965
Semeniuk W. Spożywanie napojów energetyzujących wśród studentów Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Spożywanie napojów energetyzujących wśród studentów
Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Consumption of energy drinks among students of the University of Life Sciences in Lublin
Wioletta Semeniuk
Zakład Bromatologii i Fizjologii Żywienia Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Aim. Evaluation of the frequency and quantity of energy drink consumption
by students, determination of motives of energy drink consumption and
brands preferred.
Material & methods. Questionnaire surveys were conducted among 150
students aged 19-26 years, declaring the consumption of energy drinks.
The research was conducted by gender. Questions concerned the frequency
and quantity of energy drink consumption, the reasons and effects of
the consumption, factors influencing the purchase of these drinks and
favorite brands.
Results. In this study most of the students used energy drinks occasionally
(75.3%). The women chose to consume a lower quantity of energy drinks
at a time (0.25 liter) than men (p≤0.01). However, twice as many men
than women chose the one-time consumption of the beverage quantity
of 0.5 l (p≤0.001). The study participants chose energy drinks in order
to eliminate sleepiness (54.7%) to improve mental performance (48%) to
increase physical performance (32.7%) and improve their mood (16%).
When buying energy drinks, the students were guided by their price
(45.3%). After the use of an energy drink, the students observed: heart rate
acceleration (50.7%) significant stimulation and aggression (35.3%) and
insomnia (34.7%). One fifth of the subjects were not aware of undesirable
effects of energy drinks on the organism.
Conclusions. The action should be taken to increase knowledge about
the negative effects of excessive consumption of energy drinks among
students.
Key words: students, energy drinks, gender
Cel. Ocena częstości i ilości spożywania napojów energetyzujących przez
studentów, określenie motywów stosowania napojów energetyzujących
oraz preferowanych marek.
Materiał i metody. Badania ankietowe wykonano wśród 150 studentów
w wieku 19-26 lat, deklarujących spożycie napojów energetyzujących.
Badania przeprowadzono z uwzględnieniem płci. Pytania dotyczyły
częstotliwości stosowania napojów energetyzujących, ilości ich spożycia,
celu i efektów stosowania, czynników wpływających na zakup tych napojów
a także ulubionych marek.
Wyniki. W przeprowadzonych badaniach zdecydowana większość
studentów korzysta z napojów energetyzujących sporadycznie (75,3%).
Kobiety wybierają jednorazowo do spożycia mniejsze objętości napojów
energetyzujących (0,25 l) niż mężczyźni (p≤0,01). Natomiast dwa razy
więcej mężczyzn niż kobiet wybierało do jednorazowej konsumpcji
objętość napoju 0,5 l (p≤0,001). Uczestnicy badania wybierali napoje
energetyzujące w celu zlikwidowania senności (54,7%), aby podnieść
sprawność umysłową (48%) i zwiększyć wydolność fizyczną (32,7%) oraz
poprawić sobie samopoczucie (16%). Przy zakupie napojów energetyzujących
studenci kierują się głównie ich ceną (45,3%). Po zastosowaniu napoju
energetyzującego studenci obserwowali u siebie: przyśpieszenie akcji serca
(50,7%) i znaczne pobudzenie i agresję (35,3%) oraz bezsenność (34,7%).
1/5 uczestników badania nie wiedziała o niepożądanym wpływie napojów
energetyzujących na organizm.
Wnioski. Należałoby podjąć działania wśród studentów zwiększające
wiedzę na temat negatywnego wpływu nadmiernej konsumpcji napojów
energetyzujących.
Słowa kluczowe: studenci, napoje energetyzujące, płeć
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr Wioletta Semeniuk
Zakład Bromatologii i Fizjologii Żywienia Uniwersytetu Przyrodniczego
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
tel. (081) 445 69 14, e-mail: violetta.semeniuk@up.lublin.pl
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 965-968
www.phie.pl
Nadesłano: 10.06.2011
Zakwalifikowano do druku: 03.08.2011
Wprowadzenie
Napoje energetyzujące pojawiły się na polskim
rynkuwlatachdziewięćdziesiątychXXwiekuiszyb-
koznalazłyswoichkonsumentów.Podstawowyefekt
działaniatakichnapojównaorganizmczłowiekato
zwiększenielubteżutrzymaniewysokiejaktywności
psychoruchowej. Napoje energetyzujące zawierają
wswoimskładzieszeregsubstancjiaktywnychbiolo-
gicznieodziałaniupobudzającymośrodkowyukład
nerwowyiusprawniającymprzemianyenergetyczne
w tkankach organizmu, które zwalczają również
objawyzmęczeniaorazpoprawiająkoncentrację(np.
kofeina,tauryna,guarana,inozytol,glukuronolak-
ton,L-karnitynaorazwitaminyzgrupyB).Wskład
takichnapojówmogąwchodzićwyciągizroślin,np.
miłorzębujapońskiegoczyżeń-szenia[1,2].
