12 Wykonywanie i konserwacja elementów architektury

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– – – –

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Małgorzata Kapusta

Wykonywanie i konserwacja elementów architektury
krajobrazu 321[07].Z4.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż

. Beata Figarska-Wysocka

mgr inż. Bogusław Staniszewski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Kapusta

Konsultacja:
mgr inż. Lidia Staniszewska

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[07].Z4.02,
"Wykonywanie i konserwacja elementów architektury krajobrazu", zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik architektury krajobrazu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania i zestawy ćwiczeń

4.1. Projekty rozmieszczenia roślin

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Transport, sadzenie, przesadzanie i pielęgnacja roślin drzewiastych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Zakładanie i pielęgnacja trawników

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Zakładanie i pielęgnacja kwietników i rabat

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Elementy budowlane w architekturze krajobrazu

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Elementy wodne

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Odbiór robót

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Dokumentacja powykonawcza

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat wykonywania

i konserwacji elementów architektury krajobrazu.

W poradniku zamieszczono:

–

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

–

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

–

Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się
do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Przed
ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania.
Po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian
postępów, powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś
materiał albo nie.

–

Sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań
testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zamieszczona została także karta odpowiedzi.

Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości dotyczący tej jednostki modułowej,
która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela

lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną
czynność.

Jednostka modułowa: Wykonywanie i konserwacja elementów architektury krajobrazu,

której treści teraz poznasz, jest jednym z elementów modułu 321[07].Z4 „Urządzanie
i pielęgnacja terenów zieleni” i jest zaznaczona na schemacie na stronie 4.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[07].Z4

Urządzanie i pielęgnacja

terenów zieleni

321[07].Z4.01

Organizowanie

procesu inwestycji

321[07].Z4.02

Wykonywanie i konserwacja

elementów architektury krajobrazu

321[07].Z4.03

Kosztorysowanie

robót

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska,

−

określać stan i zasoby środowiska,

−

rozpoznawać obiekty architektury krajobrazu,

−

klasyfikować materiały budowlane i grunty,

−

prowadzić prace miernicze,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

kształtować architekturę krajobrazu,

−

stosować techniki plastyczne w projektowaniu architektury krajobrazu,

−

sporządzać dokumentację inwentaryzacyjną terenu,

−

wykonywać projekty architektury krajobrazu,

−

uprawiać glebę,

−

stosować rośliny ozdobne w kształtowaniu krajobrazu,

−

zwalczać chwasty, szkodniki oraz choroby roślin ozdobnych,

−

wykonywać dekoracje roślinne,

−

eksploatować maszyny, instalacje i urządzenia techniczne,

−

obsługiwać i prowadzić ciągnik rolniczy,

−

organizować proces inwestycji,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

–

posłużyć się dokumentacją techniczną,

–

dobrać rodzaje roślinności drzewiastej w architekturze krajobrazu,

–

zaprojektować

rozmieszczenie

roślin

różnych

formach

terenów

zieleni

z uwzględnieniem wymagań siedliskowych i walorów dekoracyjnych,

–

przetransportować i zasadzić drzewa i krzewy stosowane w kształtowaniu krajobrazu,

–

przesadzić rośliny drzewiaste oraz wykonać zabiegi pielęgnacyjne,

–

zastosować podstawowe metody leczenia drzew,

–

założyć i pielęgnować rabaty bylinowe, runa leśne i parkowe,

–

określić rodzaje i funkcje trawników w architekturze krajobrazu,

–

założyć i pielęgnować różnego typu powierzchnie trawiaste,

–

posiać, zasadzić i przesadzić rośliny stosowane w kształtowaniu krajobrazu,

–

wykonać projekty robocze różnego rodzaju kwietników, rabat i nasadzeń w pojemnikach,

–

założyć oraz pielęgnować kwietniki i rabaty,

–

wykonać instalacje nawadniające oraz ogrodowe urządzenia wodne i dokonać ich
konserwacji,

–

zastosować zasady pielęgnacji i konserwacji obiektów architektury krajobrazu,

–

dokonać odbioru wykonanych robót obiektów architektury krajobrazu,

–

wykonać dokumentację powykonawczą robót.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Projekty rozmieszczenia roślin

4.1.1. Materiał nauczania

Każda inwestycja powinna być poprzedzona zbiorem informacji określających zadania

projektowe i sposób ich realizacji. Ważnym elementem są wytyczne inwestorskie, które
zawierają treść inwestycji, koncepcję przestrzenno – programową, termin realizacji, koszt
oraz inne warunki, od których inwestycja jest uzależniona.

Przy wykonaniu projektu inwestycji należy uwzględnić wiele danych wyjściowych, np.:
podkład geodezyjny, inwentaryzację szaty roślinnej, charakterystykę przyrodniczą
i techniczną terenu, informacje związane z ochroną środowiska.

Zatwierdzony projekt inwestycji wraz z koniecznymi uzgodnieniami, jest podstawą

do zlecenia przez inwestora wykonania projektu budowlanego.

Projekt budowlany jest projektem techniczno-roboczym, którego zadaniem jest

umożliwienie realizacji inwestycji przez dokładne określenie jego elementów i podanie
sposobów wykonania. Składa się z:
a) części opisowej,
b) części rysunkowej,
c) kosztorysu.

Dla prostych inwestycji, takich jak np. niewielkie zieleńce, pasy przyuliczne, wykonuje

się dokumentację uproszczoną, która nie wymaga szczegółowych opracowań.

Dążąc do zmniejszenia kosztów, przyspieszenia wykonania jakiegoś elementu

i uniknięcia błędów, skłania często do korzystania z dokumentacji typowej, znajdującej się
w sprzedaży.

Podstawą do rozpoczęcia czynności związanych z budową jest zlecenie wydane

kierownikowi budowy przez wykonawcę. Ważnym dokumentem, w którym rejestruje się
wszystkie wykonywane prace, jest dziennik budowy. Prowadzi go, w dwóch jednobrzmiących
egzemplarzach, kierownik budowy lub wyznaczony przez niego człowiek. Podobną funkcję
do dziennika budowy pełni księga obmiaru robót, w której zawarte są obliczenia ilości
wykonywanych robót. Zapisy w tej księdze powinny być wykonywane przez kierownika
budowy (lub kierowników robót branżowych) na bieżąco, dla każdego obiektu oddzielnie.

Na każdej budowie, zależnie od jej rozmiarów, opracowuje się różne harmonogramy.

Na budowach terenów zieleni najbardziej istotne są harmonogramy przerobu, funduszu płac
i kosztów.

Wykonując projekty rozmieszczenia roślin należy wziąć pod uwagę rozmieszczenie

uzbrojenia terenu. Między uzbrojeniem terenu, a jego roślinnością, istnieją bardzo istotne
związki. Oddziaływanie jest dwukierunkowe. Znane są przykłady agresji korzeni niektórych
gatunków drzew na wiele urządzeń i instalacji podziemnych (przedostanie się korzeni
do przewodów kanalizacyjnych, przewodów odwadniających). Źle oddziałują na rośliny
również niektóre instalacje. Przykładem tego może być instalacja ciepłownicza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie informacje zawarte są w wytycznych inwestorskich?
2. Jakie dane wyjściowe należy uwzględnić przy wykonywaniu projektu inwestycji?
3. Co jest podstawą do zlecenia przez inwestora wykonania projektu budowlanego?
4. Z jakich elementów składa się projekt techniczno – roboczy?
5. Dla jakich inwestycji wykonuje się dokumentację uproszczoną?
6. Co jest podstawą do rozpoczęcia czynności związanych z budową?
7. W jakim celu prowadzony jest dziennik budowy?
8. Co wpływa na wykonywanie projektów rozmieszczenia roślin?
9. Jakie elementy należy brać pod uwagę przy projektowaniu rozmieszczenia roślin?

10. Czy projektowane rozmieszczenie roślin jest uzależnione od wymagań siedliskowych?
11. W jaki sposób projektowanie roślin wpływa na walory dekoracyjne krajobrazu?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj w opisie technicznym następujące informacje:

–

lokalizację obiektu,

–

inwestora,

–

charakterystykę obiektu,

–

rozwiązania dotyczące robót wykończeniowych,

–

inne elementy wskazane przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w dokumentacji inwestycji opis techniczny obiektu,
2) przeanalizować opis techniczny obiektu,
3) odszukać w opisie technicznym wskazane w poleceniu lub przez nauczyciela elementy,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna obiektu.

Ćwiczenie 2

Zaprojektuj rozmieszczenie zaprezentowanych roślin w określonej formie terenów zieleni

z uwzględnieniem wymagań siedliskowych i walorów dekoracyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przedstawione w ćwiczeniu rośliny pod względem ich wymagań

siedliskowych i walorów estetycznych,

2) przeanalizować formy terenów zieleni,
3) zaprojektować rozmieszczenie roślin na wybranym terenie,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zdjęcia i opisy roślin,

–

opisy form terenów zieleni,

–

przybory do rysowania,

–

szkicownik,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.

Ćwiczenie 3

Odczytaj z planu zagospodarowania działki:

–

strony świata,

–

skale rysunku,

–

wymiary działki,

–

położenie elementów małej architektury,

–

inne elementy wskazane przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować plan zagospodarowania działki,
2) odczytać z planu zagospodarowania działki wskazane w poleceniu lub przez nauczyciela

elementy,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plan zagospodarowania działki.

Ćwiczenie 4

Odczytaj z rzutu ław fundamentowych obiektu następujące informacje:

– poziom posadowienia,
– rodzaj materiału,
– wymiary ław fundamentowych (szerokość, długość, wysokość),
– inne elementy wskazane przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w dokumentacji rysunek rzutu ław fundamentowych obiektu,
2) odczytać z rzutu ław fundamentowych wskazane w poleceniu lub przez nauczyciela

elementy,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumentacja techniczna obiektu.

Ćwiczenie 5

Odczytaj z rzutu parteru obiektu następujące informacje:

– skalę rysunku,
– usytuowanie wejścia do obiektu,
– liczbę, wymiary i przeznaczenie poszczególnych pomieszczeń,
– materiał, z jakiego zaprojektowano ściany,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– dane dotyczące schodów zewnętrznych i wewnętrznych,
– inne elementy wskazane przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w dokumentacji rysunek rzutu parteru obiektu,
2) odczytać z rzutu parteru wskazane w poleceniu lub przez nauczyciela elementy,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna obiektu.

Ćwiczenie 6

Odczytaj z przekrojów pionowych obiektu następujące informacje:

– skalę rysunku,
– poziom posadowienia ław fundamentowych,
– poziom terenu,
– dane dotyczące schodów,
– poziomy poszczególnych kondygnacji,
– inne elementy wskazane przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w dokumentacji rysunek przekroju pionowego obiektu,
2) odczytać z przekroju pionowego wskazane w poleceniu lub przez nauczyciela elementy,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna obiektu.

4.1.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, czego dotyczą informacje zawarte w wytycznych inwestorskich? ¨

2) wyjaśnić, co jest podstawą do zlecenia przez inwestora wykonania
projektu budowlanego?

3) wymienić, z jakich elementów składa się projekt techniczno – roboczy?

4) wyjaśnić, dla jakich inwestycji wykonuje się dokumentację uproszczoną? ¨

5) wyjaśnić, w jakim celu prowadzony jest dziennik budowy?

6) zaprojektować rozmieszczenie danych roślin na określonym obszarze?

7) określić, jakie elementy wpływają na wykonywanie projektów
rozmieszczenia roślin?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Transport, sadzenie, przesadzanie i pielęgnacja roślin

drzewiastych

4.2.1. Materiał nauczania

Transport roślin. Rośliny należy wykopywać, transportować i sadzić najlepiej w dni

pochmurne, aby nie narazić jej na utratę dużej ilości wilgoci. Podczas transportu nie wolno
dopuścić do przemrożenia odkrytych korzeni. Najkorzystniej dla rośliny jest, jeśli podczas
transportu osłonimy ją przed promieniami słonecznymi oraz działaniem wiatru. Nie bez
znaczenia jest również zabezpieczenie drzew przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Przy przesadzaniu drzew starszych, przy transporcie należy wziąć pod uwagę

przewidywaną masę drzewa (masę całego drzewa wraz z ziemią tworzącą bryłę korzeniową).
Poważne trudności stwarzają drzewa o masie przekraczającej 3000 kg.

Najmniej skomplikowane jest przesadzanie dużych drzew z bryłą korzeniową

przez przesuwanie ich w pozycji pionowej na odległość kilkudziesięciu metrów. Jest to
możliwe wtedy, gdy nie ma żadnych przeszkód na drodze. Drzewo nasuwa się
z odpowiednio przygotowaną bryłą na płytę lub płozy. Przesuwanie płyty może odbywać się
bezpośrednio po ziemi (np. w zimie) lub na rolkach toczących się po ułożonych deskach.
Przesunięcia dokonuje się przy pomocy ciągnika. Podczas przesuwania, podnoszenia drzewa,
używa się elastycznego uchwytu (wykonanego z łańcucha i siatki z cienkiej linki), który
obejmuje bryłę na dużej powierzchni.

Przewożenie drzew na większe odległości wymaga użycia dźwigu, samochodów

ciężarowych lub przyczep ciągnikowych. Jeżeli pień trzeba opierać o krawędź skrzyni,
należy go obłożyć deskami przymocowanymi przez przywiązanie. Bryła korzeniowa
powinna być podparta lub przywiązana. Koronę drzewa należy związać. W przypadku
transportu drzewa w stanie ulistnionym należy okryć jego koronę plandeką. Z pojazdu
drzewo zdejmuje się dźwigiem.

Próby technicznego udoskonalania przesadzania drzew doprowadziły do skonstruowania

maszyn do przesadzania, które mogą być samobieżne lub doczepiane do ciągnika. Działanie
maszyny polega na wciskaniu wokół drzewa czterech łyżek. Średnica wycinanej bryły może
dochodzić do 2 m. Łyżki są wciskane w grunt za pomocą urządzeń hydraulicznych, a ostre
ich krawędzie wciskają się w ziemię, przecinają korzenie i wykrawają bryłę ziemi. Następnie
całe urządzenie wraz z drzewem unosi się i pochyla nad podwoziem pojazdu. W takiej
pozycji maszyna gotowa jest do drogi. Sadzenie polega na wykonaniu przez maszynę
wymienionych operacji w odwrotnej kolejności. Wydajność takiej maszyny wynosi od kilku
do kilkudziesięciu drzew dziennie, a zależy przede wszystkim od długości przejazdów.

Sadzenie roślin. Sadzenie roślin z rozwijającymi się pąkami w gorące i suche dni zawsze

połączone jest z ryzykiem nie przyjęcia się ich. Najpierw sadzimy te rośliny, które
najwcześniej rozpoczynają wegetację.

Przed przystąpieniem do sadzenia roślin należy przygotować odpowiednio glebę.

Ważną czynnością jest sprawdzenie odczynu kwasowości gleby i doprowadzenie
go do wartości odpowiedniej dla roślin. Do najważniejszych czynności związanych
z przygotowaniem gleby należy stworzenie odpowiedniej struktury i dostarczenie niezbędnej
ilości materiału organicznego. Najprostszym sposobem poprawienia warunków glebowych
jest zabieg zwany zaprawianiem dołów, polegający na dodawaniu do gleby pewnej ilości
żyznej gleby lub kompostu podczas sadzenia drzewa lub krzewu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ustalając porę sadzenia należy brać pod uwagę przewidywane warunki atmosferyczne,

przynajmniej przez okres dwóch tygodni. W okresie wiosennym lepiej jest planować
sadzenie na glebach cięższych i bardziej wilgotnych. Na glebach lżejszych i mniej
wilgotnych lepsze jest natomiast sadzenie w okresie jesiennym, który jest znacznie dłuższy.
Rośliny sadzone jesienią są mniej narażone na uszkodzenia z powodu braku wody.

Niektóre drzewa, jak np.: buki, graby, orzechy, robinie, należy zawsze sadzić na wiosnę.

(późno rozpoczynają wegetację i późno ją kończą). Brzozy sadzi się tylko na wiosnę
w stanie wyraźnych oznak pobudzonej wegetacji. Na wiosnę sadzi się również wierzby
i topole oraz większość roślin iglastych i zimozielonych. W okresie wiosennym sadzi się
drzewa i krzewy liściaste niedostatecznie mrozoodporne.

Jesienią w pierwszej kolejności sadzi się drzewa i krzewy, które zakończyły wegetację.

Oznaką tego jest przebarwianie się liści i ich opadanie. Niedopuszczalne jest sadzenie roślin
jesienią w czasie silnych przymrozków lub w zamarzniętą ziemię.

Odstępy sadzenia (rozstawa) zależą przede wszystkim od rozmiarów możliwych

do osiągnięcia przez rośliny. W projektowaniu rozmieszczenia roślin obowiązuje zasada
tworzenia warunków nieskrępowanego wzrostu. Rośliny drzewiaste sadzone w większych
odstępach lepiej rosną, są znacznie zdrowsze i łatwiej je pielęgnować. Szczegółowe
określenie odstępów sadzenia zależy od projektanta. W każdym projekcie podane są
odległości, określające dokładne miejsce sadzenia drzew większych i krzewów.
W odniesieniu do roślin w układach zwartych, podaje się zwykle obrys zewnętrzny grupy
i wymagane w niej odstępy sadzenia. Miejsca sadzenia drzew i pojedynczych krzewów
najlepiej wyznaczyć przez ustawienie kołka z etykietą. Miejsca krzewów projektowanych
w grupach ustala się przez wyznaczenie ich zarysu kołkiem lub ostrym narzędziem
i umieszczenie wewnątrz etykiety z nazwą rośliny i wymaganymi odstępami sadzenia.
Aby rośliny nie były sadzone zbyt blisko różnych obiektów znajdujących się w terenie,
konieczna jest znajomość minimalnych dopuszczalnych odległości sadzenia drzew i krzewów
od różnych obiektów. Wielkości te przedstawia tabela 1.

Tab. 1. Dopuszczalne minimalne odległości sadzenia drzew i krzewów od różnych obiektów i urządzeń

w terenie [1 s. 214]

Odległość minimalna [m]

Nazwa obiektu lub urządzenia

drzew

krzewów

Obiekty budowlane wysokości ponad 7 m

1,5

Obiekty budowlane wysokości mniejszej niż 7 m

1,5

Stopy ścian oporowych, stromych skarp i tarasów

0,5

Ogrodzenia wysokości 2 m i wyższe

Słupy sieci oświetleniowej, trakcyjnej, itp.

Krawędzie ścieżek ogrodowych i parkowych

0,75

0,4

Krawężniki jezdniowe

0,5

Linie przewodów gazowych

Krawędzie kanałów sieci cieplnej

Linie przewodów kanalizacyjnych i wodociągowych

Linie kabli elektrycznych

1,5

0,8

Przyjmuje się, że rośliny powinny być sadzone tak głęboko, jak rosły w szkółce. Głębiej

sadzi się rośliny, które mają zdolność do łatwego tworzenia korzeni na pniu i pędach
(wierzby, większość topól i krzewów rozmnażanych wegetatywnie z sadzonek zdrewniałych).
Sadzić głębiej rośliny można na glebach luźnych, zapewniających dostęp powietrza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

do korzeni. Zbyt głębokie sadzenie źle znoszą drzewa o twardym drewnie, np.: dęby, buki,
graby.

Podczas sadzenia musimy pamiętać o występującym osiadaniu ziemi, które może

spowodować spłycenie lub zagłębienie położenia roślin. Nierównomierne osiadanie ziemi
w dole wokół rośliny może przerwać tworzące się młode korzenie.

Z głębokością sadzenia wiąże się głębokość dołów lub rowów jako miejsc do sadzenia.

Głębokość i szerokość dołów powinna umożliwiać swobodne umieszczenie i rozłożenie
korzeni. Doły na drzewa i krzewy kopie się zwykle łopatą do głębokości ok. 40 cm (rzadko
50 cm). Podczas kopania dołu nie powinno się mieszać warstwy powierzchniowej
z podglebiem. Każdą warstwę powinno się odkładać osobno. Sadząc roślinę, korzenie
zasypuje się zawsze ziemią lepszą. Doły powinny być wykopane przed dostarczeniem rośliny
na miejsce sadzenia, aby chronić roślinę przed wysychaniem. Niekorzystne jest też zbyt
wczesne wykonywanie dołów, gdyż może to doprowadzić do nadmiernego wysuszenia ścian
dołu i odrzuconej gleby.

