Ultradźwięki to drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego. Granica słyszalności wynosi około 20 kHz częstotliwości powyżej tej granicy uważa się za ultradźwięki. Do zastosowania klinicznego najlepiej nadaja się częstotliwości od 700 kHz do 1,1 MHz. Wykorzystuje je większość urządzeń terapeutycznych ostatnie badania
wykazały że przydatna jest również częstotliwość 3,3 MHz ponieważ umożliwia ona transmisję UD na głębokość 1/3 głębokości penetracji 1MHz , nadaje się ona do leczenia
bardziej powierzchownych struktur.
Ponieważ ciało ludzkie składa się z różnorodnych tkanek, głębokość penetracji będzie zależała od zawartości poszczególnych tkanek w wiązce ultradźwiękowej. Dość często obecność kości w wiązce ultradźwiękowej jest czynnikiem ograniczającym głębokość, na
która docierają ultradźwięki
Właściwości fizyczne UD i dźwięków słyszalnych jest podobna poza częstotliwością.
Rozchodzą się one jako fale podłużne w środowisku przewodzącym. Fale UD rozchodzą się
w środowisku gazowym, ciekłym stałym, ale nie w próżni. Fale dźwiękowe wysokiej częstotliwości są tworzone przez obszary zagęszczania i rozrzedzania cząsteczek.
Ultradźwięki wykazują właściwości wiązki i mogą być odbijane , pochłaniane, rozpraszane i załamywane. Przy przechodzeniu przez środowiska energia rozproszona i pochłonięta ultradźwięków zostaje zmieniona na ciepło. Współczynnik pochłaniania dla fal ultradźwiękowych w środowiskach płynnych i tkankach miękkich jest wysoki, co wywołuje
zjawisko selektywnego ogrzewania na powierzchniach kości.
Dla użytku klinicznego fale ultradźwiękowe uzyskuje się na zasadzie odwróconego zjawiska
piezoelektrycznego. Sygnały elektryczne o częstotliwości radiowej podawane są na elektrodę znajdująca się na powierzchni specjalnie uformowanego kryształu. Wyładowania elektryczne
powodują mechaniczne drgania kryształu. Na tym polega odwrócone zjawisko
piezoelektryczne.
Moc Ud wyraża się w watach, lub w watach na cm². Średnie natężenie (W/cm²) uzyskuje się
poprzez pomiar całkowitej mocy wyjściowej aplikatura ( w W) i podzielenie jej przez wielkość efektywniej powierzchni promieniowania aplikatura. Efektywne pole
promieniowania jest inne niż całkowity wymiar końcówki aplikatura. Fale ultradźwiękowe do rozchodzenia się wymagają sprzężenia. Celem ułatwienia ich transmisji stosuje się odpowiednie żele lub olej parafinowy. Cienka warstwa przewodnika pomiędzy głowicą , a
powierzchnia ciała ułatwia rozchodzenie się wibracji mechanicznych i chroni przed utratą
transmisji.
Po nałożeniu żelu na powierzchnię ciała aplikatur umieszcza się w kontakcie z ciałem pacjenta i wybiera się pożądana moc w watach lub W/cm2. technika aplikacji polega na
wykonywaniu ruchów okrężnych lub posuwistych. W metodzie okrężnej głowica porusza się
okrężnie powoli nakładającymi się ruchami. W metodzie ruchów posuwistych („malowania”)
wykonuje się powoli ruchy w przód i tył również z niewielkim ich nakładaniem się. Ruch w
każdej z tych technik powinien być powolny, co ma umożliwiać właściwa absorpcje energii,
ale na tyle szybki aby wyeliminować nadmierna absorpcję, która powoduje ból okostnowy.
Czasami nieregularny kształt leczonych powierzchni (np. ręce) może powodować słabe przyleganie głowicy do ciała pacjenta. Wówczas można zastosować technikę podwodną.
Część ciała poddawana zabiegowi oraz głowice zanurza się w wodzie. Głowice przesuwa się
nad obszarem poddawanym zabiegowi w odległości około 2,5 cm od powierzchni ciała.
Ponieważ na powierzchni pojawiają się pęcherzyki powietrza należy je strząsać celem zapewnienia prawidłowej transmisji energii.
