Tajemnicze choroby

Jak odró˝niç prawdziwe choroby

od wyimaginowanych?

P

racujàc jako lekarz w Tanzanii
w 1988 roku, Robert Aronowitz
usi∏owa∏ ustaliç przyczyn´ dole-

gliwoÊci i bólów przypominajàcych za-
palenie stawów, które zaobserwowa∏
u wielu pacjentów. Miejscowi lekarze
byli tak˝e zdezorientowani, nazwali
to schorzenie hapa-hapa (znaczy to tyle
co „tam i siam”) z powodu trud-
noÊci w uÊciÊleniu objawów.
Aronowitz, obecnie klinicysta
i historyk medycyny zatrudnio-
ny w Robert Wood Johnson Me-
dical School w New Jersey, nie
móg∏ ustaliç, co by∏o przyczynà
dolegliwoÊci jego pacjentów.

Podobne niejasnoÊci wcale

nie sà rzadkie: wi´kszoÊci z nas
zdarza∏o si´ po opuszczeniu ga-
binetu lekarskiego stawiaç so-
bie pytanie, czy aby nie pomi-
n´liÊmy czegoÊ wa˝nego. Wy-
jaÊnienie charakteru choroby jest
wyjàtkowo trudne wówczas,
gdy w samej spo∏ecznoÊci lekar-
skiej nie ma zgody co do tego,
˝e choroba taka w ogóle istnie-
je. I tak na przyk∏ad zmiany opi-
nii Êrodowiska lekarskiego na
temat schorzenia znanego pod
nazwà zespo∏u przewlek∏ego
zm´czenia (CFS – chronic fati-
gue syndrome) , charakteryzujà-
cego si´ uczuciem zm´czenia,
bólami oraz zaburzeniami funk-
cji poznawczych, od pierwszego
jego opisu dokonanego w po∏o-
wie lat osiemdziesiàtych, mo˝na
by porównaç do jazdy kolejkà
górskà w weso∏ym miasteczku.
Ksià˝ka wydana niedawno przez
oficyn´ Osler’s Webb: Inside the
Labyrinth of the Chronic Fatigue Syndro-
me Epidemic (W labiryncie epidemii ze-
spo∏u przewlek∏ego zm´czenia) – jest kro-
nikà tej kontrowersyjnej dolegliwoÊci.

Autorka ksià˝ki, Hillary Johnson,

dziennikarka, a zarazem osoba cierpià-
ca na zespó∏ przewlek∏ego zm´czenia,
przedstawia w niej histori´ tej choroby,
poczynajàc od postulowanych wczeÊniej
zwiàzków z wirusem Epsteina-Barr a˝
po nowo odkryte retrowirusy, które zda-
niem niektórych badaczy mogà byç jej
przyczynà. Przy okazji autorka kryty-
kuje administracj´ s∏u˝by zdrowia za
traktowanie tego schorzenia jako pro-
blemu wy∏àcznie natury psychicznej.

Wykazuje ponadto, ˝e CFS to nie pierw-
sza przeoczona choroba – na poczàtku
obecnego stulecia na przyk∏ad stward-
nienie rozsiane uwa˝ano za „chorob´
oszustów”.

Ludzie cierpiàcy na zespó∏ przewle-

k∏ego zm´czenia oraz podobne budzàce
spory choroby, jak zespó∏ wojny w Za-
toce (Gulf War syndrome), rozsiana
chemiczna nadwra˝liwoÊç i powik∏a-
nia zwiàzane prawdopodobnie z siliko-
nowymi implantami piersi, sàdzà, ˝e
ich problemy ze zdrowiem wynikajà
g∏ównie ze stresu obcià˝ajàcego uk∏ad
odpornoÊciowy. Zdaniem specjalistów
uznajàcych istnienie tych zespo∏ów cho-

robowych g∏ównà ich przyczynà jest
nara˝enie organizmu na zbyt du˝e daw-
ki substancji toksycznych – gazów
wp∏ywajàcych na uk∏ad nerwowy, Êrod-
ków owadobójczych, ˝elu silikonowe-
go – lub wirusów, co nadmiernie obcià-
˝a naturalne si∏y obronne organi-
zmu i prowadzi do rozstroju uk∏adu
odpornoÊciowego.