Najczęściej sadzimy rośliny bez bryły korzeniowej, ponieważ takie rośliny jest łatwo
wykopać, opakować i transportować. Przed przystąpieniem do sadzenia, zniszczone podczas
wykopywania i transportu końce korzeni, powinno się obciąć ostrym sekatorem. Przycinamy
końce prostopadle do osi korzenia, aby powierzchnia cięcia była najmniejsza. Do sadzenia
drzew bez bryły korzeniowej potrzebne są dwie osoby. Jedna z nich trzyma roślinę
we właściwym miejscu, a druga zasypuje korzenie. Końce korzeni nie mogą być zawinięte
do góry. Do zasypywania korzeni należy używać ziemi sypkiej. Podczas zasypywania osoba
trzymająca roślinę powinna nią lekko potrząsać w kierunku pionowym. Czynność ta ułatwia
wypełnianie wolnych przestrzeni i osiadanie ziemi. Po napełnieniu około połowy dołu ziemią
należy ją lekko udeptać, szczególnie przy ściankach dołu. Po całkowitym napełnieniu dołu
ziemię można ponownie udeptać lub zalać wodą w ilości 10 – 20 litrów, jeżeli jest
niedostatecznie wilgotna. W celu zapewnienia stałej pozycji pionowej posadzonych drzew
stosuje się pale, które wbija się w dno dołu przed posadzeniem. Pale powinny być w całości
zaimpregnowane środkami grzybobójczymi. Długość pala powinna być dostosowana
do wysokości pnia. Wiązanie do pala powinno być elastyczne i uniemożliwiające ocieranie
się pnia o pal w czasie wiatru. Pnie wysokie i o niedostatecznej sztywności przywiązuje się
w miejscu najwyższym i w połowie wysokości. Do wiązania używa się taśm, sznurów
i wiązadeł z tworzyw sztucznych. Powierzchnię ziemi wokół pala formuje się w miskę, która
umożliwia utrzymanie się wody podczas podlewania i wsiąkania jej we właściwe dla korzeni
miejsce. Powierzchnię miski powinno się przykryć 3 – 5 cm warstwą ściółki zapobiegającą
nadmiernemu parowaniu gleby oraz jej zeskorupianiem się wskutek podlewania.

Nowoczesne szkółkarstwo pozwala coraz częściej korzystać z roślin uprawianych

w pojemnikach zwanych kontenerami. Rośliny uprawiane w pojemnikach mają system
korzeniowy proporcjonalny do części nadziemnej, który nie ulega zmniejszeniu przed
sadzeniem. Współczesne technologie stosowane w szkółkarstwie umożliwiają uzyskanie
w uprawach pojemnikowych drzew znacznych rozmiarów. Sadzenie z bryłą korzeniową
stosuje się przede wszystkim do roślin iglastych i zimozielonych. Rośliny, które mają być
przesadzone z bryłą korzeniową, często przygotowuje się do tej operacji w szkółce przez 2 –
3 lata. Zabiegi polegają na stworzeniu warunków do wytwarzania przez roślinę możliwie
dużej liczby drobnych korzeni w niewielkiej bryle, łatwej do wycięcia i transportu.
Jako zabezpieczenie stosuje się różne tanie tkaniny, folię, słomę, różne pojemniki i naczynia.
Jeżeli podczas transportu rośliny w pojemnikach jej bryła korzeniowa uległa przesuszeniu,
należy na kilka godzin przed wsadzeniem spryskać ją lub zanurzyć na kilka godzin w wodzie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Mniejsze rośliny z bryłą korzeniową może sadzić jedna osoba. Głębokość dołów pod rośliny
należy dokładnie zmierzyć, aby zapobiegać obsypywaniu się ziemi podczas kolejnych
przymiarek. Umieszczając roślinę w dole nie chwytamy za roślinę, tylko za bryłę lub jej
opakowanie. Po ustawieniu rośliny zdejmuje się zabezpieczenie bryły. Zabezpieczenie
papierowe, ze słomy lub z tkaniny jutowej możemy zsunąć z bryły i pozostawić w ziemi.
Przestrzeń między bryłą a ściankami dołu wypełnia się ziemią odpowiednią dla danej rośliny
i lekko ugniata lub zalewa wodą. Udeptywanie i ubijanie należy wykonać ostrożnie, aby
nie spowodować rozkruszenia bryły.

Zakładanie żywopłotów jest to sadzenie krzewów, rzadziej drzew, w zwartym układzie

jednorzędowym lub wielorzędowym. Odstępy sadzenia wynoszą od 20 do 50 cm i zależą
od rodzaju sadzonych roślin i przewidywanego sposobu prowadzenia żywopłotu.
Dla żywopłotu zakładanego z dużych krzewów i niewielkich drzew, odstępy między
roślinami mogą dochodzić do 60 – 80 cm. Żywopłotów nie sadzimy w miejscach
zachwaszczonych. Szczególnie trudny do usunięcia jest perz, podagrycznik, itp. Najprostszym
i najmniej pracochłonnym sposobem jest sadzenie krzewów wzdłuż naciągniętego sznura,
w szparę robioną łopatą. Zbyt długie korzenie krzewów należy przycinać. Sadzenie powinny
wykonywać dwie osoby. Jedna z nich wbija łopatę i odchyla ziemię, druga wkłada krzewy
i przydeptuje ziemię. W przypadku sadzenia krzewów o rozbudowanym systemie
korzeniowym lub do gleby ciężkiej, należy wykopać rowy. W razie sadzenia jednego rzędu,
rośliny można ustawiać przy jednej krawędzi lub na środku rowu. Sadząc rośliny w dwóch
rzędach, ustawia się je wzdłuż dwóch krawędzi na przemian. Żywopłoty trzyrzędowe stosuje
się rzadko, gdyż bardzo utrudnione jest ich odchwaszczanie.

Przesadzanie roślin. Stany roślin sprzyjające przesadzaniu to: spoczynek, brak liści,

dostateczne nasycenie wodą, nie zmniejszony system korzeniowy, część nadziemna
zmniejszona w stosunku do systemu korzeniowego lub inne zabezpieczenia przed utratą
wody. Warunkami zewnętrznymi sprzyjającymi przesadzaniu są: umiarkowana temperatura
powietrza i gleby, ocienienie, duża wilgotność powietrza, dostateczna wilgotność gleby,
pogoda bezwietrzna.

1. Przesadzanie drzew starszych nie może mieć charakteru masowego. Decyduje o niej
zleceniodawca, który dokonuje kalkulacji kosztów oraz oceny przydatności poszczególnych
drzew do operacji przesadzania. Decyzje takie podejmują ogrodnicy-specjaliści po analizie
czynników, takich jak: gatunek drzewa, ogólna wartość plastyczna, zdrowotność, wiek,
rozmiary, przewidywana masa, warunki techniczne transportu, warunki pielęgnacji. Każdy
gatunek drewna ma określoną zdolność regeneracji systemu korzeniowego i przystosowania
się do nowych warunków, która maleje wraz z wiekiem. Najlepiej przesadzanie znoszą: lipy,
klony, jesiony, a najgorzej: brzozy, kasztanowce, orzechy. W wieku późniejszym nie
przesadza się większości drzew iglastych oraz wierzb i topoli. Drzewa starsze sadzi się często
w celu zwiększenia wartości dekoracyjnych określonego miejsca. Podstawową cechą braną
pod uwagę przy ocenie drzewa, jest właściwy dla danego gatunku pokrój. Każdy gatunek
drzewa w optymalnych warunkach osiąga w określonym wieku charakterystyczne rozmiary.
Najważniejszymi wymiarami dla drzewa są: średnica pnia, wysokość drzewa i szerokość
korony. Określenie wieku ma charakter pomocniczy. Przy transporcie należy wziąć pod
uwagę przewidywaną masę drzewa wraz z ziemią tworzącą bryłę korzeniową. Przyjmuje się,
że promień bryły korzeniowej przesadzanego drzewa powinien odpowiadać obwodowi pnia
mierzonego 30 cm nad ziemią. Wysokość bryły wynosi zwykle od

średnicy bryły,

w odniesieniu do drzew o płytkim systemie korzeniowym, do ½ lub nawet ¾ – do drzew
korzeniących się bardziej pionowo. Orientacyjne wymiary bryły korzeniowej oraz masę
przesadzanych drzew zależnie od średnicy, podano w tabeli 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Sposoby przesadzania. Roślina przeznaczona do przesadzania, jeżeli nie rosła w doniczce
lub pojemniku, traci podczas przesadzania część korzeni. Drzewo starsze może być wykopane
i przeniesione na nowe miejsce bez bryły korzeniowej. Sposób ten stosuje się, kiedy mamy do
czynienia z luźną glebą, gdy istnieją możliwości zmechanizowania procesu odkopywania
korzeni. Ziemię wokół drzewa można usuwać również za pomocą wody. Drzewa bez bryły
korzeniowej są od 3 do 5 razy lżejsze i z łatwością można je transportować. Korzenie drzew
przesadzanych tym sposobem trzeba na czas transportu starannie zabezpieczyć przed
wysychaniem.

Tab. 2. Wymagana średnica i wysokość bryły korzeniowej zależnie od grubości pnia oraz orientacyjna masa

drzewa [1 s. 214.]

Wymiary bryły korzeniowej

Średnica pnia [cm]

średnica [cm]

grubość [cm]

Orientacyjna masa drzewa

z bryłą korzeniową [kg]

20 – 30

125 – 170

30 – 40

450 – 500

120

40 – 60

1000 – 1600

160

50 – 80

2300 – 3800

190

60 – 90

3200 – 4700

250

80 – 100

9200 – 11700

320

100 – 110

19000 – 21000

Drzewa starsze przesadza się najczęściej z bryłą ziemi. Rozróżnia się przy tym

przesadzanie bez przygotowania i z przygotowaniem. Przesadzanie bez przygotowania polega
na odkopaniu i przecięciu korzeni bezpośrednio przed przesadzeniem i może dotyczyć drzew
o średnicy pnia od 10 do 15 cm, dobrze znoszących przesadzanie. Przesadzanie
z przygotowaniem polega na przecięciu części lub wszystkich korzeni na pewien czas przed
przesadzaniem i przygotowaniu systemu korzeniowego do tej operacji.

3. Przygotowanie drzew do przesadzania. Przesadzając drzewa z bryłami o rozmiarach
ustalonych na podstawie grubości ich pnia, w zależności od wieku drzewa obcina się 60 –
95% korzeni. Im starsze drzewo, tym dalej od pnia znajdują się najdrobniejsze korzenie
pobierające wodę i składniki pokarmowe. Wraz z wiekiem coraz trudniej jest więc przesadzić
drzewo nie powodując zachwiania równowagi fizjologicznej między częścią nadziemną
a podziemną rośliny.

Przesadzanie dużych drzew mogłoby się odbywać bez ryzyka nie przyjęcia, gdyby

każdemu drzewu przed przesadzeniem można było stworzyć system korzeniowy o pełnej
sprawności fizjologicznej w stosunku do jego korony. Możliwość taka istnieje i polega na
stopniowym przycinaniu korzeni, z jednoczesnym tworzeniem warunków do ich odtwarzania
w bryle o znacznej objętości. Zabieg taki prowadzi do przygotowania rośliny do przesadzania
i ma zapewnić dalszy pomyślny jej wzrost. Drzewa większych rozmiarów trzeba
przygotowywać przez co najmniej dwa sezony. Korzenie przecinać w dwóch lub w czterech
etapach – dwukrotnie wiosną i jesienią.

4. Technika przygotowania drzewa do przesadzania. Po ustaleniu średnicy, wysokości
i obwodu bryły, zdejmuje się glebę, aż do napotkania pierwszych korzeni. Po wewnętrznej
stronie wyznaczonego obwodu kopie się rowek szerokości łopaty (ok. 25 cm) i głębokości
równej grubości bryły, z lekkim pochyleniem pod bryłę. Napotykane korzenie usuwa się
na całej szerokości rowka, ucinając je ostrymi narzędziami najpierw od strony bryły, a potem
przy ścianie zewnętrznej. Jeżeli ziemia w bryle nie jest porośnięta korzeniami, można ją
wykruszyć i usunąć. Następnie ścianki wykopu wykłada się folią grubości ok. 0,1 mm, która

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uniemożliwi przerastanie korzeni poza jej płaszczyznę, uniemożliwi wysychanie ziemi
we wnętrzu bryły. Wolną przestrzeń wypełnia się kompostem torfowym lub ziemią o dużej
zawartości próchnicy. Ziemi nie ubijamy, a tylko lekko ugniatamy, aby nie zamknąć dostępu
powietrza do tworzących się korzeni. W przypadku stosowania ziemi niezbyt luźnej
lub przygotowywania bardzo dużych drzew, na dno wykonanego rowka sypiemy około 5 cm
warstwę piasku lub żwiru i zakładamy sączki, dzięki którym ułatwimy dostęp powietrza
w bryle.

5. Sposoby zabezpieczania bryły korzeniowej przed rozkruszeniem. Transport znoszą dobrze
tylko bryły bardzo silnie przerośnięte korzeniami lub uformowane z gleb zwięzłych, takich
jak np. gliny. Najprostszym sposobem zabezpieczenia bryły przed rozkruszeniem jest
zamrożenie. Bryłę drzewa przeznaczonego do takiego przesadzenia formuje się podczas
trwania silnych mrozów, ale ziemia wokół drzewa musi być odpowiednio zabezpieczona
przed zamarznięciem. Wokół drzewa przed nadejściem mrozów należy położyć 20 cm
warstwę torfu, liści, słomy, na powierzchni o średnicy co najmniej dwukrotnie większej niż
przewidywana bryła. Po uformowaniu i zamrożeniu bryły, nie można jej wystawiać
na długotrwałe działanie niskich temperatur (poniżej –10

C). Jeżeli drzewo nie może być

przesadzone natychmiast, bryłę należy okryć, nie na tyle jednak, by rozmarzła.

Innym sposobem zabezpieczenia bryły jest owijanie jej elastycznymi materiałami

i osznurowanie. Takie zabezpieczenie wymaga wyokrąglonej bryły. Zabezpieczoną bryłę
należy odkopać na szerokość 30 – 40 cm. Wykop powinien sięgać pod dno bryły nie głębiej
niż na ¼ średnic, gdyż głębsze podkopanie może spowodować osunięcie i zniszczenie bryły.
Na uformowaną powierzchnię bryły nakłada się tkaninę jutową, papierową lub folię w 2 lub 3
warstwach dla zwiększenia elastyczności zabezpieczenia. Folię możemy chronić przed
osuwaniem podczas nakładania przez wpinanie 5-centymetrowych gwoździ. Następnie
zakłada się na dole pętlę o średnicy równej ½ średnicy bryły ze sznura dobrej jakości
o grubości 5 – 8 mm. Następnie zakłada się właściwe osznurowanie, przekładając sznur
przez wierzch bryły i pętlę. Po założeniu osznurowania przystępuje się do naciągania sznurów
w kolejności ich przekładania

Pielęgnacja roślin

1. Pielęgnacja młodych drzew po posadzeniu. W pierwszym roku po ich posadzeniu zabiegi

pielęgnacyjne mają bardzo duży wpływ na dalszy wzrost i rozwój roślin. Proces
regeneracji odbywa się u młodszych roślin przez cały sezon, a u starszych może trwać
kilka lat. Zabiegiem ograniczającym straty pobieranej przez roślinę wody, jest
zmniejszenie jej części nadziemnej przez ucinanie pędów, gałęzi. Zabiegu tego nie
stosuje się dla roślin iglastych i zimozielonych. Sposobem ograniczającym straty wody
jest ściskające wiązanie całej rośliny, które powoduje mniejszy ruch powietrza w obrębie
bryły rośliny oraz zmniejszenie jej powierzchni zewnętrznej. Innym sposobem jest
zastosowanie daszków osłaniających, owijanie rzadką tkaniną. Podlewanie prowadzi się
według przyjętych zasad. Nie wolno czekać na zewnętrzne objawy braku wody, jak
więdnięcie, przysychanie liści. Utrzymywaniu wilgoci gleby sprzyja ściółkowanie jej
powierzchni wokół rośliny. Należy wziąć pod uwagę przy sadzeniu młodych roślin, czy
w ich pobliżu nie rosną drzewa mające płytkie systemy korzeniowe lub czy nie znajduje
się trawnik. Takie sąsiedztwo jest niekorzystne. Młode rośliny są pozbawione wówczas
nie tylko wody, ale i niezbędnych składników pokarmowych. Ważną czynnością
w pielęgnacji młodych drzew i krzewów jest zapobieganie zachwaszczeniu i zwalczanie
chwastów. Zapobieganie polega na sadzeniu roślin w glebę wolną od podziemnych
organów chwastów stałych, nie używaniu kompostów, ściółkowaniu i stosowaniu
profilaktycznie środków chwastobójczych.

2. Pielęgnacja starszych drzew po przesadzeniu. Zabiegi pielęgnacyjne po przesadzeniu mają

na celu ograniczenie strat wody oraz jej uzupełnianie przez odpowiednie, bardzo staranne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podlewanie. Drzewo należy podlewać tylko wówczas, kiedy zachodzi taka konieczność.
Jeżeli ziemia z głębokości 20 cm po ściśnięciu w dłoni utrzymuje się w stanie zbrylonym,
można uznać, że wilgotność jest dostateczna. Nadmierna wilgoć, szczególnie w glebach
ciężkich, utrudnia dostęp powietrza do korzeni i osłabia proces regeneracji. Skutecznym
sposobem ograniczenia strat wody przez duże drzewo w razie nagrzewania się pnia
i konarów oraz działanie wiatrów, jest dwukrotne owijanie pnia i konarów tkaninami
jutowymi lub papierem. Dobrym, choć prawie u nas na razie nie stosowanym sposobem,
jest spryskiwanie kory pnia i konarów specjalnymi emulsjami parafinowymi, woskowymi,
lateksowymi, które tworzą cienkie powłoki i skutecznie chronią przed stratami wody.
Pożądane jest położenie wokół świeżo posadzonego drzewa odpowiedniej ściółki, która
nie dopuszcza do wysuszenia gleby. Nie należy dopuścić do pojawienia się wokół
posadzonego drzewa chwastów, które zabierają składniki pokarmowe i wodę.

3. Cięcie drzew i krzewów ozdobnych. Cięcie jest najczęściej wykonywaną czynnością

związaną z pielęgnacją drzew i krzewów ozdobnych. Przez cięcie rozumie się oddzielanie
od rośliny określonej części nadziemnej w celu uzyskania zamierzonych efektów.
Wszystkie cięcia należy wykonywać uwzględniając właściwości i cechy roślin. Mogą być
cięcia formujące pokrój drzew i krzewów, kształtujące konstrukcję korony drzewa,
odmładzające, ograniczające rozmiary roślin, zwiększające efekt kwitnienia (usuwające
starsze pędy i gałęzie), cięcia drzew i krzewów przesadzanych, cięcia w celu zapewnienia
bezpieczeństwa (prowadzone zwykle na drzewach ulicznych lub innych rosnących
w pobliżu domów mieszkalnych). Cięcia drzew i krzewów można prowadzić o każdej
porze roku. Jednak dla określonych gatunków lub grupy roślin, istnieją najkorzystniejsze
terminy cięć ze względu na ich wpływ na przebieg procesów fizjologicznych.
Najodpowiedniejszą porą dla roślin drzewiastych jest ich okres spoczynku. Sposób
wykonania cięć zależy od grubości ucinanych pędów, gałęzi, od położenia najbliższego
pąka lub gałęzi bocznej, jakości drewna i wielkości pozostawionej rany.

4. Pielęgnacja uszkodzeń drzew.

Rany w miejscach cięcia. Powstają w wyniku świadomie przeprowadzonych zabiegów,
ale właśnie tą drogą dostają się do rośliny różne organizmy powodujące rozkład drewna.
Skutecznym i od dawna używanym środkiem do zabezpieczania ran jest smoła
sadownicza. Miejsca nią smarowane powinny być obeschnięte, a smoła dostatecznie
płynna, aby dobrze wypełniała nierówności powierzchni cięcia. Smarowania nie powinno
się wykonywać podczas mrozów. Lepszym sposobem pokrywania powierzchni ran jest
stosowanie preparatów na bazie farby emulsyjnej, zawierającej środki grzybobójcze.
Uniemożliwia ona zawilgocenie drewna wodą wolną i umożliwia wysychanie drewna
pod powłoką. Rany po cięciach powinny być smarowane co najmniej raz w roku,
do czasu zarośnięcia tkanką gojącą. Miejsca cięcia można również dezynfekować
w stanie mokrym przez smarowanie roztworami lub zawiesinami wodnymi środków
grzybobójczych. Do tego celu nie wolno stosować preparatów o działaniu parzącym.

Obdarcia kory. Powstają wskutek silnych uderzeń, najczęściej na drzewach rosnących
na poboczach dróg. Pielęgnacja uszkodzeń polega na obcięciu kory na brzegach rany
do kształtu eliptycznego i posmarowaniu całej powierzchni preparatem Funaben 3.
W razie oddzielenia i odstawania kory, jeżeli nie doszło do przesuszenia płaszczyzny
oddzielenia, korę należy przybić cienkimi gwoździkami lub docisnąć i owinąć sznurem
lub taśmą. Nie dopuścić do nadmiernego wysuszenia rany. W razie naruszenia drewna
należy je wyrównać dłutem i również posmarować wspomnianym środkiem. Obdarcie
kory na znacznej części obwodu pnia może doprowadzić do zaburzeń procesów
fizjologicznych drzewa. Należy wtedy zmniejszyć parowanie wody z rośliny wiążąc
koronę, usuwając odpowiednią ilość drobnych gałęzi, zmniejszyć ruch powietrza. Jeżeli

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obdarcie obejmuje połowę lub większą część obwodu pnia, konieczne jest wykonanie
szczepień mostowych, których celem jest odtworzenie przerwanego układu
przewodzącego oraz zapewnienie lepszej wytrzymałości mechanicznej pnia w miejscu
uszkodzenia po rozrośnięciu się wszczepionych pędów. Przepisy nakazują, aby te drzewa
miały zabezpieczone pnie poprzez osłonięcie deskami, ustawienie barier, itp.

Złamania gałęzi i konarów. Najmniej groźne są złamania proste na krótkim odcinku.
Wystarczy wówczas obcięcie złamanej gałęzi poniżej złamania. Jeżeli złamanie nastąpiło
w niewielkiej odległości od rozgałęzienia, pozostałą część obcina się zwykle u nasady.
Złamania z rozszczepieniem na długim odcinku, sięgającym do pnia, są groźne dla
drzew. Nie należy wówczas obcinać całego konara, a tylko wyrównać złamaną część tak,
aby umożliwić odrastanie młodych gałęzi.