W Polsce i na całym świecie głównymi konsu-
mentaminapojówenergetyzującychsąludziemłodzi
iaktywni–wtymrównieżstudenci,dlaktórychsąone
sposobemnautrzymaniewysokiegotempażycia.
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 965-968
966
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 965-968
Stosowanienapojówenergetyzujących,zewzględu
nawysokązawartośćsubstancjipobudzających,musi
byćkontrolowane.Napojetegotypumogąpowodować
odwodnienie organizmu, bezsenność, atakże insu-
linooporność, pobudzać pracę serca oraz zwiększać
ciśnienietętnicze,wywoływaćbóległowy,zaburzenia
neurologiczne nasilać działanie innych używek np.
alkoholu,wzmagającjegowchłanianie[2-8].
Cel badań
Ocenaczęstościiwielkościspożywanianapojów
energetyzujących przez studentów, określenie mo-
tywów stosowania napojów energetyzujących oraz
preferowanych marek. Badania przeprowadzono
zuwzględnieniempłci.
Materiał i metody
Anonimowebadaniaankietowewykonanowśród
150studentówUniwersytetuPrzyrodniczegowLub-
linie w wieku 19-26 lat, deklarujących stosowanie
napojówenergetyzujących(tab.I).Kobietystanowiły
55,33 % (83 studentek) ogólnej liczby responden-
tówamężczyźni44,67%(67studentów).Badanie
przeprowadzono stosując kwestionariusz autorski
składającysięztrzechczęści.Pierwszaczęśćankiety
dotyczyłaogólnejcharakterystykirespondentów,druga
część–sposobużywieniaizwyczajówżywieniowych,
trzeciaczęśćankietyskładałasięzpytańdotyczących
stosowanianapojówenergetyzującychwśródbadanych
studentów. Kwestionariusz został skonstruowany
według obowiązujących norm i zasad dotyczących
zbieraniadanychprzypomocyankiety[9].
Uzyskanedaneliczbowezostałypoddaneanalizie
statystycznejzwykorzystaniemprogramuStatistica
wersja5.Doanalizydanychwybranotestniepara-
metryczny
χ
2
zpoprawkąYatesa,przyjmującpoziom
istotności
α=0,05i0,01.
Wyniki i ich omówienie
Uczestniczącywbadaniustudenciwwiększości
spożywaliodpowiedniąilośćposiłkówwciągudnia,
czyliod3-4posiłków.Równieżregularnośćspożywa-
niagłównychposiłkówbyłazadawalającazawyjątkiem
śniadań,którebyłyspożywanenieregularnieprzez
¼studentów.Około60%studentówstosowałotakie
używkijakalkoholikawaapapierosypaliła¼bada-
nych.Większośćstudentówodznaczałasięniskąlub
umiarkowanąaktywnościąfizyczną(89,4%).Podczas
pracyczytofizycznejczyumysłowejwiększośćstu-
dentówodpoczywa,cogodzinęlubcodwiegodziny.
¼studentówpoświęcazbytmałoczasunasen(5-6
godzin).Osobyuczestniczącewbadaniunajwięcej
wolnegoczasuspędzałynakorzystaniuzkomputera
luboglądaniutelewizji.Tewybraneelementystylu
życiastudentówmogąichpredysponowaćdowystę-
powaniazaburzeńzdrowotnych,zwiększonegozagro-
żeniachorobamiorazmałejodpornościnastres.
Wprzeprowadzonychbadaniachwiększośćstu-
dentówkorzystałaznapojówenergetyzującychspo-
radycznie(tab.I).15,3%studentówstosujetegotypu
napojeokresowonp.wczasiesesjiegzaminacyjnych.
Do stałego spożywania napojów energetyzujących
przyznałosięprawie10%uczestnikówbadania.Anali-
zastatystycznawykazała,iżczęstotliwośćkonsumpcji
napojówenergetyzujących,niejestistotniezróżnico-
wanaprzezpłeć.
Przeważającyodsetekstudentów(64,3%)wypijał
jednorazowo0,25lnapojuenergetyzującego,28,7%
studentówspożywałojednorazowo–0,5l,ailościpo-
wyżej0,5lstosowałotylko6%uczestnikówbadania.
