KONIE WETERYNARIA W PRAKTYCE
prof. dr hab. Eligiusz Madej, dr n. wet. Tomasz Riha
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Choroby
kolkowe koni
Ukierunkowane leczenie zachowawcze  cz. IV
COLIC CONDITIONS AMONG HORSES.
DIRECTED CONSERVATIVE MEDICAL TREATMENT  PART IV
Warunkiem ukierunkowanego postępo- nie występuje stan zapalny. W przypad-
Streszczenie
wania leczniczego jest wczesne i w mia- ku utrzymywania się wzdęcia wskazane
rę możliwości dokładne rozpoznanie jest podanie środków przeciwfermen-
Każda grupa kolek wymaga odrębnego
choroby na podstawie wywiadu, bada- tacyjnych, a w przypadku podejrzenia
postępowania lekarskiego, z wyjątkiem
nia klinicznego i wyników analiz labo- nieżytu błony śluzowej  preparatów
zalecanego prawie w każdym przypad-
ratoryjno-instrumentalnych. Ważne jest osłaniających takich jak wywar z sie-
ku podawania leków przeciwbólowych
ustalenie przyczyn, rodzaju oraz stopnia mienia lnianego i olej parafinowy (5).
i spazmolitycznych. W zaburzeniach
nasilenia zaburzeń ogólnych i narządo- Wywar z siemienia lnianego musi być
czynnościowo-trawiennych szczególnie
wych, by zastosować leczenie przyczy- odpowiednio przygotowany, by ujawnił
ważne jest usuwanie gazów i treści po-
nowo-skutkowe. Jest to w jakimś stop- swoje cenne właściwości dietetyczne,
karmowej z żołądka i jelit, w zaleganiach
niu drugi etap postępowania leczniczego lecznicze i odżywcze. Działa nie tylko
i zatkaniach kałowych stosowanie pre-
po leczeniu wstępnym i ogólnym opisa- osłaniająco, ale wykazuje także właści-
paratów i zabiegów rozmiękczających
nym w cz. III (8). wości przeciwfermentacyjne i przeciw-
treść pokarmową, a w przemieszcze-
bakteryjne. Do 0,5 kg nasion lnu należy
niach jelit  poprawa stanu ogólnego
LECZENIE ZABURZEC
dodać 4-5 litrów wrzącej wody i goto-
i przeciwdziałanie endotoksemii. Jak
najwcześniej należy ustalić, czy pacjent CZYNNOŚCIOWO-TRAWIENNYCH wać przez 2 godziny w otwartym na-
może być nadal leczony zachowawczo Leczenie tych stanów, najczęściej ente- czyniu na wolnym ogniu. Taka proce-
czy też operacyjnie i jakie są szanse
ralgii, pierwotnego rozszerzenia żołąd- dura eliminuje niepożądane substancje,
na wyleczenie.
ka, wzdęcia lub nieżytu żołądka i jelit, m.in. linimarynę, i ułatwia uwalnianie
jest stosunkowo łatwe i efektywne. Isto- składników leczniczych  śluzu i ole-
SÅ‚owa kluczowe
tą ich patogenezy są z reguły rozciąga- ju. Wywar z siemienia lnianego nale-
nie ścian, nadmierna perystaltyka lub ży podawać jeszcze ciepły sondą noso-
konie, kolki, leczenie
spazm wywołujące silny ból. Dlatego wo-żołądkową. W przypadku ostrego
punktem wyjścia postępowania leczni- stanu zapalnego żołądka i jelit cien-
czego jest podanie preparatu przeciw- kich objawy całkowicie nie ustępują
Abstract
bólowego i spazmolitycznego, najlepiej (brak apetytu, osowiałość, utrzymy-
metamizolu, w dawce 6-10 ml/100 kg wanie się wzdęcia) i często występu-
Each colic group requires individual tre-
m.c. W przypadku bardzo silnego nie- ją nawroty. Oprócz preparatów osła-
atment, with the exception of commonly
pokoju warto zastosować preparat zło- niających wskazane jest podawanie
recommended analgesic and spasmo-
żony o silniejszym działaniu spazmo- także leków ściągających i odkażają-
lytic therapy. In the digest-functional
litycznym. Podanie tych preparatów cych, np. wywaru z kwiatów rumian-
disorders, it is particularly important to
powinno się łączyć z usunięciem nad- ku i preparatów zawierających pektyny
empty the stomach and intestines from
miaru treści i gazów poprzez sondo- oraz przeciwbakteryjnych niedrażnią-
gases and their alimentary content, mol-
wanie żołądka i niekiedy także punkcję cych błony śluzowej, np. enteramidu
lifying faeces in cases of overloading,
jelit. Sondowanie żołądka należy wyko- (30-40 tab. wcześniej rozkruszonych
and to improve general condition and
nywać w każdym przypadku, a punk- i rozpuszczonych w ciepłej wodzie),
intoxication in the dislocation of the in-
cję jelita ślepego w stanach znaczne- trimetoprinu (10-15 mg/kg m.c.), en-
testines. It is very important to evaluate
go wzdęcia. Upuszczenie gazów z jelita rofloksacyny (1-2 mg/kg m.c.), a przy
the patient s future course of treatment
ślepego udrażnia ujście ślepo-okrężni- podejrzeniu zakażenia beztlenowca-
and their chances for recovery.