Rozłamania w rozwidleniach. Dotyczy najczęściej drzew, których konary tworzą ze sobą
mały kąt. Rany powstałe w wyniku takiego rozłamania są bardzo skomplikowane, trudne
do zabezpieczenia i zagojenia i nieopłacalne do wykonania na małowartościowych
drzewach. Zapobieganie takim uszkodzeniom polega na właściwym ukształtowaniu
konstrukcji korony oraz zastosowaniu odpowiednich wiązań podtrzymujących nawzajem
konary. Do wiązania używa się prętów stalowych grubości 10 – 12 mm, przechodzących
przez wiązane pnie na wylot i zakończone nakrętkami z dużymi podkładkami.

Pęknięcia mrozowe. Powstają na skutek różnicy temperatury na zewnątrz i wewnątrz
drzewa. Utworzone w wyniku działania mrozu szczeliny mogą mieć do 2 – 3 cm grubości
i przebiegać przez całą długość pnia. Po nastaniu okresu cieplejszego, szczeliny na ogół
się zwierają, a stykające się płaszczyzny miazgi tworzą tkankę gojącą, powodując
całkowite jej zrośnięcie. Niekiedy może być konieczne przybliżenie oddalonych
płaszczyzn pęknięcia. W tym celu przewierca się otwory na wylot, wkłada w nie
nagwintowane na końcach pręty i skręca je.

Uszkodzenia wskutek wyładowań atmosferycznych. Najczęściej spotykaną formą
uszkodzenia przez wyładowanie elektryczne jest obdarcie kory na znacznej długości pnia,
często z cienką warstwą drewna. Może też dojść do roztrzaskania całego wierzchołka
pnia i rozszczepienia pnia na znacznej długości. Towarzysząca temu zjawisku wysoka
temperatura może spowodować zapalenie się pnia. Wyładowania elektryczne mogą
spowodować porażenie lub zabicie żywych komórek młodych korzeni. Jedynym
sposobem zabezpieczania drzew przed uszkodzeniami wskutek wyładowań, jest
zastosowanie instalacji odgromowej. Składa się ona z odgromnika umieszczonego
na wierzchołku drzewa i przewodu z elastycznej linki metalowej zabezpieczonej przed
korozją przez ocynkowanie. Linka przypinana jest do pnia hakami wystającymi ponad
płaszczyznę pnia na 20 – 30 cm. Koniec linki powinien być rozgałęziony na 2 – 3 części,
wyprowadzony płytkimi rowkami poza strefę zasięgu korzeni i przymocowany pionowo
do wbitych w ziemię prętów metalowych długości 1 – 1,5 m.

Zabezpieczenia ubytków drewna. Powierzchnia drewna nie zabezpieczona przed infekcją
i wodami opadowymi ulega rozkładowi. Aby powstrzymać dalszy rozkład drewna należy
osłonić miejsce ubytku, usunąć rozłożone drewno, wykonać dezynfekcję wnętrza,
osuszyć i zabezpieczyć przed zawilgoceniem przez nałożenie na powierzchnię drewna
powłoki smołowej. Do niedawna wiele podobnych miejsc ubytków drewna u drzew
wypełniano różnymi materiałami, czyli plombowano. Do tego celu używano betonu, mas
bitumicznych, tworzyw sztucznych. Coraz częściej miejsca dużych ubytków
po właściwym oczyszczeniu pozostawia się otwarte. Jeżeli wymagają tego względy
estetyczne, to wnęki zasłania się cienkimi skorupowymi ekranami, np. ze zbrojonych płyt
betonowych, które odpowiednio związane z brzegami wnęki, mogą ulegać zarastaniu
tkanką gojącą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka pogoda sprzyja przesadzaniu roślin?
2. Jakie zasady obowiązują podczas transportu roślin?
3. Które aspekty są istotne podczas przesadzania starych drzew?
4. Jakich maszyn używamy do przesadzania starych drzew?
5. W jaki sposób przygotowuje się drzewa do przesadzania?
6. Jakie znasz metody przesadzania starych drzew?
7. W jaki sposób zabezpiecza się bryłę korzeniową przed rozkruszeniem podczas

transportu?

8. W jaki sposób należy zabezpieczyć drzewa podczas transportu na większe odległości?
9. Na czym polega działanie maszyny do przesadzania drzew?

10. W jaki sposób należy przygotować glebę do sadzenia roślin drzewiastych?
11. Dlaczego niektóre drzewa należy sadzić na wiosnę, a niektóre na jesieni?
12. Od czego zależą odstępy sadzenia roślin?
13. W jaki sposób sadzi się drzewa bez bryły korzeniowej?
14. Jakie zalety ma sadzenie roślin uprawianych w kontenerach?
15. W jaki sposób zakładamy żywopłoty?
16. Na czym polega pielęgnacja młodych drzew po przesadzeniu?
17. W jaki sposób pielęgnuje się stare drzewa po przesadzeniu?
18. W jakim celu wykonuje się cięcia drzew i krzewów ozdobnych?
19. Jakie znasz rodzaje uszkodzeń drzew?
20. Jakie środki stosowane są do zabezpieczania ran drzew, które powstały w miejscach

cięcia?

21. W jaki sposób możemy przeciwdziałać rozłamaniom w rozwidleniach drzew?
22. Na czym polega zabezpieczenie ubytków drewna?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Do przygotowanych na planszy rysunków przedstawiających dołowanie roślin

drzewiastych dopasuj odpowiednie napisy dotyczące miejsca ich dołowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować

rysunki zamieszczone na planszy,

2) przeanalizować

napisy zamieszczone na kartkach samoprzylepnych dotyczących miejsca

dołowania roślin drzewiastych,

3) przyporządkować wybrane podpisy do odpowiednich rysunków,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– plansza z rysunkami przedstawiającymi dołowanie roślin drzewiastych,
– samoprzylepne kartki z podpisami rysunków.

Ćwiczenie 2

Po obejrzeniu filmu dydaktycznego dotyczącego przygotowania gleby i miejsc sadzenia

roślin drzewiastych, udziel pisemnej odpowiedzi na następujące pytania:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jakie czynności składają się na przygotowanie gleby do posadzenia roślin drzewiastych?

W jaki sposób przygotowuje się miejsca do posadzenia roślin drzewiastych?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść

filmu dydaktycznego – „Przygotowanie gleby i miejsc sadzenia

roślin drzewiastych”,

2) odpowiedzieć na pytania w notatniku,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Przygotowanie gleby i miejsc sadzenia roślin drzewiastych”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Z grupy przedstawionych na planszy drzew i krzewów wybierz te, które najlepiej jest

sadzić na wiosnę i oznacz karteczkami w kolorze zielonym. Uzasadnij pisemnie swój wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować

zamieszczone na planszy rysunki drzew i krzewów,

2) wybrać wskazane drzewa i krzewy,
3) zaznaczyć swój wybór doklejając przy wybranych roślinach zielone karteczki,
4) zredagować notatkę zgodnie z poleceniem ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plansza z rysunkami drzew i krzewów,

–

karteczki samoprzylepne w kolorze zielonym,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 4

Po obejrzeniu filmu dydaktycznego dotyczącego transportowania i sadzenia drzew

i krzewów, udziel pisemnej odpowiedzi na pytania:

W jaki sposób przygotowuje się drzewa do przesadzania?

W jaki sposób zabezpiecza się bryłę korzeniową do transportu?

W jaki sposób transportuje się drzewa na duże odległości?

W jaki sposób sadzi się i zabezpiecza duże drzewa po przesadzeniu?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego – „Transport i sadzenie drzew i krzewów”,
2) odpowiedzieć w notatniku na pytania podane w ćwiczeniu,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film dydaktyczny – „Transport i sadzenie drzew i krzewów”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 5

Po obejrzeniu filmu dydaktycznego dotyczącego pielęgnowania oraz dosadzania drzew

i krzewów udziel, pisemnej odpowiedzi na pytania:

W jaki sposób sadzi się siewki i sadzonki roślin stosowanych w kształtowaniu
krajobrazu?

Na czym polega pielęgnacja drzew i krzewów w pierwszym roku po posadzeniu?

Na co należy zwrócić uwagę przy dosadzaniu drzew i krzewów?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego – „Pielęgnowanie oraz dosadzanie drzew

i krzewów”,

2) odpowiedzieć w notatniku na pytania podane w ćwiczeniu,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Pielęgnowanie oraz dosadzanie drzew i krzewów”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 6

Przedstawione na kartkach etapy przesadzania drzew przez przesunięcie w pozycji

pionowej na płycie, ułóż w logiczną całość. W notatniku wypisz nazwy czynności
przestawione na ilustracjach w odpowiedniej kolejności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować

rysunki zamieszone na kartkach przedstawiające etapy przesadzania

drzew,

2) ułożyć kartki z rysunkami, tak aby zachowany był ciąg technologiczny,
3) zredagować notatkę zgodnie z poleceniem ćwiczenia i zapisać ją w notatniku,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartki przedstawiające etapy przesadzania drzew przez przesunięcie w pozycji pionowej
na płycie,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 7

Po zapoznaniu się z przedstawioną dokumentacją projektową, posadź na danym terenie

określone przez nauczyciela drzewa i krzewy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować

dokumentację projektową,

2) przeanalizować drzewa i krzewy przeznaczone do posadzenia,
3) przygotować stanowisko pracy,
4) przygotować narzędzia do wykonania ćwiczenia,
5) posadzić drzewa i krzewy zgodnie z dokumentacją techniczną,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna,

–

narzędzia,

–

kołki, etykiety, sznur,

–

ubranie robocze,

–

drzewa i krzewy.

Ćwiczenie 8

Po obejrzeniu filmu dydaktycznego dotyczącego pielęgnowania drzew, udziel pisemnej

odpowiedzi na pytania:

Jakim uszkodzeniom mogą ulegać drzewa?

W jaki sposób możemy zapobiegać uszkodzeniom drzew?

W jaki sposób zabezpieczamy ubytki drewna?

W jaki sposób zabezpieczamy rany drzew w miejscach cięcia?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego – „Pielęgnowanie oraz dosadzanie drzew

i krzewów”,

2) odpowiedzieć na pytania w notatniku,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film dydaktyczny – „Pielęgnowanie oraz dosadzanie drzew i krzewów”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zasady, których należy przestrzegać podczas sadzenia roślin?

2) opisać, jak należy dbać o bryłę korzeniową podczas transportu roślin?

3) określić, w jaki sposób należy przechowywać rośliny, których nie można

posadzić bezpośrednio, po dostarczeniu na miejsce?

4) wyliczyć maszyny używane podczas przesadzania starych drzew?

5) określić sposoby przygotowywania drzew do przesadzania?

6) zabezpieczyć bryłę korzeniową przed rozkruszeniem podczas transportu ? ¨

7) wyjaśnić działanie maszyny do przesadzania drzew?

8) zabezpieczyć drzewo do transportu na większe odległości?

9) przygotować glebę do sadzenia roślin drzewiastych?

10) posadzić drzewo bez bryły korzeniowej?

11) wymienić zalety sadzenia roślin uprawianych w kontenerach?

12) opisać sposoby zakładania żywopłotów?

13) posadzić żywopłot?

14) wyjaśnić, na czym polega pielęgnacja młodych drzew po przesadzeniu? ¨

15) określić, w jakim celu wykonuje się cięcia drzew i krzewów ozdobnych? ¨

16) wykonać cięcie krzewu ozdobnego?

17) zabezpieczyć rany drzew powstałe w miejscach cięcia?

18) przeciwdziałać rozłamaniom w rozwidleniach drzew?

19) zabezpieczyć określony ubytek drzewa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zakładanie i pielęgnacja trawników

4.3.1. Materiał nauczania

Trawniki są podstawowym elementem terenów zieleni i zajmują zależnie od rodzaju

obiektu 40 – 70 % ich powierzchni. Trawnik jest najprostszym i najbardziej naturalnym
przykryciem powierzchni gleby. Jest potrzebny zwłaszcza w warunkach miejskich
i osiedlowych. Pokrycie powierzchni roślinnością trawiastą stwarza wrażenie ładu
i uniemożliwia tworzenie się kurzu, spełnia ważną funkcję estetyczną. Dobrze założone
i właściwie pielęgnowane trawniki korzystnie wpływają na psychikę człowieka. Oddają
otoczeniu duże ilości pary wodnej, co w warunkach miejskich jest bardzo pożądane
szczególnie w okresie letnim.

Zakładanie i utrzymywanie trawników wymaga poznania podstawowych cech, które

decydują o ich wartości i funkcjach. Uzyskanie tych cech jest istotnym zadaniem
do spełnienia podczas zakładania, utrzymania i pielęgnacji trawników.

Do cech trawnika decydujących o jego wartościach estetycznych należą:

–

jednolitość – jednolity pod względem struktury typ roślin tworzących pokrycie trawnika
i jednolita ich jakość na całej powierzchni,

–

gładkość – wynika z dokładności wymodelowania powierzchni terenu i jakości koszenia,

–

żywa zielona barwa – zależy od przygotowania, uprawiania i nawożenia gleby
oraz od jakości prowadzonych zabiegów pielęgnacyjnych: podlewania, koszenia, itp.

Podziału i klasyfikacji trawników można dokonać na podstawie różnych kryteriów, jak

np.: wartość estetyczna, skład gatunkowy roślin sposób użytkowania, sposób pielęgnacji.
„Najczęściej stosuje się podział trawników na:
a) trawniki ogrodowe – nazywane dywanowymi. Są to trawniki najwyższej jakości

pod względem estetycznym, gładkie, żywozielone, przypominające dywany (...).
Do zakładania tych trawników używa się 3 lub 4 gatunków traw, nie dopuszczając
do zmiany składu gatunkowego i prowadząc właściwe i regularne zabiegi pielęgnacyjne;

b) trawniki parkowe – typu pośredniego między ogrodowymi, a naturalnymi łąkami.

Odznaczają się one innymi wartościami estetycznymi, ponieważ kosi się je znacznie
rzadziej, a w skład tworzących je roślin wchodzi wiele gatunków nietrawiastych.
Trawniki te można zakładać w różnych warunkach, przy czym wysiewa się nasiona tylko
takich gatunków traw i innych roślin, które mają odgrywać rolę pionierską.
W późniejszych latach skład roślin zmienia się i ustala na skutek naturalnego następstwa,
zgodnie z miejscowymi warunkami siedliskowymi (...);

c) trawniki specjalne – należące do dużej grupy, obejmującej przede wszystkim

nawierzchnie trawiaste, stosowane w różnych obiektach sportowych. Są to najczęściej
boiska trawiaste do uprawiania różnych dziedzin sportu. Wymagania stawiane tej grupie
trawników są bardzo liczne i duże: powinny mieć cechy trawników ogrodowych,
a jednocześnie wykazywać znaczną odporność na działanie czynników mechanicznych,
jak zgniatanie, ścieranie, zrywanie. Dlatego zakładając je trzeba dokonać starannego
doboru gatunków traw, a następnie bardzo starannie pielęgnować, zależnie
od przeznaczenia, sposobu i częstości użytkowania (...);

d) zadarnienia – są to płaskie pokrycia powierzchni gleby roślinami niskimi, tzw.

okrywowymi. Stosuje się je w takich warunkach, gdzie uzyskanie trawnika napotyka
różne trudności np. powierzchnie o znacznych pochyłościach, miejsca o trudnych
warunkach glebowych, silnie ocienione, narażone na erozję wodną, zadeptywanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadarnienia nie tworzą jednak trawnika; są więc formą pośrednią między trawnikami
a wieloma różnymi formami stosowania roślin. Ze względu na różnorodność roślin
stosowanych do tego typu pokryć powierzchni gleby, zadarnienia mogą mieć duże
wartości dekoracyjne. Bardzo często do tego celu używa się różnych roślin ogrodowych,
kobiercowych i zadarniających” [1 s. 279-280].

Zakładanie trawników może odbywać się w różny sposób. Zawsze jednak jest to zadanie

wymagające odpowiedniego przygotowania i doświadczenia.

Zakładanie trawnika przez wysiew nasion. Przed rozpoczęciem siewu powierzchnia

gleby powinna być gładka i nie zanieczyszczona, np. kamieniami, kawałkami gruzu, drutem,
itp. Pozostawienie zanieczyszczeń grozi zniszczeniem elementów tnących kosiarek, dlatego
je zbieramy lub wygrabiamy specjalnymi grabiami doczepianymi do lekkiego traktora.
Powierzchnia gleby nie powinna być przed siewem nadmiernie przesuszona i rozpylona.
Najlepszy jest taki stan wilgotności, w którym na powierzchni utrzymują się drobne bryłki
o średnicy do 1 cm. Taką powierzchnię uzyskuje się przez 2 – 3 – krotne wałowanie wałem
kolczatką lub walcem siatkowym. Pozostawienie zbyt dużych brył na powierzchni utrudnia
wysiewanie nasion w równych odstępach.

Nasiona powinno wysiewać się w najbardziej sprzyjających warunkach, aby wschodziły

szybko i równomiernie (wiosną – od połowy kwietnia do połowy maja). Latem powinniśmy
wysiewać nasiona do końca sierpnia. Do połowy września można wysiewać tylko mieszanki
z dużą zawartością życicy trwałej, gdyż kiełkuje ona bardzo szybko (po 5 dniach).

Wysiew nasion można wykonywać trzema sposobami: ręcznie, siewnikami

oraz za pomocą wody. Wysiew ręczny jest najczęściej spotykany, lecz może być
wykonywany przez doświadczonego pracownika. Siew taki polega na wyrzucaniu nasion
ruchem łukowym na odległość 1 – 2 m. Wadą tej metody jest duża nierównomierność
opadania nasion, dlatego należy ją wykonywać w dwóch krzyżujących się kierunkach.
Ponadto metody tej nie można zastosować przy wietrznej pogodzie. Wysiew ręczny wygodny
jest do prowadzenia na małych powierzchniach. Po wysianiu nasion należy je bezzwłocznie
przykryć. Przykrycia nasion dokonuje się najczęściej przez płytkie przemieszanie
powierzchniowej warstwy gleby na głębokość 3 – 5 cm. Używa się do tego celu grabi, wałka
okolcowanego lub innych podobnie działających narzędzi. Po przemieszaniu należy glebę
uwałować lekkim wałkiem. Wymienione czynności można połączyć stosując podwójny walec
z kolczatką. Wadą tego sposobu jest strata do 40 % nasion oraz otrzymywanie gorszej jakości
trawników, gdyż nasiona rozmieszczane na głębokości 0 – 5 cm kiełkują z różną siłą
i w różnym czasie. Znacznie lepszym sposobem przykrywania nasion jest rozścielenie
na obsianej powierzchni ok. 1 cm. warstwy materiału sprzyjającego kiełkowaniu. Najlepiej
do tego nadaje się ziemia ogrodowa z dodatkiem 50 % torfu. Nie nadaje się do tego celu
ziemia gliniasta ani ziemia kompostowa. Sam torf też nie nadaje się do tego celu, gdyż jest

łatwo zdmuchiwany przez wiatr. Rozkładanie warstwy ziemi na obsianej powierzchni
powinno się odbywać odpowiednio przystosowanymi siewnikami do nawozów.

Wysiewanie traw siewnikami stosuje się w Polsce rzadko. Nie mniej do tego celu można

używać siewników różnych typów, np. siewników rzutowych, rzędowych. Nowoczesne
siewniki rzutowe są maszynami wieloczynnościowymi. Oprócz wysiewu nasion służą
do rozkruszania, wyrównywania i wałowania oraz wysiewania nawozu. Zaletą siewników
rzędowych jest umieszczanie nasion na jednakowej głębokości. Siewniki rzędowe, talerzowe,
skonstruowane są przede wszystkim do renowacji trawników. Wysiewają one nasiona do
rowków wycinanych talerzami na określoną głębokość, co zapewnia kiełkowanie nasion
w 70%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wysiew za pomocą wody. Istota tej metody polega na opryskiwaniu obsiewanej

powierzchni wodą pod ciśnieniem, z którą są wymieszane nasiona. Użycie wody jako nośnika
umożliwia też rozsiewanie i rozkładanie na obsianej powierzchni materiałów (np.: glin, iłów,
torfu, nawozów mineralnych) ułatwiających kiełkowanie nasion roślin, zapobiegających
erozji powierzchni gleby. W krajach zachodnich używa się specjalnych emulsji olejowo –
lateksowych, dodawanych do mieszaniny z nasionami, zapobiegających erozji powierzchni
gleby. Preparaty te tworzą cienkie błonki siatkowe, mocno łączące się z podłożem. Sprzęt
używany do rozpylania wodnej mieszaniny nasion, to specjalne pojazdy wyposażone
w zbiornik o pojemności ok. 4500 l i silnik napędzający mieszadło i pompę. Pod ciśnieniem
ok. 0,7 MPa strumień wody jest kierowany przez operatora z pomostu na odległość do 60 m.
Pojemność zbiornika umożliwia obsianie powierzchni 6000 – 7000 m

w ciągu 15 –

20 minut. Siew za pomocą wody można stosować do zakładania zwykłych trawników
na terenie płaskim pod warunkiem, że istnieją warunki dojazdu ciężkiego sprzętu.

