KONIE/CHOROBY WEWN
TRZNE WETERYNARIA W PRAKTYCE
prof. dr hab. Eligiusz Madej, dr n. wet. Tomasz Riha
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Choroby
kolkowe koni
Przemieszczenia bez zastoju krwi
i niedrożności strangulacyjne jelit  cz. V
COLIC DISEASES AMONG HORSES. DISPLACEMENT WITHOUT
BLOOD CLOTS AND STANGULAR ATRESIA
Przemieszczenia i niedrożności strangu- co w początkowym okresie imituje pro-
Streszczenie
lacyjne jelit są ważną i trudną do zdia- ste wzdęcie lub stan zapalny i zaleganie
gnozowania grupą schorzeń kolkowych treści pokarmowej.
Wyodrębniono dwie grupy przemiesz-
koni (4). Wbrew pozorom obecnie wy- Objawy i przebieg niedrożności me-
czeń jelit: bez miejscowego zastoju krwi
stępują na niektórych terenach częściej chanicznych są dość zróżnicowane w za-
i z zastojem wskutek zaciśnięcia naczyń,
niż inne typy kolek (13, 16). W znacz- leżności od odcinka jelit i rozległości
nazywanych niedrożnościami strangula-
nym procencie nie są diagnozowane lub zmian, a przede wszystkim od braku do-
cyjnymi. Omówiono przyczyny ich powsta-
są diagnozowane zbyt póz
no, co z reguły pływu i/lub sekwestracji krwi w zajętym
wania, podstawowe objawy i zasady roz-
prowadzi do zejść śmiertelnych (9, 17). odcinku (13). Objawy są słabiej wyrażo-
poznania różnicowego. Przemieszczenia
Przyczyn przemieszczeń bez zastoju krwi ne, a przebieg mniej ostry w przemiesz-
bez zastoju krwi, zwykle o umiarkowa-
i niedrożności strangulacyjnych jest sto- czeniach i uwięz
nięciach bez zastoju krwi,
nych objawach mogą przeistaczać się
sunkowo dużo, najczęściej to następstwo natomiast silnie wyrażone i szybko na-
w strangulacyjne o ostrym przebiegu
odcinkowego przyspieszenia lub osła- rastające w niedrożnościach z zaciśnię-
i o groz
nych dla życia objawach ogólnych.
Bardzo ważną czynnością lekarską jest bienia perystaltyki na różnym tle oraz ciem naczyń i brakiem przepływu krwi,
wczesne rozpoznanie. wzdęć, lokalnego obciążenia treścią, zro- nazywanych strangulacjami. W każdym
stów jelit, obecności obcych tworów i na- przypadku, chociaż w różnym stop-
Słowa kluczowe
głej zmiany pozycji ciała (6, 13, 18). Nie- niu i nasileniu, rozwijają się zaburzenia
małą rolę pełnią także wrodzone i nabyte ogólne wskutek odwodnienia, endotok-
konie, kolki, przemieszczenia jelit, dia-
wady anatomiczne oraz zmiany w na- semii, niedokrwienia i nadkrzepliwości
gnostyka
czyniach i nerwach trzewnych. Dla ści- krwi. Prawie wszystkie wymagają szyb-
słości należy uwzględnić istnienie prze- kiej interwencji chirurgicznej oraz in-
mieszczeń i skrętów fizjologicznych, tensywnego leczenia przed i po zabiegu.
Abstract
które zwykle nie wyzwalają objawów Dlatego tak ważne jest wczesne rozpo-
chorobowych i samoistnie ustępują. Nie znanie, które w dużym stopniu decydu-
Two groups of intestinal displacement
ma ścisłej granicy między przemieszcze- je o pomyślnym zejściu choroby. Należy
have been isolated  one without lo-
niami okresowymi fizjologicznymi a pa- zastosować wszystkie dostępne metody
cal haemostasis as well as one inclu-
tologicznymi, mającymi zwykle charak- diagnostyczne, w tym także laparotomię
sive of it  this due to the constriction
ter trwały. Uważa się, i chyba słusznie, i laparoskopię (16).
