"Białe kruki" w Bibliotece

Biblioteka Geologiczna funkcjonuje od 1919 r. Wraz z sześcioma bibliotekami oddziałowymi zgromadziła jeden z
największych w Polsce zbiorów publikacji geologicznych. Są wśród nich również księgi zabytkowe - "białe kruki"...

>śywot i dzieła Georga Agricoli

>Franza Ernsta Brückmanna rozprawa mineralogiczna

>Michał Jan Borch - ojciec geochemii

>Casimir Christoph Schmidel i jego Opis pewnej skamieliny

>Podróż do Polski Johanna Philipa von Carosiego

>H. M. Renovantza Mineralogisch-geographische und andere vermischte Nachrichten von den Altaischen
Gebuergen Russisch
Kayserlichen Antheils

>Rozważania H. L. Meierotta nad powstawaniem krajów nabałtyckich

>"Bergmannisches Journal"

>Jana Krzysztofa Kluka Rzeczy kopalnych osobliwie zdatnieyszych szukanie, poznanie i zazycie...

Biblioteka Geologiczna funkcjonuje od początku działalności Państwowego Instytutu Geologicznego, czyli od 1919
roku. Do dziś, wraz z sześcioma bibliotekami oddziałowymi, zgromadziła jeden z największych w Polsce zbiór
publikacji geologicznych, liczący ok. 167 000 woluminów książek i wydawnictw ciągłych.

Biblioteka gromadzi i udostępnia ponad 800 tytułów czasopism bieżących, w tym ponad 300 tytułów pochodzących
z wymiany zagranicznej. Prowadzi także wymianę publikacji Instytutu z ponad 400 ośrodkami naukowymi i
służbami geologicznymi w 64 krajach z całego świata ( w tym z 47 polskimi ośrodkami). Co roku z jej zbiorów
korzysta ponad 1300 zarejestrowanych czytelników indywidualnych (naukowcy i studenci) oraz 180 instytucji. W
roku 2004 Bibliotekę odwiedziło prawie 10 000 osób, którym udostępniono ponad 22 000 woluminów.

W gromadzonym przez osiemdziesiąt sześć lat księgozbiorze, obok wielu interesujących publikacji
dziewiętnastowiecznych, znajdują się także prawdziwe "białe kruki", stanowiące najcenniejszą część zasobów.
Najstarszym z nich jest tom wydany w Bazylei w roku 1657, zawierający prace Georga Agricoli.

śywot i dzieła Georga Agricoli

Georg Agricola (prawdziwe nazwisko Georg Bauer) uważany jest za ojca geologii, niekiedy za ojca mineralogii.
Jego działalność otworzyła drogę systematycznym badaniom Ziemi - skał, minerałów i skamielin. Stworzył
podwaliny górnictwa, geologii surowcowej, metalurgii, mineralogii, geologii strukturalnej i paleontologii.

Page 1 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Dzieła Agricoli

Więcej reprodukcji stronic De re metallica >>>

Agricola urodził się w skromnej rodzinie 24 marca 1494 r. w Glauchau (Saksonia). W latach 1514-1518 studiował
filologię i filozofię klasyczną na Uniwersytecie w Lipsku i zgodnie z obyczajem tamtych czasów przyjął łacińską
formę nazwiska. Po zakończeniu kariery nauczycielskiej w szkole w Zwickau, w której w latach 1514-1518 uczył
łaciny i greki, powrócił do Lipska aby podjąć studia medyczne, lecz zastał uniwersytet lipski pogrążony w chaosie,
spowodowanym sporami teologicznymi. Jako katolik od urodzenia przeniósł się w roku 1523 w bardziej przyjazne
strony – do Włoch. Tam zaczął studiować medycynę, nauki przyrodnicze i filozofię w Padwie i Bolonii, kończąc swą
formalną edukację studiami klinicznymi w Wenecji.

