„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Świderek

Wykonywanie instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych

723[05].Z3.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Karolina Musiałek – Białas
mgr inż. Marzena Więcek



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Świderek



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 723[05].Z3.02
„Wykonywanie instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu: monter-instalator urządzeń technicznych w budownictwie
wiejskim.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Materiał nauczania

12

5.1. Rodzaje instalacji wodociągowych

12

5.1.1.

Ćwiczenie

12

5.2. Zasady montażu instalacji wodociągowych

14

5.2.1.

Ćwiczenie

14

5.3. Zasady wykonywania połączenia wodociągowego

17

5.3.1.

Ćwiczenie

17

5.4. Armatura instalacji wodociągowej oraz warunki jej montażu

19

5.4.1.

Ćwiczenie

19

5.5. Odbiór i eksploatacja instalacji wodociągowych

21

5.5.1.

Ćwiczenie

21

5.6. Lokalne ujęcia wody oraz urządzenia do miejscowego jej uzdatniania

23

5.6.1.

Ćwiczenie

23

5.7. Elementy instalacji kanalizacyjnej ścieków bytowo-gospodarczych

25

5.7.1.

Ćwiczenie

25
27

5.8. Przybory sanitarne oraz uzbrojenie instalacji kanalizacyjnych wraz

z warunkami montażu

5.8.1.

Ćwiczenie

27

5.9. Zasady montażu instalacji kanalizacyjnych

30

5.9.1.

Ćwiczenie

30

5.10. Odbiór i eksploatacja instalacji kanalizacyjnych

33

5.10.1. Ćwiczenie

33

5.11. Lokalne oczyszczalnie ścieków

35

5.11.1. Ćwiczenie

35

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

38

7. Literatura

50

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć w szkole kształcącej w zawodzie monter–instalator urządzeń technicznych
w budownictwie wiejskim.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

wykaz literatury, z której uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np.: ćwiczenie praktyczne,
tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej,

do zespołowej pracy uczniów.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może

posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego
rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych,

−

test „próba pracy”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

7.23[05].Z3

Instalacje stosowane

w obiektach budownictwa

wiejskiego

7.23[05].Z3.03

Wykonywanie

instalacji grzewczych

7.23[05].Z3.01 Wykonywanie

prac poprzedzających montaż

instalacji

7.23[05].Z3.04

Wykonywanie

instalacji

elektrycznych

7.23[05].Z3.05

Wykonywanie

instalacji

wentylacyjnych

i klimatyzacyjnych

7.23[05].Z3.02
Wykonywanie

instalacji

wodociągowych

i kanalizacyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

odczytywać z dokumentacji technicznej rodzaj i zakres robót instalacyjnych,

–

organizować stanowisko pracy, zgodnie z zasadami organizacji pracy, wymogami
technologicznymi, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska oraz
ergonomii,

–

sporządzać plan wykonania robót,

–

charakteryzować materiały stosowane do wykonania instalacji,

–

sporządzać wykazy materiałów,

–

dobierać narzędzia i sprzęt potrzebne do robót,

–

sprawdzać stan techniczny maszyn, urządzeń, sprzętu i narzędzi do wykonywania robót
instalacyjnych,

–

wykonywać prace przygotowawcze i pomocnicze poprzedzające montaż instalacji,

–

charakteryzować zasady montażu przewodów rurowych wykonanych z różnych
materiałów,

–

przygotowywać rury instalacji do montażu,

–

przygotowywać teren do montażu instalacji i porządkować go po zakończeniu prac,

–

dobierać odpowiednią odzież ochronną i sprzęt ochrony indywidualnej.

−

rozpoznawać rodzaje instalacji,

−

wykonywać prace zakończeniowe przy montażu instalacji,

−

oceniać stan techniczny rur i łączników używanych do montażu,

−

stosować terminologię budowlaną,

−

stosować w praktyce procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

odczytywać i interpretować rysunki budowlane,

−

posługiwać się dokumentacją budowlaną,

−

wykonywać przedmiary i obmiary robót,

−

wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,

−

organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

rozróżnić rodzaje instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych oraz ich elementy,

–

określić właściwości materiałów stosowanych do wykonania instalacji wodociągowej
i kanalizacyjnej,

–

odczytać dokumentację techniczną w zakresie niezbędnym do wykonania robót,

–

posłużyć się normami, katalogami, instrukcjami oraz warunkami technicznymi wykonania
i odbioru instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych,

–

zorganizować stanowisko pracy, zgodnie wymaganiami technologicznymi, przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska,

–

dobrać materiały do montażu instalacji oraz materiały pomocnicze potrzebne do
wykonania robót instalacyjnych,

–

dobrać przyrządy pomiarowe, narzędzia i sprzęt potrzebne do robót instalacyjnych,

–

zamontować urządzenia lokalnych ujęć wody,

–

wykonać prace związane z montażem podłączenia wodociągowego,

–

zastosować zasady układania, łączenia i mocowania przewodów i uzbrojenia instalacji
wodociągowej,

–

wykonać instalację wodociągową w określonej technologii, zgodnie z dokumentacją
techniczną,

–

przeprowadzić wstępny rozruch instalacji wodociągowej oraz próby szczelności,

–

wykonać montaż przewodów i uzbrojenia instalacji kanalizacyjnej w określonej
technologii, zgodnie z dokumentacją techniczną,

–

wykonać montaż przyborów sanitarnych,

–

ułożyć przewody w wykopie i wykonać montaż przykanalika,

–

zamontować lokalne oczyszczalnie ścieków,

–

dokonać odbioru robót instalacyjnych,

–

ocenić stan techniczny instalacji,

–

wykonać konserwację i naprawę instalacji wodociągowej i kanalizacyjnej,

–

dobrać odpowiednią odzież ochronną i sprzęt ochrony indywidualnej,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska podczas montażu instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

………………………………………………………………

Modułowy program nauczania: Monter – instalator urządzeń technicznych w budownictwie

wiejskim 723[05]

Moduł:

Instalacje stosowane w obiektach budownictwa wiejskiego
7.23[05].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych
7.23[05].Z3.02

Temat: Montaż przewodów DN 20 i uzbrojenia instalacji wodociągowej z PP

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania instalacji wodociągowej wraz

z uzbrojeniem, z rur PP, zgodnie z dokumentacją techniczną instalacji
wodociągowej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

posłużyć się dokumentacją techniczną instalacji wodociągowych,

−

dobrać materiał niezbędny do wykonania instalacji wodociągowej,

−

skompletować narzędzia i sprzęt do montażu instalacji wodociągowej,

−

wytrasować miejsce rozprowadzenia przewodów instalacji wodociągowej i jej uzbrojenia,

−

wykonać montaż instalacji wodociągowej z PP i zamocować ją do przegrody budowlanej,

−

sprawdzić zgodność wykonanej instalacji z dokumentacją projektową,

−

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Czas: 180 minut.

Środki dydaktyczne:
–

dokumentacja techniczna instalacji wodociągowej,

–

rury typu PP o średnicach zgodnych z dokumentacją techniczną instalacji wodociągowej,

–

zawory kulowe odcinające,

–

elementy uzbrojenia, wyszczególnione w dokumentacji technicznej,

–

kształtki do połączeń zgrzewanych, zgodnie z dokumentacją,

–

rura typu „peszel”,

–

uchwyty do mocowania rur z kołkiem,

–

materiały pomocnicze: taśma teflonowa,

–

kołki plastikowe,

–

komplet kluczy płaskich,

–

komplet kluczy oczkowych,

–

komplet kluczy hydraulicznych,

–

komplet wkrętaków płaskich i krzyżakowych,

–

poziomnica,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

–

przymiar składany,

–

młotek,

–

kleszcze uniwersalne,

–

wiertarka udarowa z kompletem wierteł,

–

zgrzewarka,

–

apteczka pierwszej pomocy,

–

literatura z rozdziału 7.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Sformułowanie tematu, omówienie celów zajęć.
3. Przypomnienie podstawowych informacji dotyczących montażu instalacji wodociągowej

i wytycznych jej rozprowadzania.

4. Zapoznanie uczniów z kryteriami oceny.
5. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenie.
6. Wydanie uczniom materiałów do wykonywania ćwiczenie: dokumentacji technicznej

instalacji wodociągowej, kompletu sprzętu, narzędzi i środków ochrony indywidualnej
oraz materiałów instalacyjnych.

