Wykorzystanie indeksu glikemicznego żywności w dietoterapii cukrzycy i otyłości

Wykorzystanie

indeksu glikemicznego

żywności w dietoterapii

cukrzycy i otyłości

EWA LANGE
Katedra Dietetyki
Wydział Nauk o Żywieniu Człowieku i Konsumpcji, SGGW

W 1981 David Jenkins wraz z wspó

łpracownikami

przeprowadzi

ł na grupie ochotników badania

ływu 62 zwyczajowo spożywanych produktów i

węglowodanów prostych

na poziom glukozy we krwi

(Jenkins i wsp., Am J Clin Nutr, 1981)

Na tej podstawie powsta

ł alternatywny system

charakteryzuj

ący

żywność zawierającą węglowodany,

opisuj

ący jej wpływ na glikemię poposiłkową,

który nazwano

indeksem glikemicznym

INDEKS GLIKEMICZNY

jest to zdolno

ść

produktu, czy potraw do

podwy

szania st

ęż

enia glukozy we krwi

w por

wnaniu z tego rodzaju wp

ywem

wnowa

nych ilo

ci glukozy

lub chleba pszennego

Indeks glikemiczny

pole powierzchni pod krzyw

odpowiedzi

glikemicznej mierzonej przez 2 godziny po spo

życiu

50g przyswajalnych w

glowodan

w z badanego

produktu spo

żywczego,

wyra

żonej w stosunku do odpowiedzi glikemicznej na

tak

sam

ilo

ść

glowodan

pochodz

ącą ze

standardowego produktu (glukozy lub bia

ego

pieczywa)

spo

żytego przez tę samą osobę

(FAO/WHO, 1998)

IAUC (incremental area under the curve) =A+B+C+D+F

INDEKS

GLIKEMICZNY

IAUC produktu testowanego

IAUC produktu referencyjnego

x 100%

(FAO/WHO, 1998; Wolever i wsp., Eur J Clin Nutr, 2003)

Np.: IG wynoszący 70 oznacza, że

po spożyciu 50g „dostępnych” węglowodanów w

produkcie wzrost poziomu glukozy we krwi będzie

o 30% mniejszy

niż wzrostu poziomu glukozy we krwi po spożyciu 50g

glukozy lub 50g „dostępnych” węglowodanów z białego

pieczywa

Zjedzenie produktu o wysokim IG doprowadza

do gwałtownego wzrostu stężenia glukozy we krwi

wywołującego w odpowiedzi

y wyrzut insuliny

Poziom glukozy we krwi ulega wtedy

obniżeniu często nie tylko do wartości

wyjściowej lecz niższych

prowadząc do tzw.

reaktywnej hipoglikemi

Insulina

- Hormon odpowiedzialny za

wykorzystanie glukozy przez komórki

m.in. mięśni i tkanki tłuszczowej

- Aktywuje proces neolipogenezy, czyli

tworzenia tłuszczu, który jest z łatwością

okładany w komórkach tkanki

tłuszczowej

Objawem hipoglikemii jest

uczucie głodu

a chęć jego zaspokojenia jest

powodem niekontrolowanego

pojadania

(Truswell, Eur J Clin Nutr, 1992; Frost, Dornhorst, Diabet. Med. 2000)

Czynniki związane z produktem wpływające na

wartość indeksu glikemicznego

ZALEŻNE OD RODZAJU

WĘGLOWODANÓW

NIE ZALEŻNE OD RODZAJU

WĘGLOWODANÓW

Zawartość monosacharydów

Proces techologiczny

Glukoza

Galaktoza

Fruktoza

Stopień przetworzenia produktu

(obróbka termiczna i

mechaniczna)

Stopień żelifikacji skrobi

Struktura komórkowa

Zawartość i charakter skrobi

Inne składniki pokarmowe zawarte w

produktach

Amyloza

Amylopektyna

Skrobia oporna

Tłuszcz i białka

Błonnik pokarmowy

Substancje antyodżywcze

Kwasy organiczne

adunek glikemiczny

obrazuje nie tylko profil węglowodanów,

ale także ich ilość w spożywanej porcji,

czyli indeks glikemiczny odniesiony do

spożywanej porcji danego produktu spożywczego

(Salmeron i wsp., Diabetes Care, 1997; Liu i wsp., 2000;

