ENCYKLOPEDIA PRAWA

Prawo (prawo przedmiotowe)- to zesół norm (reguł zachowania się ustanowionych lub uznanych przez państwo, popartych przymusem ze strony państwa.

Prawo podmiotowe - to przyznana przez normy prawne a wynikające ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób

Prawa podmiotowe bezwzględne - są skuteczne przeciwko każdej osobie. Do praw tych należą prawa rzeczowe, niektóre prawa rodzinne prawa osobiste itd. np. prawo własności.

Prawo podmiotowe względne - to prawo skuteczne wobec oznaczonej osoby lub oznaczonej grupie osób. prawa podmiotowe wynikające ze stosunków zobowiązaniowych oraz niektóre prawa rodzinne.

Praworządność - występuje tylko przy zagwarantowaniu przez prawo równości obywateli oraz przy zagwarantowaniu, że podstawowe dziedziny stosunków społecznych są normowane przepisami prawa. Praworządność polega na ścisłym stosowaniu prawa przez wszystkie organy państwowe, dla których winno one być podstawą działalności oraz na przestrzeganiu prawa przez inne podmioty

Norma prawna - jest popartą przymusem państwowym ogólną regułą postępowania skierowaną do abstrakcyjnego adresata, określającą jego sposób postępowania w przewidzianej normą sytuacji. Dotyczy każdego. Może być regułą bądź nakazującą, bądź zakazującą, bądź upoważniającą do określonego postępowania.

Ogólny charakter normy - skierowana jest nie do konkretnego adresata lecz do wszystkich osób o określonych cechach.

Abstrakcyjny charakter normy - przejawia się w samym jej ujęciu, w sposobie jej formułowania. Najczęściej bowiem normy charakteryzują w sposób generalny sytuacj, której dotyczą, abstrakując od wyliczania konkretnych wypadków stosowania normy.

Kazuistyczne sformuowanie normy - enumeratywnie wskazać przypadki, w których norma ma zastosowanie

Norma prawna składa się z :

Hipoteza - krąg adresatów do których się odnosi i okoliczności

Dyspozycja - wyznacz postępowanie , gdy zostały spełnione warunki hipotezy

Sankacja - następstwa zachowania się niezgodnie ze wskazaniami zawartymi w dyspozycji.

Normy imperatywne - adresatowi normy nie wolno zachować się inaczej niż to przewiduje norma. Nakaz lub zakaz w niej zawarty jest bezwzględnie obowiązujący

Normy dyspozytywne - występują w prawie cywilnym i chandlowym. Mimo ustanowienia pewnych reguł pozostawiają jednak stronom swobodę ukształtowania swego postępowania odmiennie od postępowania określoną normą.

Przepisy prawne - wyodrębnione zdaniami, zamieśzczonymi w aktach prawnych. Są one ich elementarnymi cząstkami. Ujmuje sie je w formie artykułów lub paragrafów.Najczęsćiej w jednym przepisie zawarta jest jedna norma. Nie jest to regułą Jedna norma moze być zawarta w 2 lub wiecej przepisach lub na oodwrót. Są także przepisy które nie zawierają norm albo ich celem jest wyjaśnienie pojęć prawnych zawartych w aktach normatywnych.

Instytucja prawna - zespół norm stanowiących pewną całośc i regulujących typowy stosunek społeczny.

Stosunek społeczny - w nim występują określone podmioty między którymi zachodzi stosunek, zwane stronami tego stosunku. Ich prawa i obowiązki są regulowane w zależności od charakteru stosunku przez różne systemy normatywne.

Stosunek prawny - to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne, którego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków.

stosunek prawny składa się z :

podmioty, między którymi stosunek prawny zachodzi,

przedmiot stosunku prawnego: określenie zachowania się uczestników tego stosunku,

prawo - jako element stosunku prawnego polega na możności domagania się przez podmiot uprawniony określonego zachowanie sie drugiej strony.

obowiązek, będący korelatem tego prawa.

Uprawnienia: np. w prawie własnościowym to: uprawnienia władania, korzystania i rozporządzania rzeczą.

Roszczenia - prawa lub uprawnienia skonkretyzowane w ten sposób ze stwarzają uprawnionemu możność żądania od oznaczonej osoby konkretnego zachowania się

Roszczenia powstałe w chwili powstanie prawa podmiotowego względnego:

Roszczeie niewymagalne - dopóki nie upłynie termin spełnienia świadczeń

Roszcenie wymagalne - gdy mija termin spełnieniaa świadczeń i upoważnie tego komu przysługuje do wystąpienia na drogę sądową

Roszcenia mogą również powstawać z praw podmiotowych bezwzględnych ale nie powstają z chwilą powstania prawa podmiotowego tylko później.