7. Realizacja tematu:

−

każdy uczeń analizuje dokumentację projektową instalacji wodociągowej,

−

uczniowie organizują stanowisko pracy, zgodnie z zasadami ergonomii i bhp,
rozmieszczają zgromadzone: materiały, sprzęt i narzędzia,

−

każdy uczeń zabezpiecza się w środki ochrony indywidualnej,

−

uczniowie ustalają sposób prowadzenia przewodów rurowych względem przegrody
budowlanej, trasują jej przebieg,

−

uczniowie wyznaczają miejsca montażu punktów mocujących rury z PP,

−

uczniowie wykonują czynności przygotowawcze dla montażu: docinają rury na
wymiar, obrabiają końcówki, przygotowują je do montażu,

−

uczniowie wykonują połączenie rur z PP z pionami wodociągowymi z PP,

−

uczniowie montują rurę osłonową typu „peszel” na rury,

−

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i koryguje ewentualne nieprawidłowości i błędy.

−

uczniowie dokonują końcowego montażu: łączą ze sobą przewody, kształtki
i elementy uzbrojenia.

8. Po wykonaniu montażu instalacji wodociągowej, uporządkowaniu miejsca pracy

i zagospodarowaniu odpadów, uczeń dokonuje analizy wykonanego ćwiczenie. Wskazuje
wady i zalety rozwiązania i te czynności, które sprawiły mu najwięcej kłopotu.

9. Uczeń wskazuje mocne i słabe punkty swojej pracy.
10. Nauczyciel analizuje pracę ucznia i stwierdza czy montaż instalacji został wykonany,

zgodnie z dokumentacją i wytycznymi prowadzenia instalacji wodociągowej.

11. Uczniowie prezentują swoje prace w kolejności wykonywania.
12. Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Odszukaj w literaturze wiadomości na temat kompensacji przewodów. Na podstawie

zgromadzonych informacji przygotuj się do wypowiedzi: Jakie materiały instalacyjne są
najbardziej podatne na wydłużenia?

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety oceniające sposób prowadzenia zajęć i nabytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………………………….

Modułowy program nauczania: Monter – instalator urządzeń technicznych w budownictwie

wiejskim 723[05]

Moduł:

Instalacje stosowane w obiektach budownictwa wiejskiego
7.23[05].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych
723[05].Z3.05

Temat: Harmonogram prac dla sprawdzenia szczelności instalacji wodociągowej.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności planowania czynności dla potrzeb sprawdzenia

szczelności instalacji wodociągowej, warunków technicznych przeprowadzania
badania i sposobu jego dokumentowania.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zaplanować czynności dla potrzeb przeprowadzenia próby szczelności instalacji
wodociągowej,

−

dobrać sprzęt i aparaturę kontrolno-pomiarową do wykonania badania,

−

określić warunki techniczne przeprowadzenia próby,

−

stwierdzić, czy próba wypadła pozytywnie,

−

udokumentować przeprowadzoną próbę szczelności

−

określić kwalifikacje i skład ekipy monterskiej i dokonującej badanie,

−

ocenić jakość swojej pracy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Czas: 90 minut

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do notatek.

−

warunki techniczne wykonania i odbioru instalacji wodociągowej,

−

literatura z rozdziału 7.

Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
–

opracowanie wykazu czynności, sprzętu i aparatury kontrolno-pomiarowej do
przeprowadzenia badania szczelności instalacji wodociągowej,

–

określenie składu ekipy do wykonania zadania,

–

określenie warunków technicznych przeprowadzenia próby szczelności,

–

określenie sposobu dokumentowania przeprowadzonego badania,

–

określenie warunków pozytywnie przeprowadzonej próby szczelności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

FAZA WSTĘPNA

Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów

z pracą metodą tekstu przewodniego.

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1. Jakie wymagania musi spełnić instalacja wodociągowa, aby można było przystąpić do

przeprowadzenia badania jej szczelności?

2. Jakie warunki techniczne obowiązują przy przeprowadzaniu próby szczelności?
3. Jaki sprzęt i aparatura kontrolno-pomiarowa są niezbędne dla przeprowadzenia badania?
4. Kto jest uprawniony do wykonywania próby szczelności?
5. Jak należy przygotować instalację do przeprowadzenia badania?
6. Ile wynosi czas przeprowadzania próby?
7. Jakie kolejne czynności należy wykonać, aby próba była przeprowadzona, zgodnie

przepisami?

8. Jaki wynik próby szczelności jest uważany za pozytywny dla badania?
9. Jak należy udokumentować przeprowadzone badanie?

PLANOWANIE
1. Ustal, jakie wymagania muszą być spełnione, aby poddać instalację wodociągową próbie

szczelności.

2. Ustal, jaki sprzęt i aparatura kontrolno-pomiarowa będą potrzebne do przeprowadzenia

badania.

3. Ustal skład ekipy dokonującej badanie szczelności.
4. Ustal, jak należy przygotować instalacje do przeprowadzenia badania.
5. Ustal czas przeprowadzenia badania.
6. Ustal, jaki wynik próby będzie wskazywał, że instalację wodociągowa jest szczelna.
7. Ustal kolejne etapy przeprowadzania próby.
8. Ustal sposób dokumentowania próby szczelności.

U, zgodnieNIE
1. Omów wszystkie punkty fazy planowania ćwiczenie z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1. Zapisz, jakie wymagania muszą być spełnione, aby poddać instalację wodociągową próbie

szczelności.

2. Zapisz, jaki sprzęt i aparatura kontrolno-pomiarowa będą potrzebne do przeprowadzenia

próby.

3. Zapisz skład ekipy dokonującej badania.
4. Zapisz czas przeprowadzanej próby szczelności i wynik, który będzie świadczył o tym, że

instalacja jest szczelna.

5. Zapisz kolejność czynności dla wykonania badania szczelności.
6. Zapisz, jak należy dokumentować przeprowadzane badanie.

SPRAWDZANIE
1. Czy poprawnie przewidziano warunki przeprowadzenia próby?
2. Czy poprawnie dobrano sprzęt i aparaturę kontrolno-pomiarową?
3. Czy poprawnie dobrano skład ekipy przeprowadzającej badanie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4. Czy dobrany czas próby i ustalenie jej wyniku są poprawne?
5. Czy prawidłowa jest kolejność czynności dla przeprowadzenia badania?
6. Czy sposób dokumentowania jest zgodny z wytycznymi obowiązującymi w tym zakresie?

ANALIZA

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenie sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje, jakie nowe, ważne umiejętności
zostały nabyte, jakie wystąpiły nieprawidłowości oraz jak ich unikać.

FAZA KOŃCOWA

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Odszukaj w literaturze wiadomości na temat: „Odbiór techniczny instalacji”

wodociągowej. Na podstawie zgromadzonych informacji przygotuj się do wypowiedzi. Kiedy
wolno dokonać odbioru technicznego instalacji wodociągowej, kto go wykonuje, jakie
dokumenty są niezbędne do przyjęcia instalacji do eksploatacji?

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety oceniające sposób prowadzenia zajęć, trudności podczas
wykonywania zadania i nabyte umiejętności

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIE

5.1. Rodzaje instalacji wodociągowych

5.1.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Na podstawie dokumentacji technicznej instalacji wodociągowej w budynku

jednorodzinnym wolnostojącym, podpiwniczonym rozpoznaj rodzaje przewodów instalacji
wodociągowej. Scharakteryzuj sposób rozprowadzenia przewodów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenie nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną budynku jednorodzinnego zwracając uwagę na

przebieg przewodów instalacji wodociągowej,

2) zapisać na arkuszu papieru formatu A4 rodzaj rozpoznanego sposobu rozprowadzenia

przewodów instalacji wodociągowej,

3) zapisać cechy charakterystyczne rozpoznanego sposobu rozprowadzenia przewodów

instalacji wodociągowej,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna budynku jednorodzinnego z wrysowanym przebiegiem instalacji
wodociągowej,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, przybory kreślarskie, gumka,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca rodzajów instalacji wodociągowych.

Ćwiczenie 2

W modernizowanym piętrowym pomieszczeniu gospodarczym zaplanowane jest

wykonanie instalacji wodociągowej. Zaproponuj układ rozwiązania tej instalacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenie nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną modernizowanego budynku,
2) na podstawie literatury z rozdziału 7., wykonać na arkuszu papieru formatu A4 schemat

układu rozwiązania instalacji wodociągowej,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna modernizowanego budynku,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, przybory kreślarskie, gumka,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca rodzajów instalacji wodociągowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Zasady montażu instalacji wodociągowych

5.2.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Z zestawu rur, łączników i materiałów dobierz konieczne do wykonania określonego

w dokumentacji projektowej instalacji wodociągowej, fragmentu instalacji (przewodu
odgałęzieniowego) z rur stalowych ocynkowanych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację projektową instalacji wodociągowej,
2) wybrać rury, kształtki, materiały pomocnicze do wykonania montażu fragmentu instalacji

wodociągowej,

3) sprawdzić poprzez wstępne połączenie zgodność wybranych kształtek ze względu na

średnicę i technikę połączenia,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) ocenić jakość swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja projektowa instalacji wodociągowej,

–

zestaw rur ze stali ocynkowanej i łączników z żeliwa o różnej średnicy,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, linijka, gumka,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca zasad montażu instalacji wodociągowych.