Przez dwa lata pracował w oficynie wydawniczej Aldine Press, głównie przygotowując edycję medycznych dzieł
Galena, opublikowanych w 1525 r. Przy realizacji tego zadania współpracował z Johnem Clementem, który był
sekretarzem Tomasza Morusa kiedy powstawała Utopia. We Włoszech poznał także i zaprzyjaźnił się z Erazmem z
Rotterdamu, który zachęcił go do napisania i później wydania wielu dzieł (Erazm z Rotterdamu napisał wstęp do
pierwszej pracy Agricoli – mineralogicznej rozprawy pt. Bermannus).

Po ukończeniu studiów w 1526 r. powrócił do Saksonii i rozpoczął praktykę lekarską. Nigdy nie był entuzjastą
zawodu medyka i wiele czasu poświęcał studiom nad górnictwem oraz geologią. W latach 1527-1533 był lekarzem
miejskim w Joachimstahl (Jachimów, Czechy), w tym czasie ważnym ośrodku górniczym, szczególnie w zakresie
wydobycia srebra.

W 1533 r. przeniósł się do Chemnitz, ważnego ośrodka przemysłu górniczego, w którym pozostał do końca życia.
W roku 1546 książę Maurycy, elektor Saksonii mianował go burmistrzem Chemnitz.
Agricola nie tylko kontynuował karierę lekarską i studia geologiczne – angażowany był przez księcia Saksonii na
różne urzędy publiczne i misje dyplomatyczne, m. in. był emisariuszem protestanckiego władcy Maurycego w
zagadkowych negocjacjach z cesarzem rzymsko-niemieckim Karolem V.

Religijne wojny tamtych czasów gwałtownie wpłynęły na dotychczasowe poczucie tolerancji Agricoli, tak
powszechne w germańskich państwach protestanckich, tolerancji z której często korzystał. W przeciwieństwie do
roli jaką odgrywał w dyplomacji, polityką interesował się jednak w ograniczonym zakresie. Jego młodzieńcze
Przemówienie tureckie z 1529 r.; wezwanie rzymsko-niemieckiego cesarza Ferdynanda I do podjęcia wojny

Page 2 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

przeciwko Turkom, było patriotycznym hymnem na cześć Niemiec nawołującym do politycznej i religijnej jedności.
Wywarło ono duże wrażenie na społeczeństwie i było często przedrukowywane.

Geologiczne prace Agricoli oparte są na badaniach i obserwacjach nie tylko skał i minerałów, ale także wszystkich
aspektów technik górniczych i rozwiązań praktycznych tego okresu. Najważniejszym jego dziełem (preludium do
niego był Bermannus) jest De re metallica… wydane po śmierci autora w 1556 r., uznawane przez dwa wieki za
„biblię górnictwa”. W pracy tej autor śledzi m. in. historyczne wzmianki o metalach oraz szacuje zasoby i
rozmieszczenie starożytnych miejsc wydobycia kruszców, a także omawia modele własności oraz regulacje prawne
odnośnie kopalń saksońskich, włącznie ze szczegółami dotyczącymi zarządzania ich codzienną pracą. Chociaż
skoncentrował się na górnictwie i metalurgii nie pominął także zagadnień związanych z geologią skupisk kruszcu,
pomiarami, budową kopalń, wypompowywaniem wody oraz wentylacją. Dużą część dzieła Agricola poświęcił
zastosowaniu siły wody; ponadto opisał oznaczanie kruszców, metody ich wzbogacania przed wytopem, a także
sposoby wytopu i oczyszczania niektórych metali. Pracę zakończył omówieniem produkcji szkła oraz różnorodnych
środków chemicznych używanych w procesie oczyszczania.

