CHEMIA

Tematy prac kontrolnych

ramowy plan nauczania

Klasa II liceum

ogólnokształcącego

Kształcenie w zakresie podstawowym

Warszawa 2009

Zalecany podręcznik: Bożena Kałuża, Feliksa Kamińska część I - Chemia

ogólna i nieorganiczna, część II - Chemia organiczna - dla liceum i

technikum, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej „ Żak" Warszawa

W klasie drugiej poznamy bliżej roztwory i procesy w nich zachodzące:

dysocjację jonową elektrolitów oraz niektóre typy reakcji między jonami.

Poznamy sposoby wyrażania stężeń roztworów, nauczymy się, jak

określać stężenie danego roztworu. Poznamy pojęcie rozpuszczalności i

zdobędziemy umiejętność odczytywania jej wartości z odpowiedniego

wykresu.

Poszerzymy naszą wiedzę o niemetalach oraz wydzielonej grupie

pierwiastków - najbardziej znanych metalach.

Zajmiemy się również podstawami chemii organicznej. Na przykładzie

najprostszych związków organicznych - węglowodorów - rozpatrzymy

zjawisko izomerii, właściwości homologów, budowę cząsteczek

węglowodorów nasyconych i nienasyconych oraz wynikających z ich

budowy różnic we właściwościach. Poznamy także obowiązujące

nazewnictwo związków organicznych, zalecane przez Polskie Towarzystwo

Chemiczne

Kryteria przeliczania punktów na ocenę :

3 0

- 27 pkt. - celujący

2 6

24 pkt.

- bardzo dobry

2 3

- 2 1 pkt. - dobry

2 0

- 18 pkt. - dostateczny

1 7

1 5 pkt. - dopuszczający

14i

mniej

- niedostateczny

Co powinieneś umieć i wiedzieć:

1.

Roztwory

wyjaśnić istotę równowagi dynamicznej w roztworach,

uzasadnić podział roztworów na nasycone i nienasycone,

wiedzieć, jak sporządzić roztwór nasycony i jak przeprowadzić go w roztwór

nienasycony, a także znać proces odwrotny,

odczytać z wykresu rozpuszczalność danej substancji we wskazanej temperaturze,

obliczyć stężenie procentowe roztworu na podstawie znanej rozpuszczalności, przygotować
roztwór o określonym stężeniu procentowym i molowym, obliczyć stężenie procentowe i
molowe roztworu, przeliczać stężenie roztworu korzystając z jego gęstości, wykorzystać
znajomość stężenia do ustalania masy lub objętości roztworu, masy lub liczby moli
substancji rozpuszczanej.

2.

Dysocjacja elektrolityczna

wskazać elektrolity,

wskazać jony charakterystyczne dla roztworów zasad i kwasów, określić odczyn roztworu
elektrolitu,

wskazać zależność między stężeniem kationów wodorowych w roztworze, a pH tego

roztworu,

ułożyć równania dysocjacji dowolnego elektrolitu, odróżniać elektrolity słabe i mocne na
podstawie stopnia dysocjacji, znać co najmniej trzy rodzaje reakcji zachodzących między
jonami np. zobojętnianie, strącanie osadów, wypieranie gazów, uzasadnić odczyn roztworów
wodnych soli ulegających hydrolizie, układać równania reakcji jonowych, korzystać z tablicy
rozpuszczalności

3.

Właściwości wybranych pierwiastków

opisać właściwości pierwiastka na podstawie położenia w układzie okresowym,

podać wzory i główne właściwości poznanych związków węgla, krzemu i azotu,

wykazać, że związki krzemu są podstawowymi składnikami świata mineralnego,

przedstawić i skomentować obieg węgla w przyrodzie,

uzasadnić przyczyny zastosowań związków poznanych niemetali w życiu i gospodarce
człowieka,

uzasadnić właściwości metali istnieniem wiązań metalicznych,

rozróżniać metale aktywne i bierne chemiczne,

korzystać z szeregu reaktywności metali przy pisaniu równań reakcji.

4. Węglowodory

rozumieć przyczynę istnienia ogromnej liczby związków węgla, podać wzór alkanu, alkenu
lub alkinu mając jego nazwę, nazwać dany węglowodór znając jego nazwę, wyjaśnić istotę
reakcji podstawienia (substytucji), rozumieć pojęcie szeregu homologicznego, wyjaśnić
różnice i podobieństwa we właściwościach homologów, przedstawić wzory strukturalne lub
półstrukturalne izomerów szkieletowych i izomerów położenia podstawnika oraz nadać im
nazwy zgodne z zasadami preferowanymi przez Polskie Towarzystwo Chemiczne, określić
rzędowość atomów węgla w cząsteczce węglowodoru, wykazać różnice i podobieństwa we
właściwościach alkanów i cykloalkanów, przedstawić na wybranym przykładzie reakcję
przyłączania (addycji) jako charakterystyczną dla węglowodorów nienasyconych, podać wzór
i nazwę dowolnego izomeru geometrycznego cis-trans, wyjaśnić istotę polimeryzacji i

depolimeryzacji, wskazać monomer i polimer, wykazać znaczenie tworzyw sztucznych i
syntetycznych w gospodarce i życiu codziennym człowieka,

znać sposoby otrzymywania najprostszych węglowodorów nienasyconych, rozumieć istotę
reakcji eliminacji,

porównać właściwości chemiczne węglowodorów nasyconych i nienasyconych na
przykładzie benzenu omówić budowę cząsteczki związku aromatycznego, - wyjaśnić, jak się
tworzy i czym się charakteryzuje wiązanie zdelokalizowane, co oznacza określenie „sekstet
elektronowy",

ułożyć równania reakcji spalania, nitrowania, bromowania, uwodorniania związków
aromatycznych,

wykazać różnicę w reaktywności benzenu i jego homologów,

ustalić wzór węglowodoru na podstawie jego składu procentowego lub ilości produktów
spalania danej próbki węglowodoru.

T E M A T Y P R A C K O N T R O L N Y C H

P r a c a k o n t r o l n a n r l

Temat: Roztwory

Zadanie 1(4 pkt.) - Jak rozumiesz następujące terminy: a/ składnik mieszaniny, b/ rozpuszczalnik,

c/ rozpuszczalność, d/ roztwór właściwy.

Zadanie 2(3 pkt.) - Ustal, ile składników mają następujące mieszaniny:

a/ woda, olej, cukier, b/ woda, lód, alkohol, c/ para wodna, lód, woda

Zadanie 3(3 pkt.) - Podaj 3 przykłady substancji, w których wodnych roztworach

stwierdzimy efekt Tyndalla.

Zadanie 4(3 pkt.) - Wskaż 3 czynniki, od których zależy rozpuszczalność substancji sta -

łych.

Zadanie 5(4 pkt) - Rozpuszczalność saletry potasowej

KNO3

w temperaturze 25°C wynosi 40 g w 100

g wody, a w temperaturze 75°C - 150 g w 100 g wody Oblicz, ile gramów tej
soli wykrystalizuje z 250 g nasyconego

w temperaturze75°C roztworu

KNO3

po obniżeniu temperatury

do 25°C?

Zadanie 6(5 pkt.) - Ile gramów cukru należ dodać do 250 g 10%-owego roztworu

wodnego tej substancji, aby otrzymać roztwór 15%-owy?

Zadanie 7(4 pkt.) - Jakie jest stężenie molowe wodnego roztworu zasady sodowej, jeśli

w 200 cm

3

zawiera on 0,8 g tej substancji ?

Zadanie 8(4 pkt.) - Ustal wzór sumaryczny związku zawierającego 23,08 % masowych
(dla chętnych)

magnezu i 30,77 % masowych siarki. Trzecim składnikiem jest tlen.

Dwudziestoprocentowy wodny roztwór tego związku jest roztworem

dwumolowym o gęstości 1,04 g«cm"

3

.

P r a c a k o n t r o l n a nr 2

Ułóż równania dysocjacji podanych kwasów uwzględniając

fakt, że dysocjacja kwasów wieloprotonowych zachodzi

stopniowo. Kwasy: a/ azotowy(V), siarkowy(VI) i ortofosforowy(V)

Dlaczego woda destylowana nie przewodzi prądu elektrycznego, podobnie

jak stały chlorek sodu, zaś wodny roztwór chlorku sodu prąd przewodzi ?

Jakie indywidua chemiczne znajdują się w wodnym roztworze sła-Lego
kwasu azotowego(III)

HNO2

i dlaczego?

Na podstawie wartości pH określ odczyn wodnego roztworu substancji:

a/ płynu do prania"Perła" pH = 8,5
b/ napoju Coca Cola pH = 2,8
cl wody sodowej

pH = 5

dl wody destylowanej pH = 7

Ułóż równania jonowe reakcji, w których wyniku otrzymasz: a/

wodorotlenek glinu Al.(OH

)3

b/ siarczan(VI) sodu Na

2SO4

cl siarczek amonu

(NH

4

)2

S dl chlorek srebra AgCl

Wyjaśnij, pisząc równania odpowiednich reakcji, dlaczego wodny roztwór
soli

K2S

ma odczyn zasadowy, a wodny roztwór CuCk -odczyn kwasowy ?

W reakcji sodu z wodą wydzieliło się 11,2 dm

3

wodoru mierzonego w

warunkach normalnych. Oblicz, ile gramów sodu brało udział w tej reakcji i
ile gramów wodorotlenku sodu otrzymano ?

Do 8 gramów NaOH dodano kwas solny i otrzymano tylko sól i wodę. Ile
gramów soli powstało w tej reakcji ?

Korzystając z tablicy rozpuszczalności, spośród podanych substancji : Na

2

S,

AgN0

3

, CuCl

2

. HC1, KOH wybierz substraty trzech reakcji,

w których strącą się osady. Ułóż równania cząsteczkowe i jonowe tych
reakcji.

Temat:

Dysocjacja

elektrolityczna

Zadanie 1(3 pkt.)

Zadanie 2(3 pkt.)

Zadanie 3(2 pkt.)

Zadanie 4(2 pkt.)

Zadanie 5(4 pkt.)

Zadania 6(4 pkt.)

Zadanie 7(5 pkt.)

Zadanie 8(3 pkt.)

Zadanie 9(4 pkt.)
(dla chętnych)

P r a c a k o n t r o l n a nr 3

Temat; Właściwości wybranych pierwiastków

Zadanie 1(2 pkt.) - Określ pH roztworu kwasu azotowego(V) o stężeniu 0,001 mol/dm

3

.

Przyjmij stopień dysocjacji równy 100%.

Zadanie 2(2 pkt.) - Wyjaśnij, dlaczego metale:

a/mają połysk, b/ przewodzą prąd elektryczny

Zadanie 3(4 pkt.) - Opisz właściwości fizyczne i chemiczne żelaza.

Zadanie 4(2 pkt.) - Wskaż sposoby ochrony przed korozją: a/ siatki ogrodzeniowej,

b/ roweru na zimę, c/ maszyny do szycia, d/ przęseł mostu.

Zadanie 5(4 pkt.) - Uzasadnij prawdziwość następujących stwierdzeń:

a/ Tlenek krzemu(IV) jest tlenkiem kwasowym, b/ H

4

Si04 jest kwasem nietrwałym.
c/ Wodne roztwory soli sodowych kwasów krzemowych mają odczyn

zasadowy.

Zadanie 6(4 pkt.) - Do probówek z wodą destylowaną wprowadzono: Si02,

CO2,

NH3, Na

2

CO3, NaN03 .Określ odczyn roztworów i ułóż równania reakcji

potwierdzających odczyn zasadowy i kwasowy.

Zadanie 7(3 pkt.) - Spalono 64 g gazu ziemnego(zakładamy, że był to czysty metan

o wzorze CH

4

) .Otrzymany tlenek węgla(IV) wprowadzono do wody

wapiennej. Strącił się biały osad. Osad osuszono i zważono. Jaka była masa
osadu ?

Zadanie 8(5 pkt.)

Ułóż równania reakcji przedstawionych za pomocą schematu:

FeCl

3

Fe

→

Fe

2

O

3

→

Fe

2

(S0

4

)

2

→

Fe(OH)

3

FeCl

2

Zadanie 9(4 pkt.)
(dla chętnych)

Na roztwór kwasu siarkowego(VI) podziałano magnezem. Otrzymano 5,6
dm

3

wodoru mierzonego w warunkach normalnych. Oblicz:

a/ ile gramów siarczanu(VI) magnezu powstało jednocześnie ? b/jaka była
masa użytego magnezu /

P r a c a k o n t r o l n a nr 4

Temat: Węglowodory nasycone i nienasycone

Zadanie 1(4 pkt.)

Zadanie 2(7 pkt.)

Zadanie 3(2 pkt.)

Krótko wyjaśnij

Jak

rozumiesz terminy:

a/ izomeria, b/ rzędowość atomów węgla, c/ reakcja podstawienia, d/
homologi.

Narysuj wzory półstrukturalne:
a/ 6 izomerów węglowodoru o wzorze

C7H16

nadaj nazwy tym izomerom

b/ 6 izomerów związku o wzorze

C4H6CI2 1

nazwij je,

c/ dwóch izomerów 3,4-dimetyloheks-3-enu,nazwij te izomery

Jaki alkan otrzymamy, jeżeli w reakcji z sodem wezmą udział

chlorometan i 2-chloropropan? Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 4(6 pkt.) -

Ułóż równania reakcji przedstawionych za pomocą schematu:

CaO → CaC

2

→ C

2

H

2

→ C

2

H

4

→ C

2

H

5

Br

Zadanie 5(2 pkt.)

Zadanie 6(2 pkt.)

Zadanie 7(3 pkt.)

C

2

O

C

2

H4Br

2

-

Przeanalizuj reakcję oznaczoną w schemacie (zad.4) numerem 2

i wyjaśnij, dlaczego w roztworze poreakcyjnym fenoloftaleina barwi się na
malinowo ?

-

Jaką reakcję należałoby przeprowadzić, aby doświadczalnie wykazać
różnice we właściwościach chemicznych alkanów i alkinów ?

Jakie rodzaje reakcji ilustrują równania:

C2H4

+ Br

2

→ C2H4Br

2

oraz C

2

H

5

Br →

C

2

H

4

Br + HBr

Wyjaśnij istotę tych reakcji.

Zadanie 8(4pkt.)
(dla chętnych)

- Ustal wzór sumaryczny węglowodoru nienasyconego o masie molowej

równej 56 g/mol wiedząc, że węgiel stanowi w tym związku 85,7%
masowych.

P r a c a k o n t r o l n a nr 5

Temat: Węglowodory alifatyczne i aromatyczne.

Zadanie 1(3 pkt.) - Czym należy tłumaczyć dużą reaktywność alkinów ?

Zadanie 2(2 pkt.) - Co jest przyczyną występowania izomerii cis - trans ?

Zadanie 3(6 pkt.) - Podaj wzór węglowodoru wiedząc, że w wyniku spalenia 1 mola

tego związku otrzymano:

a/ 3 mole

CO2

i 2 mole wody zużywając 4 mole tlenu cząsteczkowego, b/

5 moli węgla i 6 moli wody, c/ 3 mole tlenku węgla(II) i 3 mole wody.

Zadanie 4(4 pkt.) - Wykaż na przykładzie reakcji benzenu z dowolnym fluorowcem, że

związek ten może reagować jak węglowodór nasycony i jak węglowodór
nienasycony.

Zadanie 5(2 pkt.) - Benzen i benzyna mają podobne nazwy, ale odmienne właściwości

chemiczne. Jaką rekcję chemiczną należałoby przeprowadzić, aby
odróżnić alkan od związku aromatycznego ?

Zadanie 6(3 pkt.) - Ile dm

3

wodoru mierzonego w warunkach normalnych potrzeba

do przeprowadzenia 21 gramów pent-l-enu w alkan ?

Zadanie 7(3 pkt.) - Ułóż równania reakcji przedstawionych za pomocą schematu:

C

2

H

2

Zadanie 8(3 pkt.) - Narysuj wzory strukturalne 3 homologów benzenu.

Zadanie 9(4 pkt.)
(dla chętnych)

- Ustal wzór węglowodoru wiedząc, że po spaleniu 21,2 g tego
związku otrzymano 70,4 grama tlenku węgla(IV ) i 18 gramów wody.