Na podłożach skalistych i kamienistych, konieczne jest stworzenie odpowiedniego

podkładu z przyczepnych i rozdrobnionych materiałów oraz przykrycie nasion. Taką operację
można wykonać dodatkowo albo siewnikiem wodnym, który narzuci na obsianej powierzchni
materiał przykrywający, albo za pomocą innych maszyn, pracujących na innej zasadzie.
Operacja rozkładania warstwy ściółki nazywa się ściółkowaniem lub mulczowaniem. Zabieg
wykonuje się najczęściej po obsiewie wodnym. Ściółka przykrywająca nasiona i glebę
ułatwia kiełkowanie, zmniejsza parowanie wody, łagodzi wahania temperatury i chroni glebę
przed erozją. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem ściółkowania jest wyrzucanie
za pomocą sprężonego powietrza pociętej słomy lub siana. Materiały te spryskuje się w fazie
wydmuchiwania emulsją bitumiczną w celu powiązania materiałów ze sobą i z podłożem.

Pielęgnacja trawników zakładanych z siewu w pierwszym roku. Kiedy trawa

na trawnikach ogrodowych osiągnie wysokość 3– 5 cm, a na parkowych – 5 – 8 cm,
powierzchnię trawnika powinno się zwałować lekkim wałem, aby wyrównać powierzchnię,
na której powstają nierówności na skutek jego podlewania.

Wałowanie należy przeprowadzić, gdy gleba jest umiarkowanie wilgotna. Po 2 – 3

dniach od wałowania powinno się wykonać pierwsze koszenie, używając kosiarek bębnowych
o bardzo ostrych nożach, skracając końce liści o 1,5 – 2 cm. Koszenie powinno odbywać się
regularnie. Wysokość trawy na trawnikach ogrodowych i sportowych nie powinna
przekraczać 5 cm, a na trawnikach parkowych 8 cm. Chwasty pojawiające się na trawnikach
ulegają osłabieniu przez częste koszenie.

Środki grzybobójcze o działaniu selektywnym należy w początkowym okresie stosować

bardzo ostrożnie. Trawniki zakładane w okresie wiosennym i letnim wymagają stałego
podlewania.

Zakładanie trawników przez przenoszenie darni (darniowanie). Darniowanie polega

na przenoszeniu, najczęściej ze stanowisk naturalnych, powierzchniowej warstwy gleby
grubości 4 – 6 cm, przerośniętej korzeniami niskich roślin, najczęściej trawiastych. Taką
gotową pokrywę roślinną stosuje się do umacniania świeżych nasypów i pokrywania
niewielkich powierzchni gleby w celach zwykle dekoracyjnych. Niekiedy zależy nam
na szybkim uzyskaniu zamierzonego efektu. Nie mamy czasu na to, aby uzyskać wartość
dekoracyjną trawnika po 4 – 6 tygodniach, czy minimum 6 miesiącach pełnowartościowej
murawy na stadionie. Trawniki zakładane przez przenoszenie darni są droższe. Trzeba ją
zdjąć, przetransportować, ułożyć i odpowiednio pielęgnować do czasu zrośnięcia się
z podłożem. Czasami takie rozwiązanie jest uzasadnione ekonomicznie lub konieczne
ze względów higienicznych, np. w ogrodach dla dzieci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Darń przeznaczona do zakładania trawnika o określonych funkcjach powinna odznaczać

się następującymi cechami:

– odpowiednim składem gatunkowym roślin i dobrą ich żywotnością,
– silnym przerośnięciem korzeniami możliwie cienkiej warstwy podłoża,
– łatwością oddzielania od podłoża,
– dużą wytrzymałością płatu darni na zrywanie podczas zdejmowania i przenoszenia,
– niewielka masą.

Skład gatunkowy roślin tworzących darń przyszłego trawnika powinien odpowiadać

wymaganiom zależnym od typu trawnika, warunków siedliskowych, sposobów użytkowania.

Uzyskanie dużej ilości korzeni w możliwie cienkiej warstwie darni umożliwia ich

przeniesienie i lepszy rozwój roślin w miejscu przeznaczenia. Osiągniemy to przygotowując
cienką warstwę żyznego podłoża oraz wykonując często spryskiwanie powierzchniowe.

Przygotowując darń zależy nam na łatwości oddzielania jej od podłoża. Możemy

to uzyskać przygotowując darń na powierzchniach podkładowych z folii i tworzyw
sztucznych.

Wytrzymałość darni na zrywanie podczas zdejmowania zależy od grubości i rodzaju

podłoża, a więc od jego wilgotności, masy i stopnia przerośnięcia korzeniami.

Darń zdjęta z podłoża o małej zawartości materiału organicznego może być nawet

dwukrotnie większa od darni tej samej grubości zdjętej z podłoża torfowego o takim samym
stopniu wilgotności. Darń cięższa ulega szybciej rozerwaniu. Największą odporność
na zrywanie wykazuje darń przygotowana na podłożu torfowym i podkładzie z folii.

Gleba pod trawnik zakładany z darni powinna być uprawiona i wyrównana. Położenie

darni powoduje podwyższenie powierzchni. Gładka powierzchnia pod darnię zapewnia lepsze
przyleganie płatów i szybsze zrastanie z podłożem. Płaty darni kładzie się ręcznie. Należy
zwrócić uwagę na dobre wzajemne dociśnięcie krawędzi płatów i właściwe przyleganie
do podłoża. Po ułożeniu darń podlewa się taką ilością wody, aby przesiąkła do podłoża.
Do dociskania darni do podłoża można użyć lekkiego wału. W sprzyjających warunkach
zrośnięcie darni z podłożem następuje po kilku dniach. Jeżeli darń układana jest
na pochyłościach większych niż 25 – 30

, konieczne jest zabezpieczenie jej przed

osunięciem podczas deszczu. Do tego celu wykorzystuje się kołki, które wbija się w podłoże
w odstępach maksymalnie 1 x 1 m. Jeden robotnik w ciągu godziny może ułożyć 60 – 80 m

darni na poziomym terenie.

Wyróżniamy dwa sposoby produkcji darni przeznaczonej do zakładania trawników:

1. Z zastosowaniem naturalnego podłoża glebowego.
2. Z zastosowaniem substratów oddzielonych od podłoża materiałami nieprzepuszczalnymi.

Ad.1. Najbardziej odpowiednim dla darni podłożem naturalnym są gleby torfowe
lub odpowiednio przygotowane torfowiska. Na takich terenach trawę wysiewa się w okresie
wiosennym, co umożliwia uzyskanie dostatecznie dobrej darni w okresie jesiennym. Zabiegi
związane z uprawą i pielęgnacją darni są takie, jak przy zakładaniu trawników. Zaletą
przygotowania darń jest możliwość całkowitego zmechanizowania wszystkich prac.
Wadą takiej produkcji jest kilkumiesięczny cykl produkcyjny, coroczne zmniejszanie
grubości podłoża i zwiększone koszty transportu gotowej darniny. Ścinanie darni odbywa się
maszyną, która ścina darnię płatami szerokości 30 – 40 cm. Wydajność urządzenia wynosi
500 m

/h (niektóre maszyny mają wydajność do 8000 m

/h). Płaty po zwinięciu i odłożeniu

przez maszynę na stół przenosi się ręcznie na paletę. Napełnione palety zbierają inne pojazdy
z podnośnikami. Grubość ścinanej darni waha się w granicach od 3 do 6 cm. Najmniejszą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

grubość stosuje się dla darni rosnącej na glebach torfowych. Do transportu darń układa się
płaskimi płatami o rozmiarach nie przekraczających 50 x 50 cm lub zwija w takie rolki,
aby mogła je udźwignąć jedna osoba. Układanie, składowanie i transport darni powinien
trwać możliwie krótko. Na czas transportu należy ją chronić przed wysychaniem.

Ad.2. Produkcja darni może się odbywać na substratach glebowych oddzielonych od podłoża.
Oddzieleniem od podłoża może być powierzchnia betonowa lub folia polietylenowa ułożona
na dostatecznie równym i całkowicie nasłonecznionym terenie.

Przed ułożeniem folii teren powinien być starannie wygładzony i zwałowany. Folię

najlepiej jest układać pasami o szerokości ok. 2 m, w kierunku poprzecznym do spadku,
z pozostawieniem odstępów ok. 30 – 40 cm, aby umożliwić wsiąkanie nadmiaru wody
oraz zapewnić możliwość poruszania się pracownikom. Następnie układamy substrat glebowy
– najlepiej torf odpowiednio rozdrobniony i odsiany. Torf odkwaszamy dodając na 1m

torfu

ok. 3 kg kredy (węglanu wapnia). Na 1m

odsianego torfu dajemy 1,5 kg nawozu

wieloskładnikowego rozpuszczonego w wodzie. Nasiona wysiewamy na substracie,
a następnie przykrywamy je jeszcze jedną cienką warstwą. Ilość nasion na 1m

waha się

w granicach od 20 do 60 g, zależnie od ich jakości i przeznaczenia trawnika. Podczas
układania substrat należy lekko ugniatać, a po ułożeniu starannie zraszać. Gdy substrat
dostatecznie przerosną korzenie, darń można uznać za gotową. Jeżeli darń ma wykazywać
wyjątkowo dużą wytrzymałość na zrywanie (np. na boiskach sportowych), substrat można
układać na specjalnych matach grubości ok. 2 cm, splecionych luźno z włókien z tworzywa
sztucznego.

Pielęgnacja trawników. Polega na zastosowaniu wielu zabiegów mających nadać

estetyczny wygląd trawnikom oraz uchronić je przed szkodliwymi wpływami.

Koszenie – jest najważniejszym zabiegiem w pielęgnacji trawników. Częstość i jakość

mają ogromny wpływ na wygląd i zdrowotność trawnika. Podczas koszenia należy pamiętać
o zasadzie „ niewiele, lecz często”. Uchroni nas to przed nierównomiernym odrastaniem,
nie powstaną na nim przebarwienia koloru żółtego, nie będą wyrastały chwasty. Trawnik
powinno się kosić w regularnych odstępach czasu. Szkodliwe jest pozostawienie bardzo
niskiej trawy przed zimą. Koszenie trawników jest czynnością kosztowną. Koszty utrzymania
trawników miejskich stanowią 30 – 40 % kosztów utrzymania miejskich terenów zieleni
w Polsce.

Zbieranie trawy skoszonej – po każdorazowym koszeniu jest czynnością bardzo ważną,

gdyż pozostawione na trawniku ocieniają trawę powodując jej żółknięcie lub przy dużej
wilgotności – gnicie. Zbieranie trawy skoszonej odbywa się ręcznie z użyciem grabi, przez
zgarnianie specjalnymi maszynami lub do zbiorników znajdujących się przy kosiarkach.

Przewietrzanie (aeracja) podłoża trawników wykonuje się w celu zwiększenia dostępu

powietrza do korzeni roślin tworzących murawę. Aeracja może być powierzchniowa
lub wgłębna. Przewietrzanie powierzchniowe polega na płytkim spulchnieniu gleby
lub rozdrobnieniu i usunięciu nadmiernie grubej warstwy ściółki. Do tego celu używa się
specjalnych grabi lub wieloczynnościowych maszyn z wymiennymi zespołami. Aeracja
wgłębna polega na wykonaniu w glebie trawnika różnych otworów specjalnymi maszynami.
Wykonane otwory mają kształt wąskich szczelin, których głębokość sięga ok. 10 cm.
Powietrze dostaje się do gleby przez ścianki tych szczelin. Aerację trawników powinno się
wykonywać przynajmniej dwa razy do roku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wałowanie – jest zabiegiem pielęgnacyjnym rzadko stosowanym, mającym na celu

wyrównanie powierzchni przez wgniecenie wystających nierówności.

Naprawianie i odnawianie trawników – wykonuje się po kilku lub kilkunastu latach

od ich założenia. Niszczenie trawników następuje w wyniku zaniedbań pielęgnacyjnych,
rozwijania się niepożądanej roślinności, uszkodzeń mechanicznych, niedoboru wody,
okresowego zatapiania, itp. Jeżeli zniszczeniu uległa niewielka część trawnika, to miejsce
takie możemy naprawić przez odpowiednie przygotowanie gleby i dosianie nasion lub przez
zdjęcie cienkiej warstwy zniszczonej darni i położenie nowej. Jeżeli na całej powierzchni
trawnika stwierdza się niekorzystne zmiany, a zwykła pielęgnacja nie przynosi
spodziewanych rezultatów, należy go poddać renowacji. Odnawianie przeprowadza się,
gdy na większej powierzchni trawnika występuje zadarnienie z roślin trawiastych
o zadawalającym składzie gatunkowym. Jeżeli roślinności takiej nie ma, należy założyć nowy
trawnik. Do odnawiania trawnika można przystąpić na wiosnę po pierwszym koszeniu.

Nawożenie trawników wykonuje się przede wszystkim na glebach ubogich i nadmiernie

przepuszczalnych. Rośliny trawiaste najbardziej reagują na brak azotu, co objawia się

żółknięciem liści i słabym wzrostem. Wyczerpaniu zapasów fosforu sprzyja zaniedbanie
koszenia. Potas natomiast jest wypłukiwany przy obfitym podlewaniu. Składniki pokarmowe
(NPK) są pobierane przez rośliny trawnika w proporcji 6 : 3 : 2. Dlatego całoroczny program
nawożenia powinien odpowiadać tej proporcji. Zaleca się stosowanie 2 –4 kg nawozu
wieloskładnikowego na 100 m

, a przy intensywnym koszeniu – nawet 8 kg/100 m

Przy stosowaniu nawozu wieloskładnikowego, połowę dawki wysiewa się przed
rozpoczęciem wzrostu roślin, resztę w końcu września lub na początku października.
Do wysiewania nawozów używa się siewników o działaniu odśrodkowym lub opadowym.
Można również prowadzić nawożenie roztworami wodnymi. Dawkę nawozu przeznaczoną na
określoną powierzchnię rozpuszcza się w wodzie o stężeniu nie większym niż 1:10.
Po nawożeniu trawnika tym sposobem konieczne jest jego lekkie zroszenie wodą.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką część powierzchni zieleni zajmują trawniki?
2. Jakie funkcje spełnia trawnik w warunkach miejskich i osiedlowych?
3. Jakie czynniki decydują o wartościach estetycznych trawnika?
4. Ze względu na jakie kryteria można dokonać podziału trawników?
5. Jak wyjaśnisz pojęcie zadarnienia?
6. Jakie znasz sposoby zakładania trawników?
7. W jaki sposób przygotowuje się powierzchnię gleby pod zakładanie trawnika przez

wysiew nasion?

8. Jakimi sposobami można wykonać wysiew nasion traw do gruntu?
9. Na czym polega wysiew ręczny nasion traw?

10. Na czym polega pielęgnacja trawników zakładanych z siewu w pierwszym roku?
11. Jak odbywa się zakładanie trawników przez przenoszenie darni?
12. Jakimi cechami powinna odznaczać się darń przeznaczona do zakładania trawników?
13. Jakie znasz sposoby produkcji darni przeznaczonej do zakładania trawników?
14. Jakie wymagania musi spełniać gleba pod trawnik zakładany z darni?
15. Na czym polega pielęgnacja trawników?
16. W jakim celu stosuje się zabieg pielęgnacyjny zwany wałowaniem?
17. Kiedy wykonujemy nawożenie trawników?
18. Kiedy i w jakim celu wykonuje się naprawianie i odnawianie trawników?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Po obejrzeniu filmu dydaktycznego dotyczącego zakładania trawników, odpowiedz

pisemnie na pytania:

Jakie są wady i zalety wysiewu ręcznego nasion traw?

Jakie maszyny są stosowane do mechanicznego wysiewu nasion traw?

Na czym polega wysiew nasion traw za pomocą wody?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego – „Zakładanie trawników”,
2) odpowiedzieć na pytania w notatniku,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Zakładanie trawników”,

–

notatnik

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w literaturze z rozdziału 6 wiadomości dotyczących pielęgnacji w pierwszym

roku trawników zakładanych z siewu. Na podstawie tekstu udziel pisemnej odpowiedzi
na następujące pytania:

Kiedy powierzchnię trawnika należy zwałować lekkim wałem?

Kiedy wykonujemy pierwsze koszenie trawnika?

W jakim celu wykonujemy pierwsze koszenie trawnika?

Jak często wykonujemy koszenie trawnika?

Jaką wysokość powinna mieć trawa na trawnikach ogrodowych i sportowych?

Jaką wysokość powinna mieć trawa na trawnikach parkowych?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować

treść rozdziału z podręcznika „Pielęgnacja trawników”,

odpowiedzieć na pytania w notatniku,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia,
– notatnik,
– przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Na przeźroczach przedstawiono rodzaje trawników. Odgadnij, jakie rodzaje trawników

zostały Ci pokazane, nazwij je i scharakteryzuj.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować

treść zadania,

2) przeanalizować

przeźrocza przedstawiające różne rodzaje trawników,

3) odgadnąć, jakie rodzaje trawników zostały Ci pokazane,
4) scharakteryzować wybrane przez nauczyciela rodzaje trawników,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– przeźrocza przedstawiające rodzaje trawników,
– literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.

Ćwiczenie 4

Ustalono, że na jedno nasienie trawy powinna przypadać powierzchnia 1 cm

gleby.

Ile kg nasion będzie potrzebnych do zasiania terenu o powierzchni 0,5 ha?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować

treść zadania,

2) obliczyć, ile nasion trawy zmieści się na powierzchni 0,5 ha i wynik zapisać w notatniku,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– notatnik,
– przybory do pisania,
– kalkulator.

Ćwiczenie 5

Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego dotyczącego zakładania trawników przez

przenoszenie darni, zapisz w notatniku czynności składające się na wykonanie trawnika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego – „Zakładanie trawników”,
2) zapisać w notatniku czynności składające się na wykonanie trawnika,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Zakładanie trawników”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Wykonaj na określonym terenie fragment trawnika z przygotowanej darni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego – „Zakładanie trawników”,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) wykonać fragment trawnika,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Zakładanie trawników”,

–

narzędzia oraz sprzęt,

–

płaty darni.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, jaką część powierzchni zieleni zajmują trawniki?

2) wymienić funkcje, jakie spełnia trawnik w warunkach miejskich

i osiedlowych?

3) wyjaśnić, jakie czynniki decydują o wartościach estetycznych trawnika?

4) określić kryteria podziału trawników?

5) wyjaśnić pojęcie zadarnienia?

6) wskazać sposoby zakładania trawników?

7) przygotować powierzchnię gleby pod trawnik zakładany przez wysiew

nasion?

8) opisać sposób przygotowania powierzchni gleby pod zakładanie trawnika

przez wysiew nasion?

9) wysiać ręcznie nasiona trawy do gruntu?

10) pielęgnować trawniki zakładane z siewu w pierwszym roku?

11) wyjaśnić, jak odbywa się zakładanie trawników przez przenoszenie darni? ¨

12) wymienić cechy, którymi powinna odznaczać się darń przeznaczona

do zakładania trawników?

13) wyliczyć sposoby produkcji darni przeznaczonej do zakładania

trawników?

14) założyć trawnik z darni?

15) określić wymagania, jakie musi spełniać gleba pod trawnik zakładany

z darni?

16) wyjaśnić, na czym polega pielęgnacja trawników?

17) wykonać wałowanie trawnika?

18) wskazać, kiedy wykonujemy nawożenie trawników?

19) określić, kiedy wykonuje się naprawianie i odnawianie trawników?

20) opisać, w jakim celu wykonuje się naprawianie i odnawianie trawników? ¨

21) wykonać naprawę i odnowienie trawnika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zakładanie i pielęgnacja kwietników i rabat

4.4.1. Materiał nauczania

Kwietniki. Kwietnikami nazywamy miejsca obsadzane corocznie roślinami bogato

kwitnącymi. Uzupełnieniem są rośliny sezonowe z ozdobnymi liśćmi. Część kwietnika
(obwódki lub inne trwałe elementy) może być obsadzona roślinami wieloletnim. Kwietniki
obsadza się roślinami, które osiągnęły pełną wartość dekoracyjną. Można też części
kwietników lub ich całe powierzchnie obsadzać roślinami cebulkowymi (tulipanami,
hiacyntami), których cebule wysadza się jesienią poprzedniego roku. Kwietniki w swej
tradycyjnej formie wymagają dwukrotnej lub trzykrotnej zmiany znacznej części roślin
w ciągu sezonu. Kwietniki powinno zakładać się w miejscach, których otoczenie jest
uporządkowane i właściwie zagospodarowane. Należy brać pod uwagę również warunki
glebowe. Nieodpowiednie warunki dla roślin kwietnikowych występują w sąsiedztwie arterii
komunikacyjnych, na małych powierzchniach terenu między zabudowaniami, w miejscach
silnie zacienionych, w sąsiedztwie asfaltowych nagrzewających się od słońca ulic i placów.

W miejscu zakładania kwietnika gleba powinna być starannie przygotowana. Powinna

być przekopana nie głębiej niż na 25 – 30 cm. Powinna zawierać dużo materiału
organicznego, który ją spulchnia i nadaje znaczną pojemność wodną. Odczyn podłoża
kwietników powinien być utrzymany w granicach pH od 5,5 do 6,5. Nie powinno się
dopuszczać do występowania chwastów. Nie należy używać pod kwietniki kompostów
zawierających nasiona chwastów. Powierzchnia przygotowanej gleby powinna być
wyrównana i wygładzona. Nie powinno się dopuszczać do jej zadeptywania.