W kolejnym dziele pt. De natura fossilium, zadedykowanym elektorowi saksońskiemu Maurycemu, Agricola podaje
klasyfikację minerałów (zwanych wtedy skamielinami) zgodnie z ich formami geometrycznymi, np. kule, stożki,
blaszki itp. Autor prawdopodobnie jako pierwszy odróżnił substancje proste od złożonych. Ponieważ w czasach
Agricoli wiedza chemiczna prawie nie istniała, podobnie jak prawidłowa analiza chemiczna (inna niż analiza
kruszców za pomocą ognia), zaproponowana przez niego klasyfikacja rud była z konieczności powierzchowna.
Dzieło to można uznać za jego największy wkład w paleontologię; odnosi się nie tylko do tego co dziś nazywamy
skamielinami: opisuje wszystkie rodzaje minerałów, klejnoty, nawet kamienie żółciowe oraz dodatkowo to, co dziś
uznaje się za skamieliny. De natura fossilium zsyntetyzowało dorobek antycznych uczonych greckich i rzymskich
dotyczący minerałów i objęło wykaz setek nazwisk autorów, których prace Agricola omawiał. Autor nie obawiał się
jednak wyrażenia krytyki pod ich adresem, jeśli jakieś stwierdzenia nie pokrywały się z jego doświadczeniami.

W kilku innych dziełach, przede wszystkim w De natura forum quae effluunt ex terra i De ortu et causis
subterraneorum (pierwszej książce z zakresu geologii fizycznej wydanej także w 1546 r.) Agricola opisał własne
teorie pochodzenia skupisk żyłowych kruszców. Ponadto szczegółowo omówił działanie erozyjne rzek w procesie
modelowania gór oraz wyjaśnił zjawiska trzęsień Ziemi i wybuchów wulkanów, jako spowodowane podziemnymi
wyziewami i gazami ogrzewanymi wewnętrznym ciepłem ziemskim.

Wśród prac opublikowanych w będącym w posiadaniu Biblioteki Geologicznej woluminie znajdują się: De re
metallica libri XII quibus officia, instrumenta, machinae, ac omnia denique ad metallicam spectantia, non modo
luculentissime describuntur [...] (O właściwościach metali ksiąg 12…, s. 1-477), De animantibus subterraneis liber
ab authore recognitus (Księga stworzeń podziemnych, rozpoznanych przez autora, s. 480-492), De ortu et causis
subterraneorum liber I-V (O pochodzeniu rzeczy podziemnych, cz. 1-5, s. 492-528), De natura eorum quae
effluent ex terra liber I-IV (O substancjach, które wypływają z Ziemi, cz. 1-4, s. 533-566), De natura fossilium lib.
I-X (O własnościach skamielin, cz. 1-10, s. 569-664), De veteribus et novis metallis lib. I-II (O metalach starych i
nowych, cz. 1-2, s. 667-678), Bermannus, sive de re metallica (s. 682-701) oraz Georgius Fabricius in libros
metallicos Georgii Agricolae philosophi praestantissimi. Ponadto w tomie znajduje się kilka listów z lat 1545-1550
adresowanych m. in. do Georga Fabriciusa, Wolfganga Meureo i elektora Saksonii Maurycego oraz liczne spisy
pomocnicze, np. wykazy nazwisk autorów cytowanych, nazwisk osób, których dzieła omówił w swoich pracach itp.

Druk sporządzono na papierze czerpanym i opatrzono licznymi ilustracjami drzeworytowymi, a następnie
oprawiono w półskórek z tekturowymi okładzinami. Skórzane elementy oprawy wytłoczono „na ślepo” bogatymi
ornamentami roślinnymi. Pozostałe partie okładzin oklejono ozdobnym papierem marmurkowym. Na przedniej
wyklejce i karcie tytułowej znajdują się notatki sporządzone ołówkiem i atramentem. Wymiary kart wynoszą 32,2
x 20 cm, grubość bloku – ok. 5,5 cm, natomiast wymiary oprawy wynoszą 33 x 22 cm. Ze względu na zły stan
zachowania obiekt kwalifikuje się do przeprowadzenia pełnej konserwacji bloku i oprawy.

Franza Ernsta Brückmanna rozprawa mineralogiczna

Kolejnym starym drukiem jest Thesaurus subterraneus, ducatus Brunsvigii, id est: Braunschweig mit seinen
interirrdischen Schaetzen und Seltenheiten der Natur (Skarbiec podziemny - przewodnik brunszwicki) Franza
Ernsta Brückmanna, lekarza medycyny Akademii Cesarskiej, opublikowany w Brunszwiku w roku 1728 r., w
drukarni Johanna Christopha Meissnera.