of blood vessels  a condition known
że przemieszczenia nazywane fizjolo- Diagnostycznie istotne objawy i zmia-
as strangulated obliteration.
gicznymi mogą przechodzić w patolo- ny oraz różnice między przemieszczenia-
The causes of their occurrence, the basic
giczne, gdy utrzymują się dłużej i powo- mi i niedrożnościami strangulacyjnymi
symptoms, and the rules of differential
dują wtórne zaburzenia czynnościowe przedstawia tabela 1.
diagnoses have all been discussed in the
publication. Displacement without ha- i morfologiczne (4, 13).
emostasis, usually with moderate symp- Każdemu patologicznemu przemiesz- PRZEMIESZCZENIA
toms, may lead to strangulated cases with czeniu oraz różnego rodzaju skrętom, BEZ ZASTOJU KRWI
an acute course and with general life-th- wgłębieniom i omotaniom towarzy- Przemieszczenia bez zastoju krwi doty-
reatening signs. A very important medical
szy częściowe lub całkowite zamknię- czą głównie okrężnicy dużej, a rzadko jelit
procedure is an early diagnosis.
cie światła jelita, czego następstwem cienkich i innych odcinków jelit grubych.
jest brak pasażu treści. Dlatego nazy- Wyzwalają umiarkowane objawy bólu
Key words
wa się je, niezbyt precyzyjnie, niedroż- i ogólne, zbliżone do obserwowanych
nościami mechanicznymi. Bardzo czę- w niedrożnościach kałowych, z którymi
horses, colic, intestinal displacement,
sto w zajętym odcinku jelita gromadzi często są mylone. Zwykle nie poddają
diagnostics
się gaz lub płynna treść pokarmowa, się leczeniu zachowawczemu i wymagają
CZERWIEC " 6/2009
48
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE KONIE/CHOROBY WEWN
TRZNE
interwencji chirurgicznej (4, 13). Próby wraz z częścią jelita biodrowego, a przy do przemieszczeń mogą być także wzdę-
repozycji poprzez prostnicę i obracanie skręcie poprzecznym następuje zagię- cia jelit cienkich, które wzmagają moto-
zwierzęcia wokół osi rzadko kończą się cie trzonu jelita. Skręt podłużny szybko rykę okrężnicy, a prawdopodobnie także
pomyślnie, dodatkowo mogą pogłębiać przyjmuje charakter strangulacyjny, na- migracja larw słupkowców przez ścia-
proces chorobowy. tomiast przy poprzecznym rzadko do- nę jelit grubych. Poprzez mechaniczne
Do przemieszczeń jelit cienkich bez za- chodzi do zastoju krwi. Dlatego objawy drażnienie oraz wyzwalanie zakrzepów
stoju krwi można zaliczyć skręty do 270�, bólu i ogólne są zwykle słabo wyrażone. w naczyniach i niedokrwienia powodują
część omotań i uwięz
nięć, które albo Podczas badania rektalnego należy zwra- znaczne zaburzenia perystaltyki.
szybko i samoistnie ustępują, albo przyj- cać uwagę na przebieg taśm, które przy Spośród różnych form przemieszczeń
mują charakter przemieszczeń strangula- skręcie podłużnym przebiegają spiralnie, okrężnicy dużej najczęściej rozpoznawa-
cyjnych. Odrębną formą przemieszczeń a przy zagięciu poprzecznym ulegają na- ne jest uwięz
nięcie znacznej części tego
są przepukliny (pępkowa, przeponowa, głemu załamaniu wraz z całym jelitem. jelita w przestrzeni śledzionowo-nerko-
pachwinowa, do worka mosznowego, Postępowanie lecznicze we wczesnym wej, która utworzona jest przez więzadło
sieciowa). W większości, a szczególnie stadium polega na wykonaniu laparoto- śledzionowo-nerkowe, głowę śledziony
w początkowej fazie, zwykle nie dochodzi mii i dokonaniu repozycji po wcześniej- i lewą ścianę jamy brzusznej (1, 7, 8, 19).
