04 renesans

Renesans Encyklopedia

- koniec XIVw., XVw. - XVIw.

- w Polsce koniec XVw pocz. XVI

Architektura

Dominuje układ poziomy podkreślany m.in. zwielokrotnieniem liczby gzymsu,
niedokańczaniem elementów dekoracyjnych wokół drzwi i okien. Plany budowli
bardziej dekoracyjne np.: na kole. Typowa jest kopuła na bębnie a lunetami. Okna
prostokątne. Dolne partie murów obłożone kamiennymi płytami zw. boniowaniem.

- schemat ;-)

Dekoracja umiarkowana, szlachetna, skromna. Dominuje budownictwo świeckie;
architektura sakralna to głównie dobudowane kaplice do istniejących obiektów.
Zamki powstawały na planach zbliżonych do kwadratu czy prostokąta. Wewnątrz
posiadały dziedziniec otoczony krużgankami. Stropy płaskie pokryte drewnianymi
kasetonami. Wnętrza wyposażano w piękne meble, a na ścianach wieszano tkaniny
(arrasy)

- Włochy (tu narodził się renesans i powstała filozofia doby odrodzenia)

- Tempietto w Rzymie - D. BRAMANTE

- Katedra we Florencji - F. BRUNELLESCHI

- kopuła bazyliki św. Piotra w Rzymie - MICHAŁ ANIOŁ

- pałace we Florencji i Wenecji

- Polska

- Kraków

- Zamek Królewski na Wawelu

- Kaplica Zygmuntowska

- kamienice mieszczańskie

- Sukiennice

- Zamki

- w Pieskowej Skale

- Baranów

Zabudowa Sandomierza i Zamościa.

Malarstwo

Obraz staje się autonomiczny, nie związany a architekturą (malarstwo
sztalugowe). Zainteresowania malarzy skupiają się wokół perspektywy. Dokonano
również pewnych spostrzeżeń i odkryć w zakresie koloru i światłocieniu.

- Włochy

Strona 1

04 renesans

Leonardo da Vinci - twórca o genialnym umyśle i niespotykanej wyobraźni, jego
uniwersalność obejmowała sztukę, technikę, matematykę, przyrodę. Jako malarz
zasłynął z portretu na tle pejzażu pt. Mona Lisa. Pejzaż namalowany jest przy
wykorzystaniu wynalezionej przez malarza techniki, tzw. SFUMATO (motyw osnuty
jest jak gdyby mgłą). We fresku "Ostatnia wieczerza" (Mediolan) autor skupił się
na perspektywie. Leonardo napisał "Traktat o malarstwie", gdzie zawarł swoje
przemyślenia na temat problemów malarskich.
Rafael Santi - genialny malarz z ogromnym wyczuciem koloru, świetny portrecista,
który zasłynął jako malarz pięknych madonn (np.: Madonna Sykstyńska)
Michał Anioł - rzeźbiarz, architekt, malarz, poeta. Namalował m.in. freski w
kaplicy Sykstyńskiej (Rzym). Zasłynął jako mistrz skrótu perspektywicznego w
postaci. Jako rzeźbiarz doszedł do niespotykanego mistrzostwa. Spod jego dłuta
wyszedł "Dawid" ("skroił go na miarę Fidiasza"). Jest to naga postać młodzieńca
ujęta w kontrapoście. W renesansie po raz pierwszy od czasów starożytnych
pojawia się naga postać ludzka. Jego dzieło to również "Pieta".
Renesans w Niderlandach ( - Holandia)

Pieter Bruegel zw. Chłopskim - malował sceny z życia ludzi zwykłych i
przeciętnych. Jego obrazy często zapełniały masywne postacie chłopskie na tle
pejzażu. Pomijał szczegóły. Syntetyzował formę i treść obrazu. Czasem posługiwał
się metaforą i patosem wplatając w to swoją pasję moralizatorską.
Hieronim Bosch - był to twórca jedyny, niepowtarzalny i oryginalny w swojej
twórczości. Malarstwo Boscha nie ma związku z epoką. Są to wymyślone przez
malarza kompozycje, w których zawarta jest m.in. satyra i symbolika.
- Niemcy

Albrecht Durer (w nazwisku nad u mają być 2 kropki [lub kreski jak kto woli] -
po prostu tzw.u umlaut) - Grafik i malarz. Jest autorem m.in. cyklu swoich
autoportretów. Do dzisiaj podziwiany jest za doskonały warsztat graficzny. Jego
grafiki obfitują w drobne szczegóły. Stworzył m.in. cykl rycin pt. "Apokalipsa"

Manieryzm (późny renesans)

- Włochy

Tycjan - malarz włoski, który zasłynął z portretów rudowłosych piękności. Jego
ulubiona gama kolorystyczna to brązy, żółcie, zgaszone zielenie.
- Hiszpania

El Greco - określa się go jako malarza nastroju. W jego obrazach pojawiają się
wydłużone, uduchowione postacie. Dodatkowym efektem są kontrasty światła i
cienia, które migotają, pulsują i potęgują lśnienie barw. Namalował szereg scen
religijnych oraz słynny "Widok Toleda".

ENCYKLOPEDIA

RENESANSU SZTUKA. Tendencje renes. nasilające się we Włoszech w pocz. XV w. były
wyrazem świadomego dążenia do odnowy sztuki, gł. przez odwoływanie się do wzorów
czerpanych z antyku. W latach 20. XV w. (tzw. Quattrocento) sztuka renesansu we
Włoszech (Toskania, Lombardia) była już w pełni ukształtowana. Renesans
przyniósł również bujny rozkwit teorii sztuki (L.B. Alberti, A. Palladio, P.
della Francesca, Leonardo da Vinci) niosącej podstawowe założenie
intelektualnego, a nie rękodzielniczego charakteru twórczości artyst., co
zbliżało sztukę do wiedzy i nadawało jej charakter poznawczy.

W architekturze sięgano do wzorów staroż. — poszukiwano idealnych proporcji i

Strona 2

04 renesans

przejrzystych podziałów, ukształtowały się nowe układy przestrzenne budowli
(centr. budowle z kopułami) oraz nowoż. typy bydynków świeckich (pałac miejski);
stosowano antyczne porządki arch. i motywy dekor., rozwijało się budownictwo
sakralne (kościoły, kaplice na planie centr.) i świeckie (pałace miejskie,
kamienice mieszczańskie, ratusze); nastąpił rozkwit urbanistyki (zakładanie
miast o regularnym planie geom., m.in. Ferrara, Siena, Florencja); gł.
architekci wczesnego renesansu we Florencji: F. Brunelleschi, Michelozzo di
Bartolommeo, L.B. Alberti, Giuliano da Maiano; w Wenecji: P. Lombardo i M.
Coducci.

W sztukach przedstawiających prowadzono badania nad perspektywą, proporcjami,
mechaniką ruchu i anatomią ciała; charakterystyczny dla renesansu był zwrot ku
naturze; usamodzielniły się i rozwinęły świeckie gatunki tematyczne: portret,
pejzaż. W rzeźbie dominowały realist. popiersia portretowe i posąg konny, także
akt i rzeźba sepulkralna, medalierstwo; gł. rzeźbiarze: L. Ghiberti, Donatello,
Desiderio da Settignano, Mino da Fiesole, A. del Verrocchio. W malarstwie dążono
do pełnoplast. odtworzenia postaci w trójwymiarowej przestrzeni, do ich
prawidłowego wkomponowania w tło, konsekwentnego ujęcia światła w obrazie;
prowadzono doświadczenia w zakresie techniki mal. (tempera, malarstwo olejne i
ścienne — fresk); gł. malarze we Florencji: Masaccio (pierwszy zastosował
perspektywę zbieżną), Fra Angelico, P. Uccello, Filippo Lippi, A. del Castango,
D. Veneziano, B. Gozzoli, D. Ghirlandaio, S. Botticelli, Filippino Lippi, L. di
Credi; w Umbrii: P. della Francesca, Pinturicchio, Perugino, L. Signorelli; w
Padwie A. Mantegna; w Wenecji: rodzina Bellinich i V. Carpaccio. W okresie
dojrzałego renesansu ważnymi ośr. sztuki były: Mediolan (twórczość genialnego
artysty i uczonego — Leonarda da Vinci), a gł. Rzym (architekt Bramante i
wybitni, wszechstronni artyści Michał Anioł i Rafael) i Wenecja (szkoła mal. o
dużych osiągnięciach w dziedzinie koloru i światła: G. Bellini, Giorgione,
Tycjan; w architekturze: J. Sansovino, M. Sanmicheli, A. Palladio. Rozwinęło się
także rzemiosło artyst. (meblarstwo, ceramika, szkło artyst., tkactwo). Od 1520
r. we Włoszech zaczął ustępować miejsca manieryzmowi.

Od początku XVI w. ze sztuki renesansu włoskiego czerpano wzory dla sztuki w
innych krajach eur., gdzie rzadko występowała ona w formie czystej, najpierw
łącząc się z tradycją got., potem tworząc lokalne style późnego renesansu i
manieryzmu. Ośrodki: w Niderlandach (w malarstwie oryginalna twórczość P.
Bruegela st.; w rzeźbie i architekturze C. Florisa), we Francji (zamki nad
Loarą; architekci: P. Lescot, Ph. Delorme; rzeźbiarze: J. Goujon, G. Pillon; w
malarstwie: J. i F. Clouetowie, szkoła z Fontainebleau ), w Hiszpanii (w
architekturze styl plateresco; w rzeźbie — A. Berruguete; w malarstwie L. de
Morales i zupełnie odrębna twórczość El Greca); w Niemczech: gł. malarstwo —
wielki malarz teoretyk, grafik A. Dürer, także H. Holbein mł., A. Altdorfer, L.
Cranach, H. Burgkmair, H. Baldung zw. Grien.

W Polsce w okresie renesansu w sztuce dominowała architektura i rzeźba, działali
architekci: Franciszek Florentczyk, B. Berrecci (przebudowa Wawelu, Kaplica
Zygmuntowska), Santi Gucci; wzniesiono zamki w Ogrodzieńcu, Niepołomicach,
Brzegu, a w późnej fazie renesansu w Baranowie Sandomierskim i Krasiczynie,
kamienice mieszczańskie, ratusze, centr. kaplice grobowe, powstało urb.
założenie Zamościa (B. Morando); w rzeźbie był rozpowszechniony typ nagrobka
przyściennego (G.M. Padovano, H. Canavesi, J. Michałowicz z Urzędowa); w
malarstwie wyróżnia się krak. szkoła miniatorska, gł. przedstawiciel S.
Samostrzelnik.

M. LEVEY Wczesny renesans, Warszawa 1972;

H. KOZAKIEWICZOWA Renesans i manieryzm w Polsce, Warszawa 1978;

M. LEVEY Dojrzały renesans, Warszawa 1980.

Strona 3