Ultradźwięki wywołują efekt głębokiego przegrzania tkanek. Ultradźwięki o częstotliwości 1
MHz penetrują na głębokość około 5cm, natomiast ultradźwięki o częstotliwości 3,3 lub 3,2
MHz penetrują na głębokość około 1-2 cm.
Po zastosowaniu ultradźwięków o intensywności, która zdolna jest do podniesienia temperatury w tkankach , w tkankach mogą wystąpić następujące zmiany:
-ustąpienie lub zmniejszenie dolegliwości bólowych
-zmniejszenie skurczu mięśni
-lokalny wzrost przepływu krwi
-zwiększenie zakresu ruchów w stawach z przykurczem przy połączonym zastosowaniu ciepła i technik rozciągowych
Przeciwwskazania
1. Nie wolno stosować ud na ciężarna lub potencjalnie ciężarną macicę. W związku z tym
nie wolno stosować terapii na okolice miednicy bez upewnień się czy pacjentka nie jest w
ciąży.
2. Pacjentów z wszczepionym rozrusznikiem serca należy chronić przed bezpośrednim narażeniem klatki piersiowej na ud
3. Nie stosować ud na oczy, unikach stosowania ud na okolice serca, nie stosować na okolice jąder, na okolice zapaleń żył z powodu zwiększonego ryzyka zakrzepicy lub
przemieszczenia skrzepliny, co może spowodować zakrzepice żylną, zatory oraz poważną miażdżycę tętnic
4. Nie stosować ud na okolice leczone radioterapią lub innymi rodzajami promieniowania
5. Nie stosować ud w obszarach niedokrwienia lub w przypadkach , gdy z powodu choroby
naczyń ukrwienie tkanki nie będzie odpowiednie do zwiększonych potrzeb
metabolicznych wywołanych terapią, gdyż może spowodować to martwice tkanek
6. Nie stosować ud na okolice chrząstek wzrostowych przed zakończeniem wzrostu
Środki ostrożności
nie stosować terapii ud w obszarach o zmniejszonym czuciu, ukrwieniu lub obszarach
znieczulonych. Zmniejszenie czucia u pacjentów powoduje, że nie nie będzie on informował terapeuty o niekorzystnych doznaniach w czasie terapii wynikających z
zastosowania zbyt dużej intensywności ud. Pacjenci z upośledzonym krążeniem mogą
nadmiernie gromadzić ciepło w obszarze poddanym zabiegowi.
Terapeuci powinni unikać ekspozycji na ud.
Jeżeli pacjent cierpi na bóle okostnowe w czasie zabiegu należy zmniejszyć intensywność ud
Terapia ciepłem powoduje wzrost możliwości wystąpienia krwawień, gdyż zwiększa
ona przepływ krwi i unaczynienie ogrzewanych tkanek. Terapii ud powinna być stosowana z dużą ostrożnością u pacjentów ze skazami krwotocznymi i skłonnością
do krwawień
Unikać ogrzewania torebki stawowej w ostrych i podostrych zapaleniach stawów
Zastosowanie ud może opóźnić lub utrudnić tworzenie kostniny w gojeniu złamań
Dawki wg T. Miki
- dawka słaba 0,05-0,5 W/cm²
- dawka średnia 0,5- 1,5 W/cm²
- dawka mocna 1,5-2,0 W/cm²
Przy wyborze dawki uwzględnia się rodzaj i okres schorzenia, okolice zabiegu oraz sposób wykonania:
a) w nerwobólach okolicy przykręgosłupowej najczęściej używa się dawek małych lub
średnich wykorzystując fale impulsową
b) rdzenia przedłużonego i kręgowego nie nadźwiękawia się
c) najczęściej w stanach ostrych wybiera się dawkę słabą, a w przewlekłych średnia lub
mocną
d) należy pamiętać że podczas wykonywania zabiegów w wodzie (z uwagi na możliwość odbić i interferencji fali dźwiękowej) obniża się dawkę o połowę w stosunku do innej
substancji sprzęgającej
e) nie nadźwiękawia się wystających punktów kostnych (grzebień łopatki, wyrostki kolczyste, kolec biodrowy przedni górny itp.)
f) czas zabiegu zależy od metody i rozciągłości zmian chorobowych . w metodzie segmentarnej ograniczony jest do 3min, a w metodzie miejscowej 6-10 min.
g) Do ultrafonoforezy stosuje się leki specjalnie przygotowane do tego rodzaju terapii,
najczęściej w postaci żelu. Pozostałe miesza się przed zabiegiem z substancja sprzęgającą aby zapewnić im większą unikalność do tkanek.
