Terapia ultradzwiękowa
Ultradźwięki to drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego. Granica słyszalności wynosi około 20 kHz częstotliwości powyżej tej granicy uważa się za ultradźwięki. Do zastosowania klinicznego najlepiej nadaja się częstotliwości od 700 kHz do 1,1 MHz. Wykorzystuje je większość urządzeń terapeutycznych ostatnie badania wykazały że przydatna jest również częstotliwość 3,3 MHz ponieważ umożliwia ona transmisję UD na głębokość 1/3 głębokości penetracji 1MHz , nadaje się ona do leczenia bardziej powierzchownych struktur.
Ponieważ ciało ludzkie składa się z różnorodnych tkanek, głębokość penetracji będzie zależała od zawartości poszczególnych tkanek w wiązce ultradźwiękowej. Dość często obecność kości w wiązce ultradźwiękowej jest czynnikiem ograniczającym głębokość, na która docierają ultradźwięki
Właściwości fizyczne UD i dźwięków słyszalnych jest podobna poza częstotliwością. Rozchodzą się one jako fale podłużne w środowisku przewodzącym. Fale UD rozchodzą się w środowisku gazowym, ciekłym stałym, ale nie w próżni. Fale dźwiękowe wysokiej częstotliwości są tworzone przez obszary zagęszczania i rozrzedzania cząsteczek. Ultradźwięki wykazują właściwości wiązki i mogą być odbijane , pochłaniane, rozpraszane i załamywane. Przy przechodzeniu przez środowiska energia rozproszona i pochłonięta ultradźwięków zostaje zmieniona na ciepło. Współczynnik pochłaniania dla fal ultradźwiękowych w środowiskach płynnych i tkankach miękkich jest wysoki, co wywołuje zjawisko selektywnego ogrzewania na powierzchniach kości.
Dla użytku klinicznego fale ultradźwiękowe uzyskuje się na zasadzie odwróconego zjawiska piezoelektrycznego. Sygnały elektryczne o częstotliwości radiowej podawane są na elektrodę znajdująca się na powierzchni specjalnie uformowanego kryształu. Wyładowania elektryczne powodują mechaniczne drgania kryształu. Na tym polega odwrócone zjawisko piezoelektryczne.
Moc Ud wyraża się w watach, lub w watach na cm². Średnie natężenie (W/cm²) uzyskuje się poprzez pomiar całkowitej mocy wyjściowej aplikatura ( w W) i podzielenie jej przez wielkość efektywniej powierzchni promieniowania aplikatura. Efektywne pole promieniowania jest inne niż całkowity wymiar końcówki aplikatura. Fale ultradźwiękowe do rozchodzenia się wymagają sprzężenia. Celem ułatwienia ich transmisji stosuje się odpowiednie żele lub olej parafinowy. Cienka warstwa przewodnika pomiędzy głowicą , a powierzchnia ciała ułatwia rozchodzenie się wibracji mechanicznych i chroni przed utratą transmisji.
Po nałożeniu żelu na powierzchnię ciała aplikatur umieszcza się w kontakcie z ciałem pacjenta i wybiera się pożądana moc w watach lub W/cm2. technika aplikacji polega na wykonywaniu ruchów okrężnych lub posuwistych. W metodzie okrężnej głowica porusza się okrężnie powoli nakładającymi się ruchami. W metodzie ruchów posuwistych („malowania”) wykonuje się powoli ruchy w przód i tył również z niewielkim ich nakładaniem się. Ruch w każdej z tych technik powinien być powolny, co ma umożliwiać właściwa absorpcje energii, ale na tyle szybki aby wyeliminować nadmierna absorpcję, która powoduje ból okostnowy.
Czasami nieregularny kształt leczonych powierzchni (np. ręce) może powodować słabe przyleganie głowicy do ciała pacjenta. Wówczas można zastosować technikę podwodną. Część ciała poddawana zabiegowi oraz głowice zanurza się w wodzie. Głowice przesuwa się nad obszarem poddawanym zabiegowi w odległości około od powierzchni ciała. Ponieważ na powierzchni pojawiają się pęcherzyki powietrza należy je strząsać celem zapewnienia prawidłowej transmisji energii.
Ultradźwięki wywołują efekt głębokiego przegrzania tkanek. Ultradźwięki o częstotliwości 1 MHz penetrują na głębokość około 5cm, natomiast ultradźwięki o częstotliwości 3,3 lub 3,2 MHz penetrują na głębokość około 1-.
