Terapia ultradzwiękowa

Ultradźwięki to drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności

ucha ludzkiego. Granica słyszalności wynosi około 20 kHz częstotliwości powyżej tej granicy

uważa się za ultradźwięki. Do zastosowania klinicznego najlepiej nadaja się częstotliwości od

700 kHz do 1,1 MHz. Wykorzystuje je większość urządzeń terapeutycznych ostatnie badania

wykazały że przydatna jest również częstotliwość 3,3 MHz ponieważ umożliwia ona

transmisję UD na głębokość 1/3 głębokości penetracji 1MHz , nadaje się ona do leczenia

bardziej powierzchownych struktur.

Ponieważ ciało ludzkie składa się z różnorodnych tkanek, głębokość penetracji będzie

zależała od zawartości poszczególnych tkanek w wiązce ultradźwiękowej. Dość często

obecność kości w wiązce ultradźwiękowej jest czynnikiem ograniczającym głębokość, na

która docierają ultradźwięki

Właściwości fizyczne UD i dźwięków słyszalnych jest podobna poza częstotliwością.

Rozchodzą się one jako fale podłużne w środowisku przewodzącym. Fale UD rozchodzą się

w środowisku gazowym, ciekłym stałym, ale nie w próżni. Fale dźwiękowe wysokiej

częstotliwości są tworzone przez obszary zagęszczania i rozrzedzania cząsteczek.

Ultradźwięki wykazują właściwości wiązki i mogą być odbijane , pochłaniane, rozpraszane i

załamywane. Przy przechodzeniu przez środowiska energia rozproszona i pochłonięta

ultradźwięków zostaje zmieniona na ciepło. Współczynnik pochłaniania dla fal

ultradźwiękowych w środowiskach płynnych i tkankach miękkich jest wysoki, co wywołuje

zjawisko selektywnego ogrzewania na powierzchniach kości.

Dla użytku klinicznego fale ultradźwiękowe uzyskuje się na zasadzie odwróconego zjawiska

piezoelektrycznego. Sygnały elektryczne o częstotliwości radiowej podawane są na elektrodę

znajdująca się na powierzchni specjalnie uformowanego kryształu. Wyładowania elektryczne

powodują mechaniczne drgania kryształu. Na tym polega odwrócone zjawisko

piezoelektryczne.

Moc Ud wyraża się w watach, lub w watach na cm². Średnie natężenie (W/cm²) uzyskuje się

poprzez pomiar całkowitej mocy wyjściowej aplikatura ( w W) i podzielenie jej przez

wielkość efektywniej powierzchni promieniowania aplikatura. Efektywne pole

promieniowania jest inne niż całkowity wymiar końcówki aplikatura. Fale ultradźwiękowe do

rozchodzenia się wymagają sprzężenia. Celem ułatwienia ich transmisji stosuje się

odpowiednie żele lub olej parafinowy. Cienka warstwa przewodnika pomiędzy głowicą , a

powierzchnia ciała ułatwia rozchodzenie się wibracji mechanicznych i chroni przed utratą

transmisji.

Po nałożeniu żelu na powierzchnię ciała aplikatur umieszcza się w kontakcie z ciałem

pacjenta i wybiera się pożądana moc w watach lub W/cm2. technika aplikacji polega na

wykonywaniu ruchów okrężnych lub posuwistych. W metodzie okrężnej głowica porusza się

okrężnie powoli nakładającymi się ruchami. W metodzie ruchów posuwistych („malowania”)

wykonuje się powoli ruchy w przód i tył również z niewielkim ich nakładaniem się. Ruch w

każdej z tych technik powinien być powolny, co ma umożliwiać właściwa absorpcje energii,

ale na tyle szybki aby wyeliminować nadmierna absorpcję, która powoduje ból okostnowy.

Czasami nieregularny kształt leczonych powierzchni (np. ręce) może powodować słabe

przyleganie głowicy do ciała pacjenta. Wówczas można zastosować technikę podwodną.

Część ciała poddawana zabiegowi oraz głowice zanurza się w wodzie. Głowice przesuwa się

nad obszarem poddawanym zabiegowi w odległości około 2,5 cm od powierzchni ciała.

Ponieważ na powierzchni pojawiają się pęcherzyki powietrza należy je strząsać celem

zapewnienia prawidłowej transmisji energii.

