Twórcą teorii współpracy i rywalizacji jest Deutsch, później temat opracowywał Johnson.

Relacje oparte na współpracy:

- skuteczna komunikacja

- życzliwość, pomoc i mniej oporu w dyskusjach

- koordynacja wysiłków, podział pracy, zorientowanie na realizację celu, zorganizowanie w dyskusji, wysoka produktywność

- zgadzanie się z pomysłami innych, poczucie zasadniczego podobieństwa przekonań i wartości, zaufanie do własnych pomysłów i wartości, które inni przypisują tym pomysłom

- wzrost chęci zwiększania władzy innych

- definiowanie sprzecznych interesów jako wspólnego problemu, który powinien zostać rozwiązany wspólnym wysiłkiem

Rywalizacja może być destrukcyjna i konstrukcyjna (zyskują zarówno wygrani, jak i przegrani, np. dzięki wskazówkom wygranych).

W miarę eskalacji konfliktu utrwala się on poprzez autystyczną wrogość, samospełniające się proroctwo i zobowiązania podjęte niechcący.

Inicjowanie współpracy i rywalizacji: „specyficzne procesy i rezultaty wywołane przez określony typ relacji społecznej prowadzą do pojawienia się tego właśnie typu relacji społecznej” (sprzężenie zwrotne). Powierzchowne rezultaty obu procesów zależą od:

- typu wzajemnej zależności (pozytywnej lub negatywnej)

- typu działania (skutecznego lub nieudolnego)

- podstawowych procesów społeczno-psychologicznych związanych z teorią (możliwość zastąpienia, postawy i możliwość wywierania wpływu)

- czynników i kontekstu społecznego

Zasady kooperacji: perspektywa, koncentracja na problemie i unikanie ataków personalnych, empatia, docenianie pomysłów innych, wyrażanie pozytywów i ograniczanie wyrażania negatywów, odpowiedzialność za konsekwencje, wybaczenie pod warunkiem wzięcia odpowiedzialności, wyczulenie na uzasadnione potrzeby innych, dawanie inicjatywy innym i bycie aktywnym uczestnikiem procesu, uczciwość, moralność.

Wartości: wzajemność (zachowanie zgodne z oczekiwaniami wobec innych, empatia, przestrzeganie norm), równość (sprawiedliwość), wspólnota społeczna (uświadomienie sobie przynależności), prawo do mylności, niestosowanie przemocy.

Umiejętności kooperacyjnego rozwiązywania problemów:

1. ustalenie skutecznych relacji roboczych (przełamywanie lodów, zmniejszanie obaw, napięć i podejrzeń, pokonanie oporu wobec negocjacji, ustalenie ram dyskursu i interakcji, sprzyjanie realistycznym nadziejom i optymizmowi)

2. rozwijanie i utrzymanie kooperacyjnego procesu rozwiązywania konfliktów (zidentyfikowanie typu zachodzących konfliktów, zmiana ram odniesienia spornych kwestii, aktywne słuchanie, komunikacja oparta na reakcji, rozróżnianie między potrzebami a stanowiskami, rozpoznawanie i uświadamianie sobie potrzeb, zachęcanie, wspieranie i podnoszenie wartości innych, przyjmowanie punktu widzenia drugiej strony, identyfikacja wspólnych interesów, wyczulenie na przyczyny nieporozumień, kontrolowanie gniewu, wrażliwość na czułe punkty innych, świadomość własnych obaw i błędów)

3. opracowanie kreatywnego i efektywnego procesu rozwiązywania problemu i podejmowania decyzji (ustalanie celów i standardów, monitorowanie postępów, ujawnianie i wyjaśnianie różnic, koordynowanie, podsumowywanie, integrowanie wkładu uczestników, identyfikacja i diagnozowanie charakteru problemu, zdobywanie informacji, tworzenie rozwiązań, wybieranie kryteriów oceniania alternatyw, wybór i wprowadzenie decyzji w życie)

1

---