Po zastosowaniu ultradźwięków o intensywności, która zdolna jest do podniesienia temperatury w tkankach , w tkankach mogą wystąpić następujące zmiany:
-ustąpienie lub zmniejszenie dolegliwości bólowych
-zmniejszenie skurczu mięśni
-lokalny wzrost przepływu krwi
-zwiększenie zakresu ruchów w stawach z przykurczem przy połączonym zastosowaniu ciepła i technik rozciągowych
Przeciwwskazania
Nie wolno stosować ud na ciężarna lub potencjalnie ciężarną macicę. W związku z tym nie wolno stosować terapii na okolice miednicy bez upewnień się czy pacjentka nie jest w ciąży.
Pacjentów z wszczepionym rozrusznikiem serca należy chronić przed bezpośrednim narażeniem klatki piersiowej na ud
Nie stosować ud na oczy, unikach stosowania ud na okolice serca, nie stosować na okolice jąder, na okolice zapaleń żył z powodu zwiększonego ryzyka zakrzepicy lub przemieszczenia skrzepliny, co może spowodować zakrzepice żylną, zatory oraz poważną miażdżycę tętnic
Nie stosować ud na okolice leczone radioterapią lub innymi rodzajami promieniowania
Nie stosować ud w obszarach niedokrwienia lub w przypadkach , gdy z powodu choroby naczyń ukrwienie tkanki nie będzie odpowiednie do zwiększonych potrzeb metabolicznych wywołanych terapią, gdyż może spowodować to martwice tkanek
Nie stosować ud na okolice chrząstek wzrostowych przed zakończeniem wzrostu
Środki ostrożności
nie stosować terapii ud w obszarach o zmniejszonym czuciu, ukrwieniu lub obszarach znieczulonych. Zmniejszenie czucia u pacjentów powoduje, że nie nie będzie on informował terapeuty o niekorzystnych doznaniach w czasie terapii wynikających z zastosowania zbyt dużej intensywności ud. Pacjenci z upośledzonym krążeniem mogą nadmiernie gromadzić ciepło w obszarze poddanym zabiegowi.
Terapeuci powinni unikać ekspozycji na ud.
Jeżeli pacjent cierpi na bóle okostnowe w czasie zabiegu należy zmniejszyć intensywność ud
Terapia ciepłem powoduje wzrost możliwości wystąpienia krwawień, gdyż zwiększa ona przepływ krwi i unaczynienie ogrzewanych tkanek. Terapii ud powinna być stosowana z dużą ostrożnością u pacjentów ze skazami krwotocznymi i skłonnością do krwawień
Unikać ogrzewania torebki stawowej w ostrych i podostrych zapaleniach stawów
Zastosowanie ud może opóźnić lub utrudnić tworzenie kostniny w gojeniu złamań
Dawki wg T. Miki
- dawka słaba 0,05-0,5 W/cm²
- dawka średnia 0,5- 1,5 W/cm²
- dawka mocna 1,5-2,0 W/cm²
Przy wyborze dawki uwzględnia się rodzaj i okres schorzenia, okolice zabiegu oraz sposób wykonania:
w nerwobólach okolicy przykręgosłupowej najczęściej używa się dawek małych lub średnich wykorzystując fale impulsową
rdzenia przedłużonego i kręgowego nie nadźwiękawia się
najczęściej w stanach ostrych wybiera się dawkę słabą, a w przewlekłych średnia lub mocną
należy pamiętać że podczas wykonywania zabiegów w wodzie (z uwagi na możliwość odbić i interferencji fali dźwiękowej) obniża się dawkę o połowę w stosunku do innej substancji sprzęgającej
nie nadźwiękawia się wystających punktów kostnych (grzebień łopatki, wyrostki kolczyste, kolec biodrowy przedni górny itp.)
czas zabiegu zależy od metody i rozciągłości zmian chorobowych . w metodzie segmentarnej ograniczony jest do 3min, a w metodzie miejscowej 6-10 min.
Do ultrafonoforezy stosuje się leki specjalnie przygotowane do tego rodzaju terapii, najczęściej w postaci żelu. Pozostałe miesza się przed zabiegiem z substancja sprzęgającą aby zapewnić im większą unikalność do tkanek.