Page 3 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Karta tytułowa Thesaurusa...

Dzieło to - studium badawcze środowiska mineralogicznego okolic Brunszwiku - w owym czasie nie było
wyjątkowe, gdyż u schyłku XVII wieku tego typu lokalne prace zaczęły wychodzić spod niemieckich pras
drukarskich w dużej liczbie. Thesaurus… zasługuje jednak na specjalną uwagę z powodu intrygującego wiersza
otwierającego tom.

Wiersz napisany przez Alberta Rittera, zarządcę gimnazjum w Infeld i miłośnika minerałów, obrazuje budzące się
zainteresowanie problemami ekonomicznymi, a szczególnie pojęciem bogactwa naturalnego. Utwór zaczyna się
następująco: „Śmiertelni często marnotrawią swe dobra; dopóki nie zdecydują się co gromadzić, w bogactwach
znajdują ubóstwo”. Ritter metaforycznie odwołuje się do zjawisk pospolitych w lokalnych mineralogiach; twierdzi,
że wiele społeczeństw jest opętanych posiadanymi bogactwami, dopóki nie zostaną one zapomniane lub uznane za
bezwartościowe. Można tego uniknąć, jeśli rozpozna się ich prawdziwy charakter. W swoim wierszu autor
wylicza różne drogi poszukiwań bogactwa, np. za pomocą alchemii, górnictwa i handlu, a następnie porzuca te
wątki uznając je za problematyczne i nieokreślone. W opozycji do popularnych barokowych i renesansowych
trybów poszukiwania bogactw Ritter dowodzi, że opis Brückmanna dotyczący zasobów naturalnych jest daleki od
prostoty i pewny: „Czynisz daleko lepiej i bardziej roztropnie, najbardziej doświadczony człowieku, kiedy
odkrywasz śmiertelnikom te skarby, które są prawdziwe i dobroczynne, stałe, które są prawdziwe i dobroczynne
dopóki nie doprowadzą nas do poznania Boga”.

Egzemplarz Thesaurusa... znajdujący się w zbiorach Biblioteki Geologicznej wydrukowano na papierze czerpanym.
Zawiera on drzeworytowe ozdobniki, miedziorytowe ilustracje oraz zaopatrzony jest w indeksy autorów
cytowanych i rzeczowy oraz w spis treści. Na wyklejce znajdują się nieczytelne zapiski sporządzone ołówkiem oraz
kwadratowa pieczęć o treści „Bücherei der Bergschule zu Waldenburg in Schlesien Verzeichnis Nr IV b. b. 1”.

Blok książki składa się z 80 kart i 26 kart tablic z miedziorytami oraz z wyklejek. Wymiary kart: 20,4 x 16,0 cm,
grubość bloku – 1,2 cm. Charakterystyczna jest oryginalna oprawa papierowa z tekturowymi okładkami, częściowo
oderwana od bloku z brakującym fragmentem papierowego grzbietu. Grzbiety składek uległy uszkodzeniom
mechanicznym i przetarciom, a konstrukcja szycia jest zniszczona prawdopodobnie przez żerujące owady. Okładki
są zabrudzone; przy krawędziach papier jest poprzecierany i osłabiony. Karty księgi są zabrudzone, zżółknięte,
zawierają liczne przebarwienia oraz ciemne plamy. Druk kwalifikuje się do przeprowadzenia pełnej konserwacji.

Page 4 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Michał Jan Borch - ojciec geochemii

Zasłużonym polskim naukowcem mieszkającym i działającym na obszarze Inflant Polskich był hrabia Michał Jan
Borch (1753-1811). Ważnym dorobkiem w jego działalności naukowej jest teoretyczne uogólnienie poglądów na
procesy geochemiczne zachodzące w skorupie ziemskiej.
M. J. Borch uznawany jest za twórcę podstaw nowej gałęzi geochemii - geobiochemii, odkrył bowiem rośliny,
wskaźniki złóż pewnych minerałów. Oprócz dzieł naukowych i literackich Borch pozostawił pałac w Warklanach,
projektu architekta Mazottiego, piękny park, bogate zbiory mineralogiczne oraz bibliotekę, która niestety uległa
rozproszeniu. Również w Warszawie przy ul. Miodowej zachował się pałac Borchów, w którym obecnie mieści się
rezydencja Prymasa Polski.