cze i powoduje spadek ciśnienia także mi metronidazolu (10-20 mg/kg m.c.).
w okrężnicy, co ułatwia badanie rektal- Wskazaniami do ogólnego leczenia
Key words
ne, a nawet samoistnÄ… repozycjÄ™ nie- antybiotykami sÄ… stany przebiegajÄ…-
horses, colics, treatment
wielkich przemieszczeń (4). Wykona- ce z gorączką, zaawansowaną leuko-
nie tych zabiegów z reguły wystarcza penią lub leukocytozą i dużą liczbą
do ustąpienia objawów choroby, gdy młodocianych neutrofilów w płynie
MAJ " 5/2009
76
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE KONIE
otrzewnowym. W zależności od ro- nicy małej charakteryzują się prawie jelit, w jakimś stopniu zapobiega ura-
dzaju objawów i zmian można zasto- hermetycznym zatkaniem światła je- zom, tonując niepokój i nagłe zmiany
sować gentamycynę (2-4 mg/kg m.c.) lit, stąd wzdęcia odcinków przed za- pozycji ciała. Prawie stałym elementem
lub cefalosporyny (2-3 mg/kg m.c.) tkaniem i refluks treści pokarmowej terapii jest systematyczne podawanie
z penicyliną (20-40 tys. j.m./kg m.c.) do żołądka, a w następstwie wtórne jego leków przeciwbólowych oraz wybiór-
w iniekcji. Zaleca się również (4) sto- rozszerzenie. Leczenie zachowawcze czo spazmolitycznych i przeciwzapal-
sowanie antagonistów receptorów hi- tych stanów jest mało skuteczne i z re- nych, takich jak metamizol i ksylazyna,
staminowych w celu ograniczenia wy- guły konieczny jest zabieg operacyjny a rzadziej butorfanol, detomidyna i flu-
dzielania kwasu solnego, np. ranitydyny (3, 6, 9) w postaci laparotonii oraz ma- niksyna. Stosuje się zwykle małe lub
(6-8 mg/kg m.c. p.o.), oraz prepara- sowania i przesuwania zalegającej treści średnie dawki co kilka godzin, a do-
tów działających przeciwzapalnie, np. do tyłu w kierunku jelita ślepego lub na- bór leku i dawka zależą od konkretnej
fluniksyny (0,2-0,5 mg/kg m.c. i.m.). kłucia kateterem tylnego odcinka zatka- sytuacji.