Na przygotowaną i ukształtowaną powierzchnię przenosi się projektowany układ roślin

kwietnika. Proste układy geometryczne odznacza się za pomocą taśmy lub odpowiedniej łaty,
utrwalając charakterystyczne punkty i linie kołkami, sznurem, listewkami, deskami.
Przy przenoszeniu rysunku kwietnika o nieregularnym układzie, najlepiej posłużyć się
pomocniczą siatką wykreśloną na rysunku roboczym i odtworzoną na powierzchni terenu.

Rośliny sadzi się w odstępach określonych w projekcie, które zależą od rozmiarów

osiąganych przez rośliny. Zbyt duże odstępy obniżają wartość kwietnika. Najlepiej jeśli
rośliny w kwietniku będą się lekko zwierać. Rośliny przeznaczone do sadzenia przygotowuje
się w doniczkach z dużą bryłką ziemi. Przed dostarczeniem na miejsce sadzenia należy je
podlać. Rozsada przygotowana w skrzynkach (bez doniczek) powinna być z nich wyjęta
możliwie najkrócej przed sadzeniem. Nie wolno dopuścić do więdnięcia roślin na skutek
braku wody, czy operowania promieni słonecznych. Sadzenie roślin w kwietniku
rozpoczynamy od jego środka i kończymy na jego obrzeżach. Podczas sadzenia dobieramy
wysokość i szerokość roślin sąsiadujących ze sobą. Ziemi wokół posadzonych roślin nie
ubijamy nadmiernie, zapewniamy tylko jej trwałą pozycję poprzez uciśnięcie gleby. Glebę,
która zawiera mało materiału organicznego, pokrywamy warstwą torfu grubości 2 – 3 cm.
Po posadzeniu roślin, kwietnik podlewamy rozproszonym strumieniem wody w takiej ilości,
aby spowodować jej przesiąkanie na głębokość sadzenia, czyli 5 – 10 cm.

Pielęgnacja kwietników sprowadza się do usuwania chwastów, przekwitłych kwiatów,

zeschłych liści i podlewania. Chwasty usuwamy natychmiast po ich pojawieniu się.
Wchodząc na kwietniki powinniśmy poruszać się tylko po rozłożonych deskach. Kwietniki
podlewamy rozproszonym strumieniem wody tak, aby nie dopuścić do pojawienia się wody

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

na powierzchni gleby. Podlewanie kwietników jest skuteczne, jeżeli woda przesiąknie
na głębokość 10 – 20 cm. Wymaga to dostarczenia wody w ilości 20 – 40 l/m

powierzchni.

Najwłaściwszą porą podlewania są wczesne godziny poranne oraz popołudniowe. Rośliny
zakurzone należy zraszać w celu spłukania zanieczyszczeń.

Rabaty bylinowe. Sadzone w ogrodach byliny dzielą się na dwie grupy:

–

byliny całkowicie nieodporne lub niezupełnie odporne na niską temperaturę, które
traktuje się jak rośliny sezonowe;

–

byliny zimujące w gruncie, które stosuje się do tworzenia stałych wieloletnich nasadzeń
ogrodowych. Byliny te odznaczają się wielką różnorodnością cech zewnętrznych
i biologicznych.

Duże zróżnicowanie i bogactwo cech zewnętrznych bylin umożliwia stosowanie tych

roślin w bardzo różny sposób, przy czym najczęściej spotykaną formą są rabaty. Najbardziej
efektowne są takie, w których dobór i układ roślin zapewnia ciągłość dekoracyjną przez cały
okres wegetacji. Rabaty zakłada się na dość dużych powierzchniach. Ich długość sięga ok.
20 m, a szerokość 4 – 5 m.

Celem tworzenia dużych rabat bylinowych jest uzyskanie efektu ciągłości kwitnienia.

Przyjmuje się, że przeciętny okres kwitnienia trwa 2 – 3 tygodnie. Liczba roślin potrzebnych
do utrzymania ciągłości takiego efektu jest duża i przekracza zwykle 50 – 60 gatunków
i odmian. Ze względu na zróżnicowanie wysokości roślin, w celu lepszego ich wykorzystania
widokowego, umieszcza się je na rabacie według wzrastających wysokości, zgodnie
z kierunkiem patrzenia. Rośliny wyższe sadzi się w zwartych grupach lub pojedynczo (tworzy
się elementy bryłowe lub sylwetowe), rośliny niskie sadzi się tak, aby tworzyły kobierce.

W celu zwiększenia wartości dekoracyjnych rabat zimą, często wprowadza się na nie

krzewy liściaste zimozielone lub krzewy iglaste. Aby ożywić wygląd rabat poza okresem
wegetacyjnym, stosuje się różne materiały, takie jak: kruszywo, większe kamienie
lub pojedyncze płyty.

Większość bylin uprawianych w ogrodach w celach dekoracyjnych – to rośliny

wymagające gleb zasobnych w składniki pokarmowe, bogatych w próchnicę, umiarkowanie
wilgotnych i dostatecznie luźnych. W uprawie gleby szczególną uwagę powinno się
skierować na utworzenie trwałej struktury porowatej, gdyż większość bylin pozostaje wiele
lat w jednym miejscu i rozluźnienie gleby później już nie jest możliwe. Najłatwiej uzyskać
trwałą porowatość na glebach piaszczystych, najtrudniej na gliniastych. W celu nadania
trwałej porowatości glebom gliniastym, można w warstwie grubości 10 – 20 cm zastosować
dodatek 30 – 70% gruboziarnistego piasku. Nawozy można dostarczać do gleby podczas
uprawy. Może to być substrat torfowy w ilości 1 – 3 m

/ar lub wieloskładnikowy nawóz

mineralny w ilości 3 – 5 kg/ar. Zaleca się dodawanie nawozów wolniej się rozkładających,
czyli dłużej działających. Należy unikać zakładania rabat w sąsiedztwie starszych drzew
i krzewów o płytkim systemie korzeniowym.

Najbardziej odpowiednią porą sadzenia jest okres wiosenny. Najpierw sadzi się te rodzaje

i gatunki, które najwcześniej rozpoczynają wegetację. Wśród bylin są takie, które wymagają
ścisłego przestrzegania określonych terminów sadzenia. Np. piwonie sadzi się w sierpniu
i wrześniu, maki wschodnie najkorzystniej jest sadzić w lipcu. Późne jesienne sadzenie nie
jest pożądane. Młode rośliny sadzone jesienią należy, ze względu na brak pokrywy śnieżnej
i występowanie mroźnych wiatrów, przykryć na zimę gałązkami roślin iglastych, cienką
warstwą słomy, itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sadzenie bylin na rabatach prowadzi się podobnie jak sadzenie roślin kwietnikowych.

Wiele bylin sadzi się w doniczkach w stanie ulistnionym lub nawet w fazie kwitnienia. Część
z nich sadzi się w postaci różnych trwałych organów, jak kłącza, cebule, rozłogi, bez części
nadziemnej. Byliny, tak jak inne rośliny, powinny mieć podczas sadzenia odpowiednio
rozmieszczone korzenie. Należy zwracać uwagę na głębokość sadzenia niektórych grup bylin.
Byliny cebulowe stanowią wyjątkową grupę pod względem wymaganej głębokości sadzenia.
Niektóre z nich sadzimy na głębokości 5 – 10 cm, a np. cesarską koronę sadzi się
na głębokości około 30 cm. Technika sadzenia cebul zależy od wymaganej głębokości
sadzenia i rodzaju gleby. Cebule mogą być w glebę wciskane na żądaną głębokość
lub umieszczane w dołkach i zasypywane. Mogą też być umieszczane na dnie wykopu
w przypadku sadzenia ich w niewielkich odstępach, a następnie przysypywane ziemią.

Sadzenie roślin wodnych, przywodnych i bagiennych wykonuje się po opróżnieniu

zbiornika lub po obniżeniu poziomu wody, gdy obsadza się stanowiska przywodne
i bagienne.

Odstępy sadzenia bylin zależą od ich właściwości oraz funkcji plastycznych określonego

układu roślin. Byliny niskie, które mają utworzyć kobierce, sadzi się tak, aby uzyskały
zwarcie już po jednym roku po posadzeniu. Odstępy sadzenia tych roślin wahają się
w granicach 10 – 30 cm. Ustalając odstępy sadzenia bylin wyższych przyjmuje się zasadę,
że odległości między roślinami nie powinny być mniejsze od połowy osiąganej przez nie
wysokości. W przypadku roślin rozchylających się lub mających ciekawy pokrój, odstępy
te muszą być większe. Rośliny wysokie, ale mające kształt smukłych brył lub pojedynczych,
nierozgałęzionych pędów można sadzić znacznie gęściej. Rośliny ekspansywne, czyli
tworzące szybko rozrastające się rozłogi, powinno sadzić się w większej odległości od roślin,
dla których mogą stanowić zagrożenie.

Pielęgnacja rabat bylinowych dotyczy zarówno zabiegów pielęgnacyjnych dotyczących

gleby, jak i samych roślin.

Pielęgnacja gleby polega przede wszystkim na utrzymaniu jej powierzchni w stanie

spulchnienia i wymaganej porowatości. Spulchnianie wykonuje się motyczkami lub różnymi
drapaczami. Zamiast częstego spulchnienia gleby, można ją pokryć warstwą ściółki. W tym
celu na powierzchni gleby między roślinami po spulchnieniu i wyrównaniu rozkłada się
warstwę grubości 2 – 5 cm materiału organicznego, np. torfu, przegniłego nawozu, kompostu
bogatego w materię organiczną.

Nie bez znaczenia jest też czynność polegająca na usuwaniu pojawiających się między

roślinami chwastów.

Wiele gatunków i odmian uprawianych bylin wypuszcza pędy o niedostatecznej

sztywności. Zjawisko to zmniejsza wartość dekoracyjną rabaty. Powoduje również
zniszczenie rośliny. Sprzyjają temu ulewne deszcze, silne wiatry. Najlepszym sposobem
zapobiegania takim zniszczeniom jest stosowanie odmian o pędach sztywnych i możliwie
krótkich, odpornych na działanie wymienionych czynników. Innym sposobem zapobiegania
takim zjawiskom jest zwiększenie odporności pędów przez zastosowanie zabiegów
powodujących krzewienie bylin. Zabiegi polegają na 1 – 3 – krotnym przycinaniu pędu, aż się
rozkrzewi i stanie się sztywniejszy. Przycinanie powinno się wykonywać możliwie wcześnie,
gdyż późniejsze przycinanie powoduje rozgałęzienie się pędu wyżej, przez co roślina traci
stateczność. Można też niepotrzebnie usunąć pączki kwiatowe, co osłabi kwitnienie rośliny.
Te rośliny, którym grozi przewrócenie należy, zabezpieczyć przez wzajemne związanie
pędów lub przywiązanie do podpór. Wiązanie należy wykonać wcześnie, aby nie dopuścić do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zbyt szerokiego rozchylenia się pędów lub przewrócenia czy wyłamania rośliny. Wszelkie
paliki i kołki powinny być mało widoczne. Pędy niektórych bylin po przekwitnięciu należy
usuwać i skracać. Całkowitego usuwania dokonuje się u tych bylin, których pędy po
przekwitnięciu w całości zasychają. Przy ziemi ścina się pędy roślin silnie porażone przez
choroby. Pędy niektórych bylin po przekwitnięciu i zaschnięciu zachowują ładną formę
i powinny być pozostawione na okres zimy. Przyczyniają się one do ożywienia wyglądu
rabaty i zatrzymują na jej powierzchni śnieg, który chroni roślinę przed przemarzaniem.
Głębokie przemarznięcie ziemi może wpłynąć na opóźnienie wegetacji roślin na wiosnę.
Dlatego powinniśmy rabaty bylinowe przykrywać gałęziami jodłowymi, 5 – 10 cm warstwą
słomy, itp. Przykrywanie powinno się wykonywać po pierwszych przymrozkach lub
zamarznięciu ziemi na kilka centymetrów. Przykrycie zdejmuje się w okresie wiosennym po
stwierdzeniu objawów rozpoczęcia wegetacji przez inne rośliny.

W kilka lat po założeniu rabaty możemy zaobserwować słabszy wzrost roślin,

zmniejszoną odporność na choroby, słabsze kwitnienie. Objawy te świadczą o wyczerpaniu
składników pokarmowych w glebie. Żeby temu zapobiec, należy systematycznie dostarczać
ich do gleby w nawozach. Najbardziej odpowiednie jest stosowanie dobrze rozłożonych
nawozów naturalnych jako ściółki i przemieszanie ich z powierzchniową warstwą ziemi.
Równie dobrze spełnia to zadanie kompost torfowy, który zawiera dodatki różnych nawozów
mineralnych w odpowiednich proporcjach oraz wieloskładnikowy nawóz mineralny. Nawozy
mineralne dodawane do kompostu lub wysiewane bezpośrednio na rabatę stosuje się w ilości
ok. 30 – 50 g/m

(3 – 5 kg/ar) w okresie jednego roku. Ilość tę można stosować w dwóch

dawkach – na wiosnę i jesienią.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz pod pojęciem kwietnik?
2. Jakimi roślinami obsadza się kwietniki?
3. Czy rośliny cebulkowe nadają się na kwietniki?
4. Jakie warunki nie sprzyjają zakładaniu kwietników?
5. W jaki sposób powinna być przygotowana gleba w miejscu zakładania kwietnika?
6. W jaki sposób przenosi się projektowany układ roślin kwietnika na powierzchnię gleby?
7. Jakie czynniki decydują o odstępach sadzonych na kwietniku roślin?
8. W jakim celu glebę kwietnika pokrywamy warstwą torfu?
9. Do jakich zabiegów sprowadza się pielęgnacja kwietników?

10. W jakiej kolejności sadzimy rośliny na kwietniku?
11. W jaki sposób dzielimy sadzone na rabatach byliny?
12. Dlaczego sadzimy duże rabaty bylinowe?
13. Jakie elementy wprowadza się na rabaty bylinowe, aby zwiększyć ich wartości

dekoracyjne poza okresem wegetacyjnym?

14. Jaka pora roku jest najbardziej odpowiednia do sadzenia roślin na rabatach?
15. W jaki sposób prowadzi się sadzenie bylin na rabatach?
16. Jakie czynniki decydują o głębokości sadzenia roślin na rabatach?
17. Na czym polega pielęgnacja roślin na rabatach?
18. W jaki sposób zabezpieczamy rabaty przed przemarznięciem?
19. Jakie nawozy należy stosować dla roślin sadzonych na rabatach?
20. W jakich porach roku najlepiej jest stosować nawożenie roślin na rabatach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego dotyczącego zakładania kwietników

i rabat, zapisz w notatniku:
–

Warunki, jakim musi odpowiadać gleba pod założenie kwietnika;

–

narzędzia i sprzęt niezbędny podczas wykonywania kwietnika;

–

kolejność czynności, które należy wykonać przy zakładaniu kwietnika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować

fragment filmu dydaktycznego – „Zakładanie kwietników”,

2) odpowiedzieć w notatniku na pytania zawarte w temacie ćwiczenia,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film dydaktyczny – „Zakładanie kwietników”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego dotyczącego zakładania kwietników

i rabat, zapisz w notatniku:
–

warunki, jakim musi odpowiadać gleba pod założenie rabaty;

–

narzędzia i sprzęt niezbędny podczas wykonywania rabat;

–

kolejność czynności, które należy wykonać przy zakładaniu rabaty.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować

fragment filmu dydaktycznego – „Zakładanie kwietników”, dotyczący

zakładania rabat,

2) odpowiedzieć w notatniku na pytania zawarte w temacie ćwiczenia,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Zakładanie kwietników”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Po obejrzeniu filmu dydaktycznego dotyczącego roślin ozdobnych, odpowiedz pisemnie

na pytania:
–

w jaki sposób przesadza się rośliny ozdobne jednoroczne?

–

w jaki sposób przesadza się rośliny ozdobne wieloletnie?

–

w jaki sposób przygotowuje się podłoże pod rośliny ozdobne?

–

w jaki sposób pielęgnuje się rośliny ozdobne po przesadzeniu?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego – „Zakładanie kwietników”,
2) odpowiedzieć w notatniku na pytania zawarte w temacie ćwiczenia,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Zakładanie kwietników”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 4

Po obejrzeniu przeźroczy, na których pokazane zostały różne kwietniki, wskaż

te przeźrocza, na których według Ciebie kwietniki założone i pielęgnowane są prawidłowo.
Wybór uzasadnij.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować

obejrzane przeźrocza,

2) wybrać te przeźrocza na których kwietniki założone i pielęgnowane są prawidłowo,
3) uzasadnić swój wybór,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– przeźrocza, na których pokazane zostały różne kwietniki.

Ćwiczenie 5

Wysiać nasiona roślin jednorocznych przeznaczonych do obsadzenia kwietnika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować

treść rozdziału z podręcznika dotyczącego przygotowania sadzonek

roślin jednorocznych,

2) przeanalizować wymagania nasion roślin przygotowanych do wysiewu,
3) przygotować narzędzia oraz stanowisko pracy,
4) wysiać nasiona zgodnie z zaleceniami,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– skrzynki do wysiewu nasion,
– nasiona roślin,
– narzędzia,
– literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.

Ćwiczenie 6

Na przygotowanym schemacie dotyczącym głębokości sadzenia cebul i bulwocebul

różnych roślin, zaznacz zielonym kółkiem ich głębokości sadzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować

nazwy roślin cebulowych zaznaczonych na schemacie,

2) przypomnieć sobie głębokości sadzenia poszczególnych cebul w glebie,
3) zaznaczyć na schemacie głębokości sadzenia cebul,
4) przedstawić wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– pokazany poniżej schemat głębokości sadzenia roślin cebulowych i bulwocebul,
– samoprzylepne zielone karteczki w kształcie kółek,
– literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ium

inod

ale

eci

sum

Cro

urus

ium

thus

lus

thus

jum

ale

tbr

tia

sca

rci

lla

ŁĘ

OKO

ŚĆ

SAD

0 cm

5 cm

10 cm

15 cm

20 cm

25 cm

30 cm

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie kwietnika?

2) opisać, jakimi roślinami obsadza się kwietniki?

3) określić, czy rośliny cebulkowe nadają się na kwietniki?
4) posadzić rośliny cebulowe na wymaganą głębokość?

5) opisać warunki, które sprzyjają zakładaniu kwietników?

6) przygotować glebę w miejscu zakładania kwietnika?

7) przenieść projektowany układ roślin kwietnika na powierzchnię gleby?

8) określić, jakie czynniki decydują o odstępach sadzonych na kwietniku

roślin?

9) opisać, w jakim celu glebę kwietnika pokrywamy warstwą torfu?

10) wykonać zabiegi wykonywane podczas pielęgnacji kwietników?
11) obsadzić kwietnik roślinami zgodnie z dokumentacją projektową?

12) wymienić kolejne czynności wykonywane podczas zakładania

kwietników?

13) dokonać podziału sadzonych na rabatach bylin?

14) wyjaśnić, dlaczego sadzimy duże rabaty bylinowe?
15) wykonać rabatę bylinową?

16) wymienić elementy, które wprowadza się na rabaty bylinowe,

aby zwiększyć ich wartości dekoracyjne poza okresem wegetacyjnym?

17) określić porę roku, która jest odpowiednia do sadzenia roślin na rabatach? ¨

18) posadzić byliny na rabatach?

19) określić, jakie czynniki decydują o głębokości sadzenia roślin

na rabatach?

20) wyjaśnić, na czym polega pielęgnacja roślin na rabatach?

21) zabezpieczyć rabaty przed zamarznięciem?

22) wymienić, w jaki sposób stosujemy nawozy na rabatach bylinowych?

23) określić, kiedy najlepiej stosować nawozy na rabatach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Elementy budowlane w architekturze krajobrazu

4.5.1. Materiał nauczania

Wśród zieleni znajduje się wiele elementów budowlanych, bez których nie wyobrażamy

sobie współczesnych parków, placów zabaw, ogrodów, skwerów i zieleńców. Służą nam one
do przemieszczania się zarówno po terenie płaskim, jak i do pokonywania różnic terenu,
do odpoczynku, rekreacji, zabezpieczania przed osuwaniem się ziemi, podtrzymywania
pnących roślin, ogrodzenia terenu, jako elementy placów zabaw, itp.

Schody ogrodowe. Budowanie schodów jest konieczne na drogach o pochyłości

przekraczającej 10 – 12 %. Oprócz znaczenia użytkowego schody mają dużą wartość
jako element architektury ogrodów. Z tego wynika, że forma plastyczna schodów nie może
być przypadkowa. Musi być powiązana z innymi elementami otoczenia. Schody składają się
ze stopni, które tworzą bieg schodowy (rys. 1).

Rys. 1. Elementy schodów ogrodowych [opracowanie własne]

Biegi stopni mogą być rozdzielone spocznikami. Schody ogrodowe mogą mieć różne

obramowania boczne w kształcie ścianek nazywanych policzkami. Aby schody ogrodowe nie
męczyły użytkownika przyjęto, że wysokość stopni powinna zawierać się między 8 a 12 cm,
natomiast ich szerokość nie powinna być mniejsza niż 40 cm. Najbardziej wskazane jest
tworzenie biegów składających się z 5 – 7 stopni. Maksymalna ilość stopni w jednym biegu
powinna wynosić 12. Należy unikać budowania stopni pojedynczych, gdyż te najczęściej
nie są zauważone i łatwo się o nie potknąć. Najkrótsze biegi schodowe powinny mieć
3 stopnie. Stopnie powinny być tak wykonane, aby na ich powierzchni nie zbierała się woda,
czyli powinny mieć spadek 1 – 2%. Materiał, z którego wykonany jest stopień, nie powinien
być zbyt gładki, ani ulegać łatwemu ścieraniu. Krawędzie stopni powinny mieć wyokrągloną
krzywiznę o promieniu 5 mm. Długość spoczników oblicza się ją ze wzoru:

L = n

p + a

w którym:
L – długość spocznika [cm],
n – liczba parzysta,
p – posunięcie (krok) [cm],
a – szerokość stopnia [cm].