Ćwiczenie 2

Wykonaj montaż przewodów DN 20 i uzbrojenia instalacji wodociągowej z rur PP,

zgodnie z dokumentacją techniczną przygotowaną przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną,
2) przygotować stanowisko pracy, zgodnie z wymogami bhp,
3) zgromadzić materiał do wykonania zadania,
4) skompletować narzędzia, sprzęt, sprawdzając jednocześnie ich stan techniczny,
5) zabezpieczyć się w środki ochrony indywidualnej,
6) ustalić sposób prowadzenia przewodów rurowych względem przegrody budowlanej,
7) wyznaczyć osie przewodów odcinka instalacji wodociągowej,
8) wyznaczyć miejsce montażu punktów mocujących rury z PP,
9) zamocować uchwyty do mocowania rury,
10) przygotować odcinki rur z PP do montażu,
11) wykonać połączenie rur PP z pionami wodociągowymi z PP,
12) zamontować rurę osłonową typu „peszel” na rury,
13) ułożyć i zamocować w uchwytach rury, zgodnie z dokumentacją,
14) uzbroić odcinki rur w zawory odcinające inne elementy uzbrojenia,
15) skorygować ewentualne błędy,
16) sprawdzić zgodność z dokumentacją ćwiczenie,
17) uporządkować stanowisko pracy,
18) zagospodarować odpady i niewykorzystane materiały,
19) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie praktyczne,

–

tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna,

–

rury typu PP, o średnicach zgodnych z dokumentacją techniczną instalacji wodociągowej,

–

zawory kulowe odcinające,

–

elementy uzbrojenia wyszczególnione w dokumentacji technicznej,

–

kształtki do połączeń zgrzewanych, zgodnie z dokumentacją,

–

rura typu „peszel”,

–

uchwyty do mocowania rur z kołkiem,

–

materiały pomocnicze: taśma teflonowa,

–

kołki plastikowe,

–

komplet kluczy płaskich,

–

komplet kluczy oczkowych,

–

komplet kluczy hydraulicznych,

–

komplet wkrętaków płaskich i krzyżakowych,

–

poziomnica,

–

przymiar składany,

–

młotek,

–

szczypce uniwersalne,

–

wiertarka udarowa z kompletem wierteł,

–

zgrzewarka,

–

apteczka pierwszej pomocy,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca zasad montażu instalacji wodociągowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 3

Wykonaj izolację cieplną fragmentu przewodu instalacji wodociągowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenie,
2) przeanalizować wytyczne w zakresie izolowania przewodów wodociągowych,
3) zabezpieczyć się w środki ochrony indywidualnej wymagane przepisami bhp i przepisami

przeciwpożarowymi,

4) zgromadzić niezbędne materiały izolacyjne,
5) dobrać sprzęt, narzędzia i materiały pomocnicze do wykonania ćwiczenie,
6) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
7) sprawdzić stan techniczny przewodu wodociągowego, na którym będzie wykonywana

izolacja cieplna,

8) sprawdzić stan techniczny izolacji cieplnej np. z pianki poliuretanowej,
9) przyciąć odpowiednią długość izolacji cieplnej,
10) założyć na przewód wodociągowy,
11) przymocować izolację cieplną do przewodu wodociągowego,
12) sprawdzić poprawność wykonania ćwiczenie,
13) uporządkować stanowisko pracy,
14) zagospodarować odpady i niewykorzystane materiały,
15) zaprezentować efekty swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

–

izolacja cieplna np. z pianki poliuretanowej,

–

obejmy mocujące,

–

nóż,

–

przymiar liniowy,

–

ołówek,

–

środki ochrony indywidualnej: rękawice parciane, okulary ochronne,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca zasad montażu instalacji wodociągowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Zasady wykonywania połączenia wodociągowego

5.3.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Zaplanuj lokalizację zestawu wodomierzowego dla domku jednorodzinnego na działce

budowlanej oddalonej od przewodu miejskiej sieci wodociągowej o 10 m. Na arkuszu papieru
formatu A4 wypisz niezbędne wymagania dla lokalizacji zestawu wodomierzowego, i elementy
stanowiące ten zestaw oraz narysuj jego schemat.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować plan działki,
2) wyznaczyć lokalizację zestawu wodomierzowego,
3) wypisać niezbędne wymagania dla lokalizacji zestawu wodomierzowego,
4) wykonać wykaz elementów stanowiących zestaw wodomierzowy,
5) narysować jego schemat,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

plan działki budowlanej z wrysowanym budynkiem jednorodzinnym,

–

arkusz papieru formatu A4, długopis, ołówek, gumka,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca zasad wykonywania połączenia wodociągowego.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj czynności związane z wykonaniem połączenia wodociągowego z zastosowaniem

trójnika, zgodnie z warunkami technicznymi wykonania przyłącza wodociągowego. Odcinek
połączenia wodociągowego wykonany jest z żeliwa.

Uwaga: prace ziemne zostały wykonane przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenie,

wykop jest zabezpieczony.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować

warunki

techniczne

wykonania

połączenia

wodociągowego

z zastosowaniem trójnika,

2) przeanalizować wytyczne w zakresie technologii wykonywania prac montażowych na

przewodach żeliwnych,

3) opracować harmonogram wykonania przyłącza wodociągowego, zgodnie z warunkami

ćwiczenie,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna przyłącza wodociągowego,

–

warunki techniczne wykonania przyłącza wodociągowego,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

gumka, ołówek, linijka, długopis,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca zasad wykonywania połączenia wodociągowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.4. Armatura instalacji wodociągowej i warunki jej montażu

5.4.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Wykonaj montaż baterii umywalkowej ściennej w łazience szkolnej, zgodnie

z dokumentacją projektową.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację projektową instalacji wodociągowej,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenie,
3) zabezpieczyć się w środki ochrony indywidualnej wymagane przepisami bhp i ppoż.,
4) zgromadzić materiały instalacyjne,
5) dobrać sprzęt, narzędzia, materiały pomocnicze do wykonania ćwiczenie,
6) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
7) sprawdzić kompletność baterii umywalkowej ściennej,
8) wyznaczyć miejsce montażu baterii nad umywalką,
9) wytrasować miejsce prowadzenia odcinków instalacji wody zimnej i ciepłej dla

podłączenia baterii,

10) wyznaczyć długości montażowe odcinków rur stalowych ocynkowanych,
11) przyciąć rurę na żądaną długość,
12) oczyścić końcówki rur, naciąć gwinty zewnętrzne na odcinkach rur,
13) połączyć wstępnie fragment połączeniowy instalacji z baterią,
14) skorygować ewentualne błędy,
15) wykonać bruzdy w ścianie,
16) zamocować przygotowany fragment instalacji w bruździe,
17) zamontować kolana montażowe do listwy montażowej,
18) zamontować listwę montażową do ściany,
19) założyć łączniki,
20) uszczelnić połączenia,
21) zamontować baterię,
22) sprawdzić ustawienie baterii,
23) połączyć nowowykonany fragment z instalacją wodociągową,
24) otworzyć zawory odcinające tak, aby był przepływ wody przez baterię,
25) sprawdzić szczelność połączeń,
26) skorygować ewentualne błędy,
27) zawiesić umywalkę w stelażu montażowym,
28) sprawdzić zgodność z dokumentacją ćwiczenie,
29) uporządkować stanowisko pracy,
30) zagospodarować odpady i niewykorzystane materiały,
31) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
32) dokonać oceny ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja projektowa instalacji wodociągowej,

–

bateria umywalkowa ścienna jedno lub dwuuchwytowa,

–

kształtki połączeniowe,

–

listwa montażowa,

–

odcinki rur z stali ocynkowanej,

–

taśma teflonowa lub konopie lniane,

–

uchwyty,

–

umywalka,

–

komplet kluczy płaskich,

–

środki ochrony indywidualnej: rękawice parciane, okulary ochronne,

–

instrukcja do wykonania ćwiczenie zawierająca dokumentację zadania,

–

apteczka pierwszej pomocy,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca armatury instalacji wodociągowej i warunków jej
montażu.