Brand-Miller i wsp., J Nutr, 2003)

G =

IG x zawarto

ść

glowodan

w w porcji (g)

100

Niski ładunek glikemiczny mają produkty,

które dostarczają standardową (50g) ilość węglowodanów w

bardzo dużej porcji produktu,

a w porcji zjadanej zwyczajowo jest ich niewiele

np.
•

arbuz ma IG = 72%, a ładunek glikemiczny porcji 120g

(zawierającej jedynie 6g węglowodanów) wynosi

•

frytki natomiast mają IG = 75%, ale ładunek glikemiczny 150g

porcji (zawierającej 29g węglowodanów) wynosi

•Produkty o niskim indeksie glikemicznym, IG ≤ 55%

•Produkty o średnim indeksie glikemicznym, IG = 56-69%

•Produkty o wysokim indeksie glikemicznym, IG ≥ 70%

* uwzględniając glukozę jako standard

(dla białego pieczywa pszennego x 1,43)

•

Niski ładunek glikemiczny całodziennej diety < 80

•

Wysoki ładunek glikemiczny całodziennej diety > 120

•Produkty o niskim ładunku glikemicznym, ŁG ≤ 10

•Produkty o średnim ładunku glikemicznym, ŁG = 11-19

•Produkty o wysokim ładunku glikemicznym, ŁG ≥ 20

dla standardowych porcji produktów spożywczych

(Leeds i wsp., 2002)

•Dieta o niskim indeksie glikemicznym, IG ≤ 55%

•Dieta o średnim indeksie glikemicznym, IG = 56-69%

•Dieta o wysokim indeksie glikemicznym, IG ≥ 70%

* uwzględniając glukozę jako standard

(dla białego pieczywa pszennego x 1,43)

PRODUKTY

≤ 55%

IG 55- 70%

≥ 70%

OWOCE

Świeże i suszone: jabłka, pomarańcze,

grejpfruty, gruszki, morele, czere

śnie,

śnie, truskawki, poziomki, maliny,

brzoskwinie,

śliwki, żurawiny... Sok z jabłek

Banany

świeże, ananasy, mango,

kiwi, arbuzy, winogrona, rodzynki, figi,

daktyle ...Owoce z puszki w syropie

Inne soki owocowe

Banany suszone, owoce

sma

żone w cukrze, suszone

daktyle,

WARZYWA

Wszystkie sa

łaty i kapusty, szpinak, ogórki,

świeża kukurydza, fasolka szli>a,lia9owa,

broku

ły, kalafior, marchewka świeża,

pomidory, papryka, zielony ogórek,

rzodkiewki, rzepa, szparagi, grzyby...

Ziemniaki gotowane lub pieczone w

mundurkach (nie rozgotowane),

buraki, marchewka gotowana,

kukurydza konserwowa i popcorn

Ziemniaki sma

żone, chipsy,

frytki, puree z ziemniaków

instant

PRODUKTY
MLECZNE

Chude mleko, ma

ślanka, jogurty,

nies

łodzone, kwaśne mleko, chude sery

P'IECZYWO

Razowy chleb j

ęczmienny, chleb

gryczany, pumpernikiel, pe

łnoziarnisty

ększość pieczywa i wyrobów

cukierniczych z m

ąki białej i razowej,

chleb chrupki

Bagietki, rogaliki francuskie,

gofry, bu

łki z mąki rafinowanej,

chrupki kukurydziane i inne

przegryzki s

łodzone lub solone.