Zdarzenie prawne - to zdarzenie wywołujące skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego.

Rodzaje zdarzeń prawnych:

zdarzenia niezależne od woli człowieka - śmierć człowieka pożar powódź upływ czasu.

zdarzenia zależne od woli ludzkiej (działania) - polegają na działaniu lub na zaniechaniu działania. kradzież zawarcie umowy niewłączenie swiateł autobusu.

Działania dzielimy na :

akty prawne (nienormatywne) -zdarzenia prawne zmierzjącymi do wywołania skutków prawnych. Akty te są celowe: po to aby określony skutek prawny wywołać. dzielimy je na cywilnoprawne, administracyjne i orzeczenia sądów.

czyny - są zdarzeniami dokonywanymi bez zamiaru wywołania skutków prawnych, choć oczywiście takie wywołują. tak np. sprawca kradzieży działa dla osiągnięcia korzyści majątkowej, a nie w celu wywołania skutku prawnego, skutek ten jest bowiem dla niego niekorzystny

Przestrzeganie prawa

Stosowanie prawa - polega na specyficznych formach działalności organów państwowych,a mianowicie bądź na ustaleniu istnienia określonych stosunków prawnych o określonej treści, bądż na tworzeniu, zmianie lub znoszeniu stosunków prawnych. Potrzeb asotosowania prawa istnieje zawsze wtedy, gdy określone organy państwowe wyposażone w uprawnienia władcze zobowiązane są do określenia działalności, a więc do realizowania ogólnych reguł postępowania zamieszczonych w aktach norm prawnych

Proces stosowania prawa 3 stadia:

ustalenie stanu faktycznego, a wszczególności ustalenie, czy zaistniało zdarzenie nie będące z punktu widzenia prawa zdarzeniem obojętnym;

ustalenie, która norma prawna łączy z danymi zdarzeniami skytki prawne(kwalifikacja prawna)

wyciągnięcie wniosków w postaci sprecyzowania w konkretnym wypadku skutków prawnych, przewidzianych w sposób ogólny w normie prawnej

Konstytuanty -orzeczenia które powodują powstanie, zmianę lub ustanie stosinku prawnego np. orzeczenia sądów tworzą (znoszą, zmieniają) stosunek prawny.

Wykładnia prawa - interpretacja prawa polega na ustaleniu treści i zakresu norm prawnych. przy pomocy wykładni ustala się jedynie sens norm już istniejących

Podział wykładni -

Kto wykładni prawa dokonuje dzielimy:

wykładnię autentyczn - jest wykładnią dokonywaną przez ten sam organ, od którego dana norma prawna pochodzi. Wiąże wszystkich w takim samym zakresie, jak norma interpretowana.

wykładnię praktyczną - jest to wykładnia dokonywana przez organy stosujące prawo, a więc przez sądy oraz organy administracji państwowej. Wykładnia dokonywana przez sądy nazywamy wykładnią sądową i nie jest powszechnie obowiązująca.,

wykładnie doktrynalną - inaczej wykładnia naukowa jest dokonywana w publikacjach prawniczych, komentarzach itd,. Nie ma formalnie żadnej mocy wiążącej, autorytek jednak poszczególnych autorów może być tak dyży że organy posługują się tą wykładnią,a nawet się na nią powołują.

metody za pomocą której wykładnia jest dokonywana:

wykładnia gramatyczna - wykladnia słowna , werbalna, literalna. Polega na tłumaczeniu treści normy prawnej przez badania sensu użytych słów. Posługując się zasadami gramatyki, składni i semantyki logicznej. Nie zawsze wykładnia gram. doprowadza do ostatecznego ustalenia reści normy. Uzupełniana bywa innymi metodami wykładni,

Wykładnia logiczna - polega na ustalaniu sensu normy prawnej drogą logicznego rozumowania na podstwaie zawartych w normie przesłanek.

Wykładnia celowości - zmierza do ustalenia treści normy prawnej przez analizę celó, dla jakich norma została wydana.

Wykładnia systemowa - polega na ustalaniu treści normy przez analizę miejsca jakie zajmuje ona w systemie prawa, oraz porównanie jej z normami sąsiadującymi

Wykładnia historyczna - ma na celu ustalenie treści badanej normy na podstawie okoliczności towarzysących jej powstaniu. Przy dokonywaniu tego rodzaju wykładni sięga się do motywów przyświecających badanej normy, protokołów obrad itd.