Ćwiczenie 2

Sporządź wykaz czynności, materiałów, sprzętu i narzędzi oraz środków ochrony

indywidualnej dla wykonania montażu ściennej baterii wannowej nad jej długim bokiem. Określ
skład zespołu pracowników do wykonania zadania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną instalacji wodociągowej,
2) zapoznać się z wytycznymi montażu armatury czerpalnej, oraz zasadami prowadzenia

przewodów wodociągowych,

3) na arkuszu papieru wykonać niezbędne zestawienia i wykazy,
4) określić skład zespołu pracowników do wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka,

–

dokumentacja techniczna instalacji wodociągowej,

–

katalogi baterii wannowych,

–

wytyczne montażu armatury czerpalnej,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca armatury instalacji wodociągowej i warunków jej
montażu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5.5. Odbiór i eksploatacja instalacji wodociągowych

5.5.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Dla fragmentu instalacji wodociągowej w pomieszczeniu szkolnym przeprowadź próbę

jego szczelności. Wszystkie czynności dokonaj pod nadzorem nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną instalacji wodociągowej,
2) sprawdzić materiał, z którego wykonany jest badany fragment instalacji wodociągowej

w pomieszczeniu szkolnym,

3) zorganizować stanowisko pracy,
4) dobrać sprzęt, narzędzia, materiały niezbędne do wykonania badania szczelności
5) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
6) dobrać środki ochrony indywidualnej,
7) napełnić fragment instalacji zimną wodą,
8) odpowietrzyć odcinek instalacji,
9) sprawdzić, czy w miejscach połączeń nie występują przecieki wody bądź roszenie,
10) zainstalować manometr w najniższym punkcje badanego fragmentu instalacji,
11) podłączyć ręczną pompkę hydrauliczną do badania szczelności,
12) podnieść ciśnienie w odcinku instalacji za pomocą pompki, kontrolując wartość ciśnienia

na manometrze,

13) kontrolować wartość ciśnienia próbnego, które należy przyjmować w wysokości półtora

krotnego ciśnienia roboczego, lecz nie mniej niż 10 barów, w czasie zgodnym
z warunkami

wykonania

próby

szczelności

dla

rodzaju

materiału przewodu

wodociągowego,

14) sporządzić protokół badania szczelności odcinka instalacji,
15) uporządkować stanowisko pracy,
16) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna instalacji wodociągowej,

–

pompka hydrauliczna,

–

manometr o zakresie większym o 50% od wartości ciśnienia próbnego,

–

zestaw kluczy monterskich,

–

szczypce uniwersalne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

–

środki ochrony indywidualnej: rękawice parciane, okulary ochronne,

–

protokół badania odbiorczego instalacji wodociągowej – wzór,

–

długopis, ołówek, linijka, gumka,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca odbioru i eksploatacji instalacji wodociągowych.

Ćwiczenie 2

Określ kolejność czynności dla sprawdzenie szczelności instalacji wodociągowej

w obrębie jednej kondygnacji, warunki przeprowadzenia badania oraz sposób jego
dokumentowania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną instalacji wodociągowej,
2) przeanalizować wytyczne przeprowadzenia badania odbiorczego szczelności instalacji

wodociągowej,

3) na arkuszu papieru wykonać zestawienia i wykazy,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna instalacji wodociągowej,

–

wytyczne w zakresie przeprowadzania odbioru technicznego instalacji wodociągowej,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca odbioru i eksploatacji instalacji wodociągowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

5.6. Lokalne ujęcia wody oraz urządzenia do miejscowego jej

uzdatniania

5.6.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Sporządź wykaz czynności, materiałów, sprzętu i narzędzi oraz środków ochrony

indywidualnej dla wykonania studni kopanej w gruncie piaszczystym. Określ skład zespołu
pracowników do wykonania zadania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację hydrogeologiczną ujęcia wody,
2) przeanalizować wytyczne wykonania studni kopanej,
3) na arkuszu papieru wykonać niezbędne zestawienia i wykazy,
4) podać skład zespołu pracowników do wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka,

–

dokumentacja hydrogeologiczna ujęcia wody,

–

katalogi kręgów betonowych i żelbetowych,

–

katalogi sprzętu i narzędzi,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca lokalnych ujęć wody oraz urządzeń do miejscowego jej
uzdatniania.

Ćwiczenie 2

Wykonaj montaż urządzenia hydroforowego do układu instalacji wodociągowej

w budynku jednorodzinnym, dla którego źródłem wody jest studnia wiercona, zgodnie
z dokumentacją techniczną.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zabezpieczyć się w środki ochrony indywidualnej wymagane przepisami bhp,
4) zgromadzić materiały instalacyjne,
5) dobrać sprzęt, narzędzia, materiały pomocnicze niezbędne do wykonania ćwiczenie,
6) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
7) ustalić miejsce ustawienia hydroforu o pojemności wskazanej w dokumentacji technicznej,
8) opróżnić instalację z wody,
9) rozłączyć przewody instalacji wodociągowej,
10) połączyć przewody instalacji wodociągowej z hydroforem,
11) napełnić instalację wodą,
12) sprawdzić zasilanie w energię elektryczną pompy studziennej i hydroforu,
13) uruchomić pompę,
14) sprawdzić szczelność połączeń,
15) sprawdzić parametry pracy hydroforu z założeniami w dokumentacji technicznej

urządzenia,

16) skorygować ewentualne błędy,
17) sprawdzić odpływ wody z instalacji wodociągowej,
18) sprawdzić zgodność z dokumentacją ćwiczenie,
19) uporządkować stanowisko pracy,
20) zagospodarować odpady i niewykorzystane materiały,
21) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
22) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna instalacji wodociągowej,

–

przymiar liniowy,

–

poziomnica,

–

hydrofor,

–

materiały uszczelniające,

–

przewody wodociągowe,

–

środki ochrony indywidualnej: rękawice parciane, okulary ochronne,

–

apteczka pierwszej pomocy,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca lokalnych ujęć wody oraz urządzeń do miejscowego jej
uzdatniania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.7. Elementy instalacji kanalizacyjnej ścieków bytowo –

gospodarczych

5.7.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Zaplanuj sposób poprowadzenia podejścia kanalizacyjnego dla dwóch umywalek

przymocowanych do jednej ściany w pomieszczeniu biurowym, oddalonych od pionu
kanalizacyjnego o 1,5 m i 2,5 m.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) na podstawie literatury z rozdziału 7., wykonaj na arkuszu papieru formatu A4 schemat

rozwiązania podejścia kanalizacyjnego,

2) zaprezentować wykonanie ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz formatu A4,

−

długopis, ołówek, gumka, linijka,

−

literatura rozdział 7, dotycząca elementów instalacji kanalizacyjnej ścieków bytowo –
gospodarczych.

Ćwiczenie 2

W modernizowanym piętrowym pomieszczeniu gospodarczym zaplanowane jest

wykonanie instalacji kanalizacyjnej. Zaproponuj rozwiązanie tej instalacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) na podstawie literatury z rozdziału 7., wykonaj na arkuszu papieru formatu A4 schemat

układu dla instalacji kanalizacyjnej,

2) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, przybory kreślarskie, gumka,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca elementów instalacji kanalizacyjnej ścieków bytowo –
gospodarczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

5.8. Przybory

sanitarne

oraz

uzbrojenie

instalacji

kanalizacyjnych wraz z warunkami montażu

5.8.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Wykonaj montaż miski ustępowej stojącej i zbiornika płuczącego do podejścia

kanalizacyjnego DN 100, zgodnie z dokumentacją projektową instalacji kanalizacyjnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację projektową instalacji kanalizacyjnej,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zabezpieczyć się w środki ochrony indywidualnej wymagane przepisami bhp i ppoż.,
4) zgromadzić materiały instalacyjne,
5) dobrać sprzęt, narzędzia, materiały pomocnicze do wykonania ćwiczenie,
6) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
7) ocenić jakość miski ustępowej,
8) sprawdzić kompletność zbiornika płuczącego,
9) ustalić miejsce zamontowania miski ustępowej,
10) wytrasować otwory montażowe w podłodze,
11) wywiercić otwory,
12) osadzić kotwy mocujące,
13) ustawić miskę ustępową na podłodze i wstępnie przymocować nakrętkami mocującymi,
14) sprawdzić poziome ustawienie miski ustępowej,
15) skorygować ewentualne błędy,
16) dokonać ostatecznego umocowania do podłogi,
17) połączyć odpływ z miski ustępowej z odcinkiem podejścia kanalizacyjnego poprzez

założenie uszczelki gumowej,

18) ustalić miejsce zawieszenia nad przyborem dolnego zbiornika płuczącego,
19) wytrasować otwory do zawieszenia zbiornika,
20) zamocować wstępnie zbiornik nad przyborem,
21) sprawdzić poziome zawieszenie zbiornika,
22) skorygować ewentualne błędy,
23) zamontować ostatecznie zbiornik do przegrody budowlanej,
24) założyć na otwór dopływowy wody miski ustępowej uszczelkę gumową z podwójnym

kołnierzem,

25) połączyć wygiętą rurą o średnicy 40 mm zbiornik płuczący z otworem dopływowym miski

ustępowej,

26) sprawdzić szczelność połączenia,
27) sprawdzić zgodność wykonania z dokumentacją projektową
28) uporządkować stanowisko pracy,
29) zagospodarować odpady i niewykorzystane materiały,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

30) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
31) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja projektowa instalacji kanalizacyjnej,

–

przymiar liniowy,

–

ołówek,

–

punktak,

–

poziomnica,

–

miska ustępowa i zbiornik płuczący,

–

uszczelki gumowe,

–

wiertarka z kompletem wierteł,

–

komplet wkrętaków płaskich i krzyżakowych,

–

środki ochrony indywidualnej: rękawice parciane, okulary ochronne,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca przyborów sanitarnych oraz uzbrojenia instalacji
kanalizacyjnych wraz z warunkami montażu.