MAKARONY

łnoziarniste, razowe, produkowane z

mąki nie rafinowanej i makarony „białe"

nie rozgotowane „al. dente"

Wszystkie makarony „bia

łe" z maki

oczyszczonej

PRZETWORY
ZBO

ŻOWE

Otr

ęby pszenne i owsiane, kasza

jęczmienna perłowa, gryczana, całe

ziarna

żyta i pszenicy

Musli i p

łatki zbożowe naturalne,

owsianka, kuskus

Wszystkie produkty

śniadaniowe

(tzw. p

łatki) słodzone ze zbóż

oczyszczonych, p

łatki

kukurydziane,kasza jaqlana

ż dziki, ryż biały parboiled

(preparowany termicznie)

ż Basmati bršzowy i biały, ryż

śminowy, ryż biały długoziarnisty

ż instant, ryż "dmuchany"

WARZYWA
STR

ĄCZKOWE

Soczewica, ciecierzyca, fasola groch,

soja

Bób

NASIONA I
ORZECHY

Orzechy arachidowe, pekan, tureckie,

migda

ły, nasiona słonecznika, ..

Orzechy kokosowe, ziarno sezamu

INNE

Miód, cukier sto

łowy, Napoje

gazowane

napoje gazowane na bazie

maltodekstryny

W arzyw a

O w oce

Buraki

S ok ananasow y

4 6

Kiełki fasoli M ung

A na nas

5 9

Fasola czarna

A rbuz

7 5

Fasola biała ugotowa na

Banan

5 9

Fasola biała

Banany dojrzałe

7 2

Fasola płaskostrąkow a

Brzoskw inie

2 9

Fasola szparagow a

Brzoskw inie z puszki w syropie

5 2

G roch gotow any

Cz ereśnie

2 3

Groszek zielony

D aktyle suszone

103

Groszek zielony z puszki

Grejpfrut

2 5

Kukurydza słodka

S ok grejpfrutow y

4 8

K ukurydza z puszki

Gruszki

4 2

M archew ka św ieża

Jabłka suszone

2 9

S ok z m archw i świe ży

J abłka

3 8

M archew ka gotow ana

S ok jabłkow y

4 0

Pom idory

K iwi

5 2

S ok pom idorow y bez cukru

M ango

5 5

S oczew ica zielona gotow ana

M elon

6 5

S oc zew ica z puszki

M orele św ieże

1 5

S oja

M orele suszone

3 0

S oja z puszki

O rzeszki ziem ne, solone,

prażone

1 4

Pasternak

O rzechy

2 2

R zepa

N utella

3 3

Knedle ziem niaczane

Pom arańcza

4 4

Z iem niaki m łode gotow ane

S ok pom arańczow y

5 2

Z iem niaki pieczone

Ś liw ki

3 0

Z iem niaki puree

T ruskaw ki

4 0

Chipsy

W inogrona

4 6

Z iem niaki gotow ane

Rodzynki

6 4

Frytki

W iśnie

2 5

Wartość IG

warzyw

i owoców

Produkty zbożowe

Chleb pumpernikiel

Chleb żytni na zakwasie

Chleb pełnoziarnisty żytni

Chleb pszenny

Chleb biały

Chleb- pieczywo francuskie

Chrupki kukurydziane

Chrupki pszenne

Popcorn

Ciasto francuskie

Kasza gryczana ugotowana

Kasza manna

Kus kus gotowany

Kasza jaglana, ugotowana

Makaron

Mąka kukurydziana

Otręby owsiane

Płatki kukurydziane

Płatki owsiane błyskawiczne

Ryż brązowy ( naturalny)

Ryż długoziarnisty gotowany

Ryż Basmati

Ryż biały gotowany

Płatki ryżowe

Kleik ryżowy

Jęczmień ziarno

Proso

Ziarno jęczmienia

Ziarna całe żyta

Ziarna całe pszenicy

Ziarna kukurydzy

Cukry, słodycze

i napoje

Baton Twix

Baton Mars

Biszkopt

Czekolada gorzka

Czekolada biała

Czekolada mleczna

Fruktoza

Laktoza

Cukier rafinowany

Miód

Glukoza

100

Maltoza

110

Herbatniki

Coca- cola

Fanta

Mleko i jego

przetwory

Budyń

Jogurt czysty bez cukru

Jogurt 0% tłuszczu

Jogurt naturalny

Jogurt owocowy

Mleko pełne 3% tłuszczu

Mleko odtłuszczone

Mleko zsiadłe

Mleko słodzone, zagęszczone

Lody z pełnego mleka

Wartość IG produktów zbożowych,

mlecznych oraz słodyczy

Wartości indeksu glikemicznego (IG) i ładunku glikemicznego (ŁG)