do zastoju krwi, a objawy są słabo wyra- szym nakłuciu jelita i upuszczeniu gazów. Przemieszczeniu ulega głównie lewy gór-
żone. Jednak przy dłuższym trwaniu i za- Najważniejszym problemem są różnego ny pokład, ale niekiedy także część dol-
awansowaniu mogą przyjmować postać rodzaju przemieszczenia okrężnicy du- nego pokładu i zagięcie miedniczne. Zna-
niedrożności strangulacyjnych. Dzieje się żej (7, 10, 20). mienne i ważne diagnostycznie są zmiany
to najczęściej wskutek wzdęcia uwięz
nię- ułożenia jelit stwierdzane podczas bada-
tego odcinka jelita i obrzęku krawędzi PRZEMIESZCZENIA nia rektalnego. Uwięz
nięta część, zwykle
przepuklinowego wrota. OKR
ŻNICY DUŻEJ wzdęta i wypełniona treścią, odsuwa śle-
Bez zastoju krwi przebiega także część BEZ ZASTOJU KRWI dzionę dośrodkowo, lewy dolny pokład
wgłobień jelita ślepego, szczególnie Okrężnica ma dość duże możliwości przesuwa się do góry, a zagięcie mied-
wgłębienia ślepo-ślepe końca lub głowy zmiany pozycji dzięki znacznej masie, niczne do przodu w kierunku przepony.
do trzonu jelit. W tych przypadkach ob- środkowemu położeniu w jamie brzusz- Często taśma pokładu dolnego skierowa-
jawy kliniczne mogą być słabo wyrażone nej i stosunkowo długiej krezce czę- na jest poprzecznie i na lewo w kierunku
i przyjmować postać okresowego umiar- ści wstępującej. Wprawdzie przyleganie przestrzeni śledzionowo-nerkowej (8).
kowanego niepokoju, znacznie ograni- do lewej ściany brzucha w jakimś stopniu Gdy okrężnica jest zbyt wzdęta, wyczu-
czonego apetytu i wydalania kału oraz ogranicza zdolność migracji, ale w przy- cie uwięz
nięcia nie jest łatwe. Wyniki ba-
utraty masy ciała. Rozpoznanie jest trud- padku dużej ilości gazu, płynu lub treści dania rektalnego i umiarkowane objawy
ne, ponieważ badaniem rektalnym z tru- pokarmowej istnieje tendencja do prze- ogólne mogą sugerować proste wzdęcie
dem wyczuwa się istotne zmiany, poza mieszczeń. Dość ważną rolę pełni tu nie- jelit lub zaleganie kałowe. W przypadku
ewentualnym wzdęciem i obecnością właściwe żywienie, głównie podawanie uwięz
nięcia wzdęcie nie ustępuje, a za-
treści pokarmowej w jelitach w prawej dużej ilości paszy treściwej w nieregu- legająca treść, nawet miękka i uwodnio-
górnej części jamy brzusznej. Najbardziej larnych odstępach i szybkie jej zjadanie na, nie przemieszcza się w czasie trwania
przydatną metodą diagnostyczną jest ba- (6, 13). W tej sytuacji następuje znaczne choroby. Stopniowo nasilają się objawy
danie ultrasonograficzne (15). Stosuje się przyspieszenie perystaltyki i przedosta- ogólne. W części przypadków może do-
głównie leczenie chirurgiczne z resekcją wanie się fermentującej treści do jelit gru- chodzić do zastoju krwi i wtedy choroba
wgłobionej części. Postać przemieszcze- bych. Powstaje duża ilość gazów i lotnych przyjmuje postać niedrożności strangu-
nia bez zastoju krwi może mieć także po- kwasów tłuszczowych, które stymulują lacyjnej ze wszystkimi konsekwencja-
dłużny i poprzeczny skręt jelita ślepego. sekrecję płynów do światła jelit. Nastę- mi. Leczenie zachowawcze w postaci
W skręcie podłużnym wzdłuż długiej osi puje szybkie powiększenie objętości jeli- upustu gazów, zmuszania do szybkiego
skręceniu najczęściej ulega okolica głowy ta, co sprzyja jego przemieszczaniu. Tłem ruchu i przetaczania wyjątkowo rzadko
Przemieszczenia bez zastoju krwi Niedrożności strangulacyjne
1. Niezbyt szybki rozwój choroby i umiarkowane nasilenie zwykle 1. Nagłe wystąpienie objawów bólu, najczęściej ciągłego i duże-
okresowego bólu; go stopnia;
2. Małe lub niezbyt duże zmiany w stanie ogólnym; 2. Szybkie pogarszanie się stanu ogólnego z objawami endotok-
3. Często okresowe ustąpienie objawów bólu po podaniu leków semii, niewydolności krążenia i często także ogólnego szoku;
przeciwbólowych i spazmolitycznych; 3. Brak lub słaba reakcja na leki przeciwbólowe i spazmolityczne;
4. Przetrwałe odcinkowe wzdęcia lub/i zaleganie treści pokar- 4. Przy badaniu rektalnym odcinkowe wzdęcia jelit, silnie napię-
mowej; ta krezka, obecność bolesnych zgrubień, pofałdowań i węzło-
5. Zwykle brak pasażu nawet rozmiękczonej treści; watych tworów;
6. Nietypowe umiejscowienie pewnych odcinków jelit, ale bez 5. Nietypowy  spiralny lub poprzeczny przebieg taśm jelit gru-
znacznej bolesności przy badaniu przez prostnicę; bych, a w zaawansowanym stanie odcinkowe zgrubienie ścian
7. Na początku brak, a póz
niej niewielkie zmiany w płynie otrzew- jelit i krezki;
nowym; 6. Zwykle nawrotowe wtórne rozszerzenie żołądka z brunatną
8. Brak stałej poprawy przy leczeniu zachowawczym preparatami cuchnącą treścią;
przeciwbólowymi i przeczyszczającymi. 7. Duże zmiany w płynie otrzewnowym: wzrost ilości krwistego
płynu, liczby leukocytów i erytrocytów oraz duże stężenie
mleczanów i podwyższone białka.
Tabela. 1. Objawy i zmiany charakterystyczne dla niedrożności mechanicznych
CZERWIEC " 6/2009
49
www.weterynaria.elamed.pl
KONIE/CHOROBY WEWN
TRZNE WETERYNARIA W PRAKTYCE
jest skuteczne. Dlatego wskazana jest całkowicie znekrotyzowana, a w ciągu zdarzają się, szczególnie u z
rebiąt i mło-
jak najszybsza interwencja chirurgicz- następnych kilku godzin dotyczy to tak- dych koni, strangulacyjne wpochwienia
na, mimo możliwości wystąpienia kom- że głębszych warstw jelita, co umożliwia czczo-czcze i jelita biodrowego do śle-
plikacji (14). przedostanie się toksyn i bakterii do krwi pego. Tak jak przy skrętach następuje
Do innych postaci przemieszczeń nie- i jamy otrzewnowej (13, 22). Dlatego tak zastój krwi wskutek zaciśnięcia naczyń,
strangulacyjnych okrężnicy dużej nale- łatwo rozwijają się ciężkie objawy ogól- ale światło jelita może być mniej lub bar-
żą m.in. prawostronne przemieszczenie ne z zapaścią i szokiem włącznie, dopro- dziej ograniczone. Przyczyną wpochwień
grzbietowe, skręty osiowe i poprzeczne wadzające z reguły w ciągu 24-48 godzin jest przede wszystkim nagłe i odcinkowe
pokładów w granicach 180-270�, skrę- do zejścia śmiertelnego. Oczywiście tem- przyspieszenie i wzmożenie perystaltyki,
ty zagięcia mostkowego i przeponowe- po narastania zaburzeń zależy od stopnia np. po podaniu zimnej wody lub zmarz-
go oraz przemieszczenie zagięcia mied- zaciśnięcia oraz rodzaju i długości zajęte- niętych okopowych, i znaczne podrażnie-
niczkowego do przodu (7). Prawostronne go odcinka jelita. nia jelit. Ból i objawy ogólne są podobne
przemieszczenie grzbietowe może przyj- jak przy skrętach. Badaniem rektalnym
mować różne formy (przednie, tylne), NIEDROŻNOŚCI można stwierdzić bolesny i twardy po-
ale wspólną cechą jest przesunięcie le- STRANGULACYJNE dłużny twór grubości ramienia, zwykle
wego górnego i zwykle dolnego pokładu JELIT CIENKICH ruchomy, a w przypadku wpochwienia
na prawo, często poza jelito ślepe. Dolny Występują w różnej formie, ale najczęściej do jelita ślepego usytuowany w jego gło-
pokład jest najczęściej wzdęty i przebie- są to skręty wokół długiej osi lub zapętle- wie (6).
ga poprzecznie na prawo, a zagięcie mied- nia, gdy jedna część jelita wraz z krezką Inną postacią niedrożności strangu-
niczne jest zwykle niewyczuwalne. Przy owija się i zaciska inną część, a rzadziej lacyjnych są uwięz
nięcia jelit cienkich
skręcie osiowym pokład górny przesu- wpochwienia i uwięz
nięcia w naturalnych w formie zaciśniętych przepuklin: pa-
wa się bocznie i w dół, a dolny ku górze. lub patologicznych otworach ciała w po- chwinowej, pępkowej, przeponowej i sie-
Tak zwany skręt poprzeczny to wspól- staci przepuklin. Do skrętów i zapętleń ciowej. Przyczynami są powiększenie
ne przemieszczenie okrężnicy prawej usposabiają pierwotne rozszerzenia żo- naturalnych otworów lub rozstąpienie
i jelita ślepego. Wspólną cechą wszyst- łądka i wzdęcia jelit, zatkanie okrężnicy mięśni i powięzi w następstwie urazów
kich przemieszczeń okrężnicy dużej jest małej i nagłe zmiany pozycji ciała. Jedną i/lub wzrostu ciśnienia wewnątrzbrzusz-
z reguły mniej lub bardziej zaawansowa- z przyczyn mogą być różne patologicz- nego. Objawy kliniczne są dość zróżni-
ne wzdęcie jelit cienkich, jelita ślepego ne twory, np. uszypułowane tłuszczaki, cowane, ale ogólnie podobne do wystę-
i części okrężnicy dużej oraz odcinkowe guzy nowotworowe i powiększone wę- pujących przy innych niedrożnościach
zaleganie dość miękkiej treści pokarmo- zły chłonne (3), a także zrosty i znaczne strangulacyjnych.
wej. Rzadko przemieszczenia bez zastoju powiększenie sąsiednich narządów. Z za- W każdym przypadku tego rodzaju
krwi dotyczą okrężnicy małej. Ze wzglę- sady przebieg jest ostry z szybkim pogar- niedrożności konieczny jest zabieg ope-
du na odcinkowo wydłużoną krezkę i małą szaniem stanu ogólnego oraz z nawroto- racyjny. Pomyślność zabiegu we wcze-
średnicę są podobne do przemieszczeń wym refluksem i rozszerzeniem żołądka. snym stadium choroby jest stosunkowo
jelit cienkich. Pewną odrębnością jest Na początku wypłukiwana treść zawiera duża. Bez znacznych problemów moż-
zagięcie, czyli nagłe załamanie końcowej resztki pokarmu, póz
niej staje się wod- na usunąć nawet znaczny odcinek jelita
części okrężnicy, powodowane nagroma- nista z domieszką żółci, a wreszcie bru- z wyjątkiem wgłobienia jelita biodrowego
dzeniem zbitej treści w odcinku przed za- natna mętna i cuchnąca, co świadczy do głowy jelita ślepego. Pewną trudność
łamaniem, co zamyka światło jelita. o zmianach nekrotycznych w znacznym sprawia likwidacja sztucznych otworów
odcinku jelita. Wynik badania rektalnego i repozycja scieńczałych ścian.