Każdy spocznik powinien mieć spadek umożliwiający spływanie wody z jego

powierzchni. Niektóre schody buduje się z pochylniami w płaszczyźnie biegu dla wózków
dziecięcych i dla osób niepełnosprawnych. Schody o dużej liczbie stopni, coraz częściej
wyposaża się w poręcze.

policzek

podnóżek

przednóżek

bieg

spocznik

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szerokość schodów jest zwykle wielokrotnością pasma ruchu, którego szerokość

przyjmuje się równą 65 – 70 cm. Najczęściej stosuje się schody szerokości 1,5; 2,0 i 2,5
lub 3,0 m; dalsze szerokości zwiększają się zwykle co 1m. Schody znajdujące się na drodze
nigdy nie powinny być od niej węższe.

Najprostszym sposobem wykonania schodów jest pionowe ustawienie desek,

przepołowionych okrąglaków, płyt lub krawężników, które tworzą pionowe ścianki stopnia
i zapobiegają osuwaniu się gruntu.

Znacznie lepsze i trwalsze są schody o stopniach umocnionych w płaszczyźnie pionowej

i poziomej. Buduje się je z krawężników i płyt betonowych. Ustawione pionowo płyty tworzą
przednóżki stopni, natomiast powierzchnie stopni stanowią płyty.

Łatwiejsze w wykonaniu i trwalsze w eksploatacji są schody, których stopnie tworzą

zachodzące na siebie grube płyty lub bloki kamienne. Stopień schodów może tworzyć jeden
lub kilka elementów, zależnie od szerokości biegu schodów. Elementy takie należy łączyć
na zakład, a nie w tej samej płaszczyźnie pionowej.

Bardzo wygodne są stopnie prefabrykowane, z których można budować schody

o stopniach różnej szerokości i wysokości. Schody takie buduje się od dołu do góry. Płyty
lub bloki układa się na podsypce piaskowej grubości 10 – 20 cm.

Najtrwalsze i dość łatwe w wykonaniu są monolityczne schody betonowe, gdzie stopnie

biegu stanowią jedną całość. Górna powierzchnia biegu monolitycznego jest uformowana
w kształcie stopni, powierzchnia dolna zaś jest płaska. Schody tego typu oparte są na
fundamencie pionowym, zagłębionym na 40 – 80 cm w gruncie, zależnie od jego
przepuszczalności.

Jeżeli schody są budowane bez policzków, bardzo ważne jest dobranie różnego rodzaju

roślin typu kobiercowego i zadarniającego, które będą tworzyć obudowę schodów.

Murki ogrodowe. Budowane są w miejscach występowania różnic wysokości między

sąsiadującymi ze sobą płaszczyznami. Stanowią zabezpieczenie przed osuwaniem się
przyległego gruntu. Dzięki swoim cechom dekoracyjnym, w powiązaniu z roślinami, murki
mogą stanowić wartościowe elementy ogrodów. Najczęściej mają wysokość od 40 do 120 cm.
Grubość waha się w granicach od 1/3 do 1/5 ich wysokości. Murki wyższe, narażone
na działanie większych sił parcia ziemi, wskazane jest lekko odchylać do tyłu, przy czym
stosuje się pochylenie równe 10 – 15 % wysokości (w uzasadnionych przypadkach do 20
%).

Murki o wysokości przekraczającej 1,2 m nazywa się ścianami oporowymi, gdyż

głównym ich zadaniem jest przytrzymywanie masy ziemi, dążącej do osunięcia się.
Wykonanie takiej ściany poprzedzają prace obliczeniowe ich wymaganej wytrzymałości,
z uwzględnieniem właściwości gruntu. Ściany oporowe opierają się na fundamencie
zagłębionym poniżej poziomu przemarzania gruntu oraz sztywnej konstrukcji.

Murki buduje się na podłożu ustabilizowanym. Jeżeli przed murkiem przewidziane jest

założenie trawnika, fundament murka powinien być wysunięty w jego stronę o 15 – 20 cm.
Ma to na celu uniemożliwienie zasiedlenia się trawy tuż przy elewacji murka. Związane jest
to ze sposobem koszenia trawy w tym miejscu. Płaszczyzna wystającego pasa fundamentu
powinna się znajdować na projektowanej wysokości powierzchni gleby trawnika.

Murki oporowe powinny być zabezpieczone przed niszczącym działaniem wody

opadowej, która spływając z powierzchni terenu może przelewać się po powierzchni murka
i zanieczyszczać go. Przelewaniu się wody przez murek zapobiega się przez umieszczenie
jego górnej płaszczyzny wyżej niż powierzchnia znajdującego się za nim gruntu. Czasami,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przy większej ilości spływającej wody, konieczne jest budowanie rynien stokowych.
Aby zabezpieczyć murek przed uszkodzeniem lub zniszczeniami powodowanymi przez
przesączająca się wodę, konieczne jest wykonanie za murkiem warstwy odsączającej wodę
oraz umieszczenie sączków ceramicznych odprowadzających wodę.

Kamienie w murkach łączy się na zaprawę cementową lub wapienną. Użyte do ich

budowy kamienie mogą mieć różne kształty i sposób obróbki powierzchni. Nie powinno się
używać do ich wznoszenia zwykłej cegły oraz materiałów kamiennych o dużej nasiąkliwości.
Podczas budowania obowiązuje zasada układania kamieni zapewniająca dobre wzajemne ich
powiązanie. Spoiny (szczeliny) między kamieniami muszą być dostosowane do rodzaju
kamienia, jego koloru i wymaganej estetyki elewacji. Wyróżniamy rodzaje spoin: zagłębione,
płaskie i wypukłe.

Murki ogrodowe mogą być wykonywane również jako murki suche, czyli budowane

z kamieni układanych bez zaprawy wiążącej lub wiązanych tylko w pewnych miejscach.
Do takich konstrukcji należy dobrać kamienie o co najmniej dwóch płaskich powierzchniach.
Kamienie umieszcza się z odpowiednim przesunięciem w stosunku do kamieni warstwy
niższej. W celu zabezpieczenia powierzchni murka przed spływaniem wody po jego
powierzchni zewnętrznej, należy wszystkie kamienie układać z niewielkim spadkiem
w kierunku za murek. Układając kamienie należy zatroszczyć się o nadanie estetycznego
wyglądu elewacji murka. W przypadku łączenia kamieni stosuje się zaprawę cementową
lub cementowo – wapienną. Murki suche wykonuje się na podobieństwo ścian skalnych
i dlatego nadają się do wprowadzenia na ich powierzchnię roślin skalnych. Dla sadzonych
roślin pozostawia się w ścianie poziome szczeliny szerokości 5 – 10 cm.

Murki betonowe wykonujemy wtedy, gdy chcemy nadać im dużą wytrzymałość,

gdy chcemy wykonać na nich specjalny rodzaj okładziny lub gdy trudne jest uzyskanie
kamienia naturalnego odpowiedniej jakości. Murki wykonuje się z betonu żwirowego o dużej
wytrzymałości, zbrojonego prętami stalowymi. Można je wykonywać bezpośrednio
w miejscu jego przeznaczenia lub jako prefabrykowane.

Trejaże i pergole. Należą do najciekawszych elementów architektury ogrodowej. Buduje

się je obok tras spacerowych, placów, na tarasach, w pobliżu zbiorników ogrodowych.

Trejaż zbudowany jest zwykle ze słupów wspierających jedną lub dwie belki poziome,

na których osadzone są poprzeczki różnej długości i różnego kształtu. Słupy umieszczane
na odpowiednim fundamencie mogą być wykonane z drewna, ze stali, jako murowane
lub betonowe. Do słupów trejaży mogą być przymocowane kraty, na których rozpina się
rośliny pnące. Kierunek ustawienia trejażu w stosunku do stron świata może być różny.

Pergola jest konstrukcją, na którą składają się słupy i wsparty na nich ażurowy dach,

najczęściej wykonany z drewna. Dach może opierać się częściowo na ścianach istniejących
budynków. Uzyskuje się dzięki temu wewnętrzną wydzieloną przestrzeń o wielu
zastosowaniach. Pergola może np. osłaniać miejsce zabaw, kawiarnię ogrodową,
powierzchnię tarasu, obejmować część trasy spacerowej. Część dachu można pokryć
nieprzepuszczalnymi dla wody płytami.

Ogrodzenia. Obiektami wymagającymi wykonywania ogrodzeń są przedszkola, szkoły,

ogrody botaniczne i zoologiczne, kąpieliska, strzeżone parkingi. Obiektów terenów zieleni nie
ogradza się, z wyjątkiem niektórych ich części, np. gospodarczych i produkcyjnych. Każde
ogrodzenie, niezależnie od swojej podstawowej funkcji, może być: elementem dekoracyjnym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przesłoną widokową, osłoną przeciwwietrzną, a nawet barierą dźwiękochłonną. Jak każdy
element budowlany ogrodzenia, również podlegają przepisom prawa budowlanego.

Ogrodzenia są pionowymi przegrodami o różnej postaci. Mogą to być niskie murki,

podwyższone krawężniki, małe żywopłoty, wysokie murki zarówno pełne jak i ażurowe,
siatki rozpięte na słupach, ozdobne ogrodzenia metalowe rozwieszone między murowanymi
słupami, itp. Przy wyborze konstrukcji należy uwzględnić wiele czynników, do których
zaliczmy: ruchy gruntu na skutek przemarzania i osiadania gruntu, wpływ korzeni
oraz nadziemnych części roślin (szczególnie dużych drzew), korozję materiału, wandalizm.

Fundament pod ogrodzenia jest potrzebny, gdy opiera się na nim ściany murowane

lub wykonuje cokoły, które są niezbędne w przypadku zmiennych wysokości chodników
przylegających do ogrodzenia. Fundamenty powinny być zagłębione na 60 – 100 cm i mieć
dylatację w odstępach 5 – 10 m. Fundamenty płytkie, nieznacznie wystające ponad
powierzchnię terenu, wykonuje się zwykle pod siatkami między słupami ustawionymi
na fundamencie. Wykonuje się je najczęściej jako płytko osadzone betonowe pasy o przekroju
10 x 30 – 40 cm.

Słupy ogrodzenia wyznaczają jego płaszczyznę i przytrzymują materiał tworzący

wypełnienie albo ścianę. Położenie słupów powinno być dokładne i trwałe, a ich rozstawienie
wynosi zazwyczaj ok. 3 m (decyduje o tym typ konstrukcji ogrodzenia). Słupy mogą być
osadzane w fundamencie pojedynczo lub w jednolitym fundamencie biegnącym pod całym
ogrodzeniem. Najczęściej stosuje się słupy stalowe z kształtowników i rur, słupy murowane
z cegły i kamienia lub słupy betonowe, najrzadziej z drewna.

Na ściany ogrodzenia najczęściej stosowana jest siatka stalowa mocowana do słupów

lub osadzana w ramach między słupami. Ścianę stanowią również pręty lub kształtowniki
stalowe, deski, płyty (poliestrowe, blaszane, itp.). Ściany mogą być wykonywane
z elementów prefabrykowanych, murowane z cegieł, pustaków ozdobnych, specjalnych
bloków, itp.

Bramy i furtki wyrabia się zwykle z takiego materiału jak ogrodzenie. Bramy mogą być

jednoskrzydłowe i dwuskrzydłowe o szerokości min. 2,4 m. Furtki mają szerokość minimum
0,9 m. W zależności od ukształtowania terenu ogrodzenia mogą być prowadzone poziomo,
ze spadkiem terenu lub odcinkami poziomymi z uskokami. Wysokość ogrodzeń może
dochodzić do 3 m.

Piaskownice. Najprostsze piaskownice wykonuje się jako płaskie skrzynie lub niewielkie

zagłębienia w gruncie o krawędziach umocnionych płytami, krawężnikami, itp.
Coraz częściej buduje się piaskownice całkowicie zagłębione w gruncie, o ścianach nie
wystających ponad powierzchnię otoczenia. Tylko brzeg piaskownicy powinien wystawać 3
– 5 cm ponad teren, uniemożliwiając spływanie wody opadowej do jej wnętrza.
Aby uniemożliwić utrzymanie się nadmiernej wilgoci w piaskownicy, dno wykonuje się jako
przepuszczalne dla wody lub w przypadku, gdy dno nie jest przepuszczalne, buduje się
specjalną studzienkę chłonną. Głębokość piaskownic wynosi zazwyczaj 40 – 60 cm. Ścianki
boczne wykonuje się z różnych materiałów za wyjątkiem cegły i drewna, ponieważ nasiąkają
wodą i pod wpływem mrozu ulegają rozkruszeniu (cegła) lub rozkładowi i niszczeniu
(drewno). Najczęściej stosowanym materiałem używanym do budowy ścianek piaskownic
jest beton, który można układać na miejscu w deskowaniach lub z którego można wykonać
elementy prefabrykowane. Powierzchnię betonu pokrywa się płytami z kamienia naturalnego,
materiałami tworzącymi gładkie i estetyczne powierzchnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do budowy piaskownic stosuje się cegłę klinkierową ze względu na jej trwałość, dużą

wytrzymałość, małą nasiąkliwość, gładką powierzchnię, ładną barwę i nie wymagającą
dalszej obróbki.

Powierzchnia dna piaskownicy zawsze powinna być umocniona. Dna przepuszczalne

wykonuje się w poziomie, nieprzepuszczalne – ze spadkiem w kierunku studzienki chłonnej.

Ścianki piaskownicy wykonuje się jako schodkowe, co ułatwia wchodzenie

i wychodzenie oraz stanowi blat do wykonywania babek z piasku. Umieszczane czasami
w piaskownicach ławki, stoliki do zabawy, wykonywane są z drewna. Mocowane są
do podpór umieszczanych w dnie piaskownicy lub do wsporników metalowych
wbudowanych w jej ściany. Piasek w piaskownicach powinien być wymieniany ze względów
sanitarnych co najmniej raz w roku.

Ławki. Ławki stanowią niezbędne wyposażenie większości terenów zieleni. Wymagane

jest, aby ławki harmonizowały z otoczeniem. Nie należy ich malować w związku z tym
na kolory jaskrawe lub używać do tego celu wielu barw. Od każdej ławki wymaga się
stateczności i odporności na zniszczenie oraz warunki atmosferyczne. Powinny też być łatwe
w utrzymaniu czystości.

Ławki można wykonywać z oparciem i bez oparcia. Mogą być one przenośne,

umocowane w danym miejscu na stałe lub umieszczane w danym miejscu okresowo.

Konstrukcja ławek może być różna, jednak siedzisko i oparcie często wykonuje się

z elementów drewnianych, przymocowanych do podstawy o konstrukcji stalowej lub
betonowej.

Podstawy ławek stałych, rzadko przenośnych, wykonuje się jako prefabrykaty betonowe.

Elementy drewniane łączy się wówczas z podstawą za pomocą kształtowników stalowych,
aby uniknąć zawilgocenia tych miejsc. Konstrukcja ławki powinna być tak przemyślana, aby
nie utrzymywała się woda na jej powierzchni. W celu zabezpieczenia ławki przed niszczącym
działaniem czynników atmosferycznych, maluje się środkami grzybobójczymi i farbami
(elementy drewniane – olejną, elementy metalowe – antykorozyjną). Ławki ogrodowe
dla dorosłych mają wymiary:
–

ławka bez oparcia – wysokość siedziska 35 – 45 cm, szerokość 40 – 50 cm,

–

ławka z oparciem – wysokość siedziska 35 – 45 cm, szerokość 40 – 50 cm, wysokość
oparcia 35 – 40 cm.

Ławki dla dzieci dostosowuje się do ich wieku. Najniższe ławki mają wysokość siedziska
równą 25 cm.

Kosze i pojemniki na śmieci. Powinny być trwałe, proste pod względem kształtu, łatwe

do utrzymania i łatwe do opróżniania. Najczęściej spotykamy kosze i pojemniki na śmieci,
w wykonane z metalu, drewna, tworzyw sztucznych i betonu. Betonu używa się do budowy
części zewnętrznych koszy i pojemników. Projektuje się je jako dwuczęściowe z ruchomym
koszem siatkowym. Części betonowe wykonuje się jako monolityczne, deskowaniach
lub z płyt prefabrykowanych grubości od 3 do 6 cm. Powierzchnię betonu należy obrabiać,
aby nadać jej estetyczny wygląd.

Boiska i nawierzchnie do gier. Przy budowie boisk do gier sportowych, takich jak piłka

nożna, siatkówka, koszykówka, tenis ziemny, piłka ręczna, należy przestrzegać
podstawowych wymiarów, oznaczeń i zapewnić odpowiednie wyposażenie tych obiektów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Boiska do gier rozrywkowych, takich jak krykiet, ringo, mini golf, szachy ogrodowe,

charakteryzują się małymi rozmiarami i prostym sprzętem.

Nawierzchnie boisk powinny być dostosowane do odpowiednich wymagań w zależności

od ich przeznaczenia. Wyróżniamy następujące powierzchnie stosowane na boiska: trawiaste,
gruntowe, twarde, z płyt chodnikowych betonowych, z betonu cementowego w lepiszcza
bitumicznego i nawierzchnie specjalne z różnych elastycznych tworzyw sztucznych.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka rolę pełnią elementy budowlane w architekturze krajobrazu?
2. Na drogach o jakiej pochyłości konieczne jest wykonywanie schodów?
3. Jaką rolę pełnią schody w ogrodach?
4. Z jakich elementów składają się schody?
5. Co nazywamy policzkiem schodów?
6. Ile powinna wynosić maksymalna liczba stopni w biegu schodowym?
7. Dlaczego należy unikać budowania stopni pojedynczych?
8. Ile stopni powinny liczyć najkrótsze biegi schodowe?
9. W jaki sposób oblicza się długość spocznika?

10. W jakim kierunku należy wyprofilować spadek spocznika?
11. Ile powinna wynosić szerokość schodów?
12. Z jakich materiałów buduje się schody ogrodowe?
13. W jakim celu buduje się murki ogrodowe?
14. Jakie wymiary powinny mieć murki ogrodowe?
15. W jaki sposób zabezpiecza się murki oporowe przed działaniem wody deszczowej?
16. Jakie materiały wykorzystuje się do budowy murków ogrodowych?
17. W jakim celu buduje się w ogrodach trejaże i pergole?
18. Jakie elementy tworzą trejaże?
19. W jaki sposób zbudowana jest pergola?
20. Które obiekty wymagają budowania ogrodzeń?
21. Jakie czynniki bierzemy pod uwagę przy budowaniu ogrodzeń?
22. Na jakim fundamencie należy opierać ogrodzenia?
23. Jakie wymiary powinny mieć furtki i bramy ogrodzeń?
24. W jaki sposób powinna być zbudowana piaskownica?
25. Jakie materiały stosuje się do budowania piaskownicy?
26. Jakie warunki powinny spełniać ławki w ogrodzie?
27. Z jakich materiałów i o jakich kształtach wykonuje się ławki ogrodowe?
28. Z jakich materiałów wykonuje się kosze na śmieci?
29. Jakie zasady obowiązują podczas projektowania boisk i nawierzchni do gier?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z przepisów prawa budowlanego wybierz i wypisz w notatniku te, które dotyczą

wykonywania ogrodzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować

przepisy prawa budowlanego,

2) wybrać przepisy prawa budowlanego dotyczące wykonywania ogrodzeń,
3) sporządzić notatkę zgodnie z poleceniem ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– przepisy prawa budowlanego,
– notatnik,
– przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Na przeźroczach przedstawiono schody ogrodowe. Na ich podstawie dokonaj analizy

prawidłowości

wykonanych

schodów.

Odpowiedz

pisemnie

pytanie:

które

z zaprezentowanych schodów według Ciebie wykonane zostały nieprawidłowo i jakie
zauważyłeś najczęściej występujące błędy wykonawcze?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować rodzaje

schodów ogrodowych przedstawionych na przeźroczach,

2) przeanalizować prawidłowości wykonanych schodów,
3) sporządzić notatkę stosowną do wydanego polecenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– przeźrocza schodów ogrodowych,
– wytyczne dotyczące wykonywania schodów zewnętrznych,
– notatnik,
– przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Oblicz długość spocznika mając dane: szerokość stopnia = 30 cm, długość kroku 65 cm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść ćwiczenia,
2) obliczyć długość spocznika zgodnie z warunkami zadania i zanotować wynik,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– notatnik,
– przybory do pisania.

Ćwiczenie 4

Spośród przedstawionych próbek materiałów wybierz te, które stosowane są

do wykonywania schodów ogrodowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować przedstawione próbki materiałów budowlanych,
2) wybrać z przygotowanych próbek te, które stosowane są do wykonywania schodów

ogrodowych,

3) zapisać w notatniku nazwy materiałów stosowanych do wykonywania schodów

ogrodowych,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– próbki materiałów budowlanych,
– notatnik,
– przybory do pisania.

