Byt nieożywiony

Struktura sacrum – opracowanie

Przedmiot zajmuje się ambiwalencją sacrum i profanum, ich poznania i działania.
Doświadczenie numinotyczne = doświadczenie sacrum

Dwa ujęcia w badaniu: psychoanalityczne i semiotyczne

Schemat ontologiczny: (N. Hartmann)

-

warstwowa budowa bytu, „Budowa świata realnego” 1927 r.,

-

realny świat w którym żyjemy da się warstwować

Między bytem nieożywiony a światem ożywionym – tajemniczy proces powstawania życia
Psychizm jest związany z pojawieniem się ssaków
Między psychizmem a światem duchowym próg hominizacji (tu pojawia się człowiek), religia
(doświadczenie numinotyczne) katalizuje powstanie świata duchowego

Nie można zredukować warstwy wyższej do niższej, za pomocą specyfiki warstwy niższej
nie da się analizować specyfiki warstwy wyższej.

Schemat aksjologiczny: (M. Scheller)

-

„Formalizm w etyce” 1924 r.,

-

istnieje uniwersalna dla całego gatunku ludzkiego skala wartości (drabina wartości),

od dołu
dwa bieguny warstwy (zysk-strata)  wartości ekonomiczne (pragmatyczne)
wartości hedonistyczne (przyjemne-nieprzyjemne)
intensyfikacja życia biol. – degradacja życia biol.  wartości witalne (zdrowy-chory)
świat wartości duchowych (odmienny ale zakorzeniony w powyższych)
wartości estetyczne (piękno-brzydota)
w. poznawcze (prawda-fałsz)
w. etyczne (dobro-zło)
w. religijne (sacrum-profanum)

Wartości wyższe są fundowane na niższych, ale nie dają się do nich zredukować.
Charakteryzuje je autonomia i nieredukowalność. Wartości mogą wchodzić w relacje.

Teoria integracji poziomów: lata 50. XX w.

-

każdy poziom organizuje poziomy niższe, nadaje im strukturę, jakość,

-

złożoność poziomów wzrasta do góry, miara stopnia złożoności,

-

na każdym poziomie organizacja wyższego zależy od niższych,

-

wszystko co istnieje składa się z 3 poziomów (teoria systemów):

informacyjny
energetyczny
materialny

-

w każdym systemie poz. niższy jest kierowany przez poziom wyższy,

-

na każdym poziomie organizacji potrzebne jest odnoszenie się do poziomu wyż. i niż.,

Świat ożywiony

Psychizm

Świat duchowy

-

nie można zredukować wyższego poziomu do niższego bez zatracenie jego specyfiki,
każdy z poziomów ma własny język, między językami zachodzi relacja,

-

zdarzenie na jakimkolwiek poziomie wpływają na działania innych poziomów,

-

jeśli dany system podda się czynnikom zewnętrznym, odpowiedź pojawia się na
przypisanym mu poziomie.

Schemat epistemologiczny: (E. Cassirel)

-

„Filozofia form symbolicznych”,

-

kultura dostarcza siatek poznawczych przez które człowieka postrzega świat (formy
aprioryczne),

-

np. mit dostarcza człowiekowi poczucia jedności z innymi, traci on swoją
indywidualność na rzecz doskonalszej synchronizacji z grupą, otoczeniem, religia –
przyrost indywidualności, język, nauka – nadbudowana na język próba kategoryzacji,
historia, sztuka.

Semiotyka ogólna:

-

znak który budzi hiperreakcję, pojęcie znaku

-

podział:

syndaktyka (teoria składni, relacje między znakami)
semantyka (relacje między znakami a rzeczywistością)
pragmatyka (relacje między znakami a ich użytkownikami)

-

rozwój semiotyki w 2 tradycjach (nowożytność): F. De Sosir – europejska, źródło
językoznawcze, A. Peirce – USA,

-

koncepcja De Soisr: diadczyna struktura znaku, znak składa się z signife (co oznacza)
i signifant (to, co oznacza), oba znajdują się w umyśle

-

koncepcja Peirce’a: nie odwołuje się do koncepcji lingwistycznych lecz do koncepcji
filozoficznych (J. Locke), znak to coś co komuś zastępuje coś pod pewnym względem;
myśl jest znakiem, specyfikę człowieka charakteryzuje metabolizacja świata poprzez
znaki; triadyczna koncepcja znaku

reprezentamen (przedstawienie graficzne)

przedmiot

interpretant (znaki na jakie przedłożony jest przedmiot, repezentamen)

-

triada to esencja 3 znaków, każda z kategorii rozbija się na 3 inne:

egzemplarz

reprezentamen

gatunek

(wszystkie możliwości użycia grafenu)

rodzaj (wszystkie formy przedstawienia grafemu)

znak indeksalny („część za całość”, istotnie związana ze znakiem)

przedmiot

znak ikoniczny (rysunek, to co wykazuje relację podobieństwa)
symbol (relacja całkowicie arbitralnego przyporządkowania)

(droga od znaku indeksalnego do symbolu to droga do wolności)

intelektualny

interpretant

emocjonalny
dynamiczny (behawioralny)

Przedmiot znaku:

-

zewnętrzny (np. realny koń, zbiór realnych istnień konia; ekstensja)

-

wewnętrzny (idea konia, konotacja znaku odwzorowana w umyśle; intensja)

Jung:

-

znak 1:1 znaczenie jednoznaczne,

-

alegoria 1:4 ograniczony zbiór znaczeń,

-

symbol 1:nieskończoności nieskończenie wiele znaczeń

Peirce „Wybór pism”

H. Buczyńska-Garewicz „Semiotyka Peirca”
J. Peik „Wstęp do semiotyki”
U. Ecto „Teoria semiotyki”

Koncepcje funkcji znaku
K. Buhler „Teoria języka”:
Pragamtyka semiotyczna
R. Jacobson
Relacja znak – (proces komunikacji) – użytkownik składa się z 3 elementów:

rzeczywistość poza językowa

nadawca

odbiorca

1. Funkcja obiektywna

2.

Funkcja ekspresyjna (poezja; wypowiadanie siebie)

3. Funkcja impresywna (konatywna; jęz. propagandy, reklamy; wpływanie na innych)

Funkcji jest więcej, ale nie trzeba ich wprowadzać w procesie komunikacji

Jacobson „Semiotyka w świetle językoznawstwa”
Rzeczywistość
Nadawca -------- Odbiorca
(między nimi kanał, a w nim kod i medium)

+3 funkcje, oprócz ww. funkcji Buhlera:

1. Funkcja fatyczna (grec. fasis – kontakt, generowanie znaków dających do

zrozumienia, że proces komunikacji trwa)

2. Funkcja poetycka (generowanie komunikatu w celu ukazania „jak pięknie się mówi”)
3. Funkcja metajęzykowa (mówienie językiem o języku)

W procesie komunikacji nigdy nie pojawia się jedna funkcja, w języku religii nie przejawia
się funkcja obiektywna

Analiza Aswella
Kto mówi? Co mówi? Jakim kanałem, do kogo, z jaką intencją, z jakim skutkiem?
Proces komunikacji to szerszy proces oddziałujących na siebie dwóch systemów
niezależnych. Autonomiczne systemy żywe, dwoje ludzi komunikują się na 6 sposobów

Cybernetyczna koncepcja sprzężeń (Gregory Bateson „Umysł i natura...?…”, Marian Mazur
„Cybernetyczna teoria sprzężeń):

Interakcje między kobietą a mężczyzną:
S=sprzężenie
R=rozbieżne
U=ustalone

„zakochanie” – przekazywanie większych dodatnich jednostek s+r
„przyjaźń” – przekazywanie takich samych jednostek dodatnich s+u
„wygasanie fascynacji” – coraz mniejsze dodatnie jednostki s+z
w sytuacji gdy im bardziej jedna osoba chce tym mniej pierwsza – s-r
sytuacja 0 – s-z
równowartość niechęci – s-u

Semantyka J. Lyons
Cechy języka (13 cech, budowa warstwicowa):

-

arbitralność (pomiędzy znakiem a tym co oznacza nie ma związku),

-

dwustopniowość (z asemantycznych znaków (I) budulcowych uzyskuje się znak
semantyczny (II)),

-

produktywność (ze skończonej liczby znaków można tworzyć nieskończone ciągi; 72
dźw. artykułowane, ktoś coś robi, który, którego ….itd.)

-

nieciągłość (język nie jest substancją, dźwięczne-bezdźwięczne, mikoróżnice na
poziomie fonetycznym generują makroróżnice na poziomie semantycznym),

-

znaczącość (coś co w świecie naturalnym jest bez znaczenia może uzyskać
znaczenie, np. blblajhdj – może mieć dla kogoś znaczenie),

-

zdolność czasoprzestrzenna (możliwość zastanawiania się nad tym co się dzieje w
tym samym momencie w innym miejscu lub za określoną ilość czasu, umiejętność
kreowania światów),

-

przemienność (naprzemienne występowanie funkcji odbirocy-nadawcy),

-

całkowite sprzężenie zwrotne (nadawca jako jednoczesny odbiorca i vice versa;
zjawisko endofazji – mówienie do siebie, konstytutywna cecha ludzka – budowanie
refleksyjności, odbijanie się w sobie),

-

specjalizacja (dysproporcja między bodźcem a efektem; szeptanie komuś czegoś
300k, rozwalanie nas siekierą 1000k),

-

przekaz kulturowy (nie rodzimy się z językiem, uczymy się go, posiadamy
kompetencję do nauki, trzeba je wykorzystać),

-

wyuczalność,

-

samozwrotność metajęzykowa (w danym języku możemy mówić o języku, wybitna
cecha ludzka – zastanawianie się nad tym co powiedzieliśmy),

-

nadużywalność (doskonałe narzędzie do kłamstwa).

Warstwicowa budowa języka:

poziom tekstowy (ciągi zdań)

p. składniowy (morfemy w ciągu)

p. morfologiczny (p. jednostek znaczących - morfemów)

p. fonologiczny (przestrzeń fonemowa)

p. fonetyczny (p. fal dźwiękowych infra 20-20000 ultra)

tekst S. Langer wpisuje się w tradycję glotogenetyczną. Swoje rozważania zaczyna od
badania symboliki a nie języka samego.
S Kosslyn – badanie technikami nowoczesnymi wyobraźni
A. Pairo – teoria podwójnego przetwarzania informacji (dyskursywne i przedstawieniowe)
Czucie protopatyczne – postrzeganie przedmiotów w inny sposób niż zwykle, regresja do
niego może prowadzić do synestezji (doświadczenie jednego zmysłu wywołuje
doświadczenia charakterystyczne dla innego zmysłu).

Fetyszyzm:

-

przez niektórych uważany za temat passe, XIX-wieczny

-

przez innych, że można go badać interdyscyplinarnie i biosemantycznie

-

portugalski feitico, łac. facticivus

-

portugalscy żegalrze używali tego określenia naz. przedmioty sakralne mieszkańców
Gwinei, Afryki

-

1770 r.: słowo trafia do „protoantropologii” za sprawą badacza Ch. De Brosoesa
(książka o kulcie fetyszu), odnosi on fetysz do nieożywionego obiektu czczonego
przez dzikich z uwagi na przypisywaną mu magiczną płodnościową moc,

-

100 lat później William MacLennan w swoim dziele wprowadza koncept totemizmu i
próbuje

go

łączyć

z

fetyszyzmem

(fetyszyzm+egzogami+matrylinearyzm=totemizm),

-

kamienie milowe w badaniu fetyszyzmu: o. J. von Wing

-

należy rozpatrywać fetyszyzm jako opozycję metafory i ….

-

wstęp do badań semantycznych,

-

typologia religii wg W.P. Allston’a („Epistemology of Religious experiments”), typy
mogą na siebie zachodzić: sakramentalne, profetyczne, mistyczne; w obrębie tej
typologii fetyszyzm znajduje się w typie sakramentalnym,

-

wejście w kontakt z numenem następuje po zetknięciu się z przedmiotem w którym
„drzemie numen” (święta góra, posiłek, roślina, kamień), obiekt miał posiadać w

sobie moc wpływająca na pomyślność, płodność, pokrywanie się dziedzin
przedmiotów ożywionych i nieożywionych (ambiwalencja percepcyjno-poznawcza)
np. krwawiący obraz,

-

[doświadczenie religijne to próba radzenia sobie z dysonansem poznawczym]

-

termin fetysz trafił do psychiatrii, ekonomii politycznej, kryminologii i innych dziedzin,

-

psychoanaliza: fetysz jako przedmiot wzniecający podniecenie jako przedmiot
zastępujący partnera całkowicie lub jako przedmiot w rękach partnera wzbudzający
podniecenie,

-

ekonomia polityczna: fetyszyzm towarowy (Marks), jest mierzalny, kwantyfikowalny,
wyraża się w różnicy pomiędzy wartością użytkową a wartością wymienną, licytacja,

-

kryminologia: 1886, R. Kraft-Ebizq („Psycjopatia seksualiz”), zestawienie danych na
temat patologicznego fetyszu (coś co powinno budzić uwagę, wstręt, wstyd), kawałek
ciała, but, bielizna – coś co znajdowało się w fizycznym kontakcie z ciałem i
powodowało podniecenie seksualne, fetysz – część za całość, relacja znakowa par
excellence

-

fetyszyzacja: część całości reprezentuje całość do tego stopnia, że staje się
ważniejsza od obiektu realnego wypiera go; fetyszem może być myśl, pojęcie,
zdanie, wyobrażenie, to co znacząco eliminuje, to co znacząco imaginatywne,

-

Wszyscy jesteśmy w mniejszym lub większym stopniu fetyszystami

-

J. Singer „Day Dreaming”: przykład fetyszystki myśli, wyobrażenie,

-

Amerykańscy psychiatrzy: fetyszem w pełni jest tylko taki przedmiot, który jest w
stanie całkowicie wyeliminować partnera, fetyszyzm kobiet zw. jest z ranami,
czarnym aksamitem (M. Schorl, Ch. Moris),

-

Bryt. Psychoanalityk stwierdził, że najczęstsze fetysze wykonane są z gumy, plastiku,
skóry (odpowiednia struktura i zapach),

-

chodzi o przedmioty, które zatrzymują zapach kału, moczu, menstruacji, laktacji,

-

Freud: ze względu na skojarzenia z owłosieniem narz. rodn. Fetyszami mogą być
przedmioty z futra, aksamitu,

-

pociąg do deformacji (ludzie ułomni, pokryci bliznami, opuchnięci itp.itd.),

-

chrześcijaństwo: psalm 22 – wiszący Jezus na krzyżu; topos przyciągającej ułomności,

-

fetyszyzm może wiązać się z innymi zaburzeniami sadomasochizmem,
transwestytyzmem, biseksualizmem (androgenizm Boga),

-

koprofilia: spożywanie wydzielin ludzkiego ciała,

-

Burk, 1888,

-

Freud: kompleks fetysza rodzi się w sytuacji gdy dziecko (chłopiec) uświadamia
sobie, że matka nie ma penisa (wykastrowana przez ojca), rodzi to lęk kastracyjny –
podstawa kompleksu Edypa, wyparcie tej myśli (o lęku) to fetysz,

-

najnowsze koncepcje fetyszyzmu:

a. D. Winnicot (punkt wyjścia – teoria obiektu przejściowego; 1969 „Playing and reality”;

def. Obiektem przejściowym dla dziecka jest pierwszy przedmiot z poza ciała będący
jego własnością; protostruktura posiadania dowolny obiekt nieożywiony, kocyk,
zabawka; dziecko zajmuje się tym obiektem w chwili stresu, separacji od obiektu
miłości; taki obiekt musi mieć fakturę i zapach matki; system przywiązania do matki i
seksualności pokrywają się u niektórych ludzi; rdzeniem tego konspektu jest
znaczenie obiektu przejściowego jako metomimicznego indeksalnego zastępcy matki;
służy rozładowaniu lęku separacyjnego; pozwala podmiotowi na uspokojenie, gdy nie
ma matki, sprzyjać ma autonomii dziecka; jeśli rozwój przebiega prawidłowo żegna
się z obiektem w wieku 2 lat, ale w późniejszych latach inne rzeczy mogą pełnić
funkcję obiektu pierwotnego; od pewnego momentu nie mamy do czynienia z
obiektami przejściowymi lecz zjawiskami przejściowymi transitory object,
podstawowym obiektem p. staje się dźwięk-gaworzenie; specyfika człowka –
fetyszysta dźwięku; oprócz dźwięku halucynacje świetlne; w skutek przemieszczenia
zjawiska poprzez hiperkateksję i hipersubstytucję stