Rodzina i szkoła jako środowisko wychowawcze  Mariusz Malon
Referat: Rodzina i szkoła jako środowisko wychowawcze
Wygłoszony podczas spotkania z rodzicami dnia 13-01-2005
Podstawowe treści
1. Cele wychowania  pełny rozwój osoby ludzkiej
2. Rola rodziny w wychowaniu dziecka:
�� Kształtowanie charakteru dziecka,
�� Kształtowaniu zainteresowań dziecka.
3. Zadanie szkoły  wspieranie rodziców w wychowaniu dzieci
4. Funkcje szkoły w wychowaniu dziecka:
�� dydaktyczna,
�� wychowawcza,
�� opiekuńcza.
RODZINA I SZKOA
A JAKO ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
Wychowanie jako podstawowa funkcja rodziny
Człowiek jako istota wymaga wychowania. Bez wychowania nie można osiągnąć pełnej
dojrzałości.
W rodzinie istnieje odpowiedzialność wszystkich za wszystkich. Można też mówić o pewnym
wzajemnym wychowaniu siebie przez wszystkich członków rodziny. Jednak szczególna
odpowiedzialność wychowawcza spoczywa na rodzicach, którzy  muszą być uznani za pierwszych
głównych wychowawców . Priorytet ten pochodzi z faktu, że rodzice dali dziecku życie.
Obowiązek wychowania swoich dzieci jest obowiązkiem tak istotnym, że nie może być
przekazywany innym osobom lub przez nich zawłaszczany.
Istnieje wiele definicji, ale prawie każda mówi, że jest to oddziaływanie jednych ludzi ,
jednostek lub grup na inne jednostki czy grupy ludzi. Chodzi tu o oddziaływanie mające na celu
nabywanie wiedzy, kształtowanie postaw, zachowań poglądów i właściwego stosunku do świata
wartości. Każdy wychowawca powinien mieć własny cel swojego oddziaływania. To właśnie cel
wychowania jest tym co nadaje kierunek oddziaływaniu wychowawczemu i dostarcza siły
motywacyjnej do samowychowania. To rodzina kieruje procesem poznania i rozumienia przez
dziecko otaczającego go świata, w rodzinie nabiera pewności siebie, uczy się miłości i życzliwości.
Specyfika wychowania w rodzinie nie polega na zorganizowanym procesie wychowania, ale na
jakości życia codziennego.
1
 Rodzina i szkoła jako środowisko wychowawcze  Mariusz Malon
Duże znaczenia dla ogólnego rozwoju człowieka ma np.: dobra organizacja czasu wolnego,
która pozwala regenerować siły, doskonalić się, kształcić swoją osobowość, brać udział w życiu
społecznym i kulturalnym.
Do podstawowych zadań wychowawczych należy:
1. Kształtowanie charakteru dziecka
�� kształtowanie uczuć społecznych, moralnych i estetycznych
�� kształtowanie charakteru
�� kształtowanie silnej woli
�� budowanie dobrej samooceny
2. Kształtowanie zainteresowań dziecka.
Skuteczność wychowawcza metod zależy od prawidłowego dorobku i stosowania metod. Na
prawidłowość wychowania wpływa znajomość podstawowych metod wychowania. Jedną z
najstarszych a zarazem najbardziej efektywnych jest dobry przykład. Dziecko jest doskonałym
obserwatorem, jak również naśladowcą. Dlatego też nie można co innego mówić, a co innego robić.
Jeśli chodzi o metody w wychowaniu to można jeszcze posługiwać się metodą ćwiczeń,
przekonywania i wyjaśniania, metodą pochwał, nagród i kar, które należy ostrożnie stosować,
ponieważ kara nie budzi w ukaranym refleksji, nie skłania do poprawy, a wprost przeciwnie 
budzi uczucie rozgoryczenia, niechęci, agresji i nie spełnia swej wychowawczej roli.
Cel wychowania jakim jest pełny rozwój osoby ludzkiej nie może dokonywać się tylko przez
przekaz wiedzy, zachętę czy zakaz, ale przez kształtowanie postaw, które przynosi efekty poprzez
właściwy przykład rodziców. Wychowanie zmierzające do pełnego rozwoju człowieka zmierza tym
samym do wychowania do samodzielności.
Bardzo ważnym czynnikiem w wychowaniu dzieci są postawy rodzicielskie, które określają
uczuciowy stosunek rodziców do dzieci i które w ogromnym stopniu decydują o stylu wychowania,
o doborze, a także skuteczności środków wychowawczych.
Do negatywnych postaw rodzicielskich zaliczamy:
1. Unikające  dystans uczuciowy, obojętność, brak troski o dziecko
2. Odtrącające  nieakceptowanie dziecka, nietolerowanie go, wymierzanie surowych kar, brak
uznania pozytywnych cech dziecka.
3. Nadmiernie wymagające  rodzice nie biorą pod uwagę indywidualnych cech dziecka i
możliwości, ograniczanie swobody i zakresu aktywności przez nagany, zakazy.
4. Nadmiernie chroniąca  nadmierne ograniczanie swobody dziecka, nadmierna opiekuńczość.
Prawidłowe postawy obejmują:
1. Akceptacja dziecka  przyjęciem go takim jakim ono jest, z jego cechami fizycznymi,
usposobieniem, z jego umysłowymi możliwościami.
2. Współdziałanie z dzieckiem  zainteresowanie się jego sprawami i włączenie go do spraw
rodziny. Postawa ta sprawia, że dziecko staje się ufne wobec rodziców.
3. Dawanie dziecku rozumnej swobody  w miarę dorastania więcej swobody, darzenie dziecka
zaufaniem. Taka postawa pozwala dziecku współdziałać z rówieśnikami, dziecko jest bystre,
pomysłowe.
4. Uznanie praw dziecka  dziecko wie czego rodzice oczekują od niego i jaki ma zakres
swobody. Wyrabia w sobie lojalność i solidarność w stosunku do innych członków rodziny.
Aby wychowawca miał wpływ na wychowana musi cieszyć się u niego autorytetem. Wychowawca
musi być świadkiem prawdy, swoim życiem świadczyć o prawdzie i wartościach, które głosi.
Rodzice muszą być autorytetem dla swoich dzieci!
Podsumowując możemy stwierdzić, że postawy rodzicielskie wpływają na zaspokajanie lub nie
zaspokajanie potrzeb dziecka. Właściwe postawy rodziców kształtują w dziecku poczucie
2
 Rodzina i szkoła jako środowisko wychowawcze  Mariusz Malon
bezpieczeństwa, pewności, sprawność umysłową, uczuciową, umiejętność współdziałania w grupie,
wiarę we własne siły.
Szkoła a wychowanie
Szkoła wypełnia w stosunku do ucznia trzy funkcje: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą.
Funkcje te są różne jednakże w praktyce szkolnego życia nie rozdzielne. Dziecko jest bowiem pod
opieką przez cały czas pobytu w szkole, przez ten czas poddane jest także oddziaływaniom, które
pociągają za sobą jakieś skutki wychowawcze.
Nauczyciele wspierają rodziców w dziedzinie wychowania. Wynikają stąd dwie ważne
konsekwencje. Po pierwsze, nauczyciele nie ponoszą wyłącznej i całkowitej odpowiedzialności za
wszystkie możliwe zadania wychowawcze. Po drugie, kierunek działalności wychowawczej nie
może być sprzeczny z wolą rodziców. Celem wychowania jest  wszechstronny rozwój osobowy
uczniów. Nauczyciele powinni - w miarę możliwości  wspomagać w każdej działalności
edukacyjnej rozwój osobowy ucznia we wszystkich wymiarach, w tym zwłaszcza intelektualnym,
psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym i duchowym. Nauczyciele w swej
pracy wychowawczej, wspierając w tym zakresie obowiązki rodziców, winni zmierzać do tego, aby
uczniowie w szczególności:
- rozwijali w sobie dociekliwość poznawczą, ukierunkowana na poszukiwanie prawdy, dobra i
piękna w świecie,
- mieli świadomość życiowej użyteczności zarówno poszczególnych przedmiotów szkolnych, jak i
całej edukacji na danym etapie,
- stawali się coraz bardziej samodzielni w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i
społecznym, godząc umiejętnie dążenie do dobra własnego z dobrem innych, odpowiedzialność za
siebie i odpowiedzialność za innych, wolność własna i innych,
- poszukiwali i dążyli do osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych do
odnalezienia własnego miejsca w świecie,
- uczyli się szacunku dla dobra wspólnego,
- przygotowywali się do rozpoznawania wartości moralnych, dokonywania wyborów i
hierarchizacji wartości oraz mieli możliwość doskonalenia się,
- kształtowali w sobie postawę dialogu, umiejętności słuchania innych i rozumienia ich poglądów.
Wychowanie zarówno domowe jak i szkolne powinno mieć na uwadze całego ucznia, we
wszystkich sferach jego osobowości: duchowej, intelektualnej, emocjonalnej, zmysłowej i
fizycznej. Uczynić wychowanka zdolnym do spójności myśli, słowa i czynu, czyli do pełnej
logicznej konsekwencji działań. Harmonijne wychowanie nie tylko pełne kształtowanie osobowości
człowieka, ale także całkowitą integralność treści, które przekazujemy.
Uczeń zostaje wprowadzony w całość dorobku ludzkiej kultury w zakresie dostępnym dla
wieku. Uczy się wartościować te dobra i dokonywać ich wyboru. Odrzuca to, co bezwartościowe,
unika zagrożeń. W procesie wychowawczym wspomagamy go w tym oraz usprawniajmy do
samowychowania.
Literatura:
1. A.Bandera, R.H.Walters   Agresja w okresie dojrzewania
2. TH.Gordon   Wychowanie bez porażek
3. M.A
obacki   Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania
4. M.A
obacki   W poszukiwaniu skutecznych form wychowania
3