Ćwiczenie 5

Na rysunkach przedstawiono różne ułożenie kamieni w murze ogrodowym. Wskaż

rysunki, na których ułożenie kamieni w murze jest właściwe oraz te rysunki, na których
ułożenie kamieni nie jest właściwe. Sporządź notatkę, w której uzasadnisz swój wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować zaprezentowane rysunki ułożenia kamieni w murze ogrodowym,
2) wybrać z przygotowanych rysunków te, które przedstawiają prawidłowe ułożenie

kamieni w murze ogrodowym,

3) wybrać z przygotowanych rysunków te, które przedstawiają niewłaściwe ułożenie

kamieni w murze ogrodowym,

4) uzasadnić pisemnie swój wybór,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– rysunki przedstawiające różne ułożenie kamieni w murze ogrodowym,
– notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 6

Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego dotyczącego wykonywania trejaży

i pergoli, odpowiedz pisemnie na pytania:
–

jakie jest zastosowanie trejaży a jakie pergoli?

–

z jakich elementów, i z jakich materiałów zbudowany jest trejaż?

–

z jakich materiałów wykonywane są elementy, z których zbudowana jest pergola?

–

w jaki sposób łączy się elementy pergoli ze sobą?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować fragment filmu dydaktycznego – „Trejaże i pergole”,
2) odpowiedzieć w notatniku na pytania zawarte w ćwiczeniu,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Trejaże i pergole”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 7

Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego dotyczącego ogrodzeń, odpowiedz

w zeszycie przedmiotowym na pytania:
–

z jakich materiałów wykonywane są ogrodzenia?

–

jakie czynniki wpływają na niszczenie ogrodzeń?

–

w jaki sposób wzajemnie oddziałują ogrodzenia i roślinność?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować fragment filmu dydaktycznego – „Ogrodzenia a roślinność”,
2) odpowiedzieć w notatniku na pytania zawarte w temacie ćwiczenia,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Ogrodzenia a roślinność”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 8

Z danych elementów wykonaj pergolę do rośliny pnącej zgodnie z dokumentacją

techniczną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść rozdziału z podręcznika dotyczącą wykonywania pergoli,
2) przeanalizować dokumentację techniczną pergoli,
3) przygotować stanowisko pracy,
4) przygotować narzędzia i materiały,
5) wykonać pergolę zgodnie z dokumentacją techniczną,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

przygotowane elementy pergoli,

–

narzędzia,

–

materiału pomocnicze,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić rolę, jaką pełnią elementy budowlane w architekturze krajobrazu? ¨

2) określić, jaką rolę w ogrodach pełnią schody?

3) wymienić elementy, z których składają się schody?

4) określić maksymalną liczbę stopni w biegu schodowym?

5) wymienić liczbę stopni najkrótszych biegów schodowych?

6) obliczyć długości spocznika?

7) wyliczyć materiały, z których buduje się schody ogrodowe?

8) opisać, w jakim celu buduje się murki ogrodowe?

9) opisać, w jaki sposób zabezpiecza się murki oporowe przed

działaniem wody deszczowej?

10) wymienić materiały stosowane do budowy murków ogrodowych?

11) określić cel, dla którego buduje się w ogrodach trejaże i pergole?

12) wymienić elementy, z jakich składają się trejaże?

13) zbudować pergolę?

14) wymienić obiekty, które wymagają budowania ogrodzeń?

15) określić czynniki brane pod uwagę przy budowaniu ogrodzeń?

16) omówić sposoby mocowania ogrodzenia w gruncie?

17) opisać, w jaki sposób powinna być zbudowana piaskownica?

18) wymienić materiały stosowane do budowy piaskownicy?

19) wymienić materiały, z których wykonuje się ławki ogrodowe?

20) opisać kształty wykonywanych ławek w ogrodach?

21) wskazać materiały, z których wykonuje się kosze na śmieci?

22) wymienić zasady obowiązujące podczas projektowania boisk

i nawierzchni do gier?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Elementy wodne

4.6.1. Materiał nauczania

Zbiorniki wodne. Zbiorniki wodne zawsze były i są atrakcyjnym elementem krajobrazu.

Wszelkie zbiorniki wodne pełnią wiele funkcji zarówno pod względem użytkowym,
sanitarnym i estetycznym. Funkcja użytkowa zbiorników, to możliwość czerpania z nich
wody do podlewania roślin, gaszenia pożarów, jako baseny do kąpieli, do uprawiania sportów
wodnych i zimowych, do hodowli ryb i roślin wodnych. Znaczenie sanitarne, to przede
wszystkim wzbogacanie powietrza w parę wodną, regulowanie wahań temperatury
oraz wytrącanie z powietrza różnych zanieczyszczeń stałych w postaci pyłów.

Znaczenie estetyczne zbiorników polega na stwarzaniu nastroju spokoju, ładu

oraz oddziaływaniu dekoracyjnemu.

Zbiorniki ogrodowe można podzielić na dwa rodzaje: naturalne i sztuczne. Za naturalne

uważa się takie, które powstały w naturalnych zagłębieniach terenu o nieprzepuszczalnym
podłożu. Zbiorniki te mają często urządzenia spiętrzające wodę i umożliwiające jej
wypuszczanie. Woda, która jest napuszczana do takich zbiorników, może pochodzić ze źródeł
naturalnych lub sztucznych. Zbiorniki sztuczne można tworzyć w dowolnych miejscach przez
odpowiednie ukształtowanie brzegów oraz dna. Zbiorniki takie napełnia się wodą pochodzącą
ze źródeł sztucznych.

Wykonując lub przystosowując zbiorniki do różnych celów, powinno się wziąć

pod uwagę wiele aspektów. Podstawowym warunkiem jest właściwa lokalizacja. Należy ją
wybierać uwzględniając rodzaj i właściwości podłoża geologicznego, otoczenie i jego
elementy, zapewnienie dopływu dostatecznej ilości wody, możliwość opróżniania zbiornika,
powiązanie z trasami komunikacyjnymi. Nie bez znaczenia jest kształt zbiornika. Musi
być dostosowany do istniejącego ukształtowania terenu, projektowany w powiązaniu
z charakterem obiektu, rodzajem otoczenia, przeznaczeniem, założeniami widokowymi.

Głębokość zbiorników ogrodowych może być różna, jednak w części przybrzeżnej

głębokość wody nie powinna przekraczać 40 cm. Głębokość zbiorników może być znacznie
większa w częściach środkowych. Z tego względu dostępne brzegi zbiorników, mające kształt
tarasów, powinny być kontrolowane, a pozostałe dostatecznie widoczne dla osób
sprawujących nad nimi nadzór.

Wymagania dotyczą także elementów zbiornika, takich jak jego dno, brzegi, instalacje

wodne. Podstawowym wymaganiem jest zachowanie szczelności dna zbiornika.
W zbiornikach naturalnych dno utworzone przez materiały gliniaste, ilaste ma tendencję do
osuwania się w miejsca niższe. W zbiornikach o ciągłym przepływie wody materiał dna jest
spławiany i rozmywany. Z tego wynika, że dno zbiorników naturalnych powinno umacniać
się przez brukowanie lub pokrywanie go warstwą gruboziarnistego kruszywa. Zbiorniki
sztuczne wykonywane na gruntach przepuszczalnych powinny mieć dna wykonane
z materiałów zapewniających ich należytą szczelność i trwałość. Umocnienia powinno się
zaprojektować uwzględniając obciążenie wodą oraz na działanie niskich temperatur
w przypadku opróżnienia zbiornika lub zamarznięcia w nim wody. Zbiorniki wznoszone
na gruntach mało ustabilizowanych, w których spodziewamy osiadania gruntu, powłoka
tworząca uszczelnienie musi być wykonana z materiałów elastycznych. Przesączająca się
woda może przyczynić się nie tylko do wypłukiwania gruntu, szybkiego osiadania gruntu,
ale też do zniszczenia zbiornika. Uszczelnienie zbiorników sztucznych wykonuje się
układając na dnie 20 – 30 cm warstwę gliny, iłu lub folię grubości 0,05 lub 0,1 mm

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z tworzyw sztucznych na 5 – 10 cm warstwie drobnoziarnistego piasku. Można też wykonać
dno o nawierzchni bitumicznej, betonowej, wyłożonej papą.

Dno zbiornika może mieć charakter dekoracyjny poprzez wyłożenie go np. płytkami

ceramicznymi, barwionymi płytami betonowymi. Najważniejsze jest jednak to, aby dno
zbiornika można było łatwo utrzymać w czystości.

Brzegi zbiorników powinny być zabezpieczone przed rozmiękaniem, osuwaniem. Jest to

ważne ze względu na niebezpieczeństwo spłycania się części przybrzeżnej oraz ze względów
higienicznych, szczególnie dla zbiorników wykorzystywanych do kąpieli. Wykonany brzeg
powinien umożliwiać wchodzenie do wody i wychodzenie z niej zwierzętom. Najczęściej
umocnienia brzegów wykonuje się poprzez: pokrywanie brzegu darnią, obsadzanie go
różnymi roślinami, faszynowanie, okładanie naturalnymi kamieniami, wbijanie koło siebie
odpowiednio

zaimpregnowanych

kołków

drewnianych,

okładanie

prefabrykatami

betonowymi, płytami i kostkami betonowymi, zalewanie betonem.

Doprowadzenie wody do zbiornika może odbywać się w różny sposób. Najprostszy

sposób polega na zasilaniu go wodą spływającą ciekami otwartymi z terenów wyżej
położonych. Do zbiorników wodę można też doprowadzić specjalnie wykonanym przewodem
z ciągłym lub zamykanym dopływem. Zbiorniki ogrodowe najczęściej jednak są zasilane
wodą z sieci wodociągowej.

Projektując instalację doprowadzającą wodę do zbiornika, powinno się uwzględnić

potrzebną ilość wody, a w związku z tym przekroje przewodów, miejsce i głębokość ich
prowadzenia, sposób wypływania wody, miejsca rozmieszczenia i sposób otwierania
zaworów, sposób zabezpieczenia instalacji na czas mrozów.

Przewody odprowadzające umieszcza się w najniższych miejscach dna zbiornika.

Wymagania dotyczące przewodów odprowadzających wodę ze zbiornika dotyczą przekrojów
instalacji i spadków.

Każdy zbiornik powinien mieć zabezpieczenia uniemożliwiające podniesienie lustra

wody ponad projektowaną wysokość i wypłynięcie jej poza brzegi. Woda ze zbiorników
naturalnych po przekroczeniu regulowanej za pomocą jazu wysokości, spływa zwykle
do kanałów lub innych powierzchniowych ujęć wody. Ze zbiorników sztucznych woda
w przypadku przepełnienia spływa do specjalnie wykonanych przewodów. Wlot
do przewodów przelewowych umieszczany jest na wysokości projektowanego lustra wody.
Wloty nie mają zaworów i połączone są z siecią kanalizacyjną ogólną lub deszczową.
Przewody instalacji opróżniającej i przelewowej wykonuje się zwykle z rur żeliwnych
lub z tworzyw sztucznych.

Zbiornik, ogrodowe, z możliwością brodzenia w nich, projektuje się z łagodnym

spadkiem i gładką powierzchnią dna. Ze względów higienicznych kąpiele w takich
zbiornikach powinny być ograniczone. Znacznie lepiej do takich celów nadają się brodziki,
w których woda jest w ciągłym ruchu.

Do zbiorników wodnych możemy zaliczyć również fontanny i kaskady. Są to najczęściej

niewielkie obiekty, które wkomponowane odpowiednio w elementy ogrodu, wyglądają
bardzo malowniczo. Fontanny najczęściej zdobione są rzeźbami, natomiast kaskady
ozdobnymi kamieniami o różnej wielkości i roślinami. Woda w tych zbiornikach ma
najczęściej zamknięty obieg. Niestety, takie elementy wodne funkcjonują w naszym klimacie
tylko w ciągu kilku ciepłych miesięcy. Jesienią są oczyszczane, konserwowane

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i zabezpieczane przed zimą. Wiosną, po sprawdzeniu szczelności instalacji, naprawach
uszkodzeń, ponownie cieszą oczy przechodniów.

W ogrodach przydomowych można spotkać również jako element ozdobny różnego

rodzaju pojemniki z wodą, np. beczki, obsadzone różnymi roślinami lub krzewami.

Wykonując duże zbiorniki, w których przewidziane jest uprawianie sportów wodnych,

takich jak np. kajakarstwo, należy wybudować odpowiednie pomosty, magazyny
do przechowywania sprzętu, itp.

Nawadnianie roślin. Podstawowym warunkiem prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin

jest dostateczna ilość wody. Ważnym czynnikiem, branym pod uwagę przy ustalaniu
skutecznych dawek wody, jest rodzaj gleby oraz rodzaj rośliny, a szczególnie strefa jej
najliczniejszych korzeni. W nawadnianiu roślin bierze się pod uwagę prędkość wsiąkania
wody w glebię, która zależy od typu gleby i stopnia jej wilgotności.

Woda używana do nawadniania terenów zieleni może pochodzić z różnych źródeł.

Najczęściej woda jest pobierana z sieci miejskiej. Jest to woda czysta, lecz zawiera małą ilość
soli mineralnych. Rzadziej korzysta się z wód nie uzdatnionych, pochodzących z naturalnych
zbiorników i cieków wodnych. Wykorzystanie takich wód do zraszaczy wymaga filtrowania.

Najprostszym i jednocześnie najbardziej rozpowszechnionym sposobem podlewania jest

użycie węża podłączonego do punktu poboru wody. Na końcu węża nakładane są różne sitka
i dysze, aby rozdrobnić strumień wody.

Większą dokładność podlewania i mniejszą pracochłonność zapewniają zraszacze. Mogą

być one umieszczone na płozach dla lepszego przemieszczania, obrotowe mające zasięg
podlewania w promieniu do kilkunastu metrów. Znacznie wygodniejsze, ale droższe są
zraszacze umieszczane na stałe na przewodach podziemnych. Głowice ich są tak
skonstruowane, że wysuwają się nad powierzchnię po otworzeniu dopływu wody i tak
pokryte tworzywem, że nie są dostrzegane na powierzchni trawnika. Instalacje nawadniające
mogą być uruchamiane za pomocą otwierania zaworów sposobem ręcznym, hydraulicznym
lub elektromagnetycznym.

Odwadnianie terenu. Niektóre typy gleb o nieprzepuszczalnym podłożu gliniastym

lub wysokim poziomie wody gruntowej, mogą wykazywać w pewnych okresach nadmierną
wilgotność.

Najprostszym

sposobem

usuwania

nadmiaru

wody

opadowej

jest

powierzchniowe jej odprowadzenie przez nadanie odpowiednich spadków. Bardziej
skutecznym sposobem jest odprowadzenie utrzymującej się wody na wysokim poziomie,
przez kopanie otwartych rowów odpowiedniej głębokości, którymi spływa nadmiar wody.
Znacznie lepsze są podziemne, kryte kanały odwadniające, budowane w taki sposób, że
na odpowiedniej głębokości w wąskim wykopie umieszcza się rurki ceramiczne perforowane
lub inne umożliwiające przesączanie się wody. Przewody z rur układa się ze spadkiem
na podsypce z ostroziarnistego piasku i tym samym materiałem rów napełnia się
do wysokości warstwy uprawnej, czyli do ok. 30 cm od powierzchni gleby. Przewody układa
się w odstępach od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów, zależnie od przepuszczalności
podłoża. Długość przewodów może wynosić nawet do kilkuset metrów. Wodę z sączków
odprowadza się do rur (zbieraczy), którymi spływa do cieków i zbiorników otwartych
(rowów, strumieni, stawów).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie elementy wodne występują w architekturze krajobrazu?
2. Jaką funkcję pełnią zbiorniki wodne w ogrodach?
3. Na czym polega funkcja użytkowa zbiorników wodnych?
4. Jakie znaczenie sanitarne mają zbiorniki wodne?
5. W jaki sposób można podzielić zbiorniki wodne?
6. Jakie aspekty należy wziąć pod uwagę wykonując zbiorniki lub przystosowując je

do różnych celów?

7. Ile powinna wynosić głębokość wodnego zbiornika ogrodowego w jego części

przybrzeżnej?

8. Jaki warunek musi spełniać dno zbiornika?
9. Jakimi materiałami powinno być wzmacniane dno zbiorników wodnych?

10. W jakim celu zabezpieczamy brzegi naturalnych zbiorników wodnych?
11. Jakich materiałów należy używać do wzmacniania brzegów naturalnych zbiorników

wodnych?

12. W jaki sposób następuje doprowadzenie wody do zbiornika?
13. Jakie zabezpieczenia są stosowane w celu uniemożliwienia podniesienia lustra wody

ponad projektowaną wysokość w zbiornikach wodnych?

14. W jaki sposób prowadzimy nawadnianie roślin w ogrodach?
15. Jakie znasz sposoby odwadniania terenu?
16. Z jakich materiałów budowane są podziemne kanały odwadniające?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego, dotyczącego naturalnych zbiorników

wodnych, odpowiedz pisemnie na pytania:
–

w jaki sposób i przy użyciu jakich materiałów zabezpiecza się brzegi naturalnych
zbiorników wodnych?

–

w jaki sposób umacnia się dno naturalnych zbiorników wodnych?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować fragment filmu dydaktycznego – „Elementy wodne w architekturze

krajobrazu”,

2) odpowiedzieć w notatniku na pytania zawarte w temacie ćwiczenia,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Elementy wodne w architekturze krajobrazu”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego dotyczącego sztucznych zbiorników

wodnych, odpowiedz pisemnie na pytania:
–

w jaki sposób można uszczelnić dno sztucznych zbiorników wodnych?

–

w jakim celu i w jaki sposób wykonuje się zabezpieczenia uniemożliwiające podniesienie
lustra wody ponad projektowaną wysokość i wypłynięcie jej poza brzegi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować fragment filmu dydaktycznego – „Elementy wodne w architekturze

krajobrazu”,

2) odpowiedzieć w notatniku na pytania zawarte w temacie ćwiczenia,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Elementy wodne w architekturze krajobrazu”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Po zapoznaniu się z dokumentacją techniczną dotyczącą instalacji doprowadzającej wodę

do zbiornika, sporządź notatkę, w której zawarte będą informacje dotyczące:
–

potrzebnej ilości wody do napełniania zbiornika,

–

przekroje, miejsce i głębokość prowadzenia przewodów dla danego zbiornika,

–

miejsce rozmieszczenia i sposób otwierania zaworów,

–

zabezpieczenie instalacji na czas mrozów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować dokumentację techniczną dotyczącą instalacji doprowadzającej wodę

do zbiornika,

2) sporządzić notatkę, w której zawarte będą informacje wyznaczone w treści ćwiczenia,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– opis techniczny instalacji doprowadzającej wodę do zbiornika,
– rysunki techniczne instalacji doprowadzającej wodę do zbiornika,
– notatnik,
– przybory do pisania

Ćwiczenie 4

Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego, dotyczącego nawadniania roślin,

odpowiedz pisemnie na pytania:
–

z jakich źródeł może pochodzić woda do nawadniania roślin?

–

jakie znasz sposoby zasilania roślin w wodę?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować fragment filmu dydaktycznego – „Nawadnianie roślin”,
2) odpowiedzieć w notatniku na pytania zawarte w temacie ćwiczenia,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
–

film dydaktyczny – „Nawadnianie roślin”,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Na podstawie przedstawionego tekstu dotyczącego odwadniania terenu, sporządź notatkę,

w której opiszesz, jaki sposób odwadniania jest według Ciebie najlepszy.

Notatka powinna być tak sformułowana, aby przekonać słuchaczy do tej metody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować zaprezentowany tekst dotyczący odwadniania terenu,
2) sporządzić notatkę zgodnie z poleceniem zawartym w ćwiczeniu,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– notatnik,
– pisemne opracowania dotyczące odwodnienia terenu,
– przybory do pisania.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić elementy wodne w krajobrazie?

2) omówić funkcję zbiorników wodnych w ogrodach?

3) wyjaśnić, na czym polega funkcja użytkowa zbiorników wodnych?

4) wyjaśnić, na czym polega znaczenie sanitarne zbiorników wodnych?

5) określić, jakiego podziału zbiorników wodnych można dokonać?

6) wymienić aspekty, które brane są pod uwagę podczas wykonywania

zbiorników oraz przystosowywania ich do określonych celów?

7) określić głębokość wodnego zbiornika ogrodowego w jego części

przybrzeżnej?

8) określić warunki, jakie musi spełniać dno zbiornika?

9) wymienić materiały, którymi wzmacniane są dna zbiorników wodnych? ¨

10) omówić, w jakim celu zabezpieczamy brzegi naturalnych zbiorników

wodnych?

11) wyliczyć materiały, których należy używać do wzmacniania brzegów

naturalnych zbiorników wodnych?

12) opisać, w jaki sposób można doprowadzić wodę do zbiornika?

13) wymienić zabezpieczenia stosowane w celu uniemożliwienia podniesienia

lustra wody ponad projektowaną wysokość w zbiornikach wodnych?

14) omówić sposoby nawadniania roślin w ogrodach?

15) wyliczyć sposoby odwadniania terenu?

16) wymienić materiały stosowane do budowania podziemnych kanałów

odwadniających?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Odbiór robót

4.7.1. Materiał nauczania

Stały nadzór nad prawidłowością wykonanej roboty jest gwarancją dobrej jakości robót

i jest podstawą jej odbioru od zespołu, który ją wykonał. Od efektów odbioru powinno
zależeć wynagrodzenie załogi. Powinien być podstawą do wyegzekwowania poprawek
i likwidacji usterek spostrzeżonych przez majstra.