Dokonując wykładni gramatycznej utalamy literalne brzmieie, natomiast innymi metodami stwierdzamy że:

Wykładnia stwierdzająca - wyniki i wnioski pokrywają się ze sobą

Wykładnia rozszerzająca - zakres badanej normy jest szerszy niż wynikało by to z wykładni gram.

Wykładnia zwężająca - jest węższy.

Zte go właśnie punktu widzenia wyrużniamy:

wykładnię stwierdzającą - wyniki wszystkich metod są jednakowe i wobec tek należ rozumieć absolutnie dokładnie tak, jak na to wskazuje jej literalne brzmienie.

Luki prawne -występują wtedy gdy dany przypadek wymagający roztrzygnienia nie reguluje żadna norma prawana Luki prawne wypełniane są w drodze analogii:

Analogia ustawy - stosowana wtedy gdy konkretny stan faktyczny wymagający wydania orzeczenia nie jestwprawdzie regulowany żadną normą, istnieje jednak norma prawna regulująca stan faktyczny o zbliżonym charakterze

Analogia prawa - stosowana wtedy gdy istnieje luka nie ma możliwości posłużenia się anal. ustay, ze względu na to ż nie tylko rozpatrywany stan faktyczny nie jest uregulowany w żadnej normie prawnej, lecz równocześnie brak jest normy która regulowała by stan podobny. Organ stosujący prawo musi w takim wypadku wydedukować na podstawie ogólnych zasad jak gdyby nową normę prawną. Ma ona zastosowanie jedynie do konkretnego przypadku

Domniemanie prawne -ustawowe przypuszczenie o zaistnieniu faktu, trudnego do dowiedzenia, na podstawie innego faktu udowodnionego lub bezspornego

Domniemanie faktyczne - wnioskowanie na podstawie jednych faktów o innych, pozostających z pierwszymi w logicznym związku

O ile domniemanie prawne opierało się na pewnym przypuszczeniu sformułowanym w przepisie, o tyle domniem. fakty. jest oparte na zasadach logiki, nie wynika z przepisów

Kolizja norm - gdy określony stosunek społeczny regulowany jest dwoma lub więcej normami prawnymi

Pod względem czasu - wydane normy prawne zawierają reguły postępowania odmienne od innych norm, które nie zostały uchylone. Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą. Prawo nie działa w stecz

Pod względem miejsca - osoba podlega prawu prawu państwa którego jest obywatelem

Źródło prawa - państwo lub jego organ który dany akt prawny ustanawia..Przez źródła prawa rozumie się formy, w jakich wyrażone zostają normy prawne. U nas najważniejszą formą jest forma ustawy.

Akty normatywne - żródła prawa zawierające w swej treści powszechnie obowiązujące reguły postępowanie tj. normy prawne.

Akty nienormatywne - akty prawne wydawane przes poszczególne organy w trybie wykonywania obowiązujących przepisów, nie tworzą nowych powszechnie obowiązującujących norm prawnych. Nie są źródłami prawa

Źródła prawa to:

Konstytucja - ustawa zasadnicza

Ustawy - wydaje je sejm. W formie ustawy ustalane są prawa i obowiązki obywateli, normy ustalające podatki, normy prawa karnego itd.regulowane ważniejsze zagadnienia z zakresu organizacji i działania organów państwowych, a także przepisy regulujące postępowanie przed sądami karnymi, cywilnymi oraz organami administracji

Rozporządzenia - są aktami normatywnymi wydanymi u nas przez prezydenta rade ministrów itd. Warunkiem wydania rozporządzenia jest istnienie w ustawie wyraźnego upoważnienia zwanego delegacją ustawową.

Uchwały -pochodzić mogą wyłącznie od organów o charakterze kolegialnym. Na szczeblu centralnym sejm senat rada ministrów. większośc uchwał nie ma charakteru normatywnego, lecz charakter aktów prawnych.

Zarządzenia - wydawane mogą być przez prezydenta oraz ministrów. Nie zawsze są źródłami prawa zwykle aktami administracyjnymi. Mają tak jak uchwały charakter wewnętrzny

Instrukcje - akty prawneza pomocą których organy administracji hierarchicznie wyższych ustala wytyczne postępowania innych organów administracji.

akty prawne organów terenowych -

Umowy międzynarodowe -niekiedy zawierają normy dotyczące postępowania obywateli i w takim wypadku stanowią źródła prawa

Zwyczaj-

Organy promulogacji- publikacja aktów prawnych: Dziennik ustaw RP, Monitor

Komisja kodyfikacyjna -zadaniem jej jets stworzenie nowego kompleksowego aktu prawnego, obejmującego swym zasięgiem gałąż lub dział prawa, wewnętrznie niesprzecznego, którego normy są usystematyzowane i oparte na pewnych wspólnych zasadach. Taki akt prawny nazywamy Kodeksem a prace nad nim kodyfikacją.