Niski IG ≤ 55

Średni IG 56-69

Wysoki IG ≥70

Niski ŁG ≤ 10

Soki warzywne

Pieczywo jęczmienne

Pieczywo gryczane

Pieczywo żytnie razowe

Płatki zbożowe naturalne

Jabłka

Mleko i jego przetwory

Banany niedojrzałe

Winogron

Kiwi

Pomarańcze

Brzoskwinie

Gruszki

Śliwki

Truskawki

Warzywa strączkowe

Orzechy

Marchew

Lody

Morele

Mango

Ananasy

Kukurydza

Pieczywo ryżowe

Popcorn

Arbuz

Średni ŁG 11-19

Soki owocowe

Kasza jęczmienna

Kasza gryczana

Ziemniaki

Banany dojrzałe

Płatki Cheerios

Wysoki ŁG ≥ 20

Makaron

Biały ryż

Batony czekoladowe

Napoje gazowane

Płatki kukurydziane

Pieczone ziemniaki

Białe pieczywo

Frytki

Zastępowanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym

produktami o niskim indeksie glikemicznym

Wysoki indeks glikemiczny

Niski indeks glikemiczny

Ciasta

Ciasta z owocami, ciasta z mąki razowej

lub ciastka z płatkami owsianymi, owsem,

pełnymi ziarnami zbóż

Herbatniki i krakersy zwykłe

Herbatniki z suszonymi owocami lub z

pełnych ziaren np.: owsa

Owoce tropikalne np. banany

Owoce rosnące w klimacie umiarkowanym,

a więc jabłka, owoce pestkowe

Pieczywo białe lub razowe

Pieczywo na bazie maki pełnoziarnistej i

zawierające ziarna i nasiona oraz na

zakwasie np. pumpernikiel

Płatki śniadaniowe wysoko

przetworzone

Płatki nieprzetworzone, np. jęczmienne,

owsiane, otręby

Ziemniaki

Makaron, grube kasze (nierozgotowane)

lub rośliny strączkowe, ryz brązowy lub

parboild

Posiłek

Węglowodany

[g]

% całkowitej

ilości

węglowodanów

w posiłku

Indeks

glikemiczny

Udział w

wartości indeksu

glikemicznego

całego posiłku

Sok

pomarańczowy

150 ml

12,5

23% x 52= 12

Płatki owsiane

30 g

39% x 55= 21,5

Mleko 150 ml

13% x 27= 4

1 kromka

pieczywa z

masłem

25% x 85=21

Ogółem

53,5

100

Indeks glikemiczny całego posiłku

= 58,5

Przykład:
Śniadanie: sok pomarańczowy, płatki owsiane z

mlekiem, pieczywo pszenne z małą ilością masła

Owoce, Warzywa

z dodatkiem

olejów roślinnych

Niskotłuszczowe

produkty mleczne,

chude mięso, ryby

Strączkowe, orzechy

Niskoprzetworzone produkty

zbożowe, makaron, kasza, ryż

Przetworzone produkty zbożowe,

białe pieczywo, wyroby

cukiernicze, słodycze

Ziemniaki, banany, słodka

kukurydza

Piramida diety o niskim indeksie glikemicznym

Dieta bogata w produkty

o wysokim indeksie

adunku glikemicznym

Dysfunkcja

komórek ß trzustki

Wzrost oporno

tkanek na insulin

Cukrzyca typu 2

Wzrost

zapotrzebowania

na insulin

geny

Hiperglikemia

otyłość

brak ruchu

Hiperinsulinemia

Nietolerancja glukozy

Gromadzenie si

uszczu

U os

b z cukrzyc

typu 1 i 2 zmniejszenie indeksu

glikemicznego diety

rednio o 10%,

odpowiada redukcji st

ęż

enia hemoglobiny glikowanej

enia hemoglobiny glikowanej,

w ci

ągu średnio 7 tygodni,

7,2

8%,

co zmniejsza o oko

o 10% ryzyko

wyst

pienia powik

cukrzycy

(Willett i wsp., Am J Clin Nutr, 2002, Brand-Miller, Diabetes Care, 2003)

