02 Charakteryzowanie usług spedycyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Monika Sarzalska

Charakteryzowanie usług spedycyjnych
342[02].O1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
prof. Jan Kulczyk
dr inż. Marek Młyńczak

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Halina Bielecka

Konsultacja:
mgr inż. Halina Bielecka

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[02].O1.02
Charakteryzowanie usług spedycyjnych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik spedytor

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podstawy działalności spedytora

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Podstawy prawne działalności spedycyjnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Funkcjonowanie rynku spedycji

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Międzynarodowe wykładnie formuł handlowych – Incoterms 2000

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Przewóz ładunków niebezpiecznych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Systemy lokalizujące ładunek i pojazd

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o usługach spedycyjnych.
Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć

opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej pod nazwą:
Charakteryzowanie usług spedycyjnych 342[02].O1.02.

2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

- wskazówki potrzebne do realizacji ćwiczenia,
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
- sprawdzian postępów.

4. Zestaw zadań testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności

z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego testu jest dowodem osiągnięcia umiejętności
określonych w programie jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: „Charakteryzowanie usług spedycyjnych”, której treści teraz poznasz

jest jednym z elementów programu koniecznym do zapoznania się z działalnością
przedsiębiorstwa spedycyjnego.

Materiał nauczania jednostki modułowej jest bardzo obszerny, dlatego też, aby opanować

kompleksowo zalecany materiał i wykonać niektóre ćwiczenia będziesz musiał skorzystać
z wielu dodatkowych źródeł informacji wskazanych w bibliografii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Moduł 342[02].O1

Podstawy spedycji

i transportu

Schemat układu jednostek modułowych

342[02].O1.01

Charakteryzowanie rynku

usług transportowych

342[02].O1.02

Charakteryzowanie usług

spedycyjnych

342[02].O1.03

Dobieranie środków

transportu

342[02].O1.04

Ubezpieczanie ładunków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określać znaczenie transportu dla gospodarki narodowej,

−

klasyfikować usługi transportowe,

−

charakteryzować strukturę własnościową transportu w Polsce,

−

określać podaż i popyt na rynku usług transportowych,

−

wykazywać znaczenie transportu w międzynarodowej wymianie towarowej,

−

wskazywać czynniki wpływające na pozyskiwanie klientów przez przedsiębiorstwa
transportowe,

−

wskazywać sposoby realizacji usług transportowych,

−

określać prawa i obowiązki przewoźnika,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

przedstawić genezę i rys historyczny działalności spedycyjnej,

−

określić czynności wykonywane i organizowane przez spedytora,

−

dokonać klasyfikacji usług spedycyjnych,

−

ustalić warunki zawarcia umowy spedycyjnej,

−

przyjąć zlecenie spedycyjne,

−

pozyskać informacje do wykonania zlecenia spedycyjnego,

−

rozróżnić zlecenie transportowe i zlecenie spedycyjne,

−

określić zasady ustalania cen na usługi spedycyjne,

−

sklasyfikować materiały niebezpieczne i określić warunki ich przewozu,

−

przygotować dokumentację wymaganą w przewozie ładunków niebezpiecznych,

−

zidentyfikować oznakowania stosowane w przewozie ładunków niebezpiecznych,

−

zabezpieczyć prawa zleceniodawcy w przypadku wystąpienia szkody w przesyłce,

−

określić zasady przewozu towarów, osób i zwierząt,

−

określić zakres wykorzystywania środków łączności w spedycji,

−

poinformować zleceniodawcę o miejscu pobytu i stanie ładunku,

−

scharakteryzować rynek spedycyjny,

−

określić podstawy funkcjonowania rynku spedycji,

−

określić zadania krajowego stowarzyszenia spedytorów,

−

określić podstawy prawne działalności spedycyjnej i sprzedaży usług spedycyjnych,

−

określić uwarunkowania prawne zobowiązań,

−

zastosować przepisy konwencji o działalności spedycyjnej,

−

opisać międzynarodowe wykładnie formuł handlowych – Incoterms 2000

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawy działalności spedytora

4.1.1. Materiał nauczania

Wraz

rozwojem

handlu

powstało

zapotrzebowanie

usługi

związane

z przemieszczaniem towarów. Potrzeba ta spowodowała powstanie instytucji pośrednika
w przewozie, który działając na zlecenie zajmował się czynnościami związanymi
z przesyłaniem rzeczy. Pośrednik ten zawierał we własnym imieniu, lecz na rachunek swego
zleceniodawcy, umowy przewozu, organizował czynności związane z wydaniem rzeczy
przewoźnikowi itp. Z pośredników tych, działających już w XVII i XVIII wieku, wywodzą się
dzisiejsi spedytorzy. W miarę rozwoju handlu światowego wzrastała również rola i zakres
usług spedycyjnych.

Ze szczególnym rozwojem spedycji spotykamy się w drugiej połowie XIX wieku. Miał na

to wpływ szybki rozwój transportu kolejowego i żeglugi parowej. Podkreślić należy, iż
spedytor, który zawodowo świadczy usługi, daje gwarancje fachowego ich wykonania, przy
czym usługi te świadczone na dużą skalę są stosunkowo tanie. Korzystanie z tych usług jest
opłacalne dla potencjalnych zleceniodawców spedytora, którzy nie muszą utrzymywać
własnych służb spedycyjnych

Z ekonomicznego punktu widzenia, spedycja jest to zorganizowanie przemieszczenia

ładunków przy zastosowaniu odpowiednio dobranych środków transportu i sposobu
przewozu, w wyniku czego następuje przesłanie ładunków od dostawcy do odbiorcy.

Spedycja nie obejmuje samego przewozu, tj. fizycznego przemieszczenia ładunku.

Spedycja nie jest przewozem, a spedytor w istocie swej funkcji usługowej nie transportuje
ładunków, lecz zajmuje się ich przesłaniem i zorganizowaniem transportu. Działalność
spedycyjna obejmuje wszystkie czynności konieczne do przesłania ładunku, również te
wynikające ze specjalnego życzenia zleceniodawcy, ale z wyłączeniem samego przewozu.

Pojęcie „usługa spedycyjna” wiązać natomiast należy z rynkową, zarobkową działalnością

przedsiębiorstwa spedycyjnego wykonywaną na zlecenie. Takie podejście ma swoje
uzasadnienie w ekonomii, i w prawie, gdyż pojęcie „usługa” to czynność wykonywana dla
kogoś innego niż sam jej wytwórca. Należy rozróżniać „działalność spedycyjną” w ogóle od
„usługi spedycyjnej”, rozumianej jako przedmiot i efekt działalności przedsiębiorstwa
spedycyjnego, świadczonej odpłatnie i na zlecenie odrębnego podmiotu gospodarczego.

Przyjęta interpretacja pojęć „działalność spedycyjna” i „usługa spedycyjna” pozwala

określić, kto to jest spedytor. W rozumieniu dosłownym spedytorem jest osoba wykonująca
czynności spedycyjne. Przy czym jest obojętne, czy działa on w ramach firmy produkcyjnej,
handlowej, przedsiębiorstwa przewozowego, czy też w ramach oddzielnej firmy usług
spedycyjnych.

Zakres usług spedycyjnych jest więc bardzo szeroki i w zasadzie obejmuje wszystko to, co

jest związane z przewozem przesyłki, za wyjątkiem samego przewozu. Jako najbardziej
typowe czynności spedycyjne wymienia się:

−

poradnictwo spedycyjne w szerokim tego słowa znaczeniu, obejmujące porady udzielane

eksporterom, importerom i producentom m.in. w sprawach wyboru gestii transportowej,
środka transportu i drogi przewozu, przygotowania ładunku do przewozu (opakowanie,
oznakowanie, ocechowanie, kompletowanie, formowanie jednostek ładunkowych itp.),

−

zorganizowanie dostawy towaru do miejsca załadunku na główny środek transportu

i w tym zakresie opracowanie i przesłanie wysyłającemu towar instrukcji wysyłkowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zawieranie umów z przewoźnikami oraz innymi przedsiębiorstwami biorącymi udział

w usłudze przemieszczania ładunku (z przeładowcami, składownikami, kontrolerami,
rzeczoznawcami itp.), zlecając im wykonanie koniecznych usług,

−

sporządzanie i/lub kompletowanie dokumentów przewozowych i innych wymaganych

kontraktem i przepisami krajów eksportera, importera oraz państw tranzytowych, ich
dystrybucja zgodnie z życzeniem zleceniodawcy,

−

w odniesieniu do przesyłek drobnych - organizowanie przewozów zbiorowych

i konsolidowanych,

Rys. 1.

Czynności wykonywane organizowane przez spedytora

[2]

−

na życzenie zleceniodawcy – ubezpieczanie towarów,

−

organizowanie odprawy celnej towaru i załatwianie spraw związanych z obligatoryjnie

obowiązującymi czynnościami kontrolnymi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

monitorowanie czynności związanych z załadunkiem, przeładunkiem i przewozem

towarów w eksporcie i awizowanie eksportera, względnie importera lub osób przez
nich wskazanych o dokonanym załadunku na statek lub inny środek transportu,
a w przypadku importu, awizowanie zleceniodawcy (importera) o nadejściu przesyłki,

−

w odniesieniu do ładunków specjalnych (ciężkich, ponadgabarytowych lub

niebezpiecznych) opracowanie koncepcji przewozu,

−

zabezpieczenie interesów zleceniodawcy (eksportera, importera) w przypadku

stwierdzenia uszkodzeń i ubytku towaru, względnie innych ewentualnych strat (np.
wynikających z opóźnień dostawy itp.) poprzez sporządzanie lub spowodowanie
sporządzenia odpowiedniej dokumentacji szkodowej,

−

przy imporcie, kiedy gestia transportowa leży po stronie importera, utrzymanie

kontaktu
z dostawcą/eksporterem zagranicznym w celu ustalenia gotowości towaru do wysyłki
i zorganizowanie jego odbioru i przewozu do miejsca wyznaczonego przez
zleceniodawcę (importera),

−

regulowanie należności z tytułu kosztów przewozu oraz innych usług świadczonych na

rzecz ładunku, jeżeli koszty te obciążają zleceniodawcę,

−

w wielu przypadkach udział w realizacji bankowego inkasa dokumentowego.

Spedycja to usługi polegające na wykonywaniu czynności, których celem jest

zorganizowanie przewozu rzeczy (np. zawarcie umowy przewozu, nadanie i odbiór przesyłki).
Realizacja kontraktu handlowego, szczególnie międzynarodowego, wymaga bowiem
przygotowania i wykonania wielu fachowych czynności poprzedzających przewóz,
realizowanych w trakcie przewozu, jak i po zakończeniu samego przewozu, co sytuuje
spedytora pomiędzy eksporterem i importerem, stronami tegoż kontraktu.

Spedytor

jest

pełnomocnikiem

zleceniodawcy

–

eksportera

lub

importera,

współuczestniczącym, jak i współdziałającym z różnymi jednostkami (urzędy, firmy)
obsługującymi ładunki w procesie transportowym. Organizowanie przewozu rzeczy
– szczególnie w obrocie międzynarodowym – zwykle wykracza poza zakres obowiązków
przewoźnika i niekiedy również wiedzę zleceniodawcy. Wcześniej jednak spedytor może
udzielić praktycznych rad przydatnych w trakcie negocjacji handlowych, np.: realizacji
transportowej kontraktu, w tym gestii transportowej.

Inne czynności spedycyjne to, np.: przygotowanie ładunku do przewozu (kompletowanie,

pakowanie, ważenie, cechowanie); dowóz ładunku do miejsca nadania; załadunku na główny
środek transportowy; sporządzenie dokumentów przewozowych oraz kompletowanie innych
niezbędnych w czasie przewozu (celnych, standaryzacyjnych, faktur itp.); ubezpieczenie
ładunku; dokonanie zgłoszenia celnego ładunku; zawarcie umowy przewozu; konwojowanie
ładunku w czasie przewozu; informowanie zleceniodawcy o aktualnym miejscu pobytu
i stanie ładunku; odbiór przesyłki; uiszczenie należności przewozowych; stwierdzenie jakości
ładunku, ewentualnie czasowe składowanie ładunku lub nawet sprzedaż. Niektóre z tych
czynności spedytor wykonuje bezpośrednio (czynności spedycyjne), inne związane
z

przemieszczaniem

bądź

dodatkowe

zleca

specjalistycznym

przedsiębiorstwom

transportowym lub innym, co prezentuje rys.1. Niekiedy spedytor posiadający tabor
przewozowy dokonuje też przewozu ładunku, jak i czynności za- i wyładunkowych.
Z przedstawienia typowych czynności spedytorskich wynika, iż mogą one występować
w różnych fazach procesu transportowego, w zależności od zakresu kontraktu handlowego,
rodzaju ładunku i użytych środków przewozowych.

Spedytor może wykonywać jedną, kilka lub cały komplet czynności spedycyjnych

związanych z przewozem danego towaru. Decyduje o tym konkretna treść umowy spedycji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Usługi te mogą poprzedzać proces przewozu towaru, mogą być wykonywane w trakcie tego
przewozu, w każdej jego fazie, jak również po nadejściu towaru do miejsca przeznaczenia.

W Polsce ustawa Kodeks cywilny formułując definicję umowy spedycji stanowi, że

przedmiotem tej umowy jest: wysłanie przesyłki, jej odbiór, dokonanie innych usług
związanych z przewozem przesyłki (art. 794 k.c.).

Umowa spedycji uregulowana jest w kodeksie cywilnym w artykułach od 794 do 804.

Występuje ona w tej regulacji jako odrębna umowa nazwana. Zgodnie z art. 795 k.c. przepisy
kodeksu cywilnego o spedycji stosuje się do spedycji, o ile nie jest uregulowana odrębnymi
przepisami (w aktualnym stanie prawnym brak jest tego rodzaju przepisów). W sprawach
nieuregulowanych w kodeksie, jak również nieuregulowanych w przepisach odrębnych, do
umowy spedycji stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia (art. 796 k.c.). Strony
mogą przyjąć umownie do stosowania Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne (OPWS), które
zawierają szczegółowe regulacje z zakresu umowy spedycji. OPWS mają charakter
fakultatywny tzn. obowiązują, jeżeli strony tak się umówiły.

Zgodnie z art. 794 k.c. przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za

wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru
przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Spedytor może
występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie. Umowa spedycji jest
odmianą umowy zlecenia, co wynika z art. 796 k.c., zgodnie z którym do umowy spedycji
posiłkowo stosuje się przepisy o umowie zlecenia. W związku z tym, iż spedytorem
może być osoba posiadająca odpowiedni status (musi to być osoba świadcząca usługi
zawodowo i zarobkowo) umowę spedycji zalicza się do tzw. umów kwalifikowanych. Umowa
spedycji jest umową wzajemną (obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie
jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej), odpłatną i konsensualną (do jej
zawarcia wystarcza złożenie oświadczenia woli przez strony). Zakres przedmiotowy umowy
spedycji wskazuje, iż usługi spedycyjne mają pomocniczy charakter w stosunku do umowy
przewozu.

