 | Pobierz cały dokument retoryka.a.1.dzien.norma.1.w.polskiej.tradycji.doc Rozmiar 79 KB |
Władysław Lubaś
Norma językowa , kodyfikacja i kultura języka
(Wykład. Wg W. Lubaś, Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny, Opole 2003, s.73-99)
1.Norma i kodyfikacja w ujęciach teoretycznych
W polskiej tradycji językoznawczej normę ( i normowanie) zaliczano do szeroko pojętej kultury języka i napisano na ten temat tyle prac, że nawet wysoce selektywne ich wymienianie nie jest w tym miejscu możliwe. Dla porządku jednak trzeba wspomnieć o wielkich teoretykach normy, jak: twórcy praskiej szkoły lingwistycznej, którym zawdzięczamy teorię „języków (stylów) funkcjonalnych” (głównie Bohuslav Havránek), koncepcję Louisa Hjelmsleva rozpatrującego desausserowski „langue” na trzech poziomach jako: 1) schemat - czystą formę, 2) normę - materialną formę; 3) uzus - realizację , triadę J. Kuryłowicza :1)system , 2)normę , 3) uzus (por. Gajda 1978, 12-16). Z polskich wielkich „normatywistów ” trzeba wymienić przede wszystkim Witolda Doroszewskiego , który opracował kryteria poprawności językowej (Doroszewski 1950), na których budowano i upowszechniano przez całe dziesięciolecia zasady kultury języka, poprawności językowej, estetyki i wartościowania, Zenona Klemensiewicza , wielkiego popularyzatora kultury językowej (por. np. Klemensiewicz 1965 ) a w czasach najnowszych Jana Miodka ( por. np. Miodek 1983) i Andrzeja Markowskiego (głównie Markowski (red.) 2000), którzy dzisiaj wywierają duży wpływ na stosowanie normy i w ogóle kultury języka.
1.2.Norma w ujęciach Milorada Radovanovicia i Stanisława Gajdy
Z teoretycznych opracowań normowania aktualne ( dostosowane do współczesnego stanu wiedzy i poziomu rozwoju społeczeństw) wydają się oryginalne i ważne dla naszych potrzeb dwie koncepcje : Milorada Radovanovića (Radovanović 1986,186-197) i Stanisława Gajdy (Gajda 1978; 1982; 1999).
Językowe odmiany „znormowane” (skodyfikowane) uważane są za odmiany wzorcowe a ich kształtowanie jest procesem długotrwałym (Radovanović 1986,186-197), który prowadzi do powstania w dużej mierze arbitralnej ,ponadregionalnej struktury języka ,akceptowanej przez wspólnotę komunikatywną , przeważnie przez naród i różne struktury władzy państwowej . Umożliwia to porozumiewanie się i twórczość we wszystkich dziedzinach życia społecznego wspólnoty - od produkcji do sztuki, od prywatnego życia jednostek do życia publicznego : oświaty, nauki, handlu; staje się symbolem spójni narodowej lub etnicznej, staje się symboliczną wartością (por. Radovanović, op. cit.) . Powiedzieliśmy , że „znormowane” (skodyfikowane) odmiany języka nie kształtują się od razu. Normowanie bowiem jest procesem długotrwałym, na który składają się takie czynności, jak : l. wybór normy (selekcja), 2. opis normy (deskrypcja), 3. nakazywanie normy (kodyfikacja), 4. opracowywanie normy (elaboracja), 5. przyjęcie normy (akceptacja), 6. zastosowanie normy (implementacja), 7. upowszechnianie normy (ekspansja), 8. pielęgnowanie normy (kultywacja), 9. sprawdzanie normy (ewaluacja), 10. poprawianie normy (korekcja, rekonstrukcja).( Radovanović, ibid.). W polskiej literaturze czynności te zwykło się łączyć a realizacja poszczególnych etapów nie jest zbyt jasno wyodrębniana. Nowością przydatną dla polskiej teorii normy językowej jest wprowadzone przez Radovanovicia pojęcie „normowania”, w skład którego wchodzi `kodyfikacja”, czyli czynność nakazowa podporządkowana procesowi normowania.
 | Pobierz cały dokument retoryka.a.1.dzien.norma.1.w.polskiej.tradycji.doc rozmiar 79 KB |