Wysoki IG diety mo

że zwiększać ryzyko występowania chorób

dietozale

żnych, w tym szczególnie

• Cukrzycy typu 2

• Niedokrwiennej choroby serca

• Kamicy

żółciowej

Meta – analiza 37 bada

ń obserwacyjnych

(Barclay i wsp. , Am J Clin Nutr 2008)

Ryzyko wystąpienia

nowotworu piersi jest o 14%

ksze

ksze dla osób

spożywających dietę o

wysokim ŁG

Ryzyko wystąpienia nowotworu

jelita grubego jest o 26% wi

ksze

dla osób spożywających dietę o

wysokim ŁG

(Gnagnarella i wsp.,
Am J Clin Nutr 2008)

Meta – analiza 39
badań oceniających

powi

zanie

G diety i

wyst

powania choroby

nowotworowej

Ryzyko wystąpienia

nowotworu

edometrium jest o 36% wi

ksze

dla osób spożywających dietę

o wysokim IG

Ryzyko wystąpienia

nowotworu

endometrium jest o 22% wi

ksze

dla osób spożywających dietę o

wysokim ŁG

w porównaniu do osób

spożywających dietę o

niskim IG i ŁG

(Gnagnarella i wsp.,

Am J Clin Nutr 2008)

u otyłych nastolatków

nie tylko

tsze utrzymywanie si

uczucia syto

ksze spo

ycie energii z nast

pnym posi

kiem

kiem,

w porównaniu do posiłku o takiej samej wartości odżywczej,

ale o

szym indeksie glikemicznym

(Ludwig i wsp., Pediatrics, 1999; Ludwig i wsp., Pediatrics, 1999;

Ball i wsp. oraz Warren i wsp., Pediatrics, 2003)

Posiłek o wysokim indeksie glikemicznym powodował

Krótkotrwa

łe stosowanie

diety o niskim indeksie

glikemicznym

glikemicznym u nieoty

łych młodych osób, mimo braku

ływu na glikemię i insulinemię poposiłkową,

zmienia

ło dobowy profil stężenia leptyny we krwi, powodując

znaczne jego

zwi

kszenie w godzinach popo

udniowych i

wieczornych

(Herrmann i wsp., Exp Biol Med. 2001)

Wartość BMI, masa tkanki tłuszczowej i obwód

brzucha jest wprost proporcjonalna do IG diety i /

lub ŁG, szczególnie u mniej aktywnych kobiet

(Ma i wsp., Am J Epidemiol, 2005; the Inter99 study: Lau i wsp., Am J Clin

Nutr 2006; Hare-Bruun i wsp., Am J Clin Nutr 2006; Mendez i wsp., Am J Clin

Nutr 2009)

(Thomas i wsp., Cochrane Database

of Systematic Reviews, 2007)

1,1kg

Meta

analiza wp

ywu diety o niskim indeksie

glikemicznym na redukcj

masy cia

(Thomas i wsp., Cochrane Database

of Systematic Reviews, 2007)

1,1kg

Meta

analiza wp

ywu diety o niskim indeksie

glikemicznym na redukcj

uszczowej masy cia

(Thomas i wsp., Cochrane Database

of Systematic Reviews, 2007)

-8,8mg/dl (C-LDL -9,6mg /dl)