Umowa spedycji związana jest z przewozem rzeczy (przesyłek) a nie osób. W umowie

spedycji występuje z jednej strony zleceniodawca spedytora, z drugiej spedytor. Zleceniodawcą
spedytora jest najczęściej nadawca lub odbiorca przesyłki.

Spedytorem może być tylko ten, kto zawodowo i za wynagrodzeniem, w imieniu własnym

albo w imieniu dającego zlecenie, na rachunek zleceniodawcy, podejmuje się wysłania lub
odbioru przesyłki oraz innych czynności związanych z jej przewozem. Bez względu na to czy
spedytor działa w imieniu własnym, czy też w imieniu dającego zlecenie, zawsze działa na
rachunek swego zleceniodawcy. Gospodarcze skutki działania spedytora zawsze będą
dotyczyły jego zleceniodawcy.

Umowa spedycji jest umową konsensualną, a zatem do jej zawarcia wystarczające jest

złożenie przez strony stosownych oświadczeń woli. Przepisy kodeksu cywilnego nie
przewidują dla umowy spedycji żadnej szczególnej formy.

Wola osoby zawierającej umowę spedycji może być wyrażona przez każde zachowanie się

tej osoby, które ujawni jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej
woli w postaci elektronicznej (art. 60 k.c.). Oświadczenie woli złożone w postaci
elektronicznej, opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym, weryfikowanym przy
pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, jest równorzędne z oświadczeniem woli
złożonym w formie pisemnej (art. 78 § 2 k.c.). Umowa spedycji może więc być zawarta
w formie pisemnej, ustnej, telegraficznej, telefonicznej, elektronicznej itp. Mając na uwadze
bezpieczeństwo obrotu zaleca się stosowanie formy pisemnej.

Do zawarcia umowy spedycji dochodzi z reguły poprzez przyjęcie przez spedytora zlecenia

spedycyjnego. Zgodnie z art. 736 k.c. kto zawodowo trudni się załatwianiem czynności dla

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

drugich, powinien, jeżeli nie chce zlecenia przyjąć, zawiadomić o tym niezwłocznie dającego
zlecenie. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do umowy spedycji (art. 796 k.c.). Brak
takiego

niezwłocznego

zawiadomienia

spowoduje,

iż

spedytor

będzie

ponosił

odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną z tego tytułu zleceniodawcy. Także uwagi i
zastrzeżenia co do treści powinny być zgłoszone niezwłocznie.

Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne (OPWS) z 2002 w § 8.2 zalecają, aby zlecenia

spedycyjne były wystawiane lub potwierdzane w formie pisemnej lub podobnej (fax, e-mail).

Zgodnie z § 8.3 OPWS 2002 zlecenie powinno zawierać wszystkie niezbędne informacje

o przesyłce i jej właściwościach, znaki i numery poszczególnych sztuk (opakowań), ich liczbę,
ciężar, wymiary, kubaturę, a także określać zakres zleconej usługi oraz wszelkie inne dane i
dokumenty potrzebne dla prawidłowego wykonania zlecenia.

Konsekwencje udzielenia zlecenia niekompletnego, podania w nim nieprawdziwych

danych, nawet gdy nieprawidłowości te powstały bez jego winy, ponosi zleceniodawca
(§ 8.4). Przy towarach niebezpiecznych, zleceniodawca przekazując zlecenie winien w nim
określić konkretny rodzaj niebezpieczeństwa i poinformować spedytora o koniecznych
środkach ostrożności (§ 8/7 OPWS 2002). Spedytor nie ma obowiązku, lecz jest uprawniony
do sprawdzenia, czy przedstawione w zleceniu dane są poprawne i wyczerpujące (§ 8.5 OPWS
2002).

ZLECENIE SPEDYCYJNE

Eksporter:

Importer:

Opis towaru:

Port docelowy:………………………………. Kraj……………………………………………
Termin gotowości towaru…………………... Towar dostarcza………………………………
Oznakowanie………………………………... Masa brutto……………………………...……
Wymiary opakowań…………………………………………………………………………………

Właściwości towaru……………………………………………….…

Odprawa celna: tak nie
Dodatkowe ubezpieczenie: tak nie
Uwagi:………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………….

Warunki dostawy wg INCOTERMS 2000:…………………………………………………………
Uzgodniona stawka:………………………………………………………………………………….
Koszty obsługi wg TABELI OPŁAT:………………………………………………………………
Osoba prowadząca kontrakt:………………………………………………………………………

ZLECAM I AKCEPTUJĘ KOSZTY

……………………………………….

Data:……………………………………

PRZYJMUJĘ ZLECENIE

……………………………………….

Data:……………………………………

Rys. 2. Zlecenie spedycyjne [ 1 ]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zlecenie powinno zawierać wszelkie potrzebne dane, by spedytor organizując proces

przemieszczenia towaru, mógł ten proces tak zorganizować, by nie wystąpiły w nim
nieprawidłowości wpływające negatywnie na przebieg dostawy towaru od dostawcy do
odbiorcy i realizacji płatności za towar.

Zlecenie spedycyjne jest dokumentem, na podstawie którego spedytor podejmuje się

zorganizowania transportu. Zgodnie z art. 6 OPWS, umowę spedycji uważa się za zawartą
w chwili otrzymania przez spedytora zlecenia, chyba że spedytor bez zwłoki zawiadomi
dającego zlecenie o odmowie jego przyjęcia. Zlecenie spedycyjne może być przekazane ustnie,
telefonicznie, faksem, droga elektroniczną itp. Art. 10 OPWS podkreśla jednak, że spedytor
nie

jest

odpowiedzialny

następstwa

błędów

nieporozumień

wynikłych

w związku z otrzymaniem zlecenia ustnie lub telefonicznie. Art. 6 OPWS określa, że zlecenie
przekazane faksem, telefaksem, telefonicznie lub ustnie wymaga niezwłocznego potwierdzenia
pisemnego. Warto zwrócić uwagę, że w OPWS nie ma odniesienia do elektronicznego
przekazu zleceń. Należy też dodać, że zgodnie z art. 75 kodeksu cywilnego, jeżeli
wynagrodzenie spedytora z określonej umowy spedycji będzie przekraczać 2000 zł, to umowa
taka powinna być stwierdzona pismem dla celów dowodowych.

Spedytor podejmujący się wykonania określonych czynności spedycyjnych na rzecz

eksportera czy importera nie podpisuje na ogół z nim specjalnej umowy spedycyjnej, gdyż
samo przyjęcie zlecenia oznacza zawarcie umowy. W praktyce zlecenie spedycyjne
przekazywane jest najczęściej w formie pisemnej (w tym również elektronicznej),
a dodatkowe, uzupełniające zlecenia często telefonicznie. Należy dodać, że zgodnie z art.
9 OPWS spedytor ma prawo sprawdzania prawdziwości podpisów i uprawnień osób
podpisanych na zleceniach

Standardowe formularze ułatwiają sporządzanie zleceń eksporterom i importerom, którzy

muszą wypełnić tylko określone rubryki. Stosowanie takich standardowych formularzy jest tym
bardziej istotne, że zgodnie z art. 8 OPWS zleceniodawca ma obowiązek zapewnienia, aby
zlecenie było prawidłowe i kompletne. Zleceniodawca ponosi następstwa niedokładnych,
niekompletnych lub nieprawidłowych danych wymienionych w zleceniu.

Treść zlecenia spedycyjnego w sposób ogólny określa art. 7 OPWS, stwierdzający, iż

powinno ono zawierać zakres zlecanej usługi, rodzaj i właściwości przesyłki, znaki i numery
poszczególnych sztuk, ich liczbę, ciężar, wymiary, kubaturę oraz wszelkie inne dane potrzebne
do należytego wykonania zlecenia. Do zlecenia powinny być dołączone dokumenty potrzebne
do jego wykonania.

Wśród danych, które zawiera zlecenie spedycyjne, można wyszczególnić:

−

dane dotyczące importera i eksportera oraz – jeśli są inne podmioty – bezpośredniego
dostawcy i odbiorcy, numer kontraktu i nazwisko osoby odpowiedzialnej za jego
realizację,

−

informacje dotyczące towaru, w tym nazwa w językach polskim i obcym (zgodnie
z kontraktem, a także z akredytywą, jeżeli zastosowano tę formę płatności),

−

warunki, na jakich zawarto kontrakt: baza dostawy, warunki płatności, zwłaszcza jeśli ma
zastosowanie akredytywa (termin jej ważności, określony w akredytywie termin wysyłki
towaru), czy dozwolone są dostawy częściowe, przeładunki, warunki płatności frachtu
itp.,

−

liczba, rodzaj i sposób wystawienia dokumentów przewozowych, sposób awizacji
o przebiegu procesu transportowego zainteresowanych podmiotów,

−

dane dotyczące odprawy celnej – miejsca jej przeprowadzenia, przekazania odpowiednich
informacji w celu sporządzenia dokumentów celnych,

−

ewentualne dane dotyczące ubezpieczenia towaru,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zakres zlecanych czynności spedycyjnych, w tym dotyczących kontroli ilościowej
i jakościowej (np. 100-procentowe liczenie worków w porcie).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak rozwój handlu przyczynił się do wyodrębnienia spedycji jako samodzielnej działalności

gospodarczej?

2. Jaki jest podstawowy zakres usług spedytora?
3. Jakie przepisy regulują umowę spedycji w Polsce?
4. Jaki jest charakter prawny umowy spedycji?
5. Jak można zdefiniować spedytora?
6. Czym różni się działanie spedytora we własnym imieniu od działania spedytora

w imieniu zleceniodawcy?

7. Czym jest i co powinno zawierać zlecenie spedycyjne?
8. Jakie informacje potrzebne są spedytorowi do wykonania zlecenia spedycyjnego?
9. Jakie są podstawowe prawa i obowiązki spedytora?
10. Wyjaśnij istotę usługi spedycyjnej i jej miejsce w systemie usług w handlu zagranicznym
11. Wymień typowe czynności mieszczące się w pojęciu „usługa spedycyjna”
12. Jakie główne funkcje wykonuje spedytor?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zdefiniuj podstawowe pojęcia:

−

spedycja -………………………………………………………………………………

−

spedytor - ……………………………………………………………………………...

−

usługa spedycyjna -…………………………………………………………………….

−

usługa transportowa -………………………………………………………………….

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania związanym z działalnością spedytora,
2) podać definicje.

Ćwiczenie 2

Na podstawie opracowanych i w praktyce stosowanych ujednoliconych formularzy zleceń

transportowych i spedycyjnych, dokonaj ich porównania.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania związanym z działalnością spedytora
2) wykorzystać komputer z dostępem do Internetu,
3) zapoznać się z formularzem zlecenia transportowego i spedycyjnego,
4) porównać w tabelce poszczególne punkty formularzy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

formularze zleceń.

Ćwiczenie 3

Korzystając z dostępnych informacji przeanalizuj umowę spedycyjną i czynności

wykonywane przez spedytora i wyjaśnij:
─ W jaki sposób dochodzi do zawarcia umowy spedycji i jaką rolę spełnia w tym zlecenie

spedycyjne?

─ Czy zlecenie spedycyjne udzielone spedytorowi, nazwane jako zlecenie transportowe

powoduje określone skutki prawne w stosunku do spedytora wykonującego to zlecenie?

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania związanym z działalnością spedytora
2) zapoznać się przepisami prawnymi kodeksu cywilnego,
3) odpowiedzieć na pytania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

─ kodeks cywilny.

Ćwiczenie 4

Korzystając z dostępnych źródeł informacji przygotuj potrzebne informacje i dokumenty do

wykonania zlecenia spedycyjnego w:
─ eksporcie towarów,
─ imporcie towarów,
─ wysłaniu towarów lub sprowadzeniu drogą lądową,
─ przesyłkach lotniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania związanym z działalnością spedytora,
2) zapoznać się z procedurą importu i eksportu,
3) przygotować dokumenty potrzebne do wykonania zlecenia spedycyjnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu i zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem do
przeglądania stron internetowych,

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcia: spedytor, spedycja, usługa spedycyjna?



2) scharakteryzować usługę transportową?



3) określić dane, które zawiera zlecenie spedycyjne?



4) rozróżnić wzory zleceń spedycyjnych?



5) wymienić czynności spedycyjne?

6) wypełnić formularz zleceń?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podstawy prawne działalności spedycyjnej

4.2.1. Materiał nauczania

W Polsce umowa spedycyjna jest regulowana w kodeksie cywilnym (k.c.) z 1964r.

w artykułach 794 – 804. Mają one zastosowanie zarówno do spedycji krajowej, jak
i międzynarodowej. Jeżeli w tych artykułach nie można znaleźć odpowiedzi na pytania
związane z umową spedycji, to stosuje się przepisy o umowie zlecenia.

Prawa i obowiązki oraz zakres odpowiedzialności stron dotyczące spedycji mogą być

uregulowanie w indywidualnie wypracowanych umowach między zleceniodawcami
a spedytorami. Postanowienia dotyczące kwestii prawnych, zawartych w takich umowach,
mają pierwszeństwo przed postanowieniami kodeksu cywilnego.

Stronami umowy spedycji są spedytor i właściciel lub dysponent przesyłki zwany

zleceniodawcą. Zleceniodawcą może być dowolna osoba fizyczna lub prawna, z wyjątkiem
przewoźnika, gdyż z celu i sensu działalności spedycyjnej wynika, że polega ona na opiece nad
przesyłką z ramienia użytkownika transportu.

Zawarte porozumienie można uznać za umowę spedycji, gdy jej przedmiot stanowi

wykonanie przez spedytora czynności prawnych związanych z przewozem przesyłki (tzn.
spedycji czystej). Jeżeli oprócz czynności organizacyjnych spedytor wykonuje także czynności
związane z transportem przesyłki (przeładunek, składowanie, pakowanie, zjednostkowanie
przesyłki itp.), to wykonanie całego takiego zespołu czynności stanowi także przedmiot
umowy spedycji.

Artykuł 800 k.c. brzmi: „Spedytor może sam dokonać przewozu. W tym przypadku

spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika”. Jeżeli więc spedytor wykonuje
przewóz zleconych mu do obsługi spedycyjnej ładunków własnymi pojazdami, stanowi to
przedmiot umowy spedycyjnej. Jednakże prawa i obowiązki spedytora są wówczas regulowane
odrębnymi przepisami, dotyczącymi umowy o przewóz, zawartymi w kodeksie cywilnym.

Koszty własne firmy spedycyjnej oraz poniesione na zakup usług podwykonawców są

podstawą do kalkulowania ceny usługi spedycyjnej. Ceny za usługi spedycyjne mają z reguły
charakter cen umownych. Większe firmy spedycyjne operują wprawdzie taryfami, a więc
stawkami taryfowymi, ale zazwyczaj są one tylko punktem wyjścia do negocjowania ceny
z klientem.