Kontrola jakości może być obowiązkowa i wynikać z aktualnych przepisów albo może

wynikać z żądania nadzoru technicznego (inwestorskiego, autorskiego) lub organu
państwowego nadzoru budowlanego. Taka kontrola nazywana jest odbiorem robót.
Jej zadaniem jest sprawdzić zgodność wykonania z warunkami określającymi jakość
i prawidłowość wykonania oraz stwierdzić możliwość kontynuowania dalszych robót.

Rozróżnia się: odbiór frontu robót, międzyoperacyjny odbiór robót oraz częściowy

i końcowy odbiór techniczny obiektu.

Odbiór frontu robót. Może dotyczyć np. terenu przyszłych robót, z którym związana

jest infrastruktura nadziemna i podziemna. Wykonawca powinien zapoznać się z terenem,
na którym będzie wykonywał roboty. Zleceniodawca powinien dostarczyć wykonawcy
aktualne plany urządzeń nadziemnych i podziemnych lub złożyć pisemne oświadczenie,
że przekazany teren np. nie ma żadnych w.w. urządzeń. Frontem może być również obiekt
budowlany lub jego część, w którym wykonawca będzie wykonywał roboty. Odbiór frontu
robót powinien być dokonany komisyjnie z udziałem zainteresowanych stron.

Międzyoperacyjny odbiór robót. Polega na stwierdzeniu zgodności odbieranego etapu

robót z dokumentacją projektowo – kosztorysową oraz ewentualnymi zapisami uprawnionych
osób w dzienniku budowy. Sprawdzana jest prawidłowość i jakość wykonanych robót
oraz użycie do ich wykonania właściwych materiałów i wyrobów, ustalonych w projekcie.
Międzyoperacyjnego odbioru robót dokonuje kierownik robót w obecności zainteresowanego
majstra lub brygadzisty, którzy uczestniczyli w ich wykonaniu.

Odbiór częściowy robót. Każdy większy obiekt budowlany, wznoszony przez długi

okres czasu, można podzielić na części, które w miarę postępu robót powinny być
przedmiotem odbioru. Przyjęcie takiej zasady ułatwia prowadzenie budowy, ponieważ:
–

daje pewność wykonawcy, że wykonana część robót jest prawidłowa i pozwala mu

spokojnie zająć się dalszymi jej odcinkami,
–

ułatwia końcowy i ostateczny odbiór obiektu, ponieważ sprawdza go od odbioru

ostatnich fragmentów budowy,
–

daje podstawę do częściowego rozliczenia i otrzymania zgodnie z umową z inwestorem

należnego wynagrodzenia,
–

pozwala na zmniejszenie w niektórych przypadkach frontu robót, a więc zmniejszenie

obszaru dozoru technicznego.

Odbiorowi częściowemu podlegają również części obiektu lub elementy obiektu, które

ulegają zakryciu oraz roboty zanikające w dalszej fazie wykonania obiektu. O terminie
odbioru powiadamia wykonawca (kierownik robót lub budowy) inspektora nadzoru
i zleceniodawcę w formie wpisu do dziennika budowy, listem poleconym, faksem
lub telefonicznie z odnotowaniem rozmowy w dzienniku budowy. Przystąpienie do odbioru
powinno nastąpić w ciągu trzech dni od powiadomienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odbioru częściowego dokonuje:

–

w systemie bezpośredniego wykonawcy – nadzór techniczny inwestora,

–

w systemie generalnego wykonawcy – generalny wykonawca od podwykonawcy,
a inwestor od generalnego wykonawcy; odbiór ten może odbywać się jednocześnie,

–

w systemie generalnego wykonawcy – komisja powołana przez inwestora w składzie:
inspektor nadzoru inwestorskiego, przedstawiciel generalnego wykonawcy, kierownik
budowy, kierownik robót i kierownik robót specjalistycznych podwykonawcy,
ewentualnie inne osoby powołane w skład komisji.
Odnotowane podczas odbioru wady i usterki powinny być usunięte w ustalonym terminie

i ponownie sprawdzone, ale niekoniecznie komisyjnie.

Odbiór końcowy. Stanowi ostateczną ocenę techniczną wykonania obiektu. Celem

odbioru jest sprawdzenie, czy obiekt został wykonany zgodnie z dokumentacją projektowo –
kosztorysową, aktualnymi normami państwowymi, warunkami technicznymi wykonania,
zasadami ogólnie przyjętej wiedzy budowlanej oraz umową.

Odbiór obiektu przeprowadza przedstawiciel inwestora. Odbierającym może być również

generalny realizator inwestycji oraz generalny wykonawca w stosunku do podwykonawców.
W skład komisji odbioru powinny wchodzić osoby posiadające uprawnienia budowlane,
przedstawiciele użytkownika oraz organów i jednostek, których udział w komisji nakazują
inne przepisy. Inwestor może odmówić przyjęcia obiektu do czasu terminowego usunięcia
usterek lub przyjąć obiekt obniżając odpowiednio wynagrodzenie wykonawcy.

Odbiór pogwarancyjny. Przeprowadza się po upływie 12 – 60 miesięcy użytkowania,

zależnie od rodzaju wykonanych robót, w celu stwierdzenia, czy wady i usterki zauważone
przy odbiorze końcowym zostały usunięte oraz czy wykonawca i inwestor wypełnili
wszystkie warunki wynikające z umowy. Do odbioru pogwarancyjnego inwestor
zobowiązany jest ostatecznie skompletować dokumentację powykonawczą.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz rodzaje odbioru robót?
2. Jakich elementów dotyczy odbiór frontu robót?
3. Kto dokonuje odbioru frontu robót?
4. Na czym polega międzyoperacyjny odbiór robót?
5. Kto dokonuje międzyoperacyjnego odbioru robót?
6. W jakim celu wykonuje się częściowych odbiorów robót?
7. Jakie elementy podlegają odbiorowi częściowemu robót?
8. Kto dokonuje odbioru częściowego robót?
9. Na czym polega końcowy odbiór robót?

10. Kto przeprowadza końcowy odbiór robót?
11. Kiedy przeprowadza się pogwarancyjne odbiory robót?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przedstawionej dokumentacji technicznej, określ, jakie roboty mogą

podlegać częściowemu odbiorowi robót.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować przedstawioną dokumentację techniczną,
2) określić roboty, jakie mogą podlegać częściowemu odbiorowi robót na tym obiekcie,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumentacja techniczna obiektu.

Ćwiczenie 2

Na planszy zaznaczone są obszary dotyczące poszczególnych rodzajów odbiorów

obiektów. Na samoprzylepnych kartkach zapisano nazwy osób, instytucji i wykonawców.
Wybierz te kartki, na których znajdują się przedstawiciele dokonujący poszczególnych
odbiorów obiektów i przyklej je na planszy w odpowiednich polach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować przedstawioną planszę,
2) przeanalizować zapisane na samoprzylepnych kartkach nazwy przedstawicieli

dokonujących poszczególnych odbiorów,

3) wybrać kartki zgodnie z poleceniem ćwiczenia,
4) przykleić kartki na odpowiednich polach na planszy,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– plansza,
– samoprzylepne kartki.

Ćwiczenie 3

Po zapoznaniu się z Dziennikiem Budowy, odpowiedz na pytania:

Z jakich części składa się ten dokument?

Kto dokonuje wpisów do Dziennika Budowy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować Dziennik Budowy,
2) odpowiedzieć na pytania zawarte w ćwiczeniu,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Dziennik Budowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje odbioru robót?

2) określić, jakich elementów dotyczy odbiór frontu robót?

3) wymienić, kto dokonuje odbioru frontu robót?

4) opisać, na czym polega międzyoperacyjny odbiór robót?

5) określić, kto dokonuje międzyoperacyjnego odbioru robót ?

6) wyjaśnić, w jakim celu wykonuje się częściowych odbiorów robót?

7) wymienić elementy, które podlegają częściowemu odbiorowi robót?

8) określić, kto dokonuje częściowego odbioru robót?

9) wyjaśnić, na czym polega końcowy odbiór robót?

10) określić, kto jest upoważniony do przeprowadzenia końcowego odbioru

robót?

11) określić termin przeprowadzania pogwarancyjnych odbiorów robót?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Dokumentacja powykonawcza

4.8.1. Materiał nauczania

Techniczna dokumentacja powykonawcza powinna zawierać:

–

odpisy pozwolenia na budowę i przekazania placu budowy wykonawcy (tab.3),

–

projekt techniczny obiektu wraz z naniesionymi poprawkami, dokonanymi zmianami,

–

dziennik budowy,

–

protokoły odbiorów robót (tab. 4),

–

zaświadczenia lub oświadczenia kierownika o jakości dostarczonych na plac budowy
materiałów i wyrobów budowlanych,

–

operat geodezyjny z pomiarami powykonawczymi,

–

protokół technicznego odbioru końcowego (tab.5) i odbioru dokonanych poprawek,

–

protokół odbioru pogwarancyjnego, korespondencję mającą istotne znaczenie
dla późniejszej eksploatacji obiektu.

Inwestor jest zobowiązany do starannego przechowywania technicznej dokumentacji

powykonawczej i nanoszenia w niej zmian dokonywanych w trakcie eksploatacji obiektu.
Dokumentację tę może udostępniać osobom i instytucjom upoważnionym, np. z racji
dokonywania zmian technicznych w obiekcie, awarii obiektu lub jego części, itp.

Tabela 3. Protokół pozwolenia na budowę (rozbiórkę) wykonanie robót budowlanych [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4. Protokół technicznego odbioru robót [7]

PROTOKÓŁ TECHNICZNEGO ODBIORU ROBÓT

Spisany w dniu ...................................

1. Zamawiający ....................................................................................................

nr zamówienia ...................................................................................................

2. Opis zamówienia i wykonanych robót

.................................................................................................................................................

..................................................................................

3. Wykonawca .......................................................................................................

4. Roboty rozpoczęto dnia ..............................zakończono dnia............................

5. Komisja w składzie :

Zamawiający:

Wykonawca:

a/...............................................

............................................

b/ ..............................................

............................................

c/ ..............................................

............................................

Komisja w składzie j.w po dokonaniu oględzin wykonanych robót stwierdza,

że roboty wykonane zostały zgodnie (nie zgodnie) z zamówieniem, bez usterek

(z usterkami)

.................................................................................................................................................

.......................................................................................................Wykonawca zobowiązuje

się usunąć usterki do dnia ..................................

6. Uwagi

zamawiającego........................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

PODPISY KOMISJI:

Zamawiający:

Wykonawca:

A/......................................................

a/ ......................................................

B/ .....................................................

b/ ......................................................

C/......................................................

c/ ......................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 5. Protokół technicznego odbioru końcowego robót [7]

Protokół odbioru końcowego i przekazania do eksploatacji

W dniu ................................. Komisja w składzie:
1. Wykonawca
.....................................................................................................................................................................
2. Inwestor
...........................................................................................................................................................................
3. Inspektor Nadzoru
...........................................................................................................................................................
4. Członek Komisji
..............................................................................................................................................................
Przy udziale przedstawicieli:
1...................................................................................................................................................................................

2...................................................................................................................................................................................

dokonała odbioru końcowego robót:

.....................................................................................................................................................................................

(przedmiot robót)

realizowanych na podstawie umowy Nr ......................................................... z dnia ................................................

wraz z aneksem Nr ......................................................... z dnia ................................................

Wartość robót według........................................................................................wynosi..............................................

(słownie........................................................................................................................................................) złotych.

Roboty zostały rozpoczęte w dniu ................................................ zgodnie/ niezgodnie z umową.

Roboty zostały zakończone w dniu ................................................ zgodnie/ niezgodnie z umową.

Roboty zostały zgłoszone do odbioru w dniu ................................................

Uwagi:.........................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................

Komisja stwierdza:

1. Roboty zostały wykonane zgodnie/ niezgodnie z umową i zasadami sztuki budowlanej.

2. Jakość wykonanych robót ................................................

3. Zauważone wady i usterki......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................

Wykonawca zobowiązuje się usunąć do dnia ................................................

4. Na podstawie przedstawionych dokumentów oraz dokładnej kontroli Komisja uznaje roboty za odebrane/

nieodebrane z uwagi na...............................................................................................................................................

5. Termin gwarancji rozpoczyna się w dniu .............................................. i kończy w dniu......................................

Komisja:

1. ................................................................................................

2. ................................................................................................

3. ................................................................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co powinna zawierać dokumentacja techniczna powykonawcza?
2. Jakie dodatkowe dokumenty zawiera projekt techniczny w wyniku odbioru końcowego?
3. Czy protokół odbioru pogwarancyjnego znajduje się w dokumentacji powykonawczej

obiektu?

4. Czy zmiany dokonywane w trakcie eksploatacji obiektu są odnotowywane

w dokumentacji powykonawczej?

5. Komu udostępniana jest dokumentacja powykonawcza obiektu?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przedstawionej dokumentacji technicznej i dokumentacji powykonawczej

tego samego obiektu, zrób zestawienie dokumentów i odpowiedz na pytanie: jakie elementy
dokumentacji znalazły się w niej w wyniku odbioru końcowego?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować dokumentację techniczną obiektu,
2) przeanalizować dokumentację techniczną powykonawczą obiektu,
3) wybrać te elementy dokumentacji powykonawczej tego samego obiektu, których

nie zawiera dokumentacja techniczna,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumentacja techniczna obiektu,
– dokumentacja techniczna powykonawcza obiektu.

Ćwiczenie 2

Po zapoznaniu się z protokołami odbioru robót, odpowiedz pisemnie na pytania:

a Jakie informacje zawarte są w protokołach odbioru robót?
b Kto dokonuje odbioru robót?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować protokołoły odbioru robót,
2) odpowiedzieć w notatniku na pytania zawarte w ćwiczeniu,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– protokoły odbioru robót,
– notatnik,
– przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Na podstawie zaprezentowanej dokumentacji technicznej danego terenu zielonego

(np. trawnika), wypisz z niej w notatniku zalecenia dotyczące konserwacji i pielęgnacji tego
terenu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować dokumentację techniczną danego terenu,
2) wypisać w notatniku zalecenia dotyczące konserwacji i pielęgnacji tego terenu,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumentacja techniczna terenu zieleni,
– notatnik,

–

przybory do pisania.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić elementy dokumentacji powykonawczej obiektu?

2) wymienić dodatkowe dokumenty, które zawiera projekt techniczny

w wyniku odbioru końcowego obiektu?

3) określić, gdzie znajduje się protokół odbioru pogwarancyjnego obiektu?

4) określić, w jakim dokumencie odnotowywane są zmiany wprowadzane

w trakcie eksploatacji obiektu?

5) określić, komu udostępniana jest dokumentacja powykonawcza obiektu? ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; zaznacz

ją znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczyć odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,

natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań
o numerach od 19 do 22).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Element obiektu przeznaczony do wykonania, pokazany jest w sposób szczegółowy na

rysunku
a) roboczym.
b) ilustracyjnym.
c) montażowym.
d) zestawieniowym.

2. Normy PN – EU są stosowane

a) w Polsce.
b) w Europie.
c) w Polsce i w Europie.
d) tylko w polskim budownictwie.

3. Podczas transportu roślin z bryłą korzeniową należy unikać

a) słońca.
b) wiatru.
c) deszczu.
d) wstrząsów.

4. W razie konieczności dłuższego przechowywania przesadzanych roślin, przed

wsadzeniem stosuje się
a) dołowanie.
b) spryskiwanie wodą.
c) nakrywanie liśćmi lub słomą.
d) przysypywanie roślin ziemią.

5. W okresie wiosennym rośliny drzewiaste najlepiej sadzić na glebach:

a) lekkich i suchych.
b) cięższych i suchych.
c) lekkich i wilgotnych.
d) cięższych i bardziej wilgotnych.

6. Minimalna odległość sadzenia drzewa od krawężników jezdniowych wynosi

a) 0,75 m.
b) 1,00 m.
c) 1,50 m.
d) 2,00 m.

7. W celu zapewnienia stałej pozycji pionowej posadzonych drzew stosuje się pale, które

wbija się w dno dołu przed posadzeniem, a przywiązuje się do drzewa różnymi
materiałami za wyjątkiem
a) taśmy parcianej.
b) stalowego drutu.
c) sznurów z tworzyw sztucznych.
d) wiązadeł z tworzyw sztucznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Z drzew najgorzej znoszą przesadzanie

a) lipy.
b) klony.
c) jesiony.
d) kasztanowce.

9. Wysiewania nasion traw nie wykonuje się

a) ręcznie.
b) za pomocą wody.
c) walcem siatkowym.
d) siewnikiem rzędowym.

10. Wysokość trawy na trawnikach ogrodowych i sportowych nie powinna przekraczać

a) 2 cm.
b) 5 cm.
c) 8 cm.
d) 10 cm.

11. Pielęgnacja trawników nie polega na

a) przewietrzaniu.
b) koszeniu trawy.
c) wałowaniu trawy.
d) rozrzucaniu skoszonej trawy.

12. Budowanie schodów jest konieczne na drogach o pochyłości terenu przekraczającej

a) 2 – 5%.
b) 6 – 8%.
c) 8 – 10%.
d) 10 – 12%.

13. Maksymalna ilość stopni w jednym biegu schodowym powinna wynosić

a) 5 stopni.
b) 9 stopni.
c) 12 stopni.
d) 18 stopni.

14. Kamienie w murkach ogrodowych łączy się na zaprawę

a) magnezjową.
b) gipsową lub wapienną.
c) gipsową lub cementową.
d) cementową lub wapienną.

15. Ścianki boczne piaskownic wykonuje się z różnych materiałów za wyjątkiem

a) cegły i drewna.
b) żelbetu i betonu.
c) betonu i cegły klinkierowej.
d) kamieni naturalnych i żelbetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Zbiorniki wodne nie pełnią funkcji

a) sanitarnej.
b) użytkowej.
c) estetycznej.
d) wskaźnika poziomu wody gruntowej.

17. Piasek w piaskownicach powinien być wymieniany ze względów sanitarnych co najmniej

a) raz w roku.
b) raz na dwa lata.
c) raz na trzy lata.
d) raz na pięć lat.

18. Pergola jest konstrukcją, której nie wznosi się aby osłaniać

a) rabat kwiatowych.
b) kawiarni ogrodowej.
c) części trasy spacerowej.
d) miejsca zabaw dla dzieci.

19. Odbiór końcowy obiektu nie polega na sprawdzeniu czy został wykonany

a) w określonym terminie.
b) zgodnie z aktualnymi normami państwowymi.
c) zgodnie z warunkami technicznymi wykonania.
d) zgodnie z dokumentacją projektowo – kosztorysową.

20. Liczba roślin potrzebnych do utrzymania ciągłości kwitnienia rabaty bylinowej wynosi

zwykle
a) 10 – 20 gatunków i odmian.
b) 20 – 40 gatunków i odmian.
c) 40 – 50 gatunków i odmian.
d) 50 – 60 gatunków i odmian.

21. Jeżeli jeden robotnik w ciągu godziny może ułożyć 60 – 80 m

darni na poziomym

terenie, to w ciągu 8 godzin nieprzerwanej pracy może on ułożyć
a) 120 – 240 m

b) 240 – 480 m

c) 480 – 640 m

d) 520 – 640 m

22. Jeżeli teren, na którym będą wykonane schody na długości 25 m ma pochyłość 10%, to

oznacza, że różnica wysokości między początkiem i końcem schodów wynosi
a) 25 cm.
b) 100 cm
c) 2,50 m.
d) 25 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...........................................................................................................................

Wykonywanie i konserwacja elementów architektury krajobrazu

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bartosiewicz A.: Urządzanie terenów zieleni. WSiP. Warszawa 1998
2. Gadomska E., Gadomski K.: Urządzanie i pielęgnacja terenów zieleni, cz.I.

HORTPRESS Sp. z.o.o. Warszawa 2005

3. Kosmala M., Suski Z.: Materiały budowlane w architekturze krajobrazu. Wydawnictwo

SGGW, Warszawa 1994

4. Kosmala M.: Pielęgnowanie drzew i krzewów ozdobnych. PWRiL, Warszawa 2000
5. Pokorski J., Siwiec A.: Kształtowanie terenów zieleni. WSiP, Warszawa 1998
6. Czasopisma: „Atlas budowlany”, „Materiały budowlane”, „Mój piękny ogród”,

„Kwietnik”

7. Internet: www. signform.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
12 Wykonywanie kamiennych detali architektonicznych
12 Wykonywanie konserwacji i napraw pieców grzewczych
12 Wykonywanie konserwacji i napraw pieców grzewczych
16 Wykonywanie obsługi i konserwacji elementów instalacji oświetleniowej
12 Wykonywanie elementów przedmiotów ortopedycznych ze skóry
12 Wykonywanie elementów przedmiotów ortopedycznych ze skóry
15 Wykonywanie obsługi i konserwacji elementów zapłonu
Wykonywanie obsługi i konserwacji elementów i podzespołów układu zapłonowego
12 Wykonywanie zdjęć architektonicznych
Wykonywanie obsługi i konserwacji elementów obwodu rozruchu i urządzeń rozruchowych
12 Wykonywanie izolacji termicznych budynków
Słowink Elementy architektoniczne
12 Wykonywanie fundamentów
12 Wykonywanie izolacji termicznych w budynkach
12 TOM XII v 1 1 Mala architektura kolorystyka i identyfikacja
16 Wykonywanie połączeń elementów odzieży

więcej podobnych podstron