Stwierdzonoistotnestatystycznieróżnicepomiędzy
odpowiedziamistudentówistudentekdotyczącymi
wielkościkonsumpcjinapojówenergetyzujących.Od-
setekkobietwybierającychdospożyciajednorazowo
mniejszeobjętościnapojówenergetyzujących(0,25l)
Tabela I. Wybrane zachowania żywieniowe studentów związane z konsumpcją napojów energetyzujących
Table I. Selected nutritional habits of students associated with the consumption of energy drinks
Charakterystyki /Characteristics
Ogół /Total
Kobiety /Females Mężczyźni /Males Test χ
2
wartość p
/
χ
2
test p value
n=150
%
n=83
%
n=67
%
Częstotliwość spożywania napojów energe-
tyzujących/ Frequency of consumption of
energy drinks
okresowo/periodically
23
15,3
13
15,7
10
14,9
0,901
sporadycznie/occasionally
113
75,3
63
75,9
50
74,6
0,848
stale/permanently
14
9,3
7
8,4
7
10,4
0,674
Ilość napoju energetyzującego wypijana
jednorazowo/Amount of energy drink, drunk
at a time
0,25 l
98
65,3
65
78,3
33
49,3
0,002
0,5 l
43
28,7
15
18,1
28
41,8
0,001
>0,5 l
9
6,0
3
3,6
6
9,0
0,306
Ilość napoju energetyzującego po wypiciu,
której odczuwane jest jego działanie
/Quantity of energy drink with visible effect
0,25 l
75
50,0
51
61,4
24
35,8
0,002
0,5 l
59
39,3
24
28,9
35
52,2
0,004
>0,5 l
16
10,7
8
9,6
8
11,9
0,651
Okres czasu, kiedy utrzymuje się efekt działa-
nia napoju energetyzującego/The period of
time of with the effect visible
do 1 godziny/1 hour
44
29,3
25
30,1
19
28,4
0,814
do 2 godzin/2 hours
60
40,0
34
41,0
26
38,8
0,789
do 4 godzin/4 hours
36
24,0
18
21,7
18
26,9
0,460
przez dłuższy czas/for a long time
10
6,7
6
7,2
4
6,0
0,759
967
Semeniuk W. Spożywanie napojów energetyzujących wśród studentów Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
był wyższy niż w przypadku mężczyzn (p≤0,01).
Natomiastdwarazywięcejmężczyznniżkobietwy-
bierałodowypiciaobjętość0,5lnapoju(p≤0,001).
Połowa uczestników badania stwierdziła, że
działaniepobudzającejestjużodczuwalnepowypiciu
0,25lnapojuaprawie40%obserwowałoefektypospo-
życiu0,5l.Niepokojącymzjawiskiembyłfakt,żedla
ponad10%studentówdopierokonsumpcja1lnapoju
energetyzującegowywierajakiekolwiekdziałaniena
ichorganizm.Wśródtychodpowiedzitakżezaznaczył
sięstatystycznieistotnywpływpłci.Większośćkobiet
odczuwałodziałanienapojuenergetyzującegojużpo
spożyciu 0,25 l (p≤0,01) a mężczyźni dopiero po
wypiciu0,5l(p≤0,01).
Wśród znacznego odsetka badanych okres
działanianapojówutrzymywałsiędodwóchgodzin,
natomiast¼studentówstwierdziła, żepobudzenie
utrzymywałosiędoczterechgodzin.Płećniezróżni-
cowałastatystycznieistotnietychodpowiedzi.
Studentówzapytanorównieżczymająświado-
mośćnegatywnegowpływunapojówenergetyzujących
nazdrowie.1/5uczestnikówbadanianiewiedziała
oniepożądanymwpływienapojówenergetyzujących
naorganizm.