Ceny usług spedycyjnych mają charakter stawek umownych, chociaż występują zarówno

w postaci negocjowanej, jak i taryfowe.

Występują one w trzech postaciach:

─ ryczałtu spedycyjnego,
─ stawek czynnościowych,
─ prowizji spedytorskiej.

Ryczałt spedycyjny jest ceną negocjowaną, ustalaną na etapie zawierania umowy

spedycyjnej. Nie zawiera kalkulacji szczegółowej i nie jest kwota globalną.

O poziomie ryczałtu spedycyjnego decydują:

─ pracochłonność zleconego zadania spedycyjnego,
─ wielkość przesyłki i jego podatności transportowej,
─ relacja, na której odbywa się przemieszczenie ładunku i w związku z tym jego obsługa,
─ zakres czynności dodatkowych, które będą towarzyszyć przemieszczeniu.

Stawki czynnościowe są cenami za wykonanie ściśle określonych prac spedycyjnych.

W związku z tym są taryfowane i w pewnym okresie nie ulegają zmianie. Taryfy stawek
czynnościowych ogłaszają duże przedsiębiorstwa spedycyjne, o istotnym strumieniu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jednorodnych zleceń. Negocjowanie każdorazowo ceny za wykonanie typowych usług
spedytorskich nie jest ekonomicznie uzasadnione.

Prowizje spedytorskie stosuje się tylko w przypadkach, w których ujawnia się wartość

transakcji handlowej bądź ostateczną wartość sprzedanych ładunków. Spedytor ma wtedy
udział w całości operacji gospodarczej. Prowizja spedytorska zależy wówczas od sprawności
przebiegu całego procesu transportu i handlu, jednak jest istotnym bodźcem dla szczególnie
starannego wykonania swoich zadań.

W stosunkach między spedytorem a jego zleceniodawcą występują dwa podstawowe

sposoby rozliczeń wzajemnych: ryczałtowy i czynnościowy.

W cenie zryczałtowanej ujęte są zarówno koszty własne spedytora, jak i koszty usług

zakupionych u podwykonawców. Zakres zryczałtowania może być różny. W skrajnym
przypadku ceną ryczałtową może być stawka obejmująca wszystkie czynności i usługi
wchodzące w cały proces przesłania towaru według zlecenia klienta. Jest to tzw. „stawka
tutto”. Ta metoda rozliczeń jest dogodna dla obu stron i jest często stosowana na
międzynarodowym rynku usług spedycyjnych.

Niekiedy jednak klienci chcą wiedzieć, jak wyceniane są koszty poszczególnych faz,

a nawet czynności danego procesu transportowego i chcą, aby były one oddzielnie
specyfikowane. Wówczas spedytor wyszczególnia je na wystawionej przez siebie fakturze.
Uwidoczniona w niej kwota ostatecznie obejmuje zarówno należność za czynności
wykonywane przez spedytora we własnym zakresie, jak i zakupione u podusługodawców oraz
narzut w postaci prowizji spedycyjnej.

Spedytor może wykazać w swojej fakturze inną cenę niż faktycznie zapłacił za usługi

zakupione u podusługodawców, ponieważ mógł u nich wynegocjować znaczne rabaty/upusty,
a te słusznie należą się jemu. Rabaty i upusty otrzymywane od firm, z których usług korzystał
spedytor mogą występować niezależnie od wynegocjowanych z nimi ulg od ich stawek
podstawowych. Rabaty/upusty należą się spedytorowi, natomiast z ulgami obniżającymi stawki
podstawowe spedytor zwykle dzieli się ze swoim klientem.

Przewóz towarów, osób i zwierząt.

Transport pasażerski określają trzy podstawowe warunki:

─ dostatek podaży usług dobrej jakości, odpowiadającej potrzebom społecznym

i indywidualnym, po akceptowalnych cenach,

─ odpowiednio gęsta i właściwie wyposażona sieć dworców i przystanków,
─ fachowa obsługa pasażerów.

Spełnianie tych warunków wymaga od wielu przedsiębiorstw modernizacji taboru

i zaplecza technicznego oraz poprawienia organizacji pracy. Są one warunkiem
konkurencyjności na rynku, przyczyniając się do racjonalnego zaspokajania potrzeb
przewozowych przy uwzględnieniu interesów przewoźnika i pasażera.

Podstawowymi kryteriami efektywności rynkowej dla przedsiębiorstw oferujących

przewozy pasażerskie, są:
─ stopień, w jakim oferowane są usługi przewozowe odpowiadające potrzebom nabywców,
─ sprawność wykorzystania przez przewoźnika posiadanych zasobów w celu zaspokajania

tych potrzeb.

Rynek przewozów pasażerskich w Polsce charakteryzuje się dużą liczbą przewoźników

prywatnych, którzy w ciągu ostatnich dziesięciu lat przejęli ponad połowę pasażerów
korzystających wcześniej z przewozów organizowanych przez PKP oraz PKS.

Wielkość przewozów w transporcie w ostatnich pięciu latach minimalnie się zmniejsza,

natomiast wielkość pracy przewozowej rośnie. Transport drogowy wykonuje około 30%
wszystkich przewozów krajowych, a w zakresie pracy przewozowej ponad połowę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Transport zwierząt powinien odbywać się zgodnie z przepisami określonymi

w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 października 2003r. w sprawie szczególnych
warunków i sposobu transportu zwierząt ( Dz. U. z 2003r. Nr 185 poz. 1809).

Szczegółowe wielkości powierzchni ładownej w środku transportu dla poszczególnych

gatunków i przedziałów wiekowych zwierząt określone są w załączniku nr 1 do w/w.
rozporządzenia.

Przewoźnik może przyjąć do przewozu zwierzęta tylko wówczas, gdy:

─ został wyznaczony konwojent zwierząt,
─ lekarz weterynarii wydał: świadectwo zdrowia zwierząt, inne dokumenty identyfikacyjne,

jeżeli odrębne przepisy tak stanowią, orzeczenie, że zwierzęta nadają się do transportu
jeśli nie jest wymagane świadectwo zdrowia zwierząt,

─ nadawca złożył pisemne oświadczenie, że zwierzęta zostały odpowiednio przygotowane

do transportu.

Wykonywanie zarobkowego transportu drogowego zwierząt może odbywać się wyłącznie

przy użyciu środków transportu dopuszczonych do tego celu. Decyzję w sprawie dopuszczenia
środka transportu drogowego do użycia w transporcie zwierząt wydaje powiatowy lekarz
weterynarii na wniosek zainteresowanego przewoźnika. Odpowiedzialność za przestrzeganie
zasad i warunków transportu zwierząt ponosi przewoźnik.

W Polsce do aktów prawnych tworzących prawo o ruchu drogowym zalicza się:

─ ustawa "Prawo o ruchu drogowym" z dnia 20 czerwca 1997 r. wraz ze wszystkimi jej

nowelizacjami - zwaną błędnie, aczkolwiek popularnie kodeksem drogowym.

─ kilkanaście rozporządzeń ministra infrastruktury, precyzujących rozmaite aspekty

stosowania wcześniej wspomnianej ustawy, m.in: rozporządzenie w sprawie warunków
technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia - określające np. jakie
światła i hamulce powinny posiadać różne typy pojazdów, rozporządzenie w sprawie
znaków i sygnałów drogowych - definiujące wzory znaków drogowych i sygnałów, seria
rozporządzeń określających zasady przyznawania i odbierania uprawnień do prowadzenia
pojazdów, rozporządzenia w sprawie kontroli ruchu drogowego i zasad karania za
naruszenia prawa o ruchu drogowym.

Ponadto, Polska ratyfikowała 24 lutego 1988 r. Konwencję o Ruchu Drogowym,

sporządzoną w Wiedniu, a zatem wszelkie akty prawne regulujące ruch drogowy powinny być
z tą konwencją w pełni zgodne.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są regulacje prawne działalności spedytora?
2. Jaki charakter mają ceny usług spedycyjnych?
3. Co to jest ryczałt spedycyjny?
4. Co decyduje o poziomie ryczałtu spedycyjnego?
5. Czym są stawki czynnościowe?
6. Kiedy stosuje się prowizje spedytorskie?
7. Jakie warunki określają transport pasażerski?
8. Jak wygląda rynek przewozów pasażerskich w Polsce?
9. Jakie przepisy określają transport zwierząt?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z Kodeksu cywilnego omów następujące zagadnienia:

−

podstawowe prawa i obowiązki spedytora wynikające z umowy spedycji,

−

podstawowe obowiązki zleceniodawcy spedytora,

−

odpowiedzialność stron umowy spedycyjnej,

−

prawa i obowiązki spedytora, który dokonuje sam przewozu,

−

termin przedawnienia roszczeń z umowy spedycji,

−

termin przedawnienia roszczeń przysługujący spedytorowi przeciwko przewoźnikom
i dalszym spedytorom.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym podstaw prawnych działalności

spedycyjnej,

2) skorzystać z Kodeksu cywilnego,
3) przeanalizować paragrafy dotyczące umowy spedycji,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks cywilny

Ćwiczenie 2

Spedytor a przewoźnik – wyjaśnij wzajemne relacje obu tych podmiotów usługowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym podstaw prawnych działalności

spedycyjnej,

2) skorzystać z kodeksu cywilnego,
3) przeanalizować role przewoźnika i spedytora,
4) wyjaśnić wzajemne powiązania spedytora i przewoźnika.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks cywilny.

Ćwiczenie 3

Na podstawie posiadanych informacji przeanalizuj przesłanki, uwarunkowania

i płaszczyzny współdziałania firm spedycyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym podstaw prawnych działalności

spedycyjnej,

2) skorzystać z Internetu, w celu wyszukania informacji o firmach spedycyjnych,
3) przeanalizować

przesłanki,

uwarunkowania

płaszczyzny współdziałania firm

spedycyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 4

Porównaj propozycje cenowe usług spedycyjnych dwóch dowolnych firm transportowo

-spedycyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym podstaw prawnych działalności

spedycyjnej,

2) wykorzystać komputer z dostępem do Internetu,
3) posłużyć się wyszukiwarką internetową w celu wyszukania odpowiednich firm,
4) wydrukować cennik usług spedycyjnych dowolnych firmy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 5

Na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 października 2003r.

w sprawie szczególnych warunków i sposobu transportu zwierząt ( Dz. U. z 2003r. Nr 185
poz. 1809)wyjaśnij, jak powinien odbywać się transport zwierząt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym podstaw prawnych działalności

spedycyjnej,

2) wykorzystać komputer z dostępem do Internetu w celu wyszukania rozporządzenia

Ministra Infrastruktury z dnia 6 października 2003r. w sprawie szczególnych warunków i
sposobu transportu zwierząt ( Dz. U. z 2003r. Nr 185 poz. 1809),

3) opisać jak powinien odbywać się transport zwierząt.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować ceny usług spedycyjnych?



2) określić ryczałt spedycyjny?



3) wymienić przepisy prawa dotyczące transportu zwierząt?



4) rozróżnić czynności transportowe i organizacyjne spedytora?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Funkcjonowanie runku usług spedycyjnych

4.3.1. Materiał nauczania

Klasyfikacja przedsiębiorstw spedycyjnych

Na rynku usług spedycyjnych funkcjonuje wiele podmiotów, które mimo iż działają

w jednym sektorze różnią się od siebie istotnie zakresem wykonywanych usług.

Ze względu na zakres wykonywanych czynności przedsiębiorstwa spedycyjne dzieli się na:

─ przedsiębiorstwa spedycji czystej, zajmujące się wykonywaniem tylko tych czynności,

które określane są mianem spedycji właściwej;

─ przedsiębiorstwa spedycji mieszanej, do których zalicza się: przedsiębiorstwa

spedycyjno-transportowe,

przedsiębiorstwa

spedycyjno-przeładunkowe

lub

przedsiębiorstwa spedycyjno-składowe.

─ Spośród podmiotów spedycyjnych mieszanych można wyodrębnić:
─ przedsiębiorstwa spedycyjno-przewozowe – w których przychody z działalności

spedycyjnej są dominujące oraz przedsiębiorstwa przewozowo-spedycyjne, w których
przychody z działalności przewozowej mają charakter dominujący, czyli takie, które są
w stanie swoim potencjałem wykonać czynności przemieszczania,

─ przedsiębiorstwa spedycyjno-przeładunkowo-składowe – które przy wykorzystaniu

własnych narzędzi pracy są w stanie wykonać czynności przemieszczania i czynności
dodatkowe,

─ przedsiębiorstwa spedycyjno-składowe – które poza czystą spedycją zajmują się

wykonywaniem innych czynności procesu transportowego z wyjątkiem przewozu,
załadunku, wyładunku czy przeładunku.

Ze względu na formę własności na rynku usług spedycyjnych wyróżnia się:

─ przedsiębiorstwa państwowe,
─ przedsiębiorstwa prywatne (jeden właściciel),
─ przedsiębiorstwa własności grupowej (przedsiębiorstwa działające w formie spółek lub

spółdzielni).

Z punktu widzenia dziedziny, w obsłudze której specjalizuje się przedsiębiorstwo

spedycyjne, należy wymienić następujące branże: handlową, budowlaną, przemysłową, rolną.

Ze względu na strukturę rodzajową obsługiwanych ładunków wyróżnia się:

─ przedsiębiorstwa specjalizujące się w organizacji przewozów ładunków drobnicowych,
─ przedsiębiorstwa specjalizujące się w obsłudze ładunków masowych,
─ przedsiębiorstwa obsługujące jednostki ładunkowe.

Ze względu na środowisko, w którym działa przedsiębiorstwo spedycyjne, wprowadza się

klasyfikację na:
─ przedsiębiorstwa spedycji lądowej, w ramach których wyróżnia się takie, które specjalizują

się w organizowaniu przewozów transportem drogowym, kolejowym oraz śródlądowym,

─ przedsiębiorstwa spedycji morskiej: portowej i żeglugowej,
─ przedsiębiorstwa spedycji lotniczej.

Najliczniejszą grupę na rynku stanowią przedsiębiorstwa spedycyjne wykorzystujące

transport samochodowy i najczęściej zajmują się oni także wykonywaniem przewozów oraz
czynnościami składowymi.

Z punktu widzenia stopnia uczestnictwa przedsiębiorstwa spedycyjnego w procesie

transportowym należy wyodrębnić spedycję modalną i typu operatorskiego. W praktyce
pokrywa się to z podziałem na spedytorów gałęziowych (wykorzystujących tylko jedną gałąź

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

transportu) oraz przedsiębiorstwa spedycji międzygałęziowej, gdzie angażowane są różne
gałęzie transportu, a spedytor występuje w roli operatora transportu multimodalnego.

Biorąc pod uwagę dostępność do usługi spedycyjnej rozróżnia się: spedycję publiczną,

spedycję branżową, spedycję własną.