Ćwiczenie 2

Wykonaj montaż umywalki do przegrody budowlanej oraz podejście kanalizacyjne z PVC

z włączeniem poprzez wmontowany do pionu kanalizacyjnego trójnik, zgodnie z dokumentacją
projektową instalacji kanalizacyjnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację projektową instalacji kanalizacyjnej,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zabezpieczyć się w środki ochrony indywidualnej wymagane przepisami bhp i ppoż.,
4) zgromadzić materiały instalacyjne,
5) dobrać sprzęt, narzędzia, materiały pomocnicze niezbędne do wykonania ćwiczenie,
6) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
7) ocenić jakość umywalki, rur i łączników,
8) sprawdzić kompletność syfonu i zmontować go,
9) wytrasować miejsce zamontowania umywalki,
10) zamocować wsporniki mocujące do przegrody budowlanej,
11) sprawdzić wypoziomowanie wsporników,
12) zawiesić umywalkę na wspornikach,
13) dostosować odcinki rur do długości montażowej (odmierzyć długość rur, przyciąć,

obrobić końcówki),

14) dokonać wstępnego montażu syfonu, łączników, rur,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

15) skorygować ewentualne błędy,
16) zamontować syfon do umywalki,
17) połączyć odcinki rur połączeniami kielichowymi z łącznikami,
18) włączyć podejście kanalizacyjne do trójnika w pionie,
19) sprawdzić szczelność wykonanego podejścia kanalizacyjnego,
20) sprawdzić zgodność z dokumentacją ćwiczenie,
21) uporządkować stanowisko pracy,
22) zagospodarować odpady i niewykorzystane materiały,
23) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
24) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

stół montażowy z dostępem do oświetlenia,

–

przymiar liniowy,

–

ołówek,

–

suwmiarka,

–

punktak,

–

poziomnica,

–

umywalka,

–

syfon,

–

rury i łączniki z PVC, zgodnie z dokumentacją,

–

wiertarka z kompletem wierteł,

–

piłka z brzeszczotem,

–

komplet wkrętaków płaskich i krzyżakowych,

–

środki ochrony indywidualnej: rękawice parciane, okulary ochronne,

–

dokumentacja projektowa instalacji kanalizacyjnej,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca przyborów sanitarnych oraz uzbrojenia instalacji
kanalizacyjnych wraz z warunkami montażu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

5.9. Zasady montażu instalacji kanalizacyjnych

5.9.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Wykonaj fragment instalacji kanalizacyjnej z rur żeliwnych, zgodnie z dokumentacją

projektową instalacji kanalizacyjnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację projektową instalacji kanalizacyjnej,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) dobrać rury do wykonania połączenia,
4) dobrać łączniki,
5) dobrać obejmy i zaciski połączeniowe,
6) dobrać sprzęt i narzędzia do trasowania,
7) dobrać sprzęt i narzędzia do cięcia rury,
8) dobrać materiały czyszczące,
9) dobrać rury żeliwne o średnicy zadanej dokumentacją,
10) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
11) zabezpieczyć się w środki ochrony indywidualnej,
12) wytrasować obszar cięcia rury,
13) ocenić jakość przycinanej rury, sprawdzić, czy nie ma uszkodzeń,
14) wykonać cięcie rury, zgodnie z zasadami cięcia,
15) oczyścić końcówkę rury,
16) oczyścić powierzchnię bosych końców rur oraz końcówek łączników,
17) dopasować poszczególne elementy połączeniowe względem siebie,
18) połączyć wstępnie rury i łączniki w fragment instalacji sprawdzając, czy jest on zgodny

z dokumentacją,

19) wytrasować miejsca mocowania fragmentu instalacji do przegrody budowlanej,
20) zamocować uchwyty i obejmy do przegrody budowlanej,
21) zamontować fragment instalacji do przegrody po uprzednim uszczelnieniu połączeń,
22) sprawdzić, czy uzyskany spadek instalacji jest zgodny z dokumentacją techniczną,
23) zlikwidować stanowisko pracy,
24) zagospodarować odpady,
25) zaprezentować efekty swojej pracy,
26) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Środki dydaktyczne:

–

stół montażowy z dostępem do oświetlenia,

–

przymiar liniowy,

–

ołówek,

–

odcinki rur żeliwnych,

–

łączniki żeliwne, zgodnie z dokumentacją,

–

materiały uszczelniające, zgodnie z dokumentacją,

–

materiały do czyszczenia: papier ścierny drobnoziarnisty, wełna stalowa, włókno
tworzywowe, wilgotna ściereczka,

–

obejmy i zaciski połączeniowe,

–

przecinarka tarczowa, przecinak,

–

ubijak,

–

młotek,

–

wiertarka z kompletem wierteł,

–

środki ochrony indywidualnej: okulary ochronne, rękawice ochronne,

–

dokumentacja projektowa instalacji kanalizacyjnej,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca zasad montażu instalacji kanalizacyjnych.

Ćwiczenie 2

Wykonaj połączenie dwóch odcinków rur żeliwnych bezkielichowych różnych średnic,

wykorzystując do ich połączenia łączniki, obejmy i zaciski połączeniowe.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować literaturę z rozdziału 7, w zakresie zasad wykonywania połączeń rur

żeliwnych bezkielichowych,

2) zorganizować stanowisko pracy,
3) dobrać rury do wykonania połączenia,
4) dobrać łączniki,
5) dobrać obejmy i zaciski połączeniowe,
6) oczyścić powierzchnię bosych końców rur oraz końcówek łączników,
7) dopasować poszczególne elementy połączeniowe względem siebie,
8) połączyć rury i łączniki w fragment instalacji,
9) zlikwidować stanowisko pracy,
10) zagospodarować odpady,
11) zaprezentować efekty swojej pracy,
12) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Środki dydaktyczne:

–

stół montażowy z dostępem do oświetlenia,

–

2 odcinki rury żeliwnej bezkielichowej o różnych średnicach,

–

łącznik redukcyjny (zwężka kanalizacyjna),

–

materiały do czyszczenia: papier ścierny drobnoziarnisty, wełna stalowa, włókno
tworzywowe, wilgotna ściereczka,

–

obejmy i zaciski połączeniowe,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca zasad montażu instalacji kanalizacyjnych.

Ćwiczenie 3

Określ kolejność czynności dla wykonania przykanalika DN 150 z rur PVC dla budynku

mieszkalnego, zgodnie z dokumentacją techniczną instalacji kanalizacyjnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną instalacji kanalizacyjnej,
2) przeanalizować wytyczne wykonania połączenia instalacji z siecią kanalizacyjną,
3) na arkuszu papieru wykonać niezbędne zestawienia i wykazy,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka,

–

dokumentacja techniczna instalacji kanalizacyjnej,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca zasad montażu instalacji kanalizacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

5.10.

Odbiór i eksploatacja instalacji kanalizacyjnych

5.10.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Określ kolejność czynności podczas sprawdzenia szczelności instalacji kanalizacyjnej

w budynku niskim mieszkalnym, warunki przeprowadzenia badania oraz sposób jego
dokumentowania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować

dokumentację

techniczną

instalacji

kanalizacyjnej

w

budynku

mieszkalnym,

2) przeanalizować wytyczne badania odbiorczego szczelności instalacji kanalizacyjnej,
3) na arkuszu papieru wykonać niezbędne zestawienia i wykazy,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka,

–

dokumentacja instalacji kanalizacyjnej dla budynku mieszkalnego,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca odbioru i eksploatacji instalacji kanalizacyjnych.

Ćwiczenie 2

Dokonaj oceny stanu technicznego instalacji kanalizacyjnej w budynku szkoły na

podstawie protokołu przeglądu technicznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną instalacji kanalizacyjnej,
2) przeanalizować protokół przeglądu instalacji kanalizacyjnej,
3) przeanalizować wytyczne w zakresie wykonania i odbioru instalacji kanalizacyjnych,
4) spisać protokół oceny stanu technicznego instalacji kanalizacyjnej,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie praktyczne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja instalacji kanalizacyjnej dla budynku szkoły,

–

protokół przeglądu technicznego instalacji kanalizacyjnej,

–

wytyczne w zakresie wykonania i odbioru instalacji kanalizacyjnych,

–

protokół oceny stanu technicznego – wzór,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca odbioru i eksploatacji instalacji kanalizacyjnych.

Ćwiczenie 3

Z zestawu narzędzi i sprzętu dobierz konieczne do usunięcia niedrożności zlokalizowanej

w przewodzie odpływowym instalacji kanalizacyjnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną instalacji kanalizacyjnej,
2) wybrać sprzęt i narzędzia do usunięcia niedrożności w przewodzie odpływowym,
3) sprawdzić w dokumentacji techniczno – ruchowej sprzętu czy wybrane narzędzia i sprzęt

są przeznaczone do wykonania prac konserwacyjnych w instalacjach kanalizacyjnych,

4) dokonać oceny poprawności ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

zestaw sprzętu, narzędzi, końcówek do czyszczenia przewodów kanalizacyjnych,

–

dokumentacja techniczno-ruchowa sprzętu i narzędzi do udrażniania kanalizacji,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka,

–

arkusz do pisania formatu A4,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca odbioru i eksploatacji instalacji kanalizacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

5.11. Lokalne oczyszczalnie ścieków

5.10.1. Ćwiczenie

Ćwiczenie 1

Określ czynności dla przeprowadzenia konserwacji zbiornika bezodpływowego dla

ścieków bytowo-gospodarczych budynku mieszkalnego. Wykonaj zestawienie sprzętu,
środków ochrony indywidualnej, podaj skład zespołu pracowników oraz warunki
przeprowadzenia zabiegów konserwacyjnych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną zbiornika bezodpływowego,
2) przeanalizować wytyczne w zakresie przeprowadzania konserwacji zbiorników

bezodpływowych,

3) dobrać skład zespołu pracowników do wykonania zadania,
4) na arkuszu papieru wykonać niezbędne zestawienia i wykazy,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka,

–

dokumentacja techniczna zbiornika bezodpływowego,

–

wytyczne w zakresie konserwacji zbiorników bezodpływowych,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca lokalnych oczyszczalni ścieków.

Ćwiczenie 2

Zaproponuj lokalizację przydomowej oczyszczalni ścieków, zgodnie z wytycznymi

technicznymi i planem zagospodarowania działki budowlanej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokumentację techniczną przydomowej oczyszczalni ścieków,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

2) przeanalizować wytyczne lokalizacji przydomowych oczyszczalni ścieków,
3) na arkuszu papieru wykonać niezbędne zestawienia i wykazy,
4) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka,

–

plan zagospodarowania działki budowlanej,

–

dokumentacja techniczna przydomowej oczyszczalni ścieków,

–

wymagania lokalizacyjne dla przydomowych oczyszczalni ścieków,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca lokalnych oczyszczalni ścieków.

Ćwiczenie 3

Sporządź wykaz czynności, materiałów, sprzętu i narzędzi oraz środków ochrony

indywidualnej dla wykonania przydomowej oczyszczalni ścieków z osadnikiem gnilnym
i drenażem rozsączającym dla budynku mieszkalnego usytuowanego na terenie nieuzbrojonym
działki budowlanej. Określ skład zespołu pracowników do wykonania zadania. Opracuj
instrukcję eksploatacji dla lokalnej oczyszczalni.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenie

Uczeń powinien:

1) przeanalizować

dokumentację

techniczną

przydomowej

oczyszczalni

ścieków

z osadnikiem gnilnym i drenażem rozsączającym,

2) przeanalizować wytyczne montażu elementów przydomowej oczyszczalni ścieków,
3) na arkuszu papieru wykonać niezbędne zestawienia i wykazy,
4) określić skład zespołu pracowników do wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

długopis, ołówek, gumka, linijka,

–

dokumentacja techniczna przydomowej oczyszczalni ścieków z osadnikiem gnilnym
i drenażem rozsączającym,

–

katalogi przydomowych oczyszczalni ścieków z różnymi rozwiązaniami technologicznymi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

–

wymagania w zakresie montażu i wykonania poszczególnych elementów przydomowej
oczyszczalni ścieków,

–

warunki techniczne wykonania i odbioru przydomowych oczyszczalni ścieków

–

dokumentacja wykonania przydomowej oczyszczalni ścieków i odbioru technicznego,

–

wymagania

w

zakresie

warunków

eksploatacyjnych

dla

wybranego

układu

technologicznego przydomowej oczyszczalni ścieków,

–

wymagania w zakresie bhp,

–

literatura z rozdziału 7, dotycząca lokalnych oczyszczalni ścieków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie instalacji
wodociągowych i kanalizacyjnych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16–20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 18, zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. a, 4. b, 5. a, 6. d, 7. d, 8. d, 9. a, 10. a, 11. c,
12. c, 13. b, 14. c, 15. c, 16. b, 17. b, 18. c, 19. d, 20. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić cel wyposażenia spłuczki w zawór
pływakowy

B

P

b

2

Określić minimalną odległość drenażu
rozsączającego od lokalnego ujęcia wody

B

P

c

3

Rozpoznać sprzęt do usuwania zatorów
w instalacji kanalizacyjnej

B

P

a

4

Określić materiał przeznaczony dla instalacji
kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki
agresywne

B

P

b

5

Określić miejsce lokalizacji zestawu
wodomierzowego

B

P

a

6

Zastosować warunki montażu instalacji
kanalizacyjnej

C

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

7

Zastosować wytyczne dotyczące mocowania
instalacji wodociągowej

C

P

d

8

Zastosować wytyczne rozprowadzania
przewodów wodociągowych względem innych
przewodów instalacji sanitarnych

C

P

d

9

Ustalić technologię łączenia przewodów
z PCV

C

P

a

10

Zastosować wytyczne rozprowadzania
instalacji wodociągowej w budynkach niskich

C

P

a

11

Ustalić wysokość montażu armatury czerpalnej
względem przyborów sanitarnych

C

P

c

12

Dobrać spadek dla przewodów odpływowych

C

P

c

13

Dobrać technikę włączenia się podejściem
kanalizacyjnym w pion kanalizacyjny

C

P

b

14

Ustalić uzbrojenie zbiornika bezodpływowego

C

P

c

15

Zastosować warunki wykonywania połączenia
wodociągowego z zastosowaniem trójnika

C

P

c

16

Ustalić maksymalną różnicę wysokości podczas
włączania przykanalika do studni rewizyjnej

C

PP

b

17

Zastosować wytyczne wykonywania odbiorów
końcowych instalacji kanalizacyjnej

C

PP

b

18

Ustalić zalecaną częstotliwość przeglądów
instalacji wodociągowej w budynku
mieszkalnym

C

PP

c

19

Zastosować wytyczne zabezpieczania studni
kopanej

D

PP

d

20

Dobrać środki ochrony indywidualnej dla
określonego zakresu prac montażowych

D

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel sprawdzianu.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych, jakie

będą w teście. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

7. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania sprawdzianu

(rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

8. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

9. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
10. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
11. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

12. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
13. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Są cztery możliwe

odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; zaznacz ją znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

10. Po rozwiązaniu testu sprawdź, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

11. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. W instalacji wodociągowej zawór pływakowy montuje się jako element

a) czerpalny.
b) zabezpieczający.
c) regulujący przepływ wody.
d) kontrolujący przepływ wody.

2. Minimalna odległość drenażu rozsączającego od lokalnego ujęcia wody wynosi

a) 10 m.
b) 20 m.
c) 30 m.
d) 40 m.

3. Sprzęt ręczny do usuwania zatorów w przewodzie instalacji kanalizacyjnej to

a) spirala stalowa.
b) gruszka gumowa.
c) środki chemiczne.
d) zastawka kanałowa.

4. Przewód odpływowy dla ścieków agresywnych może być wykonany z rur

a) azbestowo-cementowych.
b) kamionkowych.
c) betonowych.
d) stalowych.

5. Zestaw wodomierzowy usytuowany jest w studzience wodomierzowej, gdy odległość

budynku od ulicy przekracza
a) 15 m.
b) 25 m.
c) 50 m.
d) 7.5 m.

6. Montaż instalacji kanalizacyjnej rozpoczyna się od ułożenia

a) pionu.
b) podejścia.
c) przyboru.
d) przykanalika.

7. Dla przewodów instalacji wodociągowej prowadzonych pionowo, odległości między

podporami mogą być w stosunku do przewodów poziomych
a) zmniejszone o 10%.
b) zmniejszone o 30%.
c) zwiększone o 10%.
d) zwiększone o 30%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

8. Przewody wody zimnej prowadzi się nad przewodami

a) gazowymi.
b) wody ciepłej.
c) elektrycznymi.
d) kanalizacyjnymi.

9. Rury z PVC w instalacji kanalizacyjnej łączy się poprzez

a) kielichy.
b) kołnierze.
c) lutowanie.
d) zgrzewanie.

10. W układzie jednostrefowym dla niskich obiektów budowlanych instalacje wodociągowe

montowane są jako instalacje z rozdziałem
a) dolnym.
b) górnym.
c) dolnym dwururowe.
d) dolnym jednorurowe.

11. Wysokość ustawienia baterii ściennej nad umywalką dla dorosłych wynosi

a) 5–15 cm.
b) 15–25 cm.
c) 25–35 cm.
d) 35–45 cm.

12. Minimalny spadek dla przewodu odpływowego DN 150 powinien wynosić

a) 0,5 %.
b) 1,0 %.
c) 1,5 %.
d) 2,5 %.

13. Podejście kanalizacyjne z pionem powinno być łączone przez

a) kolano.
b) trójnik.
c) rewizję.
d) odsadzkę.

14. Zbiornik bezodpływowy powinien być wyposażony w

a) rewizję.
b) odsadzkę.
c) układ wentylacyjny.
d) urządzenie pomiarowe.

15. Połączenie wodociągowe z zastosowaniem trójnika można wykonać, gdy średnica

połączenia jest
a) mniejsza od połowy średnicy przewodu ulicznego.
b) większa od połowy średnicy przewodu ulicznego.
c) nie ma znaczenia średnica przewodu ulicznego.
d) równa połowie średnicy przewodu ulicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

16. Przy włączaniu przykanalika do studni rewizyjnej różnica wysokości między dnem

przykanalika i studni rewizyjnej na kanale miejskiej sieci kanalizacyjnej nie powinna
przekraczać
a) 20 cm.
b) 50 cm.
c) 2 %.
d) 3%.

17. Podczas odbioru końcowym instalacji kanalizacyjnej sprawdzaniu podlegają

a) jakość przyborów sanitarnych.
b) spadki przewodów kanalizacyjnych.
c) ilości zamontowanych czyszczaków.
d) zgodność asortymentowa rur kanalizacyjnych.

18. Zalecana częstotliwość dokonywania przeglądu instalacji wodociągowej w budynku

mieszkalnym powinna wynosić 1 raz
a) dziennie.
b) w tygodniu.
c) w miesiącu.
d) w kwartale.

19. Zabezpieczenie wokół studni kopanej powinno być ułożone ze spadkiem

a) 1–5% w kierunku do studni.
b) 1–5% w kierunku od studni.
c) 5–10% w kierunku do studni.
d) 5–10% w kierunku od studni.

20. Przed rozpoczęciem prac przy wykonywaniu instalacji lokalnej oczyszczalni ścieków

pracownik powinien zabezpieczyć się przed
a) poślizgnięciem się na śliskiej nawierzchni.
b) obsuwaniem się ziemi w wykopie.
c) poparzeniem się gorącą wodą.
d) upadkiem z drabiny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych

Zaznacz poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

TEST 2

Test „próba pracy” do jednostki modułowej „Wykonywanie instalacji
wodociągowych i kanalizacyjnych”

Wykonaj montaż umywalki do przegrody budowlanej oraz podejście kanalizacyjne z PVC

z włączeniem poprzez wmontowany do pionu kanalizacyjnego trójnik zgodnie z dokumentacją
załączoną w instrukcji.

Test jest przewidziany jako „próba pracy”. Czas na wykonanie testu – 135 minut.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłowo wykonaną czynność uczeń otrzymuje 1 punkt. Za źle wykonaną

czynność lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

-

dopuszczający – za uzyskanie co najmniej 15 punktów,

-

dostateczny – za uzyskanie co najmniej 16 punktów,

-

dobry – za uzyskanie co najmniej 18 punktów z 22 możliwych, w tym co najmniej 1 punkt

za prezentację zadania,

-

bardzo dobry – za uzyskanie co najmniej 20 punktów z 22 możliwych, w tym co najmniej

1 punkt za prezentację zadania.

Kryteria oceny

Klucz punktowania

Obszar

wymagań

Nu

m

er

cz

y

nno

ści

Sprawdzana czynność

Kryterium wykonania

czynności

Punktacja

0 – 1

1

Uczeń

zapoznaje

się

z rozmieszczeniem pionu
kanalizacyjnego
i

miejscem

montażu

umywalki

Zapoznał się z warunkami
wykonania ćwiczenie

0 lub 1

Organizacja
stanowiska
pracy

2

Uczeń

organizuje

stanowisko pracy

Zorganizował

stanowisko

pracy, zgodnie z wymogami
bhp i ergonomii

0 lub 1

3

Uczeń

zabezpiecza

się

w środki

ochrony

indywidualnej

Zabezpieczył się w rękawice
ochronne, nakrycie głowy i
okulary ochronne

0 lub 1

Wykonywanie
zadania
z zachowanie
m przepisów
bhp
i wymagań
ergonomii

4

Uczeń

gromadzi

niezbędne

materiały

instalacyjne

Z

zestawu

łączników

i materiałów dobrał zgodne
z dokumentacją

0 lub 1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

5

Uczeń

dobiera

sprzęt,

narzędzia

i

materiały

pomocnicze do wykonania
ćwiczenie

Dobrał:

wiertarkę

z kompletem wierteł, piłkę z
brzeszczotami

komplet

wkrętaków

płaskich

i krzyżowych

0 lub 1

6

Uczeń

sprawdza

stan

techniczny

sprzętu

i narzędzi

Sprawdził stan techniczny
sprzętu i narzędzi

0 lub 1

7

Uczeń ocenia jakość rur,
łączników i umywalki

Ocenił jakość materiałów,
wadliwe wyeliminował

0 lub 1

8

Uczeń montuje syfon

Skompletował syfon

0 lub 1

9

Uczeń

trasuje

miejsce

zamontowania umywalki

Wytrasował

miejsca

zamontowania umywalki

0 lub 1

10 Uczeń mocuje wsporniki

mocujące do przegrody
budowlanej i sprawdza ich
wypoziomowanie

Wywiercił

otwory,

zamocował

wsporniki

mocujące

do przegrody,

sprawdził

ich

wypoziomowanie

0 lub 1

11 Uczeń wiesza umywalkę

na wspornikach

Zawiesił

umywalkę

na

wspornikach

0 lub 1

12 Uczeń

dopasowuje

odcinki rur do długości
montażowej,
przygotowując końcówki
do dalszego montażu

Dopasował odcinki rur do
długości

montażowej,

obrabiając

końcówki

do

dalszego montażu

0 lub 1

13 Uczeń

dokonuje

wstępnego

montażu

syfonu, łączników, rur,
ewentualne błędy koryguje

Dokonał

wstępnego

montażu

instalacji,

skorygował

ewentualne

błędy

0 lub 1

14 Uczeń montuje syfon do

umywalki

Zamontował

prawidłowo

syfon do umywalki

0 lub 1

15 Uczeń

łączy

rury

z łącznikami

stosując

połączenia kielichowe

Połączył rury z łącznikami
stosując

połączenia

kielichowe

0 lub 1

16 Uczeń włącza podejście

kanalizacyjne do trójnika
w pionie

Włączył

podejście

kanalizacyjne do trójnika
w pionie

0 lub 1

17 Uczeń

sprawdza

szczelność

wykonanego

podejścia kanalizacyjnego

Sprawdził

szczelność

wykonanego

podejścia

kanalizacyjnego, ewentualne
błędy skorygował

0 lub 1

18 Uczeń sprawdza zgodność

z dokumentacją ćwiczenie
opracowaną

przez

nauczyciela

Sprawdził

zgodność

wykonanego

montażu

z dokumentacją ćwiczenie

0 lub 1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

19 Uczeń

utrzymuje

ład

i porządek

podczas

wykonywania ćwiczenie

Podczas

wykonywania

ćwiczenie uczeń utrzymywał
ład

i

porządek

na

stanowisku pracy

0 lub 1

20 Uczeń

likwiduje

stanowisko pracy

Zagospodarował

odpady,

uporządkował stanowisko

0 lub 1

21 Uczeń

prezentuje

wykonane ćwiczenie

Wskazał

ewentualne

nieprawidłowości i zaistniałe
trudności

podczas

wykonywania ćwiczenie

0 lub 1

Prezentowanie
i ocena
wykonanego
ćwiczenie

22 Uczeń ocenia wykonane

ćwiczenie

Ocenił jakość swojej pracy

0 lub 1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

KARTA OBSERWACJI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie instalacji wodociągowej i kanalizacyjnej

Wykonaj montaż umywalki do przegrody budowlanej oraz podejście kanalizacyjne z PVC

z włączeniem poprzez wmontowany do pionu kanalizacyjnego trójnik, zgodnie z dokumentacją
załączoną w instrukcji.

Obszar
wymagań

Czynności oceniane i kryteria wykonania

Liczba
punktó
w

Czynność 1. Zapoznawanie się z warunkami wykonania
ćwiczenie
Kryterium

wykonania:

uczeń

zapoznał

się

z rozmieszczeniem pionu kanalizacyjnego i miejscem montażu
umywalki, wskazanym dokumentacją opracowaną przez
nauczyciela

Czynność 2. Organizowanie stanowiska pracy

Organizacja
stanowiska
pracy

Kryterium wykonania: uczeń zorganizował stanowisko
pracy, zgodnie z wymogami bhp i ergonomii

Czynność 3. Zabezpieczanie się w środki ochrony
indywidualnej
Kryterium wykonania: uczeń zabezpieczył się w środki
ochrony indywidualnej wymienione w kluczu punktowania

Czynność

4.

Gromadzenie

niezbędnych

materiałów

instalacyjnych
Kryterium wykonania: uczeń dobrał łączniki i materiały
zgodne z dokumentacją

Czynność 5. Dobieranie sprzętu i narzędzi
Kryterium wykonania: uczeń z zestawu sprzętu i narzędzi
dobrał: wiertarkę z kompletem wierteł, piłkę brzeszczotową,
komplet wkrętaków płaskich i krzyżowych
Czynność 6. Sprawdzanie stanu technicznego sprzętu
i narzędzi

Kryterium wykonania: uczeń sprawdził stan techniczny
sprzętu i narzędzi

Czynność 7. Ocena jakości rur, łączników i umywalki
Kryterium wykonania: uczeń ocenił jakość rur, kształtek,
umywalki, wadliwe wyeliminował

Czynność 8. Montowanie syfonu
Kryterium wykonania: uczeń skompletował syfon

Czynność 9. Trasowanie miejsca zamontowania umywalki
Kryterium

wykonania:

uczeń

wytrasował

miejsca

zamontowania umywalki

Wykonywanie
zadania
z zachowaniem
przepisów bhp
i wymagań
ergonomii

Czynność 10. Mocowanie wsporników

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

Kryterium wykonania: uczeń wywiercił otwory, zamocował
w nich wsporniki, sprawdził ich wypoziomowanie
Czynność 11. Zawieszanie umywalki na wspornikach
Kryterium wykonania: uczeń zawiesił umywalkę na
wspornikach

Czynność 12. Dopasowywanie odcinków rur do długości
montażowej
Kryterium wykonania: uczeń przyciął odcinki rur do
długości montażowej, końcówki obrobił i przygotował do
dalszego montażu

Czynność 13. Dokonywanie wstępnego montażu fragmentu
instalacji
Kryterium wykonania: uczeń dokonał wstępnego montażu
podejścia i ewentualne błędy skorygował

Czynność 14. Montowanie syfonu do umywalki
Kryterium wykonania: uczeń zamontował prawidłowo syfon
do umywalki

Czynność 15. Łączenie rur z łącznikami
Kryterium wykonania: uczeń połączył rury z łącznikami
stosując połączenia kielichowe

Czynność 16. Łączenie podejścia kanalizacyjnego do trójnika
w pionie
Kryterium wykonania: uczeń włączył podejście kanalizacyjne
do trójnika w pionie

Czynność 17. Sprawdzenie szczelności wykonanego podejścia
kanalizacyjnego
Kryterium

wykonania:

uczeń

sprawdza

szczelność

wykonanego podejścia kanalizacyjnego, ewentualne błędy
skorygował

Czynność 18. Sprawdzenie zgodności wykonania montażu
z dokumentacją ćwiczenie, opracowaną przez nauczyciela
Kryterium

wykonania:

uczeń

sprawdził

zgodność

wykonanego montażu z dokumentacją ćwiczenie opracowaną
przez nauczyciela

Czynność 19. Utrzymywanie ładu i porządku podczas pracy
Kryterium wykonania: uczeń utrzymywał ład i porządek
podczas wykonywania czynności montażowych

Czynność 20. Likwidacja stanowiska pracy
Kryterium wykonania: uczeń zagospodarował odpady,
uporządkował stanowisko

Czynność 21. Prezentacja wykonanego zadania
Kryterium

wykonania:

uczeń

wskazał

trudności

i ewentualne nieprawidłowości wykonanego ćwiczenie

Czynność 22. Ocena wykonanego zadania

Prezentowanie
i ocena
wykonanego
zadania

Kryterium wykonania: uczeń ocenił jakość swojej pracy

Łączna liczba punktów

Uzyskana ilość
punktów
i ocena

Uzyskana ocena szkolna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

7. LITERATURA

1. Chudzicki J., Sosnowski S.: Instalacje kanalizacyjne – projektowanie, wykonanie,

eksploatacja. Wydawnictwo „Seidel – Przywecki”, Warszawa 2005

2. Chudzicki J., Sosnowski S.: Instalacje wodociągowe – projektowanie, wykonanie,

eksploatacja. Wydawnictwo „Seidel – Przywecki”, Warszawa 2005

3. Cieślowski S., Karpiński M., Trzaskowski W.: Technologia Instalacje sanitarne. WSiP,

Warszawa 1996

4. Cieślowski S., Krygier K.: Technologia Instalacje sanitarne część 1,WSiP, Warszawa 1998
5. Fox U.: Techniki instalacyjne w budownictwie mieszkaniowym – projektowanie,

wykonawstwo, eksploatacja, zmiana sposobu użytkowania, Arkady. Warszawa 1998

6. Heidrich Z.: Wodociągi i Kanalizacja. Część 1. Wodociągi, WSiP. Warszawa 2004
7. Heidrich Z.: Wodociągi i Kanalizacja Część 2 Kanalizacja, WSiP. Warszawa 2004
8. Płuciennik M. Warunki techniczne wykonania i odbioru instalacji wodociągowych.

Wymagania techniczne Zeszyt 7., COBRTI INSTAL, Warszawa 2003

9. Polska Norma PN–81/B–107.00.00 Instalacje wewnętrzne wodociągowe i kanalizacyjne.

Wymagania i badania przy odbiorze. Wspólne wymagania i badania.

10. Polska Norma PN–81/B–017.00.01 Instalacje wewnętrzne wodociągowe i kanalizacyjne.

Wymagania i badania przy odbiorze – Instalacje kanalizacyjne.

11. Polska Norma PN–81/B–107.00.02 Instalacje wewnętrzne wodociągowe i kanalizacyjne.

Wymagania i badania przy odbiorze. Przewody wody zimnej i ciepłej z rur stalowych
ocynkowanych

12. Polska Norma PN–81/B–107.00.04 Instalacje wewnętrzne wodociągowe i kanalizacyjne.

Wymagania i badania przy odbiorze. Przewody wody zimnej z polichlorku winylu
i polietylenu

13. Polska Norma PN–B–107.20:1998 Wodociągi. Zabudowa zestawów wodomierzowych

w instalacjach wodociągowych. Wymagania i badania przy odbiorze

14. Polska Norma PN – EN 12056–1:2002 Systemy kanalizacji grawitacyjnej wewnątrz

budynków – Część 1: Postanowienia ogólne i wymagania

15. Technologia instalacji wodociągowych i gazowych część 1 Instalacje wodociągowe. REA,

Warszawa 1998

16. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano – montażowych. tom II

Instalacje sanitarne i przemysłowe, Arkady, Warszawa 1988

17. Praca zbiorowa.: Wodociągi i kanalizacja – projektowanie, montaż, eksploatacja,

modernizacja. Wydawnictwo Verlag Dashőfer, Warszawa 2005

18. www.e–instalacje.pl
19. www.muratordom.pl