Ćwiczenia - ABC układu nerwowego
Zadania układu nerwowego :
reguluje i koordynuje czynność narządów w organiźmie
umożliwia dostosowanie organizmu do otoczenia i zachodzących w nim zmian
Neuron (komórka nerwowa) - podstawowa jednostka morfologiczno-czynnościowa układu nerwowego. Składa się z : ciała i wypustek (neuryt i dendryt)
Neuryt ( wypustka osiowa czyli axon)
- przewodzi bodźce od komórki na zewnątrz
- pojedynczy , nierozgałęziony, jednakowej grubości
Dendryt
przewodzi bodźce do komórki
zwykle jest ich wiele, rozgałęzione
Prawo polaryzacji dynamicznej - kierunek przebiegu impulsów jest stały , w dendrycie do komórki, w neurycie od komórki.
Glej i jego czynność
komórki niepobudlie pochodzenia ektodermalnego
makroglej -
funkcje : oddzielają i podpierają neurony, funkcje odżywcze, izolowanie synaps i
włókien bez rdzennych,wytwarzanie płynu mózgowo-rdzeniowego
= k.ependymy - wyścielają układ komorowy i produkują płyn mózgowo-rdzeniowy
= astrocyty - liczne wypustki kontaktujące się ze ścianą naczyń ,które otaczają
tzw.płytkami końcowym (bariera krew/mózg)
= oligodendrocyty - wytwarzają osłonkę mielinową wokół aksonów w CSN
mikroglej (mikrocyty)
= w sąsiedztwie naczyń, mogą poruszać się i fagocytować
= funkcja obronna, usuwają obumarłe komórki nerwowe, pericyty wokół naczyń
Czynność układu nerwowego :
czynności nieświadome : odruchy
czynności świadome : działanie mięśni prążkowanych, czynności wyższego rzędu : kojarzenie, integracja, życie psychiczne.
Odruch - podstawowa czynność układu nerwowego ,realizowana za pomocą łuku odruchowego
Łuk odruchowy :
proste i złożone ( w zależności od ilości neuronów biorących udział )
prosty składa się z dwóch neuronów : czuciowego i ruchowego
przebieg odruchu : receptor (zamienia bodziec na impuls nerwowy) -> dendryty neuronu czuciowego,jego ciało i axon -> synapsa (styk) ->dendryt komórki efektorowej (neuron ruchowy) ,jego ciało i axon -> efektor (np.mięśnie)
odruchy z narządów wewnętrznych (nieświadome)
odruchy somatyczne ( uświadamiane po fakcie)
Podział układu nerwowego :
układ somatyczny (animalny)
= ośrodkowy układ nerwowy : mózgowie i rdzeń kręgowy
= obwodowy układ nerwowy : nerwy i zwoje obwodowe
układ autonomiczny (wegetatywny)
= układ współczulny
= układ przywspółczulny
Organizacja układu nerwowego :
istota szara (komórki nerwowe)
= płaszcz ,kora ( półkule mózgowe)
= słupy , jądra (rdzeń kręgowy, pień mózgu, mózg)
istota biała (wypustki komórek nerwowych)
= pęczki, drogi, szlaki ( mózgowie)
Nerw - wypustki (wielu komórek nerwowych) wychodzące poza OUN :
nerw ruchowy
nerw czuciowy
nerw mieszany (czuciowo-ruchowy)
nerw zmysłowy
w zależności od miejsca wyjścia : nerwy czaszkowe i nerwy rdzeniowe
Zwój - zgrupowanie komórek nerwowych poza OUN
związane z nerwami czaszkowymi i rdzeniowymi
wchodzą w skład układu autonomicznego (współczulnego i przywspółczulnego)
1.Rdzeń kręgowy (medulla spinalis)
najstarszy filogenetycznie odcinek układu nerwowego
zawarty w kanale kręgowym, otoczony oponami rdzenia.
wewnątrz rdzenia istota szara ułożona w postaci słupów ,na zewnątrz istota biała
Budowa zewnętrzna rdzenia kręgowego
rozciąga się od rdzenia przedłużonego do wys.L1/L2
zjawisko rzekomego wstępowania rdzenia kręgowego (nierównomierny rozwój kręgosłupa i rdzenia kręgowego
zakończenie rdzenia to stożek rdzeniowy i nić końcowa
grubość rdzenia niejednolita - zgrubienia szyjne i lędźwiowe (kończyny)
krzywizny rdzenia odpowiednio do kształtu kręgosłupa : szyjna i piersiowa
31 par nerwów rdzeniowych (korzenie tylne i przednie
powierzchnia zewnętrzna rdzenia kręgowego :
= szczelina pośrodkowa przednia
= bruzda pośrodkowa tylna
= bruzda boczna tylna (wnikają tu nici korzeniowe korzenia tylnego)
= bruzda boczna przednia (wnikają tu nici korzeniowe korzenia przedniego) - nie ma tu bruzdy w dosłownym sensie - rdzeń jest płaskowypukły
= bruzda pośrednia tylna (C/Th)
Bruzdy dzielą powierzchnię każdej połowy rdzenia na podłużne części zwane sznurami : sznur przedni, sznur boczny, sznur tylny
Bruzda pośrednia tylna dzieli sznur tylny na dwa pęczki :
- przyśrodkowy czyli smukły
- boczny czyli klinowaty
Pomiędzy szczelina pośrodkową przednia a bruzdą pośrodkową tylną biegnie wgłąb rdzenia przegroda pośrodkowa tylna,która dzieli rdzen na symetryczne połowy.
