/łdzielnie gospodarcze. Kolektywizacja nie była dobrowolna. Trudności pojawiły się w 1950 roku ze względu na „zimną wojnę” oraz wojnę w Koreii. Zmuszało to do zwiększenia nakładów na budowę potencjału obronnego w oparciu o technologię radziecką powstało 27 zakładów przemysłowych np.:Huta im. Lenina pod Krakowem, Huta Warszawa, fabryki samochodowe na Żeraniu i w Lublinie. Polska przekształciła się w kraj przemysłowo-rolniczy. Symbolem planu 6-letniego była odbudowa Warszawy.
Siłą moralną z jaką musiała się liczyć władza był Kościół Katolicki. Stalinizm jednak zakładał zniszczenie autorytetu Kościoła. Wprowadzono m. in.: świeckie prawo małżeńskie, zniesiono naukę religii w szkołach. W maju 1950 roku sejm uchwalił ustawę o konfiskacie dóbr kościelnych, zakonnych i biskupich.W roku 1953 Episkopat sprzeciwił się nadmiernej ingerencji w obsadę stanowisk biskupich. Wytoczono proces biskupowi kieleckiemu Kaczmarkowi który został oskarżony o zdradę oraz internowano prymasa Stefana Wyszyńskiego. Dlatego też większość biskupów złożyła ślubowanie na wierność PRL. Stosunki między Kościołem a państwem zaczęły się normalizować w 1956 roku. 26 pażdziernika powrócił z internowania prymas Wyszyński.
Proces komunizacji objął również inne dziedziny życia społecznego np.: ruch młodzieżowy. 22 lipca 1948 we Wrocławiu na kongresie młodzieżowym powołano do życia Związek Młodzieży Polskiej. W ZMP eksponowano dorobek ruchu komunistycznego, a opozycję wyrugowano z uczelni.Propagowano idee współzawodnictwa pracy, walkę z analfabetyzmem, związek przybliżał niewykształconej młodzieży kulturę. W roku 1955 liczba jego członków przekroczyła dwa miliony.
Demokratyzacja kultury zapowiadana w manifeście PKWN oraz działania TRJN wzbudziły duże zainterosowanie środowisk robotniczych i chłopskich. Już od zjazdu literatów w Szczecinie w 1949 roku rozpoczęła się ofensywa na rzecz jedynego słusznego kierunku w literaturze i sztuce, jakim miał być „realizm socjalistyczny” cyli socrealizm. Miało to na celu tworzenie dzieł „bliskich człowiekowi pracy”. Zadaniem nowej literatury i sztuki miało być pozyskanie masowego odbiorcy dla nowego ustroju.
Polska, podobnie jak inne kraje socjalistyczne, miała mieć tylko jeden ośrodek dyspozycyjny w Moskwie.Na mocy jego decyzji likwidowano wszelkie przejawy odrębności. Wyjazdy na zachód były poddane ścisłej kontroli aparatu bezpieczeństwa. Posiadanie rodziny za granicą i utrzymywanie z nią jakichkolwiek kontaktów groziło posądzeniem o szpiegostwo. Wszędzie dopatrywano się dywersji i wroga klasowego. Panowała atmosfera zastraszenia i wzajemnej nieufności.