Magnetoterapia
Pole magnetyczne niskiej częstotliwości ( w literaturze anglosaskiej ELF-MF, czyli, extremely low frequency magnetic fields) obejmuje zakres częstotliwości od 3 do 3000
Hz. W fizykoterapii najczęściej znajdują zastosowanie pola o częstotliwości do 50 Hz .
biologiczne efekty działania zmiennego pola magnetycznego to między innymi:
- intensyfikacja procesu wykorzystania tlenu oraz oddychania tkankowego
- zwiekszenie przepływu krwi w naczyniach tętniczych i kapilarach
- nasilenie procesów regeneracji tkanek miękkich
- przyspieszenie procesu tworzenia zrostu kostnego
- działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe
- działanie analgetyczne (przeciwbólowe)
Skuteczność zabiegów zależy od właściwego doboru parametrów:
•Częstotliwości (f)
•Intensywności (INT)
•Czasu przerwa-impuls (IMP)
•Czasu trwania zabiegu
•Liczby zabiegów
•Doboru odpowiedniego aplikatura
Częstotliwość wywiera zdecydowany wpływ na skuteczność leczenia polem magnetycznym.
Przyjęto stosowanie następujących parametrów:
w stanach zapalnych i bólach ostrych
5-20 Hz
w podostrych stanach zapalnych, nawracających bólach, zaburzenia krążenia
tętniczego
20-50 Hz
w schorzeniach zwyrodnieniowych, w bólach przewlekłych
Intensywność (INT) i dobór strumienia pola magnetycznego jest zmienna w zależności od okresu schorzenia. Osiąga wartości wyższe przy ostrych i bolesnych stanach. Wartości
intensywności i częstotliwości winy być ustawione na początku leczenia relatywnie niskie
(adaptacja ustroju) dopiero w drugiej fazie należy wybrać optymalne dawki
Czas trwania zabiegu nie powinien być krótszy niż 6 min. Praktycznie najczęściej przyjmuje się wartość trwającą 15-30 min. Seria zabiegów najczęściej obejmuje 10-15 zabiegów wykonywanych codziennie lub co drugi dzień (w wyjątkowych przypadkach zabieg można
wykonać 2 razy dziennie). Należy unikać wykonywanie zabiegów w porze wieczornej lub
nocnej, ponieważ pobudzenie organizmu może utrudniać pacjentowi zasypianie.
Rodzaj aplikatura. W zależności od okolicy ciała poddanej zabiegowi stosujemy aplikatury
Szpulowe o różnym przekroju. W przypadkach zabiegów dotyczących tułowia (narządy
wewnętrzne, poszczególne odcinki kręgosłupa) należy stosować aplikatur o średnicy 550 mm.
Dokonując zabiegu na kończynach dolnych stosujemy aplikatur szpulowy o średnicy
315mm.dla kończyn górnych najlepsze efekty można uzyskać używając aplikatura o średnicy
200 mm
Ogólne zasady wykonywania zabiegów:
Zabiegi mogą być wykonywane przez ubranie, gips, bandaże itp., które nie stanowią
przeszkody dla pola magnetycznego
Przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować pacjenta o możliwości odczuwania
przez niego przyjemnej, rytmicznej pulsacji, a także, że po pierwszych zabiegach może wystąpić nasilenie dolegliwości
Wykonując zabiegi w okolicach głowy , szyi, klatki piersiowej należy zachować szczególna ostrożność i zwracać uwagę na samopoczucie pacjenta w trakcie zabiegu
Przeciwwskazania
- choroba wieńcowa
- ciężkie choroby naczyniowe
- ciąża
- stany przedzawałowe mięśnia sercowego
- krwotoki jelitowe
- osoby z aktywnymi implantami (w tym z rozrusznikiem serca)
- infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze
-gruźlica
- choroby nowotworowe i stany zagrożenia nowotworowego