Połowy te połączone są spoidłami :
- spoidło białe (od przodu)
- spoidło tylne (od tyłu)
Spoidła te otaczają kanał środkowy , pozostałość światła pierwotnej cewy nerwowej
Kanał środkowy w zakresie stożka rdzeniowego rozszerza się w komorę krańcową.
Neuromer - segment rdzenia kręgowego zawierający parę nerwów rdzeniowych
Podział istoty szarej rdzenia :
słupy przednie - zawierają komórki ruchowe
słupy tylne - zawierają komórki czuciowe
słupy boczne - komórki układu wegetatywnego ( C8-L3 )
Róg rdzenia (przedni,tylny,boczny) - przekrój poprzeczny odpowiedniego słupa.
Istota biała rdzenia zawiera włókna nerwowe o różnym przebiegu :
włókna biegnące do mózgowia (wstępujące) - czuciowe
włókna schodzące do rdzenia (zstępujące) - ruchowe
włókna łączące odcinki rdzenia - neuromery (drogi kojarzeniowe)
włókna łączące przeciwległe strony rdzenia (drogi spoidłowe)
Komórki istoty szarej rdzenia w zależności od miejsca przeznaczenia dzielimy na :
komórki korzonkowe
* leżące w rogach przednich :
= duże alfa-motoneurony , dla mięśni szkieletowych
= małe gamma-motoneurony , dla wrzecion mięśniowych m.szkieletowych
* leżące w rogach bocznych :
= komórki współczulne w odcinku piersiowo-lędźwiowym
= komórki przywspółczulne w odcinku krzyżowym.
komórki spoidłowe (wewnętrzne) - łączą poszczególne odcinku rdzenia między sobą
komórki powrózkowe - leżą w rogach tylnych, a ich neuryty tworzą drogi
Nerw rdzeniowy ( nerw mieszany )
składa się z dwóch korzeni :
* korzenia przedniego
= neuryty komórek korzonkowych rogu przedniego
prowadzą włókna ruchowe somatyczne - dla mięsni szkieletowych
= neuryty komórek korzonkowych rogu bocznego
prowadzą włókna ruchowe trzewne dla mięsni gładkich i włókna wydzielnicze dla
gruczołów wydzielnicznych .
* korzenia tylnego
= neuryty komórek rzekomojednobiegunowych leżacych w zwojach rdzeniowych
= neuryty komórek zwojów układu autonomicznego
Zwoje rdzeniowe
leżą w kanale kręgowym
przechodzą bezpośrednio w korzeń tylny
zawierają przede wszystkim komórki rzekomojednobiegunowe
(nerwy somatyczne i trzewne)
Podział nerwu rdzeniowego na gałęzie (poza kanałem kręgowym) :
gałąź przednia
= unerwia ruchowo mięśnie rozwijające się z brzusznych miotomów (tułów, kończyny)
= unerwia czuciowo skórę bocznej i przedniej stron tułowia oraz kończyn
= włókna współczulne unerwiają mięśnie gładkie skóry i gruczoły.
gałąź tylna
= unerwia ruchowo mięśnie z grzbietowych miotomów (m.własne głębokie grzbietu)
= unerwia czuciowo skórę tylnej powierzchni ciała
= unerwia współczulnie mięsnie gładkie i gruczoły skóry grzbietu
gałąź oponowa
= wraca do kanału i unerwia opony rdzenia kręgowego
gałąź łącząca biała
= zmielinizowana ,prowadzi włókna komórek korzonkowych rogów bocznych
(autonomiczne) oraz włókna komórek powrózkowych (także autonomicznych) do
i ze zwoju pnia współczulnego
gałąź łącząca szara
= prowadzi włókna bezmielinowe, pozazwojowe ze zwoju pnia współczulnego do
nerwu rdzeniowego i dalej poprzez jego gałęzie (przednią i tylną) do efektorów.
Rodzaje włókien nerwowych nerwu rdzeniowego :
somatyczne , eferentne (zstępujące) - ruchowe dla mięsni prążkowanych
trzewne, eferentne (zstępujące) - ruchowe dla mięśni gładkich
somatyczne , aferentne (wstępujące) - czuciowe z narządów ruchu i skóry
trzewne, aferentne (wstępujące) - czuciowe z narządów wewnętrznych
Gałęzie przednie w odcinku szyjnym, lędźwiowym i krzyżowym tworzą sploty , gdzie
dochodzi do wymieszania się poszczególnych nerwów rdzeniowych i ich włókien ze sobą.
splot szyjny (C1-C4)
splot ramienny (C5-C8/Th1)
splot lędźwiowy (TH12/L1-L4)
splot krzyżowy (L4/L5-S5/Co1)
Gałęzie przednie w odcinku piersiowym i gałęzie tylne wszystkich nerwów rdzeniowych zachowują budowę segmentarną.