Pozastosowaniunapojuenergetyzującegopołowa
studentów zaobserwowała u siebie przyśpieszenie
akcjisercaibyłytozarównokobietyjakimężczyźni
(ryc.1).Ponad30%studentówzauważyłousiebie
znacznepobudzenieiagresjęorazbezsenność,wtym
częściejteobjawyzaznaczalimężczyźni.Zaburzenia
pracyprzewodupokarmowegoodnotowałousiebie
11,3%studentówidotyczyłotodwarazywiększej
*wartości nie sumują się do 100%, ponieważ istniała możliwość wskazania więcej niż
jednej odpowiedzi /values cannot be summed up to 100% due the ability to indicate
more than one answer
Ryc. 1. Negatywne objawy zaobserwowane przez studentów po zasto-
sowaniu napojów energetyzujących
Fig. 1. Negative symptoms observed by the students after energy drink
consumption
0
20
40
60
80
100
120
140
160
osłabienie, zmęczenie
niepokój,zdenerwowanie, dekoncentracja uwagi
zaburzenia pracy przewodu pokarmowego
bezsenność
pobudzenie,agresja
przyśpieszenie akcji serca
%
Ogół
/Total
Kobiety
/Females
Mężczyźni
/Males
9
35,3
30,1
44,8
50,7
8
55,4
41,8
34,7
38,8
11,3
31,3
7,2
16,4
7,2
1,5
1,3
1,2
Tabela II. Charakterystyki stosowania napojów energetyzujących przez studentów
Table II. Characteristics of energy drinks used by students
Charakterystyki/Characteristics
Ogół /Total
Kobiety /Females Mężczyźni /Males Test χ
2
wartość p
/
χ
2
test p value
n=150
%*
n=83
%*
n=67
%*
Źródła informacji o
napojach energetyzujących
/Information sources of
energy drinks
reklama/advertising
106
70,7
62
74,7
44
65,7
0,227
prasa /press
14
9,3
9
10,8
5
7,5
0,479
telewizja /tv
58
38,7
29
34,9
29
43,3
0,297
internet /internet
17
11,3
9
10,8
8
11,9
0,833
znajomi /friends
51
34,0
27
32,5
24
35,8
0,672
Cel stosowania napojów
energetyzujących /Purpose
of the use of energy drinks
podniesienie sprawności umysłowej /to improve
mental performance
72
48
42
50,6
30
44,8
0,477
zwiększenie wydolności fizycznej organizmu /to
increase the physical capacity of the organism
49
32,7
25
30,1
24
35,8
0,459
poprawa samopoczucia /for mood improvement
24
16,0
10
12,0
14
20,9
0,142
zlikwidowanie senności /to eliminate sleepiness
82
54,7
49
59,0
33
49,3
0,231
trend, moda /trend, fashion
6
4,0
1
1,2
5
7,5
0,127
ugaszenie pragnienia /to quench thirst
6
4,0
4
4,8
2
3,0
0,880
leczenie „kaca” /hangover treatment
5
3,3
2
2,4
3
4,5
0,807
Czynniki wpływające na
zakup napojów energetyzu-
jących /Factors influencing
purchase of energy drinks
cena /price
68
45,3
34
41,0
34
50,7
0,232
opinia o producencie/produkcie /opinion about
the producer /product
53
35,3
33
39,8
20
29,9
0,207
popularność /popularity
4
16,0
12
14,5
12
17,9
0,566
skład podany na etykiecie /composition specified
on the label
40
26,7
26
31,3
14
20,9
0,151
smak /taste
11
7,3
4
4,8
7
10,4
0,317
Najczęściej wybierane
marki napojów energety-
zujących/ Most frequently
chosen brands of energy
drinks
Tiger
113
75,3
56
67,5
57
85,1
0,013
Red Bull
66
44,0
37
44,6
29
43,3
0,874
Burn
21
14,0
10
12,0
11
16,4
0,443
R20
42
28,0
20
24,1
22
32,8
0,236
BePower
7
4,7
5
6,0
2
3,0
0,626
*wartości nie sumują się do 100%, ponieważ istniała możliwość wskazania więcej niż jednej odpowiedzi
*values cannot be summed up to 100% due the ability to indicate more than one answer
968
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 965-968
ilościmężczyzn,niżkobiet.Niepokój,zdenerwowanie
idekoncentracjęuwagiobserwowało8%studentów
a1,3%ankietowanychodczułoosłabienieizmęcze-
nie po wypiciu napoju energetyzującego. Odsetki
odpowiedzi nie różniły się od siebie statystycznie.
WbadaniachMalinauskasiwsp.[10]22%studentów
zgłaszałopozastosowaniunapojówenergetyzujących
–bóległowya19%zaburzeniapracyserca.
Zdecydowanawiększośćstudentów(70,7%)do-
wiedziałasięonapojachenergetyzującychzreklamy,
telewizji(38,7%)iodznajomych(34%)(tab.II).
Uczestnicybadaniawybieralinapojepobudzające
wcelu:zlikwidowaniasenności(54,7%),abypodnieść
sprawność umysłową (48%), zwiększyć wydolność
fizyczną(32,7%)orazpoprawićsobiesamopoczucie
(16%).Napojetebyłytakżespożywanezewzględuna
panującetrendyimodęnanieorazwceluugaszenia
pragnienialubwyleczenia„kaca”.Odpowiedzitenie
zostałyzróżnicowanestatystycznieprzezpłeć.
