59. Referendum lokalne
Pojęcie referendum lokalnego
Podstawy prawne referendum to art. 170 Konstytucji i ustawa z 15 września 2000r. o referendum lokalnym. Referendum lokalne polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie albo dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami. W referendum lokalnym, mieszkańcy jednostki samorządowej wyrażają swoją wolę:
Co do spraw mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki (art.2 ust.1 ustawy)
W zakresie odwoływania członków władz jednostki (art.2 ust.1 ustawy)
We wszystkich ważnych sprawach dla wspólnoty (art.170 Konstytucji)
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 II 2003r. (poszerzenie zakresu referendum lokalnego) art. 2 ust. 1 ustawy jest zgodny z K, ale pod warunkiem rozumienia go w określony sposób: nie wyłącza on prawa członków wspólnoty samorządowej do wyrażania w referendum swego stanowiska w istotnych dla tej wspólnoty sprawach społecznych, gospodarczych lub kulturowych, niezastrzeżonych do wyłącznej kompetencji innych władz.
Wniosek o przeprowadzenie referendum
Inicjatywa organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, podejmuje on uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu.
Rada Gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta(burmistrza, prezydenta miasta).Jest to konsekwencją wprowadzenia zasady powszechnych i bezpośrednich wyborów tych jednoosobowych organów wykonawczych gmin. Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje dwa przypadki zarządzania takiego referendum:
Nie udzielenie wójtowi( burmistrzowi, prezydentowi miasta) absolutorium:
Rada może podjąć uchwałę na sesji, nie wcześniej niż 14 dnia od dnia podjęcia uchwały w sprawie nie dzielenia wójtowi absolutorium.
Bezwzględną większością ustawowego składu
Głosowanie imienne.
Odwołanie wójta z innej przyczyny:
Wniosek o przeprowadzenie referendum złożony, przez co najmniej ¼ ustawowego składu rady
Uchwała może być podjęta nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
Większość, co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady.
Przy braku wystarczającego poparcia dla wniosku, kolejny wniosek w tym trybie może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od poprzedniego głosowania.
Po wprowadzeniu zasady, iż jednoosobowe organy wykonawcze rad gmin pochodzą z wyborów powszechnych i bezpośrednich, odmowa udzielenia wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) absolutorium przez radę jest równoznaczna z podjęciem inicjatywy przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta.
Na wniosek uprawnionych do głosowania mieszkańców, odpowiednio, co najmniej 10% dla gminy i powiatu oraz 5% dla województwa.
Na wniosek mieszkańców mogą wystąpić następujące podmioty:
Grupa, co najmniej 15 obywateli(przysługuje im prawo wybierania do danego organu), w przypadku referendum gminnego 5 osób
Statutowa struktura partii politycznej
Organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest, co najmniej obszar działania danej jednostki samorządu terytorialnego.
Uchwałę podejmuje organ stanowiący jednostki samorządu:
Wniosek mieszkańców musi spełniać wymogi ustawy oraz nie prowadzić do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem
Organ stanowiący związany jest treścią wniosku mieszkańców
Jeżeli przedmiotem referendum jest sprawa odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu społecznego. O jego przeprowadzeniu postanawia komisarz wyborczy. Wniosek mieszkańców musi spełniać wymogi ustawowe.
Tryb przeprowadzenia oraz ustalenia i ogłaszania wyników referendum
Referendum przeprowadzają i ustalają jego wyniki powołane w tym celu właściwe terytorialnie(wojewódzka, powiatowa, gminna) komisje do spraw referendum i obwodowe komisje do spraw referendum. Są one powoływane przez organ stanowiący samorządu terytorialnego, a w przypadku, gdy przedmiotem referendum jest sprawa odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu przed upływem kadencji, to powołuje je komisarz wyborczy.
Referendum przeprowadza się w stałych obwodach głosowania utworzonych w celu przeprowadzenia wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego.
Referendum jest ważne, gdy wzięło w nim udział, co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, a wynik referendum jest rozstrzygający, gdy za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli natomiast przedmiotem referendum było samo opodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, to wynik jest rozstrzygający, gdy za opowiedziało się, co najmniej 2/3 głosujących (ważne głosy).
Jeżeli wynik referendum jest rozstrzygający:
Organ stanowiący danej jednostki niezwłocznie podejmuje czynności w celu realizacji sprawy poddanej pod referendum
W odniesieniu do odwołania danej rady przed upływem kadencji, jego ogłoszenie oznacza zakończenie działalności tego organu i z mocy prawa organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego.
Jeżeli w ważnym referendum o odwołanie wójta(burmistrza, prezydenta miasta), przeprowadzonym na wniosek rady gminy z innej przyczyny niż nie udzielenie absolutorium, przeciwko odwołaniu wójta oddano więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, to działalność rady gminy ulega zakończeniu z mocy prawa.
Rodzaje referendum lokalnego
Podział:
Ze względu na szczebel samorządu terytorialnego:
Referendum gminne
Powiatowe
Wojewódzkie
Ze względu na charakter:
Obligatoryjne:
Odwołanie organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, przed upływem kadencji
Samo opodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy
Odwołanie organu wykonawczego gminy(wójta, burmistrza, prezydenta miasta) zarówno w przypadku odmowy udzielenia mu przez radę absolutorium, jak i w przypadku, gdy rada występuje z takim wnioskiem z innej przyczyny
Fakultatywne, jego przedmiotem mogą być inne sprawy dotyczące danej wspólnoty.
Ustawa o referendum lokalnym z dnia 15 września 2000r.
Kampania referendalna służy wyjaśnieniu przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego istoty problemów rozstrzyganych w referendum, treści postawionych pytań i wariantów, a także prezentowaniu stanowiska inicjatora referendum oraz partii politycznych, zrzeszeń i mieszkańców w sprawie poddanej pod referendum.
Finansowanie referendum jest jawne.
Koszty referendum pokrywa się z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, której dotyczy. Wydatki komisarza wyborczego związane z organizacją i przeprowadzeniem referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji pokrywane są z budżetu państwa, z części dotyczącej Krajowego Biura Wyborczego.
3