System prawa -całokształt obowiązujących norm danego państwa, usystematyzowanych według przyjętych kryteriów. W naszym systemie prawa usystematyzowanie polega przede wszystkim na podziale prawa na gałęzie

Systematyzacja ustawodastwa - przekonanie ustawodawcy o celowości objęcia określonego kręgu stosunków jednym aktem normatywnym.

Gałęzie systemu prawa :

Prawo państwowe -reguluje podstawowe zasady ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego. Głównym aktem prawnym w zakresie prawa państwowego jest konstytucja

Prawo cywilne -reguluje przede wszystkim stosunki majątkowe. Stosunki te zachodzić mogą zarówno między osobami fizycznymi jak i osobami prawnymi. Stosunki cywilnoprawne mają charakter nie władczy

Działy prawa cywilnego:

część ogólna prawa cywilnego - obejmująca normy regulujące zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego

prawo rzeczowe - dotyczy prawa własności

prawo zobowiązaniowe - regulujące stosunki prawne wynikające z umów

prawo spadkowe

prawo autorskie

prawo wynalazcze

Prawwo pracy - normuje stosunki pracy, przy których praca jest świadczona przez jedną osobę na rachunek innego podmiotu z reguły za wynagrodzeniem

Prawo rodzinne - reguluje stosunki społeczne między rodzicami a dziećmi a także stosunki dotyczące przysposobienia oraz opieki nad osobami małoletnimi

Prawo procesowe - obejmuje normy prawne określające postępowanie w sprawach cywilnych i karnych

w skład tego prawa wchodzą:

prawo o ustroju sądów i prokuratury - cele i zadania sądownictwa

prawo procesowe cywilne -reguluje postępowanie mające na celu rozstrzygnięcie sporów między stronami w sprawach majątkowych

prawo procesowe karne - ustala tryb działąlności organów sądowych w sprawach karnych .

Prawo między narodowe

Prawo gospodarcze

Prawo finansowe - reguluje stosunki powstające w procesie dokonywanej przez państwo akumulacji i dystrybucji środków pieniężnych

Prawo karne - określa jakie czyny są przestępstwami, ustala zasady odpowiedzialności za takie czyny oraz kary jakie grożą za ich popełnienie. Oprócz funkcji ochronnej, prawo to ma zadanie wychowawcze

prawo administracyjne

Administracja - realizowanie funkcji o charakterze wykonawczym. Do zakresu funkcji administrowania zalicza się:

funkcję zarządzania - programowanie planowanie, organizowanie, koordynowanie i kontrolowanie

lub administracja to nazwa ogółu organów zajmujących sie administrowaniem

Prawo administracyjne - gałąź prawa obejmująca normy regulujące stosunki powstające w toku wykonawczej i zarządzającej działalności organów administracji państwowej

Prawo administracji materjalnej -prawo administracyjne obejmujące normy określające organizację administracji i wzajemne zależności organów administracji a także normy regulujące proces wykonania przez organy państwowe funkcji administrowania.Jego źródłem są różne ustawy

Stosunki administracyjnoprawne - stosunki regulowane normami prawa administracyjnego. cechy charakterystyczne to:

jedna ze stron jest organem państwowym wyposazonym w uprawnienia władcze

treścią stosunków admin. są sprawy regulowne normami prawa admin.

stosunki admin. powstają zwykle jako konsekwencja aktów admin

spory na tle takich stosunków rozpoznawane są przez organy admin w trybie postępowania admin. a nie przez sądy

Prawo admin. formalene (postępowanie admin.) - przepisy tego prawa normują tryp postępowania przed organami admin

Podział terytorialny państwa:

gmina

powiat - starosta

województwo - wojewoda

Organy admin - organy realizujące zadania państwa w sferze działalności admin

Pdział organów admin.:

Na organy centralne i terenowe -działają na terenie całego kraju (Rada ministrów ministrowie)

decydujące i pomocnicze - podział jest według kryterium możliwości rozstrzygania przez dany organ spraw ze swojej dziedziny

kolegialne i jednoosobowe - kolegialne w których decyzje sąpodejmowane kolektywnie zwykle większością glosów (rada ministrów) jednosobowe (minister wojewoda