Przyzakupienapojówenergetyzującychstudenci
kierowalisięgłównieichceną(45,3%)orazopinią
o producencie/produkcie (35,3%). Tylko 26,7%
wybierającnapójtegotypukierujesięrównieżskła-
dempodanymnaetykiecie.Ciekawejestto,iż16%
ankietowanychkupujenapójenergetyzującyjedynie
zewzględunajegopopularność,a7,3%studentów
wybierałatenapojezewzględunaichsmak.
Dlawiększośćstudentówulubionąmarkąnapo-
jów energetyzujących był Tiger (75,3%). Red Bull
został wybrany przez 44% uczestników badania,
aR20–przez28%.NapójBurnjestulubionąmar-
ką14%studentówaPowerBe–4,7%.Odpowiedzi
studentów dotyczące ulubionych marek napojów
energetyzującychbyłystatystyczniezróżnicowanedla
płcitylkowprzypadkuwyborunapojuTiger,którybył
zaznaczanyprzezwiększośćmężczyzn(p≤0,05).
Podsumowanie i wnioski
1. Studencikorzystającyznapojówenergetyzujących
czaswolnyspędzalibiernieprzedkomputerem
luboglądająctelewizję,odznaczalisięmałąlub
umiarkowanąaktywnościąfizyczną.
2. Większośćstudentówspożywałanapojeenerge-
tyzującesporadycznie.Ponadpołowamężczyzn
odczuwaładziałanienapojudopieropospożyciu
0,5l,natomiaststudentkijużpowypiciu0,25l.
3. Napojeenergetyzującestosowanebyłyprzezstu-
dentówzgodniezprzeznaczeniem,czyliwcelu
zlikwidowaniasenności,podniesieniasprawności
umysłowejorazzwiększeniawydolnościfizycznej
organizmu.Tylkoniewielkiodsetekwybierałje
dlamody,ugaszeniapragnienialubwceluzlikwi-
dowania„kaca”.
4. Kupującnapójenergetyzującystudencikierowali
sięgłówniejegocenąiopiniąotymprodukcie
adopieronatrzecimmiejscu–składempodanym
najegoetykiecie.Ulubionymimarkaminapojów
energetyzujących były kolejno Tiger, Red Bull,
R20,BurniBePower.
5. Po zastosowaniu napoju energetyzującego stu-
denci obserwowali najczęściej takie negatywne
objawyzdrowotnejakprzyspieszenieakcjiserca,
pobudzenieiagresjęorazbezsenność.
6. 1/5młodzieżyuczestniczącejwbadaniudeklaro-
wała,iżniemaświadomościnegatywnegowpływu
napojówenergetyzującychnazdrowie.
7. Należałobypodjąćdziałaniaedukacyjnezwięk-
szające wiedzę studentów o składzie napojów
energetyzującychiichpotencjalnegozagrożenia
dla zdrowia w przypadku ich nadmiernej kon-
sumpcji.
1. Hoffmann M, Świderski F. Napoje energetyzujące i ich
składnikifunkcjonalne.PrzemSpoż2008,9:8-13.
2. Reissig CJ, Strain EC i wsp. Caffeinated energy drinks
agrowingproblem.DrugAlcoholDepend2009,99:1-10.
3. LeeSJ,HudsonR,iwsp.Caffeineingestionisassociatedwith
reductionsinglucoseuptakeindependentofobesityand
Type2diabetesbeforeandafterexercisetraining.Diabetes
Care2005,28:566-572.
4. Waring WS, Goudsmit J i wsp. Acute caffeine intake
influencescentralmorethanperipheralbloodpressurein
youngadults.AmJHypertens2003,16:919-24.
5. ClausonKA,ShieldsKMiwsp.Safetyissuesassociatedwith
commerciallyavailableenergydrinks.JAmPharmAssoc
2008,48:55-63.
Piśmiennictwo / References
6. ScherAI,StewartWFiwsp.Caffeineasariskfactorfor
chronicdailyheadache:Apopulation-basedstudy.Neurology
2004,63:2022-2027.
7. SmitHJ,CottonJRiwsp.Moodandcognitiveperformance
effectsof„energy”drinkconstituents:caffeine,glucoseand
carbonation.NutritionalNeuroscience2004,7:127-139.
8. Worrall BB, Phillips CD i wsp. Herbal energy drinks,
phenylpropanoid compounds, and cerebral vasculopathy.
Neurology2005,65:1137-8.
9. StupnickiR.Analizaiprezentacjadanychankietowych.AWF,
Warszawa2003,5-21.
10. MalinauskasBM,AebyVGiwsp.Asurveyofenergydrink
consumptionpatternsamongcollegestudents.NutrJ2007:
1-7.