NIEDROŻNOŚCI często jest niejednoznaczny. Najczęściej
STRANGULACYJNE stwierdza się wzdętą pętlę jelita, przebie- NIEDROŻNOŚCI
 CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA gającą spiralnie wokół krezki i przecho- STRANGULACYJNE
Ten rodzaj niedrożności charakteryzu- dzącą w nieregularny bolesny twór. Przy JELIT GRUBYCH
je się zaciśnięciem całego jelita, co po- omotaniu jelita wokół korzenia krezki Występują rzadziej niż jelit cienkich, ale
woduje zanik światła, niedrożność na- na wysokości nerki można wymacać po- są bardziej ostre w przebiegu. Sekwestra-
czyń krwionośnych i drażnienie nerwów fałdowane zgrubienie i wzdęte pętle jelita. cja dużej ilości krwi i szybki rozwój endo-
trzewnych, a w efekcie brak pasażu treści, Gdy skręt dotyczy przednich odcinków toksemii doprowadzają do zapaści i zej-
niedokrwienie i silny ból (13). W zależ- jelit, wynik badania rektalnego może być ścia śmiertelnego. Zwykle towarzyszą
ności od stopnia zaciśnięcia niedrożność negatywny lub stwierdza się tylko wzdę- im zmiany krwotoczne w związku z za-
może dotyczyć tylko żył lub wszystkich te jelita cienkie i napiętą krezkę. Jak wia- chowanym na początku dopływem krwi
naczyń. Często proces ma charakter na- domo ściana zajętego jelita wraz z krezką tętniczej przy braku odpływu krwi żylnej.
rastający, czyli najpierw zahamowany jest są obrzękłe, ale trudno to wyczuć bada- Stąd nacieczenie i obrzęk ścian jelita wraz
odpływ krwi żylnej, z czego wynika za- niem przez prostnicę. Natomiast waż- z krezką oraz przesiąkanie krwistego pły-
stój, obrzęk i przesiek, a następnie ustaje ne i przydatne diagnostycznie jest bada- nu do światła jelita i jamy otrzewnowej.
dopływ krwi tętniczej, czego rezultatem nie płynu otrzewnowego (5, 11, 21, 23). Towarzyszy temu ostry ból, szybki roz-
jest zwyrodnienie i martwica ścian jeli- Już po 3-4 godzinach choroby występują wój odwodnienia, narastające wzdęcie je-
ta. Zatrzymanie krążenia bardzo szybko zmiany w postaci zwiększonej ilości po- lit i postępująca duszność (13). Rozpozna-
doprowadza do rozwoju zmian wstecz- marańczowego zabarwienia, zmętnie- nie nie jest łatwe, wymaga zastosowania
nych. Najpierw dochodzi do zwyrodnie- nia, wzrostu stężenia mleczanów i licz- wszystkich dostępnych metod diagno-
nia nabłonka, stąd duża przesiękowość, by elementów morfologicznych krwi, stycznych. Badaniem rektalnym stwierdza
oraz do uszkodzenia bariery śluzów- a po 8-10 godzinach brązowo-krwiste- się najczęściej odcinkowe lub uogólnio-
kowej, co ułatwia przedostanie się tok- go zabarwienia, dużego zmętnienia, wy- ne wzdęcie jelit, nietypowy  najczęściej
syn i bakterii do głębszych warstw je- sokiego stężenia mleczanów i liczby ele- poprzeczny przebieg dostępnych taśm,
lita. Po 4-5 godzinach śluzówka jest mentów morfotycznych (12). Rzadko, ale napięcie i bolesność krezki, a niekiedy
CZERWIEC " 6/2009
50
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE KONIE/CHOROBY WEWN
TRZNE
10. Karleskind A., Gluntz X.: Skręt okrężnicy
także obrzęk ściany jelita. Leczenie tylko okrężnicy występuje u klaczy w okresie
dużej.  Magazyn Wet. , Supl. Konie, 1998,
chirurgiczne, z tym że nie wszystkie przy- okołoporodowym w związku ze zmianą
20-24.
padki dają nadzieje na przeżycie. Jednym położenia jelita spowodowaną obecno-
11. Latson K.M., Nieto J.E., Beldomenico P.M.:
z kryteriów jest wygląd błony śluzowej za- ścią płodu w okresie ciąży oraz zaburze-
Evaluation of peritoneal fluid lactate as a mar-
jętego jelita (2, 13). Kolor brunatno-czar- niami perystaltyki w okresie poporodo-
ker of intestinal ischemia in equine colic.
ny świadczy o rozwiniętej martwicy, roku- wym (10, 20).