Ultradźwięki wywołują efekt głębokiego przegrzania tkanek. Ultradźwięki o częstotliwości 1

MHz penetrują na głębokość około 5cm, natomiast ultradźwięki o częstotliwości 3,3 lub 3,2

MHz penetrują na głębokość około 1-2 cm.

Po zastosowaniu ultradźwięków o intensywności, która zdolna jest do podniesienia

temperatury w tkankach , w tkankach mogą wystąpić następujące zmiany:

-ustąpienie lub zmniejszenie dolegliwości bólowych

-zmniejszenie skurczu mięśni

-lokalny wzrost przepływu krwi

-zwiększenie zakresu ruchów w stawach z przykurczem przy połączonym zastosowaniu

ciepła i technik rozciągowych

Przeciwwskazania

1. Nie wolno stosować ud na ciężarna lub potencjalnie ciężarną macicę. W związku z tym

nie wolno stosować terapii na okolice miednicy bez upewnień się czy pacjentka nie jest w

ciąży.

2. Pacjentów z wszczepionym rozrusznikiem serca należy chronić przed bezpośrednim

narażeniem klatki piersiowej na ud

3. Nie stosować ud na oczy, unikach stosowania ud na okolice serca, nie stosować na okolice

jąder, na okolice zapaleń żył z powodu zwiększonego ryzyka zakrzepicy lub

przemieszczenia skrzepliny, co może spowodować zakrzepice żylną, zatory oraz poważną

miażdżycę tętnic

4. Nie stosować ud na okolice leczone radioterapią lub innymi rodzajami promieniowania

5. Nie stosować ud w obszarach niedokrwienia lub w przypadkach , gdy z powodu choroby

naczyń ukrwienie tkanki nie będzie odpowiednie do zwiększonych potrzeb

metabolicznych wywołanych terapią, gdyż może spowodować to martwice tkanek

6. Nie stosować ud na okolice chrząstek wzrostowych przed zakończeniem wzrostu

Środki ostrożności

 nie stosować terapii ud w obszarach o zmniejszonym czuciu, ukrwieniu lub obszarach

znieczulonych. Zmniejszenie czucia u pacjentów powoduje, że nie nie będzie on

informował terapeuty o niekorzystnych doznaniach w czasie terapii wynikających z

zastosowania zbyt dużej intensywności ud. Pacjenci z upośledzonym krążeniem mogą

nadmiernie gromadzić ciepło w obszarze poddanym zabiegowi.

 Terapeuci powinni unikać ekspozycji na ud.

 Jeżeli pacjent cierpi na bóle okostnowe w czasie zabiegu należy zmniejszyć

intensywność ud

 Terapia ciepłem powoduje wzrost możliwości wystąpienia krwawień, gdyż zwiększa

ona przepływ krwi i unaczynienie ogrzewanych tkanek. Terapii ud powinna być

stosowana z dużą ostrożnością u pacjentów ze skazami krwotocznymi i skłonnością

do krwawień

 Unikać ogrzewania torebki stawowej w ostrych i podostrych zapaleniach stawów

 Zastosowanie ud może opóźnić lub utrudnić tworzenie kostniny w gojeniu złamań

Dawki wg T. Miki

- dawka słaba 0,05-0,5 W/cm²

- dawka średnia 0,5- 1,5 W/cm²

- dawka mocna 1,5-2,0 W/cm²

Przy wyborze dawki uwzględnia się rodzaj i okres schorzenia, okolice zabiegu oraz

sposób wykonania:

a) w nerwobólach okolicy przykręgosłupowej najczęściej używa się dawek małych lub

średnich wykorzystując fale impulsową

b) rdzenia przedłużonego i kręgowego nie nadźwiękawia się

c) najczęściej w stanach ostrych wybiera się dawkę słabą, a w przewlekłych średnia lub

mocną

d) należy pamiętać że podczas wykonywania zabiegów w wodzie (z uwagi na możliwość

odbić i interferencji fali dźwiękowej) obniża się dawkę o połowę w stosunku do innej

substancji sprzęgającej

e) nie nadźwiękawia się wystających punktów kostnych (grzebień łopatki, wyrostki

kolczyste, kolec biodrowy przedni górny itp.)

f) czas zabiegu zależy od metody i rozciągłości zmian chorobowych . w metodzie

segmentarnej ograniczony jest do 3min, a w metodzie miejscowej 6-10 min.

g) Do ultrafonoforezy stosuje się leki specjalnie przygotowane do tego rodzaju terapii,

najczęściej w postaci żelu. Pozostałe miesza się przed zabiegiem z substancja

sprzęgającą aby zapewnić im większą unikalność do tkanek.