Meta

analiza wp

ywu diety o niskim indeksie

glikemicznym na redukcj

ęż

enia cholesterolu we krwi

Zastosowanie

ad libitum

zalece

diety o niskim IG

zwykle powoduje ograniczenie spo

ycia energii i

jest dobrze akceptowana przez pacjent

Dieta oparta o wyb

r produkt

w o niskim indeksie

glikemicznym jest r

wnie skuteczna w redukcji

masy cia

a u os

b z nadwag

i oty

, co

por

wnywana tradycyjna dieta niskoenergetyczna

Dieta o niskim IG przy podobnej utracie masy mo

e w

kszym stopniu zmniejsza

zawarto

ść

uszczu w

ciele, szczeg

lnie u kobiet w wieku oko

menopauzalnym, nie powoduj

c jednocze

nie

zmniejszenia spoczynkowych wydatk

energetycznych

Zalecenia diety bogatej w produkty

o niskim indeksie glikemicznym,

mogą być alternatywą dla standardowych

zaleceń diety niskoenergetycznej,

szczególnie u dzieci i młodzieży,

czy osób z cukrzycą typu 2, zaburzoną

tolerancją glukozy, hipertriglicerydemią, czy

hiperlipidemią mieszaną

Posiłki o

niskim IG

niskim IG sprzyjają

oszcz

dniejszemu

wykorzystaniu glikogenu podczas

wicze

Posiłki o

wysokim IG zwi

kszaj

odk

adanie

glikogenu w mi

ęś

niach

w okresie odpoczynku

(Wee i wsp., J Appl Physiol, 2005)

IG posiłków może wpływać także na

wytrzymałość i zdolność do wysiłku

Zaleca się spożycie:

przed wysiłkiem – produktów o niskim IG

(1g w

glowodanów/ kg masy cia

w trakcie wysiłku – produkty o wysokim IG,

najlepiej w postaci p

ynnej

po wysiłku – produkty o wysokim IG

Na śniadanie

wybierz zestawy o niskim i średnim indeksie glikemicznym,

w skład których wejdą

produkty mleczne, owoce,

tradycyjne płatki, otręby lub makaron,

co utrzyma przez pewien czas

odpowiedni, nie za wysoki poziom glikemii

i nie spowoduje znacznego jej podwyższenia

przy następnym posiłku

Unikaj natomiast

przetworzonych, zbożowych produktów śniadaniowych

I dużej ilości, szczególnie jasnego pieczywa

I śniadanie

- płatki zbożowe
- mleko niskotłuszczowe lub jogurt naturalny
- pieczywo pełnoziarniste ( 1 kromka)
- ser, owoce

lub

- jajko gotowane w dowolny sposób
- grzanka pełnoziarnista, warzywa

Na II śniadanie, podwieczorek i kolację

wybieraj zestawy

o bardzo niskim indeksie glikemicznym

II śniadanie

- pieczywo pełnoziarniste
- cienki plasterek szynki lub innego chudego mięsa
- sałatka warzywna

- owoc lub sałatka owocowa

Przekąski
- nabiał, owoce, warzywa, orzechy, nasiona

Zestawy o nieco większym indeksie glikemicznym

wybierz

na obiad lub lunch

ale

- jedz tyle warzyw ile tylko możesz

z niewielką ilością chudego mięsa, kurczaka lub ryby

jeśli nie jesz mięsa, to zjedz dwie czubate łyżki

grochu, fasoli, soi lub soczewicy

pamiętaj wybieraj jednocześnie tylko te zestawy,

które nie są bogate w tłuszcz

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
INDEKS GLIKEMICZNY ŻYWNOŚCI, Indeksy Glikemiczne
Indeks glikemiczny-Dieta South Beach, Diety-Zdrowa zywnosc
Cukrzyca indeks glikemiczny
Indeks glikemiczny
14 INDEKS GLIKEMICZNY, IG
14 INDEKS GLIKEMICZNY, INDEKS Wysoki GI pokarmu
Indeks glikemiczny, materiały medycyna SUM, biochemia, Kolokwium V
Indeks glikemiczny
20 indeks glikemiczny
Indeks Glikemiczny
Tabela indeksów glikemicznych(1), Odżywianie
Indeks glikemiczny Wstęp i definicje
indeks glikemiczny
14 INDEKS GLIKEMICZNY IG
14 INDEKS GLIKEMICZNY INDEKS GL Nieznany (2)
Indeks GLIKEMICZNY1
9 wykorzystywanie?kterii?rmentacji mlekowej w produkcji żywności
indeks glikem

więcej podobnych podstron