Niezwykle interesujące są wyniki badań M. J. Borcha prowadzone w dziedzinie mineralogii, które dopiero
kilkadziesiąt lat później pojawiły się w nauce dzięki angielskiemu geologowi Charlesowi Lyellowi. Dotyczą one
sił przyrody działających wolno i stopniowo, w sposób niemal niewidoczny, a które na przestrzeni czasu mogą
prowadzić do przeobrażeń bardziej doniosłych aniżeli siły gwałtowne.

Prace naukowe M. J. Borcha tworzą kilka odrębnych grup. Do najwcześniejszych należą dzieła przyrodnicze,
związane z jego podróżą do Włoch, w których opisał budowę geologiczną Sycylii i Piemontu, m. in.: Mineralogie
sicilienne (Mineralogia sycylijska, wydana w 1780 r.), Lettres sur la Sicile… (Listy z Sycylii, wydane w 1782 r.) oraz
znajdująca się w zbiorach Biblioteki Geologicznej Lythologie sicilienne ou connaisance de la nature des pierres de
la Sicile…, opublikowana w Rzymie w 1778.

Karta tytułowa Litologii...

Litologia sycylijska… wydana jest na papierze czerpanym i oprawiona współcześnie w półpłótno. Ogólnie obiekt
zachowany jest dobrze. Ze względu na niezidentyfikowane żółte plamy na początkowych i końcowych kartach
należałoby przeprowadzić jego dezynfekcję. Ponadto wskazana byłaby także wymiana oprawy na skórzaną,
odpowiadającą charakterowi starego druku.

Casimir Christoph Schmidel i jego Opis pewnej skamieliny

Page 5 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Innym ciekawym starym drukiem, który można podziwiać w zasobach Biblioteki Geologicznej, jest Vorstellung
einiger merkwurdigen Versteinerungen mit kurzen Anmerkungen versehe (Opis pewnej osobliwej skamieliny
opatrzony krótkimi uwagami), Casimira Christopha Schmidla, opublikowany w Norymberdze w 1780 r.

Karta tytułowa pracy Schmidla

Dzieło wydrukowano na papierze czerpanym. Oryginalna oprawa nie zachowała się. Dzieło zaopatrzone jest w
tekturowe okładki oklejone ozdobnym papierem klajstrowym oraz wyklejki i karty ochronne wykonane z papieru
pakowego. Blok składa się z 21 kart oraz 12 kart tablic z ilustracjami. Jego wymiary – 26,5 x 21,0 cm, grubość – 1
cm. Stan obiektu ogólnie jest zadowalający, niemniej jednak ze względów profilaktycznych zalecane jest
przeprowadzenie dezynfekcji, natomiast ze względów estetycznych – wymiana papierowej oprawy na okładziny
skórzane, odpowiadające charakterowi starego druku. Ponadto niezbędne jest przeprowadzenie konserwacji kart
początkowych i końcowych, a także wykonanie nowych wyklejek i kart ochronnych.

Podróż do Polski Johanna Philipa von Carosiego

Biblioteka dysponuje edycją lipską dzieła Johanna Philipa von Carosiego Reisen durch verschiedene polnische
Provinzen, mineralischen und andern Inhalts (Podróż przez rozmaite prowincje polskie, zasobne w minerały i inne
bogactwa). Wydana ona została w 1781 r.przez Johanna Gottloba Immanuela Breitkopfa.