Magnetoterapia

Pole magnetyczne niskiej częstotliwości ( w literaturze anglosaskiej ELF-MF, czyli,

extremely low frequency magnetic fields) obejmuje zakres częstotliwości od 3 do 3000

Hz. W fizykoterapii najczęściej znajdują zastosowanie pola o częstotliwości do 50 Hz .

biologiczne efekty działania zmiennego pola magnetycznego to między innymi:

- intensyfikacja procesu wykorzystania tlenu oraz oddychania tkankowego

- zwiekszenie przepływu krwi w naczyniach tętniczych i kapilarach

- nasilenie procesów regeneracji tkanek miękkich

- przyspieszenie procesu tworzenia zrostu kostnego

- działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe

- działanie analgetyczne (przeciwbólowe)

Skuteczność zabiegów zależy od właściwego doboru parametrów:

•

Częstotliwości (f)

•

Intensywności (INT)

•

Czasu przerwa-impuls (IMP)

•

Czasu trwania zabiegu

•

Liczby zabiegów

•

Doboru odpowiedniego aplikatura

Częstotliwość wywiera zdecydowany wpływ na skuteczność leczenia polem magnetycznym.

Przyjęto stosowanie następujących parametrów:

2-5 Hz

w stanach zapalnych i bólach ostrych

5-20 Hz

w podostrych stanach zapalnych, nawracających bólach, zaburzenia krążenia

tętniczego

20-50 Hz

w schorzeniach zwyrodnieniowych, w bólach przewlekłych

Intensywność (INT) i dobór strumienia pola magnetycznego jest zmienna w zależności od

okresu schorzenia. Osiąga wartości wyższe przy ostrych i bolesnych stanach. Wartości

intensywności i częstotliwości winy być ustawione na początku leczenia relatywnie niskie

(adaptacja ustroju) dopiero w drugiej fazie należy wybrać optymalne dawki

Czas trwania zabiegu nie powinien być krótszy niż 6 min. Praktycznie najczęściej przyjmuje

się wartość trwającą 15-30 min. Seria zabiegów najczęściej obejmuje 10-15 zabiegów

wykonywanych codziennie lub co drugi dzień (w wyjątkowych przypadkach zabieg można

wykonać 2 razy dziennie). Należy unikać wykonywanie zabiegów w porze wieczornej lub

nocnej, ponieważ pobudzenie organizmu może utrudniać pacjentowi zasypianie.

Rodzaj aplikatura. W zależności od okolicy ciała poddanej zabiegowi stosujemy aplikatury

Szpulowe o różnym przekroju. W przypadkach zabiegów dotyczących tułowia (narządy

wewnętrzne, poszczególne odcinki kręgosłupa) należy stosować aplikatur o średnicy 550 mm.

Dokonując zabiegu na kończynach dolnych stosujemy aplikatur szpulowy o średnicy

315mm.dla kończyn górnych najlepsze efekty można uzyskać używając aplikatura o średnicy

200 mm

Ogólne zasady wykonywania zabiegów:

 Zabiegi mogą być wykonywane przez ubranie, gips, bandaże itp., które nie stanowią

przeszkody dla pola magnetycznego

 Przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować pacjenta o możliwości odczuwania

przez niego przyjemnej, rytmicznej pulsacji, a także, że po pierwszych zabiegach

może wystąpić nasilenie dolegliwości

 Wykonując zabiegi w okolicach głowy , szyi, klatki piersiowej należy zachować

szczególna ostrożność i zwracać uwagę na samopoczucie pacjenta w trakcie zabiegu

Przeciwwskazania

-

choroba wieńcowa

-

ciężkie choroby naczyniowe

- ciąża

- stany przedzawałowe mięśnia sercowego

- krwotoki jelitowe

- osoby z aktywnymi implantami (w tym z rozrusznikiem serca)

- infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze

-gruźlica

- choroby nowotworowe i stany zagrożenia nowotworowego