 Equine Vet. J. , 2005, 37, 342-346.
je z
le, szczególnie gdy dotyczy dużej części Niedrożności strangulacyjne okrężni-
12. Madej E., Riha T.: Choroby kolkowe koni.
jelita. Nawet przy zachowanej żywotno- cy małej są podobne do diagnozowanych
Ogólna diagnostyka kliniczna i laboratoryjna
ści błony śluzowej i wykonaniu repozy- w jelitach cienkich, czyli przyjmują postać
 cz. II.  Weterynaria w Praktyce , 2008,
cji bez resekcji konieczne jest intensyw- skrętu wzdłuż krezki, uwięz
nięć, omo-
5(3), 82-87.
ne leczenie ogólne takie jak w przypadku tań jednej pętli jelita dookoła drugiej lub
13. Mair T., Divers T., Ducharme N.: Manual
zaawansowanej endotoksemii. Niedroż- wokół pętli jelita czczego, a także spleceń
of Equine Gastroenterology. W.B. Saunders,
ności strangulacyjne jelita ślepego wy- ze zwisającymi tłuszczakami i zmieniony- Edinburgh 2002.
14. Markel M.D., Orsini J.A., Gentile D.G.:
stępują rzadko. Najczęściej jest to skręt mi jajnikami (3, 6). Objawy pojawiają się
Complications associated with left dorsal di-
wzdłuż długiej osi oraz wgłobienie ślepo- nagle, a przebieg jest zwykle ostry. Dużą
splacement of the large colon.  JAVMA , 1985,
-okrężnicze i niekiedy ślepo-ślepe. Skrę- wartość rozpoznawczą ma badanie rek-
187, 1379-1380.
ceniu ulega przede wszystkim głowa, nie- talne (13). Z reguły występuje silne par-
15. Martin J.B.B., Freeman D.E., Ross M.W.:
kiedy z częścią jelita biodrowego. Wynik cie i obecność gęstego śluzu w prostnicy,
Cecocolic and cecocecal intussusception in hor-
badania rektalnego jest mało charakte- a czasem także zwężenie jej światła, gdy
ses: 30 cases (1976-1996).  JAVMA , 1999,
rystyczny z wyjątkiem spiralnego prze- skręt dotyczy końcowego odcinka okręż-
214, 80-84.
biegu taśm i wzdęcia. Wgłobienie ślepo- nicy. Z zasady wzdęte są jelita i często
16. Munoz E., Arquelles D., Areste L.: Retro-
okrężnicze występuje głównie u młodych rozwija się również wtórne rozszerzenie
spective analysis of exploratory laparotomies
zarobaczonych koni (13). Objawy i prze- żołądka. Równie często można wyczuć
in 192 Andalusian horses and 275 horses
bieg podobny jest do innych niedrożności twardy, bolesny i spiralnie przebiegający
other breeds.  Vet. Rec. , 2008, 162, 303-
strangulacyjnych jelit grubych, ale może twór, a za nim lub przed nim silnie roz- 306.
utrzymywać się wydalanie małych ilości dętą pętlę okrężnicy małej (6). 17. Proudman C.J.: A two year, prospective survey
miękkiego kału. Dokładne rozpoznanie of equine colic in general practice.  Equine
niedrożności strangulacyjnych jelita śle- Piśmiennictwo Vet. , 1992, 24, 90-93.
18. Reed S.M., Bayly W.M.: Equine Internal
1. Baird A.N., Cohen N.D., Taylor T.S.:
pego jest trudne, możliwe przy pomocy
Medicine. W.B. Saunders Company, Phi-
Renosplenic entrapment of large colon in horses:
badania ultrasonograficznego i oczywi-
ladelphia 1998.