W następstwie zapalenia i utrzymują- nia i stopniowego jego rozmiękczania Prawie zawsze konieczne jest podawa-
cego się wzdęcia, a tym samym wzmo- wstrzykiwaniem wody. W przypadku nie preparatów przeczyszczających i roz-
żonej resorpcji endotoksyn z przewo- rozległego zatkania i obecności zmian miękczających zalegającą treść pokar-
du pokarmowego nierzadko rozwija wstecznych jedynym wyjściem jest na- mową, takich jak: sole magnezu i sodu,
się ochwat. Objawami zwiastunowymi cięcie jelita i usunięcie treści, a nawet olej parafinowy, wywar z siemienia lnia-
są nie tylko brak całkowitego ustąpie- resekcja części jelita. Wstępnie stosu- nego, wyciągi roślinne zawierające sub-
nia podstawowych objawów, ale z re- je się tok postępowania jak w zaburze- stancje śluzowe, np. psyllium mucilloid,
guły ponowny wzrost tętna, liczby od- niach czynnościowo-trawiennych (leki oraz absorbujące i zatrzymujące wodę
dechów i temperatury wewnętrznej przeciwbólowe, spazmolityczne i prze- w świetle jelit.
ciała. Konieczna jest wtedy dodatko- ciwzapalne, płukanie żołądka, płyny Najczęściej stosuje się roztwory wod-
wa interwencja specjalistyczna w kie- elektrolitowe, preparaty antykoagula- ne siarczanu magnezu lub rzadziej sodu
runku neutralizacji endotoksemii i jej cyjne i neutralizujÄ…ce endotoksemiÄ™). i olej parafinowy. Sole podaje siÄ™ zwy-
skutków, przedstawiona w szczegółach Płukanie żołądka należy powtarzać kle w dawce 0,5-0,8 g/kg m.c. rozpusz-
w poprzedniej publikacji (8). Polega ona co kilka godzin, a skład płynów mody- czonej w 3-6 litrach wody, czyli jako
głównie na podaniu niesterydowych fikować w zależności od czasu trwania 12-procentowy roztwór. W takim roz-
leków przeciwzapalnych, w tym także choroby. Przeciwwskazane są środki cieńczeniu nie drażnią błony śluzo-
kwasu salicylowego w postaci aspiry- przeczyszczajÄ…ce i stymulujÄ…ce pery- wej i umiarkowanie stymulujÄ… sekre-
ny oraz polimyksyny i antykoagulan- staltykę, a wskazane małe dawki oleju cje wody z organizmu do światła jelit,
tów, głównie heparyny. Nie są wskaza- parafinowego z dodatkiem preparatów co ułatwia rozmiękczenie zalegającej
ne duże dawki preparatów wapniowych przeciwfermentacyjnych i przeciwbak- treści i delikatne pobudzanie pery-
zawierających chlorek wapnia ze wzglę- teryjnych. staltyki. Można je stosować w znacz-
du na możliwość pogłębienia wcześniej Leczeniu zachowawczemu podda- nie mniejszym rozcieńczeniu i wtedy
powstałych zmian w nerkach. Kura- ją się przypadki zatkań i zalegań jelit w jakimś stopniu nawadniają organizm.
cja powinna trwać co najmniej 2-3 dni. grubych, szczególnie okrężnicy dużej. Sole stosuje się 1 raz, wyjątkowo 2 razy
Ważnym elementem jest zastosowanie Postępowanie polega głównie na sto- dziennie i nie dłużej niż przez 2-3 dni,
głodówki lub półgłodówki, a póz
niej sowaniu restrykcyjnej diety i umiar- by uniknąć rozwoju stanu zapalnego.
oszczędzającej diety w postaci małych kowanego ruchu, systematycznym po- Zalecany i często stosowany jest tak-
porcji ciepłej wody, dobrego siana lub dawaniu preparatów przeciwbólowych że olej parafinowy, głównie ze wzglę-
suszu z roślin motylkowych. i przeczyszczających oraz wykonywa- du na łagodność oddziaływania i brak
Odrębnym zaburzeniem czynnościo- niu głębokich, doprostniczych wle- jakichkolwiek przeciwwskazań. Dzia-
wym jest dysfunkcja jelit cienkich wy- wów wody i przeciwdziałaniu rozwo- ła głównie poślizgowo i osłaniająco,
nikająca z różnych przyczyn, często jowi zaburzeń ogólnych. Restrykcyjną dlatego podstawowym wskazaniem
po długo trwających wzdęciach i za- dietę w postaci głodówki utrzymuje są stany, w których istnieje potrzeba
biegach w jamie brzusznej. W leczeniu się aż do momentu ustąpienia zmian usunięcia treści pokarmowej w obec-
tego stanu, który jest punktem wyjścia przy badaniu rektalnym i przywróce- ności znacznego podrażnienia lub za-
do rozwoju niedrożności i endotokse- niu pasażu treści. Przy braku pragnienia palenia błony śluzowej. W przypadku
mii, stosuje się w pierwszej kolejności i zwiększonej utracie wody, co zdarza zalegań i zatkań kałowych podaje się
preparaty normujące motorykę jelit, się z reguły, konieczne jest systema- go razem lub po wstępnym leczeniu
takie jak lidokaina, neostygmina, me- tyczne nawadnianie w formie dożołąd- roztworami soli i gdy istnieje lub roz-
toklopramid, acetopromazyna, erytro- kowych wlewów wody lub płynu fizjo- wija się stan zapalny. Stosować należy
mycyna (3). Ponieważ atonii towarzyszą logicznego w ilości 4-8 litrów 2-3 razy różne dawki od 3 ml/kg m.c. (osłania-
z reguły różne następstwa, powyższe dziennie, a jeszcze lepiej dożylnych wle- jąco) do 8 ml/kg m.c. (delikatnie prze-
preparaty podaje się łącznie z innymi wów płynów elektrolitowych według za- czyszczająco).
lekami i zabiegami. sad podanych wcześniej (8). Preparatem z wyboru może być de-
Mało docenianym, ale wskazanym kusan sodowy (Dioctyl sodium sulfosuc-
LECZENIE w całokształcie postępowania leczni- cinate  DSS), który obniża napięcie
NIEDROŻNOŚCI KAA
OWYCH czego jest zabieg umiarkowanego ru- powierzchowne i w ten sposób ułatwia
Tok postępowania leczniczego w zatka- chu normalizującego perystaltykę jelit przenikanie wody i tłuszczu do zbi-
niach i zaleganiach kałowych jest dość grubych (3). Najlepszą formą są półgo- tej treści. Stosuje się go w dawkach
zróżnicowany w zależności od odcinka dzinne spacery co kilka godzin, szcze- 10-15 mg/kg m.c. w 5-procentowym
zajętego jelita, rozległości niedrożno- gólnie po wlewach dożołądkowych pre- roztworze sondą nosowo-żołądko-
ści i czasu trwania choroby. Zatkania paratów przeczyszczających. Ruch, poza wą co 48 godzin (9) lub bezpośrednio
jelit cienkich i rozległe czopy okręż- korzystnym wpływem na perystaltykę do światła jelita w 2 litrach wody. Działa
MAJ " 5/2009
77
www.weterynaria.elamed.pl
KONIE WETERYNARIA W PRAKTYCE
nieznacznie drażniąco na błonę śluzo- ale w jakimś stopniu na uzupełnianiu części przez prostnicę). Ponieważ zale-
wą, co należy uwzględnić, decydując się niedoboru wody w organizmie i de- ganie w jelicie ślepym powstaje najczę-
na jego podanie. likatnym stymulowaniu perystaltyki, ściej na tle trwałego osłabienia pery-
Ponieważ niedrożności kałowe jelit rozciągając ściany jelit. Wykonuje się staltyki jelit i częste są nawroty, dlatego
rozwijają się często na tle zaburzeń mo- je z użyciem 10-litrowego wlewnika ważne jest odpowiednie postępowa-
torycznych przewodu pokarmowego, i tamponatora Meyera pod ciśnieniem nie w okresie rekonwalescencji w for-
które utrzymują się w przebiegu choro- 30-40 cm słupa wody. Stosuje się zwy- mie zapewnienia stałego ruchu, ale bez
by, wskazane jest także podawanie pre- kle ciepłą wodę o temperaturze ciała, dużych obciążeń, i odpowiedniej diety
paratów normujących i bezpośrednio szczególnie gdy występują parcia, a wy- w postaci dobrego siana oraz małych
stymulujących perystaltykę. Ostatnio jątkowo zimną, gdy stwierdza się atonię ilości zielonek lub pastwiska.