Z usług spedycji publicznej może korzystać każdy na równych warunkach, a do jej

podstawowych zadań zalicza się:
─ przejmowanie organizacji i przemieszczania wszystkich ładunków drobnych oraz

odciążenia kolei od niektórych przesyłek całowagonowych wykonywanych w krótkich
relacjach,

─ scentralizowanie obsługi stacji kolejowych, portów morskich, rzecznych i lotniczych,
─ organizowanie i wykonywanie czynności związanych z regularnym przewozem drogowym

przesyłek oraz z przewozem wykonywanym w ramach wykorzystania próżnych
przebiegów ciężarowych pojazdów samochodowych,

─ rozwijanie przewozów specjalizowanych mających charakter publiczny (przeprowadzki,

przewozy ładunków ciężkich, obsługa targów),

─ aktywne kształtowanie ogólnokrajowego układu sieci regularnej komunikacji towarowej,
─ wdrażanie nowoczesnych technologii przemieszczania i przeładunkowych.

Spedycja branżowa świadczy usługi na rzecz podmiotów działających w określonych

działach gospodarki. Usługi te wykonują przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjne zaliczane
do przedsiębiorstw, tak zwanego transportu branżowego. Branżowość spedycji wynika ze
specyfiki obsługi procesów transportowych w różnych dziedzinach gospodarki, co z kolei ma
wpływ na rodzaj i zakres świadczonych usług przez przedsiębiorstwa spedycji branżowej, do
których zalicza się:
─ wybór sposobu wykonywania przewozu przesyłek,
─ organizowanie i wykonywanie we współdziałaniu z różnymi rodzajami środków

transportowych przewozu przesyłek i związanych z tym prac ładunkowych,

─ organizowanie i wykonywanie czynności związanych z przewozem przesyłek

ponadgabarytowych i ciężkich,

─ wykonywanie wszystkich czynności dodatkowych na rzecz ładunku.

W powyższych przypadkach spedycja występuje jako usługa materialna, mająca charakter

działalności publicznej, do której dostęp mają inni uczestnicy rynku. Spedycja może być
również świadczeniem nieodpłatnym, do którego ma dostęp jej bezpośredni wytwórca.
Wywołuje ona wówczas działanie spedycyjne, jednak zamyka się ono w ramach organizacji,
której zasadnicza działalność jest inna. Spedycja taka określana jest jako spedycja własna
i charakterystyczne dla niej jest brak ceny sprzedaży, a koszty z nią związane są wkalkulowane
w ciężar kosztów innej produkcji finalnej.

Rynek usług spedycyjnych

Rynek usług spedycyjnych jest rynkiem mocno zróżnicowanym. Przedsiębiorstwa

funkcjonujące w tym sektorze nie są podmiotami jednorodnymi i zajmują się wykonywaniem
różnorodnych usług na rzecz ładunku. Oferta firm rzadko więc ogranicza się do usług na
organizowanie przewozu ładunku, a rosnące wymagania ze strony zleceniodawców sprawiają,
że przedsiębiorstwa spedycyjne starają się być najbardziej uniwersalne i oferować nie tylko
usługi organizowania transport, ale wykonywanie maksymalnej liczby czynności na rzecz
ładunku.

W dniu 1 lutego 2002 r. rozpoczęła działalność Polska Izba Spedycji i Logistyki, zwana

dalej Izbą. Izba jest sukcesorem działającego do dnia 3 stycznia 2002 r. Polskiego Związku
Spedytorów Międzynarodowych. Polską Izbę Spedycji i Logistyki utworzono na podstawie
ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (Dz.U. z 1989 r. Nr 35, poz. 195) i na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przepisach tej ustawy oparto działalność PISiL. Według przywołanej ustawy izba gospodarcza
jest organizacją samorządu gospodarczego, reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych
w niej podmiotów w szczególności wobec organów państwowych. PISiL jest zatem
dobrowolną organizacją samorządu gospodarczego, zrzeszającą przedsiębiorstwa prowadzące
działalność gospodarczą w sektorze usługowym, głównie w zakresie usług spedycyjnych,
logistycznych, przewozowych, agencji celnych i innych usług związanych z obsługa obrotu
towarowego.

Polska Izba Spedycji i Logistyki używa następującego skrótu: PISiL. W stosunkach

z zagranicą Izba używa tłumaczenia swojej nazwy w brzmieniu: Polish International Freight
Forwardes Association, w skrócie PIFFA, obok nazwy polskiej. Izba działa i posiada
osobowość prawną na podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Izba działa na
obszarze Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej granicami. Siedzibą Izby jest miasto Gdynia. Czas
trwania Izby jest nieograniczony. Izba może być członkiem wszystkich dopuszczonych prawem
organizacji krajowych i zagranicznych o podobnym profilu działania oraz współpracować z
każdą organizacją realizującą cele zbieżne z celami Izby. Jest także uprawniona do tworzenia
jednostek terenowych.

Podstawowym przedmiotem działania Izby jest reprezentowanie interesów gospodarczych

jej członków w zakresie prowadzonej przez nich działalności. Przedmiot działalności Izby,
o którym mowa, Izba realizuje przez wykonywanie zadań określonych w statucie lub
powierzonych jej w drodze stosownych aktów prawnych.

Do zadań Izby należy:

─ ochrona prawą i reprezentowanie interesów członków Izby wobec organów administracji

rządowej i samorządowej, a także wobec innych organizacji,

─ reprezentowanie interesów zrzeszonych w Izbie członków wobec międzynarodowych

organizacji o podobnym lub zbliżonym przedmiocie działalności oraz uczestniczenie
w ich pracach,

─ zapewnienie profesjonalnego poziomu usług świadczonych przez członków na rzecz

kontrahentów przez prowadzenie szkoleń, kursów, konferencji, sympozjów i kongresów,
a także poprzez propagowanie nowoczesnych technik i metod pracy,

─ kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej członków Izby i pośredniczenie

w polubownym załatwianiu sporów,

─ popieranie poczynań zmierzających do zacieśnienia współpracy pomiędzy członkami Izby,
─ służenie bieżącym poradnictwem członkom Izby w zakresie problematyki transportu,

spedycji i międzynarodowego obrotu towarowego,

─ opracowywanie Ogólnych Polskich Warunków Spedycyjnych,
─ inicjowanie i współudział w pracach nad ustalaniem ujednoliconej dokumentacji,

usprawnianie zasad i form współpracy pomiędzy uczestnikami międzynarodowego obrotu
towarowego,

─ inicjowanie i współudział w tworzeniu aktów prawnych dotyczących problematyki

transportowej, spedycyjnej i międzynarodowego obrotu towarowego, a także opiniowanie
projektów tychże aktów prawnych,

─ przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji,
─ wydawanie periodyków oraz publikacji specjalistycznych w zakresie przedmiotu działania

Izby,

─ działanie na rzecz integracji środowiska,
─ ustanawianie ekspertów w zakresie przedmiotu działalności Izby,
─ wydawanie opinii w zakresie istnienia i kształtowania zwyczajów związanych

z transportem, spedycją i międzynarodowym obrotem towarowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Polska Izba Spedycji i Logistyki z tytułu członkostwa w CLECAT ( Europejska Federacja

Spedytorów) posiada dostęp do informacji związanych z działalnością tej organizacji. Jest to
bardzo istotne dla polskiej spedycji, ponieważ CLECAT posiada statut konsultanta Unii
Europejskiej do spraw związanych z transportem i spedycją oraz z obrotem towarowym
w szerokim zakresie.

Izba przyczyniła się na swoim obszarze działania do tworzenia warunków rozwoju

członków oraz wspiera inicjatywy gospodarcze członków. Jej najlepsi specjaliści uczestniczą w
pracach instytucji doradczo – opiniodawczych oraz ustawodawczych (komisje i podkomisje
sejmowe itp.)

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak dzielą się przedsiębiorstwa spedycyjne ze względu na zakres wykonywanych

czynności?

2. Jak wyróżniamy przedsiębiorstwa spedycyjne ze względu na formę własności?
3. Jak można wyróżnić przedsiębiorstwa spedycyjne mieszane?
4. Jak można wyróżnić przedsiębiorstwa spedycyjne ze względu na strukturę rodzajową

obsługiwanych ładunków?

5. Jak można sklasyfikować przedsiębiorstwa spedycyjne ze względu na środowisko

w którym działa?

6. Jaki jest podział spedycji z uwagi na dostępność do usług?
7. Jakie są zadania spedycji publicznej?
8. Jak działa spedycja branżowa?
9. Jaka jest geneza powstania PISiL?
10. Jak działa PISiL?
11. Jaką rolę pełni Ogólnokrajowe Zrzeszenie Spedytorów?
12. Czym jest organizacja CLECAT?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z dostępnych źródeł informacji wyszukaj dane historyczne dotyczące

organizacji zrzeszających firmy spedycyjne w Polsce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania podstaw funkcjonowania rynku spedycji

i krajowego stowarzyszenia spedytorów,

2) korzystać z różnych źródeł informacji (Internet, specjalistyczne oraz popularne

czasopisma, środki masowego przekazu i inne),

3) znaleźć dane historyczne organizacji spedycyjnych w Polsce.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Korzystając z dostępnych źródeł informacji, wypisz z jakimi organizacjami współpracuje

Polska Izba Spedycji i Logistyki i jakie z tego korzyści wynikają dla polskiego środowiska
spedytorów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania podstaw funkcjonowania rynku spedycji

i krajowego stowarzyszenia spedytorów,

2) skorzystać z różnych źródeł informacji (Internet, specjalistyczne oraz popularne

czasopisma, środki masowego przekazu, kontakt bezpośredni z firmą i inne),

3) wyszukać informacje o międzynarodowych

organizacjach spedycyjnych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 3

Korzystając z dostępnych źródeł informacji, scharakteryzuj:

−

typowe przedsiębiorstwo spedycyjne – wymogi jego tworzenia i funkcjonowania,

−

główne tendencje rozwojowe sektora usług transportowych w skali globalnej,

−

polski rynek usług spedycyjnych i cechy charakterystyczne jego funkcjonowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania podstaw funkcjonowania rynku spedycji

i krajowego stowarzyszenia spedytorów,

2) korzystać z różnych źródeł informacji (Internet, specjalistyczne oraz popularne

czasopisma, środki masowego przekazu, kontakt bezpośredni z firmą i inne),

3) powtórzyć informacje o rynku usług transportowych i przedsiębiorstwie spedycyjnym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

4.4.2. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować PISiL?



2) określić zadania PISil?



3) rozróżnić spedycje ze względu na dostępność do usług?



4) sklasyfikować przedsiębiorstwa spedycyjne



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Międzynarodowe wykładnie formuł handlowych –

Incoterms 2000

4.4.1. Materiał nauczania

Do międzynarodowych wykładni formuł handlowych stosowanych w obrotach handlu

zagranicznego należą:

−

Incoterms,

−

Znowelizowane Amerykańskie Definicje w Handlu Zagranicznym ( Revised American
Foreign Trade Definitions – RAFID ),

−

Combiterms.

Najbardziej znaną i najpowszechniej stosowaną jest wykładnia Incoterms, opracowana

przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu, działającą od 1920 r., a mającą bardzo duże
osiągnięcia w ujednolicaniu zasad praktyki obrotu międzynarodowego.

Choć w skali międzynarodowej Incoterms są powszechnie akceptowane, to jednak

w kontaktach z eksporterami i importerami z USA niezbędna jest znajomość
Znowelizowanych Amerykańskich Definicji w Handlu Zagranicznym (RAFTD) z 1941r.
W wyniku działań podjętych przez Międzynarodową Izbę Handlową Incoterms są w USA
coraz bardziej znane i coraz częściej stosowane, jednak interpretacja przyjęta przez RAFTD
nadal jest stosowana. Niektóre formuły handlowe, mimo identycznego brzmienia z Incoterms,
mają odmienną interpretację. Chcąc uniknąć nieporozumień w handlu z firmami z USA należy
precyzyjnie określić, jakie zasady interpretacji formuł obowiązują – Incoterms czy RAFTD.
Jeśli w kontrakcie nie odwołano się do określonej interpretacji formuł to w handlu do/z USA
sądy amerykańskie przyjmują najczęściej interpretację RAFTD.

Combiterms zawierają te same formuły i tę samą ich interpretację co Incoterms. Tym co

różni je od Incoterms jest uwzględnienie szczegółowego podziału kosztów między kupującego
i sprzedającego, każda formuła Combiterms, oprócz części A ujmującej obowiązki
sprzedającego i części B ujmującej obowiązki kupującego, zawiera część C dotycząca
szczegółowego podziału kosztów między nimi. Podział kosztów w Incoterms nie jest tak
szczegółowo określony. Znajomość Combiterms ułatwia eksporterom, importerom
i działającym na ich rzecz spedytorom posługiwanie się Incoterms. Combiterms zostały
opracowane pod kątem rozwijających się dostaw towarów w kontenerach, głównie
zbiorowych. Ponieważ podkreślono w nich szczególną rolę spedytora przy organizacji tego
typu dostaw, stały się one przedmiotem zainteresowania najpierw FIATA, a potem przy
kolejnej nowelizacji Incoterms, również Międzynarodowej Izby Handlowej. Zostały one
opublikowane przez Zrzeszenie Spedytorów Szwedzkich.

Incoterms 2000 zawierają interpretację 13 formuł, z których każda oznaczona jest

trzyliterowym skrótem. Skróty te pochodzą od pierwszych liter ich angielskich nazw. Formuły
uszeregowane są w ten sposób, że pierwsza zwiera minimum, a ostatnia maksimum
obowiązków sprzedającego. Wszystkie formuły podzielono na cztery grupy, oznaczone
literami E, F, C, D (nazwy formuł w poszczególnych grupach zaczynają się na daną literę),
przy czym kryterium podziału stanowi zakres obowiązków i ryzyka sprzedającego
i kupującego ( tabela 1).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Incoterms 2000

Incoterms 2000

Formalności

eksportowe

Formalności

importowe

Zlecenie

transportowe

Miejsce

dostawy

Przekazanie

ładunku

Koszty

przekazania

Ubezpieczenie

K EXW Kupujący

Kupujący

Z zakładu

Miejsce dostawy

Kupujący

M FCA Sprzedający

Kupujący

przewoźnika

Miejsce dostawy

Kupujący

K FAS Sprzedający

Kupujący

Do burty

statku

(oznaczony

port

załadunku)

Miejsce dostawy

Kupujący

M FOB Sprzedający

Kupujący

Na statek

(oznaczony

port

załadunku)

Burta statku

Kupujący

M CFR Sprzedający

Kupujący

Sprzedający

Na statek

(oznaczony

port

załadunku)

Burta statku

Port

przeznaczenia

Kupujący

M CIF Sprzedający

Kupujący

Sprzedający

Na statek

(oznaczony

port

załadunku)

Burta statku

Port

przeznaczenia

Sprzedający

Ubezpieczenie

min. 110 %

K CPT Sprzedający

Kupujący

Sprzedający

przewoźnika

Miejsce

dostawy

Miejsce

przeznaczenia

Kupujący

K CIP Sprzedający

Kupujący

Sprzedający

przewoźnika

Miejsce

dostawy

Miejsce

przeznaczenia

Sprzedający

Ubezpieczenie

min. 110 %

L DAF Sprzedający

Kupujący

Sprzedający

Do granicy

Miejsce przeznaczenia

Sprzedający

M DES Sprzedający

Kupujący

Sprzedający

Na statek

(oznaczony

port przezn.)