Druk opisujący złoża surowców mineralnych okolic Kielc i Krakowa wykonano na papierze czerpanym; zachował się
naturalny czerp przy dwóch krawędziach kart (dolnej i bocznej). W późniejszym okresie oprawiony został w
półpłótno. Wyklejki wykonano z niebieskiego papieru. Na blok składa się 136 kart oraz 6 kart miedziorytowych
tablic. Jego wymiary – 22,0 x 13, 5 cm, grubość – 2,5 cm.

Page 6 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Karta tytułowa Reisen durch verschiedene polnische Provinzen...

Więcej rycin z dzieła Carosiego >>>

Stan zachowania księgi można uznać za dość dobry. Karty są lekko zabrudzone, a przy ich krawędziach widoczne
są przedarcia i uszkodzenia papieru. Druk należy poddać dezynfekcji oraz wymienić oprawę na skórzaną, bardziej
adekwatną do jego charakteru. Karty wymagają oczyszczenia oraz (w zależności od wyniku pomiarów pH)
odkwaszenia.

H. M. Renovantza Mineralogisch-geographische und andere vermischte Nachrichten von den Altaischen

Gebuergen Russisch Kayserlichen Antheils

Innym cennym drukiem jest H. M. Renovanza Mineralogisch-geographische und andere vermischte Nachrichten
von den Altaischen Gebuergen Russisch Kayserlichen Antheils wydany w Revalu (dziś Tallin, Estonia) w 1788 r.

Page 7 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Karta tytułowa dzieła H. M. Renovantza

Dzieło to wydrukowano na papierze czerpanym; blok składa się ze 146 kart oraz 2 kart tablic. Jego wymiary
wynoszą 25,3 x 21,0 cm, a grubość – 2,2 cm. Niestety, nie zachowały się oryginalne okładziny – oprawiony jest
współcześnie w półpłótno.

Na karcie tytułowej znajduje się okrągła pieczęć ze splecionymi literami RB (KB ?), w środku zaś fioletowa
pieczątka o treści „Leonard Janczewski”, liczne czerwone podkreślenia, zapiski ołówkiem i symbole pierwiastków
chemicznych na marginesach. Stary druk w przeszłości uległ zawilgoceniu, czego skutkiem jest infekcja
mikrobiologiczna. Na kartach widoczne są ślady przebarwień i naloty pleśni, w miejscach tych papier jest osłabiony
i bibulasty. Księga wymaga przeprowadzenia badań mikrobiologicznych, dezynfekcji, pełnej konserwacji oraz
wymiany oprawy na skórzaną, odpowiednią dla starego druku.

Rozważania H. L. Meierotta nad powstaniem krajów nadbałtyckich

W 1790 r. wydano w Berlinie Gedanken über die Entstehung der Baltischen Laender (Rozważania nad powstaniem
krajów nadbałtyckich) Johanna H. L. Meierotta.

Page 8 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Karta tytułowa dzieła H. L. Meierotta

Jeden z egzemplarzy nakładu trafił do Biblioteki Geologicznej – jest to druk na papierze czerpanym w oryginalnej
półpłóciennej oprawie z tekturowymi okładkami. Na karcie tytułowej znajdują się zapiski atramentowe:
„1911.1534; E. Kurtz; N5537; Lr (?) Raihender (?)” oraz okrągła, skasowana pieczęć „Aus der Stadtbibliothek
Stettin”. Blok składa się z 31 kart o wymiarach 15,6 x 9,3 cm, a jego grubość wynosi 0,8 cm. Ogólnie księga
zachowana jest dobrze, należy jedynie powierzchniowo oczyścić karty oraz zbadać pH papieru. Od wyniku pomiaru
uzależnione jest odkwaszenie druku.

"Bergmannisches Journal"

Antwortschreiben an den Herrn Bergrath und Professor Widenmann in Stuttgardt, über den Basalt… (Odpowiedź
Pana Bergratha i prof. Widenmanna ze Sztutgartu na temat bazaltu…) jest artykułem opublikowanym w
czasopiśmie „Bergmannisches Journal“, wydanym we wrześniu 1793 r.