zalecany i stosowany jest metoklopra- i wskazana jest dodatkowa stymulacja Leczenie zachowawcze zalegań w je-
mid działający poprzez układ nerwowy. perystaltyki tylnego odcinka przewo- licie ślepym łączy się ze znacznym ry-
Pobudza perystaltykę głównie żołądka du pokarmowego. zykiem w związku z dość długim pro-
i jelit cienkich oraz zmniejsza refluks W zależności od zajętego odcinka je- cesem terapii i rozwojem zapalenia
treści pokarmowej z jelit do żołądka. lita grubego tok postępowania leczni- w zajętym odcinku oraz możliwością
Należy podawać go powoli dożylnie czego jest inny i zwykle modyfikowany pęknięcia ściany jelita, do którego do-
w dawce 0,20 mg/kg m.c. rozpuszczo- dodatkowymi specyficznymi zabiega- chodzi dość łatwo i często nawet już
nej w 500 ml płynu fizjologicznego. Po- mi i lekami. W przypadku zalegania w 1.-2. dniu trwania choroby (2). Dla-
nieważ niekiedy może powodować od- w jelicie ślepym kierunek i metody le- tego metodą z wyboru w większości
czyny uboczne w postaci podniecenia czenia zależą od stopnia wypełnienia zaawansowanych przypadków jest en-
i ślinienia, lepiej stosować infuzję ciągłą jelita, konsystencji zalegającej treści, terotomia już we wczesnym stadium
w dawce 0,04 mg/kg m.c./godz. Do ty- czasu trwania choroby i wyników ba- (3, 5, 9).
powych stymulatorów perystaltyki je- dania płynu otrzewnowego. Leczeniu Tok zachowawczego postępowa-
lit grubych należy neostygmina sto- zachowawczemu podlegają tylko przy- nia leczniczego w zaleganiach kało-
sowana s.c. lub i.v. w dawce 3-5 µg/kg padki Å›wieże, gdy zalegajÄ…ca treść nie wych w okrężnicy dużej jest prostszy
m.c. Jej działanie trwa około 15-30 mi- jest zbyt zbita i nie wypełnia całego jeli- i w większości doprowadza do wyle-
nut, dlatego powinna być podawana ta, a dodatkowo w płynie otrzewnowym czenia. Polega na podawaniu prepara-
co 30-60 minut do osiągnięcia efek- nie ma zmian wskazujących na rozwi- tów przeciwbólowych i spazmolitycz-
tu, ale nie więcej niż 3-4-krotnie. Do- nięty stan zapalny i pęknięcie jelita. nych wlewów dożołądkowych roztworu
brze jest zaczynać od mniejszych da- Schemat postępowania znacznie różni soli przez 2-3 dni, wlewów doprost-
wek (nawet 2-3 µg/kg m.c.) i stopniowo siÄ™ od metod leczenia dalszych odcin- niczych ciepÅ‚ej wody 2-3 razy dzien-
je zwiększać przy braku reakcji ze stro- ków jelit grubych. Ze względu na bar- nie i okresowego ruchu. Czas i efekty
ny zwierzęcia. Stosuje się także lidoka- dziej przednie usytuowanie mało sku- leczenia są różne w zależności od za-
inę w dawce 1,0-1,5 mg/kg m.c. w sta- teczne są doprostnicze wlewy wody, jętego odcinka okrężnicy i rozległo-
łym wlewie 0,05 mg/kg/min, a nawet a w związku z dłuższym procesem le- ści zalegania. Zmiany ustępują łatwiej
erytromycynę, przy atonii okrężni- czenia (3-5 dni) wskazane jest poda- przy zaleganiu w zgięciu miednicznym
cy dużej w dawce 2 mg/kg m.c. w 1 li- wanie preparatów przeciwzapalnych, i w części pokładów, a trudniej przy
trze płynu izotonicznego podawanego w końcowej fazie także antybakteryj- zaleganiu w rozszerzeniu żołądkowym
we wlewie kroplowym przez 60 mi- nych. Zaleganie w tym odcinku łączy i rozległym w pokładach. Te ostatnie
nut (3). się często z hipotonią, dlatego po roz- nie zawsze poddają się leczeniu za-
Preparatów o silnym działaniu spa- miękczeniu zalegającej treści roztwo- chowawczemu i niekiedy wymaga-