Statek w porcie

przeznaczenia

Sprzedający

M DEQ Sprzedający

Kupujący

Sprzedający

Do nabrzeża

(oznaczony

port przezn.)

Nabrzeże portu

przeznaczenia

Sprzedający

K DDU Sprzedający

Kupujący

Sprzedający

Miejsce

przezn.

Miejsce przeznaczenia

Sprzedający

K DDP Sprzedający Sprzedający Sprzedający

Miejsce

przezn.

Miejsce przeznaczenia

Sprzedający

Legenda:

Koszt ponosi sprzedający

Koszt ponosi kupujący

M Transport morski

L Transport lądowy

K Transport

Źródło: opracowanie własne na podstawie stron www

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Reguły Incoterms nie zajmują się przejęciem prawa własności, tylko regulują:

−

podział kosztów związanych z transportem towarów,

−

moment przejścia ryzyka, ze sprzedającego na kupującego, w czasie transportu,

i są zdefiniowane w 3 kategoriach:

−

I - Incoterms sprzedaży na początku wysyłki, rodzina E, C lub F, gdzie koszty i ryzyko
związane z transportem zasadniczym ponosi importer,

−

II - Incoterms sprzedaży na końcu wysyłki, rodzina D, gdzie ryzyko i koszty związane
z transportem zasadniczym ponosi eksporter,

−

III- Incoterms DAF, gdzie eksporter ponosi koszty transportu i ryzyka, związanego
z transportem, do określonej granicy, za którą pałeczkę przejmuje importer.

EXW = EX Works (z zakładu, ...oznaczone miejsce)

Sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą, gdy udostępni towar kupującemu
w swojej siedzibie. Sprzedający nie jest odpowiedzialny za załadunek na środek transportu
kupującego.

Tabela 2. Incoterms 2000

EXW

FCA

FAS

Koszty
ponosi

Ryzyko
ponosi

Koszty
ponosi

Ryzyko
ponosi

Koszty
ponosi

Ryzyko
ponosi

Opakowanie

Eksporter

Dojazd

Importer

Eksporter

Formalności celne -
eksport

Importer

Eksporter

Załadunek -
transport
zasadniczy

Importer

Imp*

Importer

Transport
zasadniczy

Importer

Ubezpieczenie
transportu

Importer

Rozładunek -
transport
zasadniczy

Importer

Formalności celne -
import

Importer

Droga końcowa

Importer

Oznaczenia:
* Poza przypadkiem gdy dostawa ma miejsce w siedzibie eksportera.

Źródło: opracowanie własne na podstawie stron www

FCA = Free Carrier (...oznaczone miejsce)

Formuła FCA oznacza, że sprzedający zobowiązany jest dostarczyć towar przewoźnikowi (lub
innej osobie, np. spedytorowi), wyznaczonemu przez kupującego. Koszty dostawy, na
zasadniczej drodze przewozu, pokrywa kupujący. Po wydaniu towaru przewoźnikowi, ryzyko
przejmuje kupujący. W Incoterms 2000 zrezygnowano ze szczegółowego określenia, odrębnie
dla poszczególnych gałęzi transportu, miejsca i sposobu przekazania towaru przewoźnikowi.
Obecnie znaczenie to uproszczono, pozostawiając tylko dwa warianty dostawy, w zależności
od miejsca, gdzie jest dokonywana, a mianowicie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

jeśli tym miejscem jest zakład lub magazyn sprzedającego, to dostawę uważa się za
dokonaną, gdy towary zostały załadowane na środek transportu podstawiony przez
przewoźnika,

−

jeśli jest to inne miejsce niż zakład lub magazyn sprzedającego (np. terminal, port)
dostawę uważa się za dokonaną po przekazaniu towaru przewoźnikowi, na środku
transportu wysłanym przez sprzedającego; wyładunek towaru ze środka transportu nie
należy do obowiązków sprzedającego.

Jeżeli kupujący nie podał sprzedającemu nazwy miejsca przekazania towaru lub przewoźnika,
któremu towar ma być dostarczony, albo terminu przekazania towaru, lub gdy wyznaczony
przez niego przewoźnik z jakiś względów towaru nie przyjął, spada na niego całe ryzyko utraty
lub uszkodzenia towaru (pod warunkiem jednak, że towar został należycie wyodrębniony jako
przedmiot umowy).

FAS = Free Alongside Ship (...oznaczony port załadunku)

Formuła FAS oznacza, że sprzedający wypełnia swe obowiązki dostawy, kiedy towar został
umieszczony wzdłuż burty statku, na nabrzeżu portu morskiego lub śródlądowego,
w oznaczonym porcie załadunku. W Incoterms 2000 do obowiązków sprzedającego należy
dokonanie odprawy celnej eksportowej i poniesienie kosztów z tym związanych. Formuła ta
ma zastosowanie w przypadku, gdy słaba jest infrastruktura portowa, a urządzenia dźwigowe
statku gwarantują bezpieczne pobieranie ładunku z nabrzeża.

FOB = Free On Board (...oznaczony port załadunku)

Formuła FOB oznacza, że sprzedający zobowiązany jest dostarczyć towar przewoźnikowi
wyznaczonemu przez kupującego. Koszty dostawy, na zasadniczej drodze przewozu, nie są
opłacone przez sprzedającego. Ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru przechodzi ze
sprzedającego na kupującego w momencie gdy towar przekroczył linię burty statku w porcie
załadunku. Formuła FOB wymaga od sprzedającego dokonania odprawy celnej towarów
przeznaczonych na eksport. Kupujący musi ponieść wszystkie koszty i pozostałe ryzyko
związane z transportem, od momentu kiedy towar znajdzie się na statku.

Tabela 3. Incoterms 2000 – ciąg dalszy

FOB

CFR

CIF

Koszty
ponosi

Ryzyko
ponosi

Koszty
ponosi

Ryzyko
ponosi

Koszty
ponosi

Ryzyko
ponosi

Opakowanie

Eksporter

Dojazd

Eksporter

Formalności celne -
eksport

Eksporter

Załadunek -
transport zasadniczy

Eksporter
lub Imp***

Eksporter i
Imp***

Eksporter

Eksporter
lub Imp***

Eksporter

Eksporter
lub Imp***

Transport zasadniczy Importer

Importer

Eksporter

Importer

Eksporter

Importer

Ubezpieczenie
transportu

Importer

Eksporter

Importer

Rozładunek -
transport zasadniczy

Importer

Eksporter
lub Imp***

Importer

Eksporter
lub Imp***

Importer

Formalności celne -
import

Importer

Droga końcowa

Importer

Oznaczenia:
*** Zgodnie z kontraktem transportowym.

Źródło: opracowanie własne na podstawie stron www

CFR = Cost and Freight ( ....oznaczony port przeznaczenia)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Formuła CFR oznacza, że sprzedający musi zorganizować transport (zawrzeć umowę
przewozu) i ponieść związane z tym koszty. Jest on również zobowiązany do dostarczenia
towaru przewoźnikowi, a jeśli jest ich kilku, pierwszemu z nich. W tym miejscu ryzyko
uszkodzenia i utraty towaru przechodzi na kupującego. Jeżeli kupujący chce ubezpieczyć
towar, sprzedający ma obowiązek udzielić informacji koniecznych do ubezpieczenia towaru.

CIF = Cost, Insurance and Freight ( ....oznaczony port przeznaczenia)

Zakres obowiązków, podział kosztów i ryzyka w formule CIF jest podobny jak w CFR, przy
czym jest on rozszerzony o obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia i pokrycia jego
kosztów. W przypadku formuły CIF, sprzedający musi przekazać kupującemu dowód zawarcia
umowy ubezpieczenia, aby ten mógł dochodzić ewentualnych roszczeń od ubezpieczyciela.
Ryzyko utraty lub uszkodzenia tworu przechodzi ze sprzedającego na kupującego w
momencie gdy towar przekroczył burtę statku, w porcie załadunku.

CPT = Carriage Paid to (...oznaczone miejsce przeznaczenia)

Formuła CPT oznacza, że sprzedający ma obowiązek zawarcia umowy o przewóz do
określonego punktu przeznaczenia i opłacenia kosztów przewoźnego. Jest on zobowiązany do
dostarczenia towaru przewoźnikowi, jeśli jest ich kilku, pierwszemu z nich. W tym miejscu
ryzyko uszkodzenia i utraty towaru przechodzi na kupującego. "Przewoźnik" oznacza każdą
osobę, która w umowie przewozu podejmuje się wykonać lub spowodować wykonanie
przewozu transportem kolejowym, samochodowym, morskim, lotniczym, śródlądowym lub
będącym kombinacją tych gałęzi transportu. Warunki CPT wymagają, aby sprzedający dokonał
odprawy celnej eksportowej towarów przeznaczonych na sprzedaż.

Tabela 4. Incoterms 2000

–

ciąg dalszy

CPT

CIP

DAF

Koszty
ponosi

Ryzyko
ponosi

Koszty
ponosi

Ryzyko
ponosi

Koszty ponosi

Ryzyko ponosi

Opakowanie

Eksporter

Dojazd

Eksporter

Formalności
celne - eksport

Eksporter

Załadunek -
transport
zasadniczy

Eksporter

Eksporter
lub Imp***

Eksporter

Eksporter
lub Imp***

Eksporter

Transport
zasadniczy

Eksporter

Importer

Eksporter

Importer

Eksp***

Ubezpieczenie
transportu

Importer

Eksporter

Importer

Nie obowiazkowe

Rozładunek -
transport
zasadniczy

Eksporter
lub Imp***

Importer

Eksporter
lub Imp***

Importer

Formalności
celne - import

Importer

Droga
końcowa

Importer

Oznaczenia:
*** Zgodnie z kontraktem transportowym.

Źródło: opracowanie własne na podstawie stron www

CIP = Carriage and Insurance Paid to (....oznaczone miejsce przeznaczenia)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W porównaniu do formuły CPT zakres obowiązków sprzedającego jest rozszerzony
o obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia i pokrycia jego kosztów.

DAF = Delivered at Frontier (...oznaczone miejsce)

Formuła DAF oznacza, że sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą gdy
towar, po dokonaniu odprawy celnej w eksporcie, został postawiony do dyspozycji
w oznaczonym miejscu na granicy, ale przed granicą celną kraju sąsiedniego. Dlatego bardzo
ważne jest, aby granica była zdefiniowana precyzyjnie poprzez podanie punktu i miejsca.

DES = Delivered Ex Ship (...oznaczony port przeznaczenia)

Formuła DES oznacza, że sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą, gdy
towar bez dokonania odprawy celnej w imporcie, został postawiony do dyspozycji kupującego
na statku, w oznaczonym porcie przeznaczenia. Sprzedający ponosi wszystkie koszty i ryzyko
związane z dostarczeniem towaru do oznaczonego portu przeznaczenia.

DEQ = Delivered Ex Quay (...oznaczony port przeznaczenia)

W Incoterms 2000 obowiązkiem sprzedającego jest podstawienie towaru do dyspozycji
kupującego, na określonym nabrzeżu, w porcie przeznaczenia. Nie ma natomiast obowiązku
dokonania odprawy celnej importowej, gdyż jest to już obowiązek kupującego. Ryzyko utraty
lub uszkodzenia towaru przechodzi ze sprzedającego na kupującego w momencie gdy towar
jest podstawiony do dyspozycji kupującego na nabrzeżu lub przystani w oznaczonym porcie
przeznaczenia w uzgodnionym terminie lub okresie.

Tabela 5. Incoterms 2000

– ciąg dalszy

DES

DEQ

Koszty ponosi

Ryzyko ponosi

Koszty ponosi

Ryzyko ponosi

Opakowanie

Eksporter

Dojazd

Eksporter

Formalności celne -
eksport

Eksporter

Załadunek - transport
zasadniczy

Eksporter

Transport zasadniczy

Eksporter

Ubezpieczenie
transportu

Nie obowiązkowe

Rozładunek - transport
zasadniczy

Importer

Eksporter

Formalności celne -
import

Importer

Droga końcowa

Importer

Źródło: opracowanie własne na podstawie stron www

DDU = Delivered Duty Unpaid (...oznaczone miejsce przeznaczenia)

Formuła DDU oznacza, że sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą, gdy
towar został podstawiony do dyspozycji kupującego w oznaczonym przez niego miejscu.
Sprzedający ponosi koszty i ryzyko związane z dostawą towaru, z wyłączeniem ceł, podatków
i innych oficjalnych opłat w kraju kupującego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6. Incoterms 2000 – ciąg dalszy

DDU

DDP

Koszty ponosi

Ryzyko ponosi

Opakowanie

Eksporter

Dojazd

Eksporter

Formalności celne -
eksport

Eksporter

Załadunek - transport
zasadniczy

Eksporter

Transport zasadniczy Eksporter

Eksporter

Ubezpieczenie
transportu

Nie obowiązkowe

Rozładunek -
transport zasadniczy

Eksporter

Formalności celne -
import

Importer

Eksporter

Droga końcowa

Eksporter

Źródło: opracowanie własne na podstawie stron www

DDP = Delivered Duty Paid (...oznaczone miejsce przeznaczenia)

Formuła DDP oznacza, że sprzedający ponosi koszty:
─ dostarczenia towaru do uzgodnionego punktu w oznaczonym miejscu przeznaczenia,

w uzgodnionym terminie lub okresie i postawienia go do dyspozycji kupującego,

─ sporządzenia i wysłania faktury handlowej lub przekazu elektronicznego będącego jego

ekwiwalentem,

─ uzyskania licencji eksportowej i importowej lub innych upoważnień, oraz dokonania

formalności celnych w eksporcie, tranzycie i imporcie,

─ cła, podatków i innych opłat związanych z eksportem, tranzytem i importem;
─ zawarcia umowy przewozu,
─ zawiadomienia kupującego o wysyłce towarów jak również innego zawiadomienia

wymaganego w celu umożliwienia kupującemu podjęcia kroków, które są normalnie
niezbędne do przejęcia towaru,

─ dostarczenia zlecenia wydania towaru i / lub zwyczajowego dokumentu transportowego

lub ekwiwalentnego przekazu elektronicznego,

─ kontroli jakościowej, mierzenia, ważenia, liczenia, które są niezbędne do dostarczenia

towaru do dyspozycji kupującego w uzgodnionym punkcie w oznaczonym miejscu
przeznaczenia i czasie,

─ opakowania i jego znakowania wymagane do przewozu, o ile dany towar nie jest

zwyczajowo transportowany bez opakowania.

Formuła DDP odzwierciedla sytuację w której sprzedający przyjmuje na siebie największe
zobowiązania, odwrotnie jak przy formule EXW.