57 cases (1983-1988).  JAVMA , 1991, 198,
ście przy wykonaniu laparotomii i lapa-
19. Sivula N.J.: Renosplenic entrapment of the
1423-1427.
roskopii. Niedrożności z zaciśnięciem na-
large colon in horses: 33 cases (1984-1989).
2. Barclay W.P., Foerner J.J., Phillips T.N.:
czyń okrężnicy dużej mogą być kolejnym
 JAVMA , 1991, 199, 244-246.
Volvulus of the large colon in horse. JAVMA,
etapem rozwoju przemieszczeń bez zasto-
20. Snyder J.R., Pascole J.R., Olander H.J.:
1980, 177, 629-630.
ju krwi. A
ączy się to z nagłym nasileniem
Strangulating volvulus of the ascending colon
3. Blikslager A.T., Bowman K.F., Haven M.L.:
objawów i brakiem lub małą wrażliwością
in horses.  JAVMA , 1989, 195, 757-764.
Peduneulated lipomas as a cause of intestinal
na przeciwbólowe leki. Zwykle pojawiają
21. Weimann C.D., Thoefner M.B., Jen-
obstruction in horses: 177 cases (1983-1990).
się stały i dużego stopnia ból, narastają-
sen A.L.: Spectrophotometric assessment
 JAVMA , 1992, 201, 1249-1952.
ce wzdęcie jelit, szybki rozwój odwodnie-
of peritoneal fluid haemoglobin in colic horses:
4. Corley K., Stephen J.: The Equine Hospital
nia i pogłębiająca się duszność. Badanie an aid to selecting medical vs. surgical treat-
Manual. Blackwell Pabl. Ltd. 2008.
ment.  Equine Vet. J. , 2002, 34, 523-527.
rektalne jest utrudnione dużym wzdęciem 5. Delesalle C., Dewulf J., Lebebvre R.A.:
Determination of lactate concentrations in blo- 22. Werners A.H., Bull S., Fink-Gremmels J.:
okrężnicy. Możliwy do stwierdzenia jest
Endotoxaemia: a review with implications for
od plasma and peritoneal fluid in horses with
charakterystyczny poprzeczny przebieg
the horses.  Equine Vet. J. , 2005, 37, 371-
colic by an accusport analyzer.  J. Vet. Intern.
taśm i ewentualnie zgrubienie ścian jeli-
383.
Med. , 2007, 21, 293-301.
ta. Wartościowe diagnostycznie jest bada-
23. Wilson J., Gordon B.: Equine colic: Interpre-
6. Fryc J.: Rozpoznawanie i leczenie schorzeń
nie płynu otrzewnowego, w którym zmia-
ting the diagnostic tests.  Vet. Med. Eq. Prac. ,
kolkowych koni. SIMA, Warszawa 1999.
ny pojawiają się jeszcze szybciej niż przy
1987, 6, 629-645.
7. Hackett R.: Nonstrangulated colonic displa-
strangulacji jelit cienkich.
cement in horses.  JAVMA , 1983, 182, 235-
Charakter strangulacyjny ma najczę-
240.
ściej skręt osiowy początkowo odcin- prof. dr hab. Eligiusz Madej
8. Hardy J.: Nephrosplenic entrapment in the hor-
ka jelita, lewych pokładów oraz zagięć Katedra i Klinika
se a retrospective study of 174 cases.  Equine
mostkowego i przeponowego. W przy- Chorób Wewnętrznych Zwierząt
Vet. J. , 2000, 32, 95-97.
padku skrętu lewych pokładów o 360�, Wydział Medycyny Weterynaryjnej
9. Kaneene J.B., Miller R., Ross W.A.: Risk factors
dolny leży na górnym, a taśmy mają prze- for colic in the Michigan (USA) equine population.
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
bieg spiralny. Predyspozycja do skrętów  Prev. Vet. Med. , 1997, 30, 23-36. 20-612 Lublin, ul. Głęboka 30
CZERWIEC " 6/2009
51
www.weterynaria.elamed.pl