zmatycznym praktycznie nie zaleca się rami soli lub dekusanu sodowego po- ją interwencji chirurgicznej, gdy treść
ze względu na zbyt dużą ich drastycz- danych dożołądkowo lub bezpośrednio jest zbita i są oznaki zapalenia. Decy-
ność i łatwość wywoływania powikłań. do światła jelita wskazane są małe zja powinna być podjęta na początku
Można je stosować tylko w zaawanso- dawki preparatów silniej stymulują- leczenia, gdy stan ogólny zwierzęcia
wanych i nieskomplikowanych stanach cych perystaltykę, np. małych dawek jest jeszcze dobry. O ile w trakcie lecze-
atonicznych. Przy gwałtownej reakcji neostygminy (1-3 mg/zwierzę). Moż- nia zachowawczego pojawią się znacz-
w postaci dużego niepokoju podawanie na wykorzystać dostępną na rynku ne zmiany w stanie ogólnym, koniecz-
stymulatorów perystaltyki należy prze- PolstygminÄ™® przeznaczonÄ… dla lu- ne jest przeciwdziaÅ‚anie dalszemu ich
rwać i świadczy to o tym, że zalegająca dzi, której ampułka  1 ml  zawie- rozwojowi w formie aplikacji płynów
treść nie jest odpowiednio rozmiękczo- ra 0,5 mg neostygminy. W przypadku elektrolitowych, preparatów przeciw-
na. Warunkiem stosowania preparatów spazmu ściany jelita zaleca się poda- zapalnych, antybakteryjnych i stymu-
bezpośrednio stymulujących perystal- nie f luniksyny w dawce 0,2-0,4 mg/ lujących układ krążenia wg sugestii
tykę jest wcześniejsze stwierdzenie sta- kg m.c. 2 razy dziennie, która ma tak- przedstawionych w cz. III (8). Wlewy
nu atonicznego i znaczny stopień roz- że działanie przeciwzapalne. Podawanie roztworów soli zastępujemy wlewami
miękczenia zalegającej treści. drożdży (w dawce 300-400 g w 6 litrach oleju parafinowego lub wywaru z sie-
Względnie bezpiecznym i w części wody) budzi wątpliwości ze wzglę- mienia lnianego.
przypadków efektywnym zabiegiem du na możliwość rozwoju wzdęć, ale Leczenie zachowawcze zatkań ka-
leczniczym są doprostnicze wlewy w schemacie zaproponowanym przez łowych w okrężnicy małej różni się
wody pod ciśnieniem. Mają zastoso- Pinkiewicza (10) daje względnie po- znacznie w porównaniu z leczeniem
wanie w zaleganiach zbitej treści w tyl- zytywne efekty (przez pierwsze 2 dni zalegań w okrężnicy dużej. Wynika
nych odcinkach przewodu pokarmo- drożdże i sól, przez następne 1-2 dni to z charakteru zmian oraz małego
wego, czyli w okrężnicy małej i dużej. tylko sól, w końcowej fazie olej para- światła i usytuowania jelita. Zwykle
Ich lecznicze działanie polega nie tyl- finowy, a przez cały czas umiarkowany jest to hermetyczne zatkanie światła
ko na rozmiękczaniu zalegającej treści, ruch i ewentualne ugniatanie dostępnej zbitymi masami treści pokarmowej,
MAJ " 5/2009
78
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE KONIE
z możliwością wzdęć jelit przed zatka- teczne. Polega na podawaniu na zmianę Po wykonaniu tych niezbędnych
niem, a nawet wtórnego rozszerzenia soli przeczyszczających i oleju parafi- czynności pacjent może być trans-
żołądka. Z tego względu, a także, dla- nowego lub psyllium mucilloid w daw- portowany do miejsca wykonania za-
tego że jest to tylny odcinek jelit, nie- ce 0,5-1,0 g/kg m.c. co 24 godz. (12). biegu chirurgicznego. Szybka i ca-
wskazane są wlewy roztworów soli W dużej części przypadków konieczna łościowa interwencja lekarska przed
i podawanie leków silnie przeczyszcza- jest interwencja chirurgiczna (11). zabiegiem często decyduje o jego prze-