Page 9 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Strona tytułowa czasopisma "Bergmannisches Journal"


Ten stary druk, wydany podobnie jak poprzednie na papierze czerpanym, oprawiono wraz z dwoma innymi
drukami, datowanymi na lata 1817 i 1818. Blok składa się z 55 kart o wymiarach 15,6 x 9,3 cm, a jego grubość
wynosi ok. 0,8 cm. Stan jego zachowania jest dobry. Należy jedynie oczyścić powierzchniowo karty oraz wykonać
badanie pH papieru, profilaktyczną dezynfekcję i badania mikrobiologiczne.

Jana Krzysztofa Kluka Rzeczy kopalnych osobliwie zdatnieyszych szukanie, poznanie i zazycie...

Ostatnim białym krukiem w zbiorach Biblioteki jest Rzeczy kopalnych osobliwie zdatnieyszych szukanie, poznanie i
zazycie [...], Jana Krzysztofa Kluka wydane w Warszawie w dwóch tomach w latach 1797 (t. 1) – 1802 (t. 2).

Page 10 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Karta tytułowa tomu 1

Page 11 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Karta tytułowa tomu 2

Dzieło wydano na papierze czerpanym, karty wzdłuż krawędzi dolnej i bocznej posiadają naturalny czerp. Obydwa
tomy oprawione są w broszurowe okładki z niebieskiego papieru. Na okładkach wpisano atramentem nazwisko „J.
(?) Tarkowski”, a na kartach tytułowych obydwu tomów znajduje się okrągła pieczęć o treści „Z księgozbioru
Mórawskich”. Oba woluminy zawierają łącznie 399 kart i 4 karty tablic; ich wymiary wynoszą 18 x 11 cm a
grubość – ok. 3,5 cm. Druk zachowany jest dobrze. Wskazane jest powierzchniowe oczyszczenie kart, w zależności
od wyników pomiaru pH odkwaszenie oraz wymiana miękkich opraw na twarde, przy wykorzystaniu obecnych
okładek broszurowych.

* * *

Jak widać, stan zachowania najcenniejszej części zbiorów Biblioteki Geologicznej PIG pozostawia wiele do
życzenia. Punktem wyjścia do określenia sytuacji była ekspertyza, opracowana w czerwcu 2005 r. przez
fachowców z Biblioteki Narodowej, opisująca zasób pod kątem niezbędnych do przeprowadzenia zabiegów
konserwatorskich.

Biblioteka rozpoczęła już starania o pozyskanie środków od fundacji służących zachowaniu dziedzictwa
kulturowego,

będziemy jednak bardzo wdzięczni za każdą pomoc finansową, także od prywatnych

darczyńców.

Podziękowania dla donatorów zamieszczone zostaną na stronie internetowej oraz w materiałach

informacyjnych Państwowego Instytutu Geologicznego.
Warto ratować stare księgi, bo to część wspólnego dziedzictwa ludzkości...

Joanna Kacprzak

, Biblioteka Geologiczna Państwowego Instytutu Geologicznego

Bibliografia:

Page 12 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...

Zamknij okienko

Cooper A.: The possibilities of the land, [W:] “History of Political Economy”, vol. 35, Annual Supplement 2002,
abstrakt artykułu ze strony

http://muse.jhu.edu/cgi-bin/access.cgi?uri=/journals/history_of_political_economy/v

035/35.5cooper.html&session=55266994

Georg Agricola, dok. elektroniczny,

http://www.crystalinks.com/agricola.html

Georgius Agricola (1494-1555), dok. elektroniczny,

http://www.ucmp.berkeley.edu/history/agricola.html

Łapkowski A.: Współczesna polszczyzna na Łotwie, dok. elektroniczny

http://www.promemoria.pl/arch/2003_6

/lotwa/lotwa.html

Pawełczyk M.: Zapomniany awanturnik, dok. elektroniczny

http://forumakad.pl/archiwum/2004/01/artykuly/24-

gwiazdy_i_meteory.htm

Page 13 of 13

PGI - Państwowy Instytut Geologiczny :: "Białe kruki" w Bibliotece

2008-04-17

http://www.pgi.gov.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1093&Itemi...