Gestia transportowa to zastrzeżone w kontrakcie prawo i obowiązek zorganizowania

transportu towaru oraz pokrycia jego kosztów. Z przyjętej w kontrakcie określonej formuły
handlowej wynika, która ze stron kontraktu i na jakim odcinku posiada gestię transportową.

Strona posiadająca gestię transportową ma potencjalne prawo wyboru:

─ gałęzi transportu,
─ rodzaju transportu,
─ trasy przewozu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

─ przewoźnika, spedytora, operatora przewozu multimodalnego, maklera frachtującego

i ewentualnie innych podmiotów niezbędnych do realizacji procesu transportowego,

─ środka przewozowego,
─ port załadunku i/lub wyładunku,
─ terminu odbioru lub dostawy towaru, gdy nie jest ściśle określony.

Posiadanie przez daną stronę kontraktu gestii transportowej wiąże się z pewnymi

korzyściami. Przede wszystkim wskazać można na:
─ bezpośredni wpływ na wykonanie transakcji i realizację procesu transportowego,

a tym samym na decyzje o sposobie i warunkach transportu, co daje możliwości
wpływania na obniżkę kosztów transportu,

─ wykorzystanie własnych środków transportu,
─ wykorzystanie powiązań z przewoźnikiem, spedytorem, firma logistyczną itp.,

zapewniającymi korzystne warunki realizacji procesu transportowego,

─ możliwości utworzenia przesyłki zbiorczej, której koszt transportu jest niższy niż przesyłki

indywidualnej.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiemy pod pojęciem formuł handlowych?
2. Jakie występują międzynarodowe wykładnie formuł handlowych?
3. Jaki jest układ i struktura Incoterms 2000?
4. Jaka jest interpretacja poszczególnych formuł Incoterms 2000?
5. Czy występują ograniczenia w stosowaniu formuł Incoterms 2000?
6. Kto ponosi koszty odprawy celnej według Incoterms 2000?
7. Kto ponosi koszty wyładunku towaru według Incoterms 2000?
8. Kto dokonuje załadunku według Incoterms 2000?
9. Czy wskazanie miejsca dostawy w określonej formule jest wystarczająco precyzyjne?
10. Czy można modyfikować formuły Incoterms?
11. Kto ponosi koszty opakowania i oznakowania według Incoterms 2000?
12. Czy Incoterms regulują wszystkie obowiązki wynikające z kontraktu handlowego?
13. Jaka jest struktura Cobiterms?
14. Co to jest gestia transportowa?
15. Jakie przesłanki wpływają na wybór gestii transportowej?
16. Czy spedytor może mieć wpływ na przyjęcie przez jego zleceniodawcę gestii

transportowej?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z informacji o gestii transportowej i formułach Incoterms 2000 dokonaj

podziału formuł, w zależności od tego, czy gestia transportowa należy do kupującego lub
sprzedającego.

Odcinek na drodze przewozu

Grupa

Formuła

Magazyn

sprzedającego -

przewoźnik

Zasadnicza droga

przewozu

Przewoźnik-

magazyn kupującego

Ogółem

EXW

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FCA

FAS

FOB

CFR

CIF

CPT

CIP

DAF

DES

DEQ
DDU

DDP

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym międzynarodowych wykładni formuł

handlowych – Incoterms 2000,

2) wypełnić tabelę zaznaczając do kogo należy gestia transportowa.

Ćwiczenie 2

Przedstaw obowiązki sprzedającego i kupującego według Incoterms 2000 w zakresie

odprawy celnej eksportowej i importowej.

W odprawie celnej

Procedurze eksportowej

Procedurze importowej

Grupa

Formuła

Obowiązki

kupującego

Obowiązki

sprzedającego

Obowiązki

kupującego

Obowiązki

sprzedającego

EXW

FCA

FAS

FOB

CFR

CIF

CPT

CIP

DAF

DES

DEQ
DDU

DDP

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym międzynarodowych wykładni formuł
handlowych – Incoterms 2000,

wpisać w tabelę obowiązki kupującego i sprzedającego.

Ćwiczenie 3

Przedstaw, która ze stron kontraktu, sprzedający czy kupujący według Incoterms 2000

ponosi koszty opakowania towaru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strony kontraktu

Grupa

Formuła

kupujący

sprzedający

EXW

FCA

FAS

FOB

CFR

CIF

CPT

CIP

DAF

DES

DEQ

DDU

DDP

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym międzynarodowych wykładni formuł

handlowych – Incoterms 2000,

2) wpisać w tabelę, która ze stron kontraktu ponosi koszty opakowania towaru.

Ćwiczenie 4

Korzystając z rożnych źródeł informacji dokonaj porównania zakresu obowiązków

sprzedającego i kupującego w formułach grupy C i D Incoterms 2000 oraz formy załadunku
według formuł EXW i FCA.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym międzynarodowych wykładni formuł

handlowych – Incoterms 2000,

2) zrobić tabelkę i porównać formuły korzystając z różnych źródeł informacji

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 5

Wypisz różnice między Incoterms a RAFTD.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym międzynarodowych wykładni formuł

handlowych – Incoterms 2000,

2) zrobić tabelkę i wpisać różnice korzystając z różnych źródeł informacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Przedstaw schematyczny podziału kosztów pomiędzy sprzedającym i kupującym według

Incoterms 2000.

Koszty

EXW FCA

FAS

FOB

CIF

DES

DEQ DDU

Załadunek w magazynie dostawcy

Transport do portu załadunku

Odprawa celna eksportowa

Odprawa eksportowa

Przeładunek w porcie załadunku

Fracht morski

Odprawa celna importowa

Odprawa importowa

Przeładunek w porcie wyładunku

Transport do magazynu odbiorcy

Wyładunek do magazynu odbiorcy

Obowiązek ubezpieczneia

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym międzynarodowych wykładni formuł

handlowych – Incoterms 2000,

2) wpisać w tabelę podział kosztów, korzystając z formuł Incoterms 2000.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do internetu.

Ćwiczenie 7

Przedstaw,

zastosowanie

poszczególnych

formuł

handlowych

Incoterms

2000

w przedstawionych gałęziach transportu.

RODZAJ TRANSPORTU

WARUNKI

DOSTAWY

MORSKI

DROGOWY

KOLEJOWY

LOTNICZY

EXW

FCA

FAS

FOB

CFR

CIF

CPT

CIP

DAF

DES

DEQ

DDU

DDP

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym międzynarodowych wykładni formuł

handlowych – Incoterms 2000,

2) zaznaczyć w tabeli krzyżykiem zastosowanie formuł w poszczególnych gałęziach

transportu, korzystając z różnych źródeł informacji

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie INCOTERMS?



2) scharakteryzować Cobiterms?



3) wyjaśnić gestię transportową?



4) określić korzyści strony posiadająca gestię transportową?



5) rozróżnić grupy INCOTERMS 2000?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Przewóz ładunków niebezpiecznych

4.5.1. Materiał nauczania

W praktyce gospodarczej, do określenia ładunków niebezpiecznych używane są takie

nazwy, jak: towary niebezpieczne, materiały niebezpieczne, substancje czy też przedmioty
niebezpieczne. W celu jednoznacznego określenia pojęcia „ładunek niebezpieczny”, przyjmuje
się określenie oznaczające ładunek (materiał, towar itd.), który na podstawie odpowiednich
regulacji prawnych, dotyczących poszczególnych gałęzi transportu, może być zakwalifikowany
do jednej z wyróżnionych tam klas.

Z punktu widzenia transportu, jako niebezpieczne definiuje się te materiały

i przedmioty, które ze względu na swoje właściwości fizyczne, chemiczne lub biologiczne,
w przypadku niewłaściwego obchodzenia się z nimi w czasie transportu, mogą spowodować
śmierć, rozstrój zdrowia, uszkodzenie ciała ludzkiego, skażenie środowiska naturalnego lub
zniszczenie bądź uszkodzenie dóbr materialnych.

Z punktu widzenia prawnego materiały niebezpieczne to takie materiały i przedmioty,

których przewóz – na podstawie odpowiednich przepisów – jest albo zabroniony, albo
dopuszczony jedynie na warunkach określonych w tych przepisach. W praktyce oznacza to, że
transport

materiałów

niebezpiecznych,

względu

konieczność

zapewnienia

bezpieczeństwa ludziom i środowisku, podlega szczególnym rygorom w zakresie dopuszczenia
materiału do przewozu, jego klasyfikacji, opakowania, oznakowania oraz wymagań
odnoszących się do środka transportu i realizacji przewozu.

Ze względu na rodzaj dominującego zagrożenia, materiały niebezpieczne w transporcie

dzieli się – zgodnie z system przyjętym przez ONZ – na 13 klas. Podział materiałów
niebezpiecznych na klasy przedstawia tabela 7.

Podział ten odnosi się do wszystkich gałęzi transportu i stanowi podstawę systemu

klasyfikacji materiałów niebezpiecznych. System ten ma zasadnicze znaczenie z punktu
widzenia ustalania dalszych warunków przewozu, np. doboru opakowania, oznakowania,
wymagań wobec pojazdu, itp.

Tabela 7. Podział materiałów niebezpiecznych na klasy [3, s. 322 ]

Klasa

Nazwa

Materiały i przedmioty wybuchowe

Gazy

Materiały ciekłe zapalne

4.1

Materiały stałe zapalne i samoreaktywne, materiały wybuchowe stałe odczulone

4.2

Materiały samozapalne

4.3

Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne

5.1

Materiały utleniające

5.2

Nadtlenki organiczne

6.1

Materiały trujące

6.2

Materiały zakaźne

Materiały promieniotwórcze

Materiały żrące

Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Klasę określa się na podstawie zagrożenia stwarzanego przez dany materiał, a jeśli

charakteryzuje się on kilkoma rodzajami zagrożeń, to decyduje zagrożenie dominujące.
W ramach klasy rodzaj zagrożenia/zagrożeń wyraża się za pomocą kodu klasyfikacyjnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(podstawowe symbole zagrożeń: F – zapalność, T – działanie trujące, C – działanie żrące),
natomiast umowny stopień natężenia ustalonego zagrożenia dominującego (klas, których
dotyczy ten podział) określa się za pomocą grup pakowania (I grupa, II grupa, III grupa).
Materiały stwarzające duże zagrożenie zostały zaliczone do I grupy pakowania, stwarzające
średnie zagrożenie do II grupy pakowania, natomiast stwarzające małe zagrożenie do III grupy
pakowania.
ADR

konwencja

dotycząca

drogowego

przewozu

towarów

ładunków

niebezpiecznych.
W międzynarodowym transporcie drogowym istotną jest umowa dotycząca
międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych, zwaną w skrócie ADR. Umowa
sporządzona została w Genewie 30 września 1957r. i od tego czasu podlega stałej
modernizacji. Aktualna wersja Umowy ADR pochodzi z 1997r. Składa się ona z Umowy
właściwej oraz z załączników A i B, będących jej integralną częścią. Umowa właściwa określa
stosunki prawne między uczestniczącymi państwami, natomiast przepisy regulujące
w szerokim zakresie warunki przewozu poszczególnych materiałów niebezpiecznych
w międzynarodowym transporcie samochodowym, które zawarte są w jej załącznikach.
Załącznik A dzieli wszystkie produkowane w świecie materiały na dziewięć klas
niebezpieczeństwa oraz zawiera szczegółowy wykaz tych materiałów w poszczególnych
klasach, do których zaliczają się:

Klasa 1. Materiały i przedmioty wybuchowe

Klasa ta obejmuje materiały wybuchowe i przedmioty napełnione nimi (np. granaty,

pociski, bomby), które na skutek wstrząsu, iskrzenia lub wysokiej temperatury są zdolne do
szybkiej przemiany chemicznej przy jednoczesnym wytworzeniu dużej ilości ciepła i gazów,
wywołujących eksplozję (detonację) i stwarzające przez to duże zagrożenie dla otoczenia
w postaci pożaru czy uszkodzeń.

Klasa 2. Gazy

Klasa ta obejmuje gazy i ich mieszaniny znajdujące się w różnym stanie fizycznym (np.

gazy sprężone, gazy skroplane, gazy rozpuszczone pod ciśnieniem, gazy schłodzone).

Klasa 3. Materiały ciekłe zapalne

Klasa ta dotyczy materiałów i mieszanin zapalnych występujących w postaci ciekłej.

Głównymi czynnikami zapłony tych cieczy są: płomień, iskra, żar, a nawet iskra wywołana
wyładowaniem elektryczności statycznej spowodowanym szybkim ruchem cieczy (np.
w czasie wstrząsów, rozprysku, przepływu) lub wyższą temperaturą powodującą samozapłon
cieczy.

Klasa 4.1. Materiały stałe zapalne, samoreaktywne oraz materiały wybuchowe stałe odczulone

Klasa obejmuje materiały i przedmioty w postaci sproszkowanej lub pasty. Ich cechą

wspólną jest łatwość zapalania się od płomienia lub iskry oraz szybkiego palenia się. Zalicza się
do nich:

−

łatwozapalne materiały i przedmioty stałe oraz te, które mogą zapalać się od iskry, mogą
powodować pożar, albo wykazywać taką podatność wskutek tarcia,

−

materiały ulegające samorzutnemu rozkładowi przy nadmiernym wzroście temperatury lub
wskutek zanieczyszczenia, tzw. samoreaktywne (klasyfikuje się je do siedmiu typów: od A
do G),

−

materiały wybuchowe w tzw. stanie niewybuchowym (o zmniejszonej podatności na
wybuch).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasa 4.2. Materiały samozapalne

Klasa ta obejmuje materiały i przedmioty charakteryzujące się skłonnością do

samonagrzewania się (prowadzące do samozapalenia) lub samorzutnego zapalenia się.
Samozapłon może być również wywołany kontaktem z powierzchnią gorącą lub zatłuszczoną,
a także po zwilżeniu wodą lub w zetknięciu z powietrzem.

Klasa 4.3. Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne

Do klasy tej zaliczono materiały, które w wyniku kontaktu z wodą wytwarzają gazy

zapalne i mogą tworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe.

Klasa 5.1. Materiały utleniające

Klasa ta dotyczy materiałów, które same niekoniecznie są palne, ale mogą powodować

zapalanie innych materiałów lub podtrzymywać palenie innego materiału na skutek wydzielania
tlenu.

Klasa 5.2. Nadtlenki organiczne

Do tej klasy zaliczono materiały organiczne mogące rozkładać się samoprzyspieszająco

z wydzielaniem ciepła w normalnych lub podwyższonych temperaturach. Ulegają one stałemu
rozkładowi z wydzieleniem dużych ilości ciepła i mogą palić się bez dostępu powietrza, gdyż
same są palne i zawierają w nadmiarze tlen.

Klasa 6.1. Materiały trujące

Klasa ta obejmuje materiały toksyczne lub bardzo toksyczne, które do organizmu mogą

dostawać się przez drogi oddechowe, błony śluzowe lub skórę jako pary, ciecze lub ciała stałe
(pyły).