jących. Można je stosować wyjątkowo W leczeniu kolek, a szczególnie za- biegu i przeżyciu pacjenta. Zmniejsza
w końcowej fazie leczenia, gdy zalega- tkań kałowych o przedłużonym prze- w dużym stopniu niebezpieczeństwo
jąca treść jest rozmiękczona i gdy pod- biegu i niedrożności mechanicznych zejścia śmiertelnego w czasie i bez-
czas badania rektalnego nie występują z objawami silnego bólu ważne jest pośrednio po zabiegu oraz rozwoju
parcia. Można i należy podać doustnie zapewnienie odpowiedniego stanowi- różnych komplikacji pooperacyjnych
olej parafinowy i preparat przeciwfer- ska lub boksu zabezpieczającego przed (3, 7, 9). Na tym etapie postępowania
mentacyjny. Najważniejszym zabiegiem uszkodzeniami ciała w następstwie nie- należy także wykluczyć przypadki nie-
są doprostnicze wlewy ciepłej wody po- pokoju, tarzania i nagłych zmian pozy- operacyjne oraz ocenić stopień ryzyka
wtarzane co kilka godzin, po uprzed- cji. Urazy skóry i mięśni nad wyniosło- zabiegu i poinformować o tym właści-
nim podaniu preparatów przeciwbó- ściami kostnymi i następowa martwica ciela (13).
lowych i spazmolitycznych. Wskazane są poważnymi komplikacjami choroby.
są także: ruch, ugniatanie przez prost- Można temu skutecznie zapobiegać, Piśmiennictwo
nicę dostępnych czopów, a przy znacz- systematycznie podając leki przeciw- 1. Bertone J.J., Traum-Dargatz J.L., Wrig-
ley R.W.: Diarrhea associated with sand in the
nym wzdęciu punkcja jelita ślepego. bólowe i stosując umiarkowany ruch.
gastrointestinal tract of horses.  J. Am. Vet.
W porównaniu z zaleganiami w jelicie
Med, Assoc. , 1988, 193, 1409-1414.
ślepym i okrężnicy dużej szybko do- PRZEMIESZCZENIA
2. Campbell M.L., Calahay P.C., Brown M.P.:
chodzi do zaburzeń w stanie ogólnym, I NIEDROŻNOŚCI
Cecal impaction in the horse.  JAVMA ,
co wymaga podawania preparatów an- STRANGULACYJNE JELIT
1984, 184, 950-952.
tytoksycznych i normujących układ Ze względu na zwykle ostry przebieg
3. Corley K., Stephen J.: The Equine Hospital
krążenia. Znaczna część przypadków i poważne zaburzenia w stanie ogól-
Manual. Blackwell Pabl. Ltd. 2008.
charakteryzuje się obecnością rozle- nym konieczna jest interwencja le-
4. Dietz O., Huskamp B.: Praktyka kliniczna:
głych, walcowatych i twardych tworów, karska jeszcze przed zabiegiem ope-
konie. Galaktyka, A
ódz
2008.
które wymagają leczenia operacyjne- racyjnym. Jej celem jest zahamowanie
5. Fryc J.: Rozpoznawanie i leczenie schorzeń
go (9, 14). Decyzja o kierunku leczenia rozwoju nieodwracalnych zmian i kom- kolkowych koni. SIMA, Warszawa 1999.
powinna być podjęta jak najwcześniej, plikacji, a równocześnie przygotowanie 6. Kersjes A.W., Bras G.E., Nemeth F.:
najlepiej bezpośrednio po szczegóło- pacjenta do zabiegu. Polega ona głów- Results of operative treatment of equine colic
with special reference to surgery of the oleum.
wym badaniu lub na początku leczenia nie na podawaniu leków przeciwbólo-
 Vet. Quarto. , 1988, 10, 17-25.
zachowawczego, gdy brak pozytywnej wych i spazmolitycznych oraz terapii
7. McCarthy R.N., Hutchins D.R.: Survival
reakcji na zastosowane leki i zabiegi. przeciwszokowej, polegajÄ…cej na prze-
rates and post-operative complications after
Leczenie zachowawcze niedrożno- ciwdziałaniu endotoksemii oraz unor-
equine colic surgery.  Aust. Vet. J. , 1988,
ści kałowych jelit grubych trwa zwykle mowaniu zaburzeń wodno-elektrolito-
65, 40-43.