Charles Rosenberg, historyk i socjolog

nauki pracujàcy w University of Penn-
sylvania, podkreÊla, ˝e zaburzenia uk∏a-
du odpornoÊciowego sà z regu∏y trudne
do okreÊlenia. „Nawet dobrze sklasyfi-
kowane choroby, takie jak toczeƒ uk∏a-
dowy, nie dajà si´ precyzyjnie zdefinio-

16 Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1996

W SKRÓCIE

Podró˝e sondy Galileo

Kontynuujàc swà podró˝ wÊród ksi´˝yców
Jowisza, sonda Galileo przes∏a∏a w lipcu br.
pierwsze wykonane z bliska zdj´cia

Ganimedesa.
Widaç na nich
wyraênie
dziwne oblicze
tego cia∏a,
naznaczone lodowymi
górami i niezwyk∏ymi
kraterami. Instrumenty
na pok∏adzie sondy
wykry∏y równie˝
pole magnetyczne,
z czego wynika,
˝e pod powierzchnià
ksi´˝yca mo˝e
kryç si´ stopione

jàdro lub ocean wody. Zdj´cia Ganimedesa
mo˝na odnaleêç w Internecie: http: //www. jpl.
nasa. gov/galileo/ganymede/g1images. html

Trudy wzrastania

Problemy psychiczne mogà zahamowaç
nie tylko rozwój intelektualny i emocjonalny.
W wyniku badaƒ przeprowadzonych
wÊród 716 dzieci stwierdzono, ˝e dziewcz´ta,
które w okresie dojrzewania cierpia∏y
na stany l´kowe lub depresj´, by∏y Êrednio
o 2.5 do 5 cm ni˝sze od rówieÊniczek.
Prawid∏owoÊç ta nie dotyczy ch∏opców,
byç mo˝e dlatego, ˝e po okresie
dzieciƒstwa rzadko ich dotyka
depresja czy te˝ stany l´kowe.

Za darmo

W swej ostatniej pracy s∏ynny
ekspert z IBM Rolf Landauer dowodzi,
˝e przesy∏anie danych nie musi
powodowaç zu˝ycia energii.
Przyk∏ady, które podaje, nie sà
wprawdzie zaczerpni´te z praktyki,
ale pokazujà, jak w okreÊlonych sytuacjach
odzyskaç energi´ wykorzystanà
do transmisji informacji. JeÊli ma racj´
i komunikacja nie b´dzie wymaga∏a
najmniejszych nawet nak∏adów energii,
to stworzenie szybszych uk∏adów
w przysz∏oÊci staje si´ znacznie
bardziej prawdopodobne.

Pierwszy lek na udar mózgu

Food and Drug Administration
dopuszczajàca na rynek ˝ywnoÊç
i leki zatwierdzi∏a Êrodek pod nazwà
Activase jako lek stosowany
w przypadku ostrego niedokrwiennego udaru
mózgu w ciàgu trzech godzin po wystàpieniu
pierwszych objawów. W tym rodzaju udaru,
który stanowi 80% wszystkich przypadków
„apopleksji”, dop∏yw krwi do mózgu zostaje
odci´ty przez skrzep zatykajàcy naczynia
krwionoÊne. Próby kliniczne wykaza∏y,
˝e pacjenci otrzymujàcy Activase,
który dzia∏a przeciwzakrzepowo, majà
o 33% wi´kszà szans´ na prze˝ycie udaru
bez Êladów uszkodzeƒ mózgu lub
z niewielkimi upoÊledzeniami jego funkcji
ni˝ pacjenci otrzymujàcy placebo.

ZDROWIE

HILLARY JOHNSON cierpiàca

na przewlek∏y zespó∏ zm´czenia jest autorkà ksià˝ki

na temat tej kontrowersyjnej choroby.

ROBERT PROCHNOW

JPL/NASA

Ciàg dalszy na stronie 18