O kompetencji ogólnej i specjalnej

Działaniami administracji pańtwowej kierują ministrowie

Admin na terenie wojewódz. - kieruje wojewoda w raz z samorządem wojewódzkim

admin na terenie powiatu - samorząt powwiatowy starosta

admin gminy - samorząt składający sie z mieszkańców. Organ wykonawczy jest zarząd(wójt lub burmistrz oraz ich zastępcy i członkowie)

Formy działąnia admin:

stanowienie przepisów prawnych - parlament

wydawanie aktów admin.- odnoszą sie do jesnej pojedyńczej sytuacji

prowadzenie działąlności społeczno organizatorskiej -prowadzenie akcji wyjaśniających w celu zachęcenia do określonych działań, na organizowaniu narad, zebrań itd.

wykonywanie czynności materialno technicznych - polegają na prowadzeniu akt kartotek statystyk

Akt admin. - skierowanie do oznaczonego adresata władcze oświadczenie woli organu admin. zmierzające do wywołania określonego skutku prawnego lub stwierdzające istnienie określonego stanu rzeczy wydanie aktu moze nastąpić tylko w wypadku istnienia podstawy prawnej (aktu normatywnego)

Akty admin ze względu na skutki prawne dzielimy na:

konstytutywne -tworzą zmnieniają lub uchylają stosunki prawne.

deklaratoryjne - stwierdzają na tle konkretnej sytuacji istnienie określonych praw i obowiązków

Kolejny podział:

wewnętrzne

zewnętrzne

ze względu na rodzaj skutków wywołany przez akty admin:

rodzące skutki administracyjnoprawne;

w zakresie innych gałeęzi prawa

Ważność aktów admin - musi spełniać przedstawione przesłanki :

Musi być wydany przez organ kompetentny

Musi być wydany zgodnie z prawem. na podstawie ustaw lub innych aktów normatywnych i może być wydany w celu przewidzianym w ustawie

musi być wydany w przewidzianym trybie i we właściwej formie

Postępowanie admin - tryb, w jakim organy admin. rozpoznają indywidualne sprawy wymagające roztrzygnięcia w drodze decyzji admin.

Tryby postępowania admi.:

Sprawy o przymusowe wykonanie aktów admin regulowane są w trybie postępowania egzekucyjnego w admin.

Sprawy o istotnych cechach specyficznych normowane są przepisami regulującymi poszczególne rodzaje postępowania admin

Sprawy nie regulowane odrębnymi trybami rozpatrywane są w toku postępowania admin. ogólnego, normowanego przepisami kodeksu postępowania admin.

Postępowanie administracyjne - może być wszczęte na żądanie strony lub urzęd. aby postepowanie wszczęto nalezy zapoznać się z :

Zasady ogólne postępowania admin.

Zasada

Legalności - organy admin. muszą działać zggodnie z przepisami i czuwac nad przestrzeganiem ich przez wszystkich uczestników postępowania.

prawdy materialnej - polegająca na zobowiązaniu organów wydających decyzje do wykrycia rzecziwistego prawdziwego stanu faktycznego.

udziału stron w postępowaniu -organy obowiązane są zapewnić stronom czynnym udział w postępowaniu, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się w sprawach zebranych dowodów i materiałow oraz zgłoszonych żądań

instancyjności - oznacza że od decyzji wydany przez organ przysługuje możność odwołania do organu wyższego szczebla

sądowej kontroli legalności decyzji admin. - polega na moznosci zaskarżenia decyzji admin. do Naczelnego Sądu Administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem.

stabilności decyzjiadministracyjnych - zgodnie z którą decyzje nie podlegają odwołanie w administracyjnym toku instancji są ostateczne

Postępowanie egzekucyjne - ma na celu, gdy teko nie czynią zmuszenie ich w drodze zastossowania przymusu do spełnienia swych obowiązków

Egzekucji administracyjnej podlegają :

Należności pieniężne ( podatki, grzywny)

środkami są

- egzekucja z pieniędzy

- egzekucja z wynagrodzenia za pracę

- egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych

- z wierzytelności pieniężnych i innych spraw majątkowych

- z ruchomości

nie podlegają egzekucji przedmioty urządzenia domowego, niezbędne dla zobowiązanego i członków rodziny, :pościel bielizna itp. przedmioty niezbędne do wykonywania pracy zarobkowej

obowiązki o charakterze nie pieniężnym

środkami są

- grzywna w celu przymuszenia

- wykonanie zastępcze

- odebranie rzeczy ruchomej

- odebranie nieruchomości, opróżninia

- lokalu i innych pomieszczeń

- przymus bezpośredni

---