2-5 dni, dlatego po zakończeniu etapu wych i usprawnieniu układu krążenia.
8. Madej E., Riha T.: Choroby kolkowe u koni.
zasadniczego przez pewien czas utrzy- Leki przeciwbólowe, spazmolitycz-
Część III.  Weterynaria w Praktyce ,
muje się dysfunkcja przewodu pokar- ne i działające przeciwzapalnie po-
2009, 4, 71-75.
mowego. W okresie rekonwalescencji daje się zwykle dożylnie i w dużych
9. Mair T., Divers T., Ducharme N.: Manual
(poza odpowiednią dietą) można stoso- dawkach. Najczęściej stosuje się ksy-
of Equine Gastroenterology. W.B. Sanders,
wać preparaty stymulujące proces tra- lazynę (0,4-0,8 mg/kg m.c.) i butorfa- Edinburgh 2002.
wienia, m.in. zawierajÄ…ce menbuton. nol (0,05-0,15 mg/kg m.c.) lub kom- 10. Pinkiewicz E.: Zasady rozpoznawania
Preparaty te podawane zwykle jedno- binację tych leków, a także fluniksynę i leczenia schorzeń kolkowych u koni. Lublin
razowo w dawce 20-30 ml poprawiajÄ… (0,4-0,8 mg/kg m.c.). Do likwidacji hi- 1973.
11. Ragle C.A., Meagher D.M., LaCroix C.A.:
apetyt poprzez pobudzanie aktywno- powolemii i szoku z powodzeniem
Surgical treatment of sand colic. Results
ści gruczołów trawiennych i normali- można stosować hipertoniczny roz-
in 40 horses.  Vet. Surg. , 1989, 18, 48-
zują perystaltykę. Ich wadą jest miej- twór NaCl wg procedury podanej wcze-
51.
scowo drażniące działanie i obciążenie śniej (8). Wskazane są także wlewy pla-
12. Read S.M., Bayly W.M.: Equine Internal
mięśnia sercowego. Dlatego należy zmy i koloidów, np. dekstranu. W celu
Medicine. W.B. Saunders Company,
je podawać powoli dożylnie (1-2 mi- przeciwdziałania powstawaniu śród-
Philadelphia 1998.
nuty) zwierzętom bez zaburzeń pra- naczyniowych zakrzepów, szczególnie
13. Sikora J.: Koń z morzyskiem  leczyć za-
cy serca. w zaciśniętym odcinku jelita, wska-
chowawczo czy operacyjnie?  Mag. Wet. ,
SpecyficznÄ… formÄ… kolki jest za- zane sÄ… iniekcje heparyny w dawce
2006, 15, 57-59.
piaszczenie jelit grubych, które spoty- 20-50 j.m./kg m.c. Pewną alternatywą
14. White N.A.: When equine colic calls for
ka siÄ™ sporadycznie na terenach piasz- jest doustne podanie aspiryny w daw- surgical intervention.  Vet. Med. Equine
czystych, głównie u z
rebiąt. Przyjmuje ce 12 mg/kg m.c. Skuteczność tego za- Prac. , 1987, 271-294.
ono najczęściej postać chronicznego biegu jest jednak niewielka ze względu
zapalenia jelit z biegunkÄ… i okresowym na ograniczenie resorpcji spowodowa- prof. dr hab. Eligiusz Madej
niepokojem lub rzadziej stopniowo na- ne dysfunkcją przewodu pokarmowego. Katedra i Klinika Chorób
rastającej niedrożności, niekiedy kom- Ważnym elementem postępowania jest Wewnętrznych Zwierząt
plikowanej przemieszczeniami (1). Le- także hamowanie rozwoju endotokse- Wydział Medycyny Weterynaryjnej
czenie zachowawcze zapiaszczenia jest mii i wykonywanie zabiegów takich jak Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
dość uciążliwe, długotrwałe i mało sku- płukanie żołądka i punkcja jelit. 20-612 Lublin, ul. Głęboka 30
MAJ " 5/2009
79
www.weterynaria.elamed.pl