Klasa 6.2. Materiały zakaźne

Klasa ta obejmuje materiały zawierające czynniki chorobotwórcze takie, jak: bakterie,

wirusy, grzyby itp., a także mikroorganizmy rekomibinowane (np. hybrydy, mutanty), które są
uznane lub podejrzane o powodowanie chorób u ludzi i zwierząt oraz odpady medyczne
o podobnych właściwościach.

Klasa 7. Materiały promieniotwórcze

Przepisy dotyczące tej klasy zostały opracowane na podstawie zaleceń Międzynarodowej

Agencji Energii Atomowej. Nadzór nad obrotem materiałami promieniotwórczymi w Polsce
sprawuje Państwowa Agencja Atomistyki. Główną cechą materiałów zgrupowanych w tej
klasie jest wysyłane przez nie promieniowanie, które nie jest widoczne i wyczuwalne przez
człowieka, a może być stwierdzone jedynie za pomocą specjalnych aparatów radiometrycznych
i indykatorów.

Klasa 8. Materiały żrące

Klasa ta obejmuje materiały o działaniu biologicznym, polegającym na niszczeniu tkanki

nabłonkowej skóry lub błon śluzowych oczu, nosa i gardła, lub działaniu korodującym
(niszczącym), w przypadku ich wycieku na metale lub środki transportu. Wszystkie ciekłe
i stałe materiały żrące stanowią niebezpieczeństwo poparzenia żywych organizmów oraz
skażenia środowiska naturalnego i otaczających przedmiotów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasa 9. Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Klasa ta odnosi się do materiałów i przedmiotów, które w czasie przewozu stwarzają

niebezpieczeństwo inne niż materiały określone w klasach od 1 do 8.

Znakowanie ostrzegawczo – informacyjne sztuk przesyłki jest bardzo ważnym elementem

systemu bezpieczeństwa w transporcie materiałów niebezpiecznych. Jego celem jest ochrona
zdrowia i życia ludzkiego oraz środowiska naturalnego, poprzez:

−

zapewnienie prawidłowej, niezbędnej informacji o właściwościach niebezpiecznych
zawartości,

−

zapewnienie pełnej identyfikacji przesyłki w różnych fazach obrotu towarowego,

−

ostrzeżenie przed skutkami niewłaściwego obchodzenia się z przesyłką.

Dla realizacji powyższego celu niezbędne jest prawidłowe nanoszenie i odczytywanie

znaków, a także dostosowanie do nich sposobu postępowania z przesyłką. Oznakowanie może
być wyrażone za pomocą napisów, liter, symboli umownych, rysunków, barw lub ich
kombinacji.

Rozróżnia się następujące rodzaje oznakowania sztuk przesyłki:

−

napisy, które zapewniają identyfikację produktu, np. numer rozpoznawczy materiału,
nazwę materiału oraz zawierają inne informacje wymagane dla poszczególnych grup
materiałów i opakowań,

−

nalepki ostrzegawcze, zawierające symbole, które pozwalają na rozpoznanie rodzaju
zagrożenia oraz wskazują na sposób postępowania w związku z transportem danej sztuki
przesyłki,

−

nalepki handlingowe, które informują o wymaganym sposobie dokonywania czynności
manipulacyjnych, np. This way up (przewozić zgodnie ze strzałkami –„góra”).

W transporcie drogowym i kolejowym stosuje się na sztukach przesyłki takie same wzory

nalepek (na wagonach kolejowych stosuje się dodatkowo nalepki). Natomiast w transporcie
morskim i lotniczym wzory nalepek różnią się nieznacznie od powyższych np. wielkością
symboli czy miejscem umieszczenia cyfry klasy, podklasy, grupy zgodności, ale ich znaczenie
pozostaje takie samo.

Znaczenie cyfr w numerach rozpoznawczych zagrożenia jest ściśle powiązane

z podziałem materiałów niebezpiecznych na klasy. Ilustruje to tabela nr 8.

Tabela 8.

Znaczenie cyfr w numerach rozpoznawczych zagrożenia

[ 3, s.331

Cyfr
a

Rodzaj zagrożenia

emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną

zapalność materiałów ciekłych i gazów, materiał ciekły samonagrzewający się

zapalność materiałów stałych, materiał stały samonagrzewający się

działanie utleniające

działanie trujące lub zakaźne

działanie promieniotwórcze

działanie żrące

zagrożenie samorzutną i gwałtowną reakcją połączoną z wydzielaniem znacznej ilości ciepła lub
gazu palnego bądź trującego

Spedytor musi poinformować nadawcę o wszystkich, wymaganych przez przepisy prawne,

dokumentach, które muszą towarzyszyć ładunkowi niebezpiecznemu na całej trasie przewozu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Natomiast nadawca jest zobowiązany dokumenty te skompletować, odpowiadając za ich treść,
która powinna być zgodna ze stanem faktycznym.

Podstawowym dokumentem stosowanym przy przewozach ładunków niebezpiecznych

różnymi gałęziami transportu jest list przewozowy. Prawidłowo wystawiony powinien
zawierać wszystkie dane o przewożonym ładunku niebezpiecznym, a w szczególności:

−

prawidłową nazwę przewozową materiału,

−

klasę (dla materiałów klasy 1 – podklasę wraz z grupą zgodności),

−

grupę pakowania materiału (o ile została podporządkowana),

−

skrót ADR (umowa o przewozach ładunków niebezpiecznych transportem drogowym),
RID (regulamin przewozów ładunków niebezpiecznych transportem kolejowym), IMDG
Code (przewóz ładunków niebezpiecznych transportem morskim), lub IATA DGR
(przewóz ładunków niebezpiecznych transportem lotniczym),

−

liczbę i określenie sztuk przesyłki,

−

całkowitą ilość materiału niebezpiecznego (objętość, masę brutto lub netto),

−

nazwę i adres nadawcy oraz odbiorcy.

Nadawca powinien stwierdzić w dokumencie przewozowym lub w oświadczeniu

załączonym do tego dokumentu, że materiał jest dopuszczony do przewozu zgodnie
z przepisami odnoszącymi się do danej gałęzi transportu oraz, że jego stan, postać,
opakowanie, a także oznakowanie nalepkami są zgodne z tymi przepisami. Ponadto, jeżeli
kilka przesyłek zapakowanych jest razem do jednego kontenera lub opakowania zbiorczego,
nadawca jest zobowiązany do oświadczenia, że umieszczenie ich razem nie jest zabronione.

We wszystkich gałęziach transportu, dokumentem, który zawsze towarzyszy ładunkowi

niebezpiecznemu, jest deklaracja ładunku niebezpiecznego (Dangerous Goods Declaration).
Jest to dokument wypełniany przez nadawcę przesyłki, zawierający informacje
o przewożonym materiale niebezpiecznym, dane dotyczące nadawcy i odbiorcy oraz
stwierdzenie nadawcy, że informacje dotyczące materiału są dokładne i całkowicie zgodne
z prawdą, a przesyłka jest prawidłowo sklasyfikowana, opakowana, oznakowana i oklejona
wymaganymi nalepkami.

W transporcie drogowym, w celu zminimalizowania skutków awarii i wypadków, które

mogą zaistnieć podczas przewozu, kierowca powinien być zaopatrzony w pisemną instrukcję
(tzw. Instrukcja bezpieczeństwa lub karta zabezpieczenia transportu drogowego), podającą
zwięzłe wytyczne dotyczące postępowania właściwego dla każdego przewożonego materiału
niebezpiecznego lub grupy materiałów. Jest ona niezbędna dla kierowcy, aby mógł fachowo
i z pełną świadomością zapobiegać wypadkom i zagrożeniom, jakie mogą wystąpić podczas
przewożenia materiałów niebezpiecznych.

Instrukcja powinna być dostarczona przez nadawcę, który odpowiada za jej treść. Należy

ją sporządzić w języku zrozumiałym dla kierowcy (w mowie i piśmie) oraz we wszystkich
językach urzędowych krajów: nadania, tranzytowych i docelowego. Instrukcja (wraz
z egzemplarzami w językach obcych), musi być przekazana spedytorowi. Ten przekazuje ją
przewoźnikowi najpóźniej w chwili zlecenia przewozu, aby umożliwić mu uzupełnienie
wyposażenia, zapoznanie zainteresowanych pracowników (w szczególności kierowcy) z jej
treścią oraz upewnienie się, że są oni w stanie prawidłowo je wykonać.

Ponadto, w pewnych przypadkach, obowiązujące przepisy wymagają od przewoźnika,

przewożącego materiały szczególnie niebezpieczne, pisemnego zawiadomienia komend
wojewódzkich Policji oraz Państwowej Straży Pożarnej, na których obszarze działania ma się
odbyć zamierzony przewóz, a w przypadku przewozu materiałów klasy 7 o wysokim
promieniowaniu Państwowej Agencji Atomistyki.

Kierowcy pojazdów z cysternami, kierowcy innych pojazdów – jeżeli ich dopuszczalna

masa całkowita przekracza 3500 kg – oraz kierowcy pojazdów przewożących materiały klasy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1 (wybuchowe) lub klasy 7 (promieniotwórcze) powinni posiadać zaświadczenie
o przeszkoleniu.

Do przewozu niektórych materiałów niebezpiecznych jest wymagane świadectwo

dopuszczenia pojazdu do przewozu tych materiałów (dla typów pojazdów: FL,OX,
AT – przewóz w cysternach, EX/II i EX/III – przewóz materiałów klasy 1). Ważne jest
zezwolenie miejscowej władzy dotyczące wykonywania czynności ładunkowych w miejscach
publicznych położonych w obszarze zabudowanym. Jest ono wymagane tylko w przypadku
niektórych materiałów niebezpiecznych. W wielu krajach obrót odpadami niebezpiecznymi
wymaga odrębnego zezwolenia. W Polsce zezwolenie takie jest wydawane w większości
przypadków przez właściwego wojewodę.

Również we wszystkich dokumentach związanych z transportem morskim towarów

niebezpiecznych, a w szczególności w manifestach, listach ładunkowych, kwitach sternika,
awizach, kwitach składowych, zleceniach i dyspozycjach powinny być podane: nazwa
techniczna towaru, określenie klasy IMO materiału, numer UN, informacje o całkowitej masie
(ilości) każdej substancji niebezpiecznej przewożonej w kontenerze.

Jeżeli przewóz drogowy towarów niebezpiecznych, znajdujących się w dużym kontenerze,

dokonywany jest bezpośrednio przed przewozem morskim, to do dokumentu przewozowego
powinien zostać dołączony certyfikat pakowania kontenera, zgodny z przepisami IMGD Code.
Funkcję dokumentu przewozowego oraz certyfikatu pakowania kontenera może pełnić jeden
dokument.

W transporcie lotniczym, informacja o wszystkich materiałach niebezpiecznych musi zostać

przekazana w formie pisemnej dowódcy statku powietrznego. Służy temu dokument
o nazwie „Powiadomienie kapitana statku powietrznego” (Special Load – Notification to
Captain – NOTOC), zawierający informację dla dowódcy statku powietrznego o materiałach
niebezpiecznych znajdujących się na pokładzie samolotu. Jest on wystawiany przez agenta
odpowiedzialnego za załadunek, co najmniej w dwóch egzemplarzach, z których jeden
pozostaje do dyspozycji kapitana.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiemy pod pojęciem ładunku niebezpiecznego?
2. Jakie przepisy prawne regulują przewozy ładunków niebezpiecznych?
3. Jak klasyfikowane są materiały niebezpieczne?
4. Jakie wymogi stawiane są opakowaniom stosowanym w transporcie materiałów

niebezpiecznych?

5. Co spedytor powinien wiedzieć, podejmując się organizacji przewozu ładunków

niebezpiecznych?

6. Jaka dokumentacja wymagana jest przy przewozie ładunków niebezpiecznych?
7. Jakie wymogi stawiane są opakowaniom stosowanym w transporcie materiałów

niebezpiecznych?

8. Jaki cel jest w stosowaniu oznakowania ostrzegawczego?
9. Jakie są rodzaje oznakowania sztuk przesyłki?
10. Jakie dane powinien zawierać list przewozowy o przewożonym ładunku niebezpiecznym?
11. Czym jest instrukcja pisemna dla kierowcy?
12. Jakie instytucje należy powiadomić w przypadku przewozu materiałów silnie

niebezpiecznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Napisz jakiego zagrożenia dotyczą podane nalepki ostrzegawcze:

..............................................................................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

………………………………………………………………………..

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym

przewozu ładunków niebezpiecznych,

2) skorzystać z klasyfikacji zagrożenia,
3) wpisać w miejsce kropek zagrożenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

klasyfikacja zagrożenia.

Ćwiczenie 2

Korzystając z klasyfikacji materiałów niebezpiecznych wyjaśnij znaczenie liczb: 268, 723,

568, 66, 88, 80, X886.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym

przewozu ładunków niebezpiecznych,

2) wykorzystać klasyfikacje zagrożenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

klasyfikacja zagrożenia.

4.5.2. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie ładunek niebezpieczny?



2) rozróżnić oznakowania przy przewozie ładunków niebezpiecznych?



3) dokonać podziału materiałów niebezpiecznych na klasy?



4) rozróżnić znaczenie cyfr w numerach rozpoznawczych zagrożenia?



5) wymienić dokumenty wymagane przy przewozie ładunków

niebezpiecznych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Systemy lokalizujące ładunek i pojazd

4.6.1. Materiał nauczania

Systemy lokalizujące ładunek i pojazd należą do zakresu telematyki, działu

telekomunikacji, której przedmiotem są zagadnienia związane z przekazywaniem wiadomości
w postaci nieruchomego obrazu, np. fotografii obszaru. Usługi telematyki obejmują pocztę
elektroniczną, teletekst, telefaks i wideotekst, co wskazuje na odległość (tele) przekazu i jego
auto(matykę), tj. pracę bez bezpośredniego udziału człowieka. W praktyce przyjmuje się, iż
jest

łączne

zastosowanie

zaawansowanych

technologii

informatycznych

i telekomunikacyjnych w danej dziedzinie, np. w transporcie – telematyka transportu.

Najczęściej stosowanym w praktyce systemem lokalizacji ładunku i pojazdu jest system

satelitarny. System ten może być użytkowany we wszystkich gałęziach transportu, przy czym
w transporcie kolejowym, w zakresie zarządzania ruchem pociągów szybkich, zalecane jest
korzystanie z systemu torowego ERTMS / ETCS. Ten system wykorzystuje dwa kanały
transmisji danych: tor – pojazd – cyfrowy kanał radiowy GSM –R (R – ang. railway – kolej)
oraz eurobalisy zainstalowane w torze.

System GPS jest satelitarnym systemem precyzyjnie określającym trójwymiarową pozycję

geograficzną (szerokość, długość, wysokość) w dowolnym punkcie na świecie przez 24
godziny na dobę. System jest bardzo odporny na zakłócenia atmosferyczne, radiowe czy
elektroniczne. Precyzja ustalenia pojazdu w praktyce wynosi dwa metry, a liczba
użytkowników GPS określana jest w milionach.

Samochód ciężarowy ustala swoją pozycję wykorzystując pokładowy odbiornik GPS.

Dane o aktualnej pozycji pojazdu są przekazywane łączami satelitarnymi do lokalnej stacji
radiokomunikacyjnej, przy wykorzystaniu pokładowego terminala pracującego w danym
systemie łączności satelitarnej, a dalej w systemie łączności naziemnej do systemu
informatycznego centrum nadzoru ruchu.

Gdy pojazd porusza się w zasięgu bezprzewodowych systemów komunikacji naziemnej,

np. sieci łączności komórkowej GSM, można ją wykorzystać do lokalizacji i przekazywania
parametrów ruchu, np. prędkości, zużycia paliwa, itp. Instalacja dodatkowych urządzeń
w pojeździe i w centrali zapewni kierowcy bezpieczeństwo na drodze przejazdu oraz
możliwość uruchomienia syreny alarmowej wraz z powiadomieniem policji.

Programy te umożliwią analizę oraz wizualizację danych zarejestrowanych przez sterownik

GPS. Program może analizować, zarówno dane przesłane w czasie rzeczywistym
( z monitoringu), jak również pobrane z wewnętrznej pamięci sterownika ("czarnej skrzynki")
za pomocą odczytu GPRS, RS lub IRda. Pobranie danych z pamięci sterownika pozwala na
precyzyjną analizę pracy obiektu ruchomego również z miejsc, w których nastąpiła utrata
łączności z obiektem (np. brak zasięgu sieci GSM). Analizie podlegają nie tylko dane
dotyczące położenia i prędkości poruszania się obiektu, lecz również informacje dotyczące
pracy wszystkich zamontowanych czujników, podłączonych do sterownika GPS. Podstawowe
zestawienie zawiera dane dotyczące pojazdu. Jeśli do sterownika podłączymy czytniki
identyfikatorów, możemy uzyskać kontrolę pracy danego kierowcy (imiennie), zmiennika,
naczepy (kontrola ładunku) itp. Program może przedstawić dane z analiz w postaci: wskazania
określonego miejsca na mapie, wykreślenia przebytej trasy na mapie, zestawienia
tabelarycznego dla wybranego obiektu, zestawienia tabelarycznego zbiorczego dla grupy
obiektów, wykresu zmian przedstawianej wielkości (stanu paliwa, temperatury, ciśnienia,
prędkości itp.) względem upływającego czasu lub przebytej drogi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Technologia satelitarna GPS również w transporcie kolejowym znajduje zastosowanie,

gdyż pozwala na dokładną lokalizację pociągu kolejowego w każdym czasie i miejscu.

W instalacje satelitarne GPS wyposażone są również prywatne wagony towarowe,

szczególnie cysterny, wagony przewożące ładunki w systemie Just in Time, a także kontenery
wielkie. Stosowanie technologii GPS pozwala uzyskać nowe jakościowo informacje
o

aktualnym

miejscu

środka transportowego oraz o bezpieczeństwie ładunku

i stanie wagonu. Monitorowanie satelitarne dotyczy bezpieczeństwa nie tylko przewożonego
towaru ale również ruchu kolejowego. Przy ładunkach wrażliwych na temperaturę ważne jest
jej monitorowanie, a przy transporcie gazów pożądane jest kontrolowanie ciśnienia
wewnętrznego w zbiorniku i ewentualnych przecieków. Często usługobiorcy wymagają
sygnalizacji otwarcia drzwi wagonu jako zabezpieczenia przed kradzieżą. W zakresie
bezpieczeństwa ruchu kolejowego możliwe jest kontrolowanie m.in. przy pomocy czujników
temperatury maźnic wagonowych, aby wcześniej wykryć zatarcie osi, płaskie miejsca na
obręczy koła taboru w celu zapobieżenie ewentualnym wypadkom kolejowym.

W 1992 r. w Europie został przez firmy Alcatel Qualcomm i Eutelsat wprowadzony system

EUTELTRACS obsługiwany przez dwa satelity na orbicie geotacjonarnej oraz globalne
systemy satelitarne GPS i GLONASS. Korzysta z niego ok. 500 europejskich firm
transportowych z 22 krajów i 15 tys. samochodów ciężarowych. Główną funkcją systemu
EUTELTRACS w Europie, Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie oraz OMNITRACS
w Ameryce północnej i Południowej jest określanie pozycji pojazdów, zdalne nimi zarządzanie,
śledzenie przewozów szczególnie wartościowych lub niebezpiecznych, przeciwdziałanie
kradzieżom i odszukiwanie porwanych samochodów.

W skład zestawu urządzeń EUTELTRACS montowanych w samochodzie wchodzi

niewielkich rozmiarów satelitarne urządzenie odbiorcze, umieszczone na dachu kabiny
ciężarówki, współdziałające z jednostką nadzorującą łączność i transmisję danych
bezpośrednio z satelitami, znajdującą się wewnątrz kabiny. Kierowca ma do dyspozycji
zainstalowany w desce rozdzielczej samochodu komputer, o połowę mniejszy niż typowy
notebook

4-liniowym

wyświetlaczem

klawiaturą.

Systemy

OMNITRACS

i EUTELTRACS łącznie obsługują 185 tys. pojazdów samochodowych.

Inny pracujący obecnie system pozycjonowania to GLONASS. Jest on zarządzany przez

Rosyjskie Siły Kosmiczne. GLONASS dostarcza dwa rodzaje sygnału wojskowy oraz cywilny
pracujący z dokładnością 60 m. W skład systemu wchodzą 24 satelity oraz naziemna stacja
kontroli.

Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) jest w trakcie budowy własnego systemu nawigacji.

Nosi on nazwę Galileo i składać się będzie z 30 satelitów. Zegary zastosowane
w europejskich satelitach będą dużo dokładniejsze niż w rosyjskim i amerykańskim systemie,
dzięki czemu planuje się osiągnięcie dokładności pozycjonowania w granicach 50 cm. Pierwsze
testy Galileo rozpoczęły się w 2005 roku, a system ma być w pełni sprawny do roku 2008.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jakim celu firmy spedycyjne wykorzystują technologie informatyczne?
2. Jakie są usługi telematyki?
3. Jaki system jest stosowany w lokalizacji ładunku?
4. Na czym polega system GPS?
5. Jak działa system ERTMS/ETCS?
6. Jak wykorzystywana jest technologia GPS w transporcie kolejowym?
7. Jakie moduły posiada program GPS?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Jak funkcjonuje system EUTELTRACS?
9. Jak funkcjonuje system OMNITRACS?
10. Czym jest system Galileo?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykorzystując metodę wywiadu sprawdź, czy posiadanie w firmie systemu

zintegrowanego eliminuje tradycyjne dokumenty papierowe w kontaktach firm spedycyjnych z
kontrahentem? Dokonaj oceny wykorzystania w firmach spedycyjnych technologii
informatycznej. Spróbuj odpowiedzieć w jakim stopniu Internet wpływa na funkcjonowanie
firmy spedycyjnej? Jakie jest zastosowanie internetowych giełd ofert transportowych?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym

systemów lokalizujących ładunek

i pojazd,

2) skorzystać z kontaktu bezpośredni z firmą,
3) sporządzić listę pytań, które zadasz pracownikom.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Zaprojektuj własny system lokalizujący ładunek i pojazd. Wykorzystaj elementy

użytkowania odbiorników GPS i interpretuj odczyt lokalizacyjny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym

systemów lokalizujących ładunek

i pojazd,

2) korzystać z różnych źródeł informacji (Internet, specjalistyczne oraz popularne

czasopisma, środki masowego przekazu, kontakt bezpośredni z firmą i inne),

3) skorzystać z modułów takich jak: wyświetlanie położenia obiektów na mapie w zadanym

czasie, wykres drogi przebytej przez obiekt za dowolny okres, automatyczne odszukanie
na mapie położenia interesującego nas obiektu, wyszukiwanie ulic, wyszukiwanie
miejscowości, wybór używanych jednostek prędkości (km/h, mile, mile morskie),
tabelaryczne zestawienie czasów jazd i postojów z posumowaniem, raport drogowy za
wybrany okres (karta drogowa),

4) wykorzystać elementy użytkowania odbiorników GPS,
5) zinterpretować odczyt lokalizacyjny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Korzystając z różnych źródeł informacji wyjaśnij, na czym polega nowy projekt systemu

nawigacji Galileo.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym

systemów lokalizujących ładunek

i pojazd,

2) skorzystać z różnych źródeł informacji (Internet, specjalistyczne oraz popularne

czasopisma, środki masowego przekazu, kontakt bezpośredni z firmą i inne),

3) opisać projekt systemu nawigacji Galileo, uwzględniając możliwości jego wykorzystania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie telematyka?



2) wymienić systemy lokalizacji ładunku?



3) określić zadania systemu GPS?



4) rozróżnić systemy lokalizacji ładunku?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadania dotyczące zarządzania jakością.
5. Zadania są zamknięte wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa;
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową),

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Na rozwiązanie testu masz 45 min

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Spedycja nie jest:

a) przewozem,
b) przesyłaniem ładunku,
c) organizowaniem transportu,
d) zorganizowaniem przemieszczenia ładunku.

2. Która z formuł handlowych jest fałszywa?

a) INCOTERMS,
b) RAFTD,
c) Combiters,
d) FIATA.

3. Formuły INCOTERMS podzielono na 4 grupy oznaczone literami:

a) E,F,C,D,
b) E,G,C,D,
c) E,G,C,D,
d) E,F,G,D.

4. Gestia transportowa to zastrzeżone w kontrakcie prawo i obowiązek zorganizowania

transportu towaru oraz pokrycia jego kosztów przez:
a) eksportera,
b) importera,
c) przewoźnika,
d) eksportera lub importera.

5. Materiały i przedmioty wybuchowe zaliczane są do klasy:

a) 1,
b) 3,
c) 7,
d) 8.

6. Czynności spedytora polegają na świadczeniu usług związanych z przewozem:

a) ładunków,
b) tylko osób,
c) osób i ładunków,
d) tylko ładunków będącym przedmiotem transportu w handlu hurtowym i detalicznym.

7. Materiały promieniotwórcze zaliczane są do klasy:

a) 1,
b) 3,
c) 7,
d) 8.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. W numerach rozpoznawczych zagrożenia liczba 268 oznacza:

a) gaz palny,
b) gaz trujący, żrący,
c) gaz promieniotwórczy palny,
d) materiał utleniający, trujący, żrący.

9. Zasady przewozu łatwopsujących się artykułów spożywczych reguluje konwencja:

a) ADR,
b) ATP,
c) AETR,
d) COTIF.

10. W numerach rozpoznawczych zagrożenia liczba 568 oznacza:

a) gaz palny,
b) gaz trujący, żrący,
c) gaz promieniotwórczy palny,
d) materiał utleniający, trujący, żrący.

11. Sprzedający organizuje transport, ponosi jego koszty i ryzyko do wymienionego miejsca

przeznaczenia; jego obowiązkiem jest postawienie towaru do dyspozycji kupującego na
środku transportu- wyładunek należy do kupującego. Wybierz właściwą formułę.
a) EXW,
b) FOB,
c) DDU,
d) DEQ.

12. Dokumenty związane z pojazdem w przypadku przewozu materiałów niebezpiecznych

należy uzupełnić o:

a) kartę postoju pojazdu,
b) dowód osobisty kierowcy,
c) świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu materiałów niebezpiecznych,
d) legitymację ubezpieczeniową kierowcy.

13. Sprzedający posiada pełną gestię transportową, organizuje transport, ponosi jego koszty

oraz ryzyko na całej trasie dostawy, sprzedający stawia towar do dyspozycji kupującego w
punkcie wydania i do jego obowiązków nie należy już ani odprawa celna ani załadunek.
Wybierz właściwą formułę.
a) CPT,
b) CIP,
c) DDU,
d) EXW.

14. Podstawowymi europejskimi zapisami prawnymi w transporcie są:

a) umowy,
b) kodeksy,
c) konwencje,
d) uchwały.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15.Sprzedający organizuje transport, pokrywa jego koszty i ponosi ryzyko z nim związane

oraz dokonanie odprawy celnej; do jego obowiązków nie należy wyładunek ze środka
transportu. Wybierz właściwą formułę.
a) DDP,
b) CIP,
c) DDU,
d) DEQ.

16. Przy przewozie materiałów niebezpiecznych kierowca musi postępować zgodnie

z przepisami Konwencji:

a) ADR,
b) CPT,
c) DAF,
d) FCA.

17. Oferta jest:

a) podwójna umowa sprzedaży,
b) stopniowe uzgadnianie przez strony treści umowy przez wymienianie między sobą

chwilowo niewiążących propozycji,

c) dwa zgodne i wzajemnie sobie odpowiadające pod względem treści oświadczenia woli

dwóch stron, mając na celu wywołanie skutków prawnych,

d) jednostronna czynność prawna, polegająca na oświadczeniu drugiej stronie woli

zawarcia umowy i określająca jej istotne postanowienia.

18. Czy dokumenty finansowe przesyłane w formie elektronicznej za pomocą sieci Internet

mogą mieć moc prawną ( wartość dowodową)?

a) mogą w każdym przypadku,
b) nie mogą, gdyż nie jest do dozwolone prawem,
c) nie mogą, gdyż nie posiadają oryginalnych podpisów,
d) mogą, ale pod warunkiem, że są zaszyfrowane specjalnymi programami i posiadają

zaszyfrowany podpis elektroniczny.

19.Krajowy list przewozowy jest podstawowym dokumentem stanowiącym zawarcie umowy

przewozu i potwierdzeniem warunków, na jakich ją zawarto. Która z niżej wymienionych
informacji nie musi być zawarta w liście przewozowym?

a) ilość towaru,
b) miejsce dostarczenia towaru,
c) informacje o nadawcy / załadowcy,
d) wartość należności za przewóz ładunku.

20. Przewóz artykułów żywnościowych łatwopsujących się może być realizowany

w dowolnym dniu

a) tygodnia,
b) tygodnia, za wyjątkiem sobót i niedziel,
c) tygodnia, za wyjątkiem wolnych dni od pracy,
d) tygodnia, za wyjątkiem dni, w których przepisy zakazują ruchu pojazdów ciężarowych

( od piątku do niedzieli w okresie od 1 czerwca do 30 września).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Charakterystyka usług spedycyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Dembińska – Cyran I., Gubała M.: Podstawy zarządzania transportem w przykładach,

Poznań 2003

2. Mendyk E.: Ekonomika i organizacja transportu, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań 2002
3. Marciniak – Neider D. i Neider J., ( red ).: Podręcznik Spedytora, UG, Gdynia 2003
4. Rydzykowski W., Wojewódzka-Król K., ( red ).: Transport, PWN, Warszawa 2005
5. Szczepaniak T.,( red ).: Transport i spedycja w handlu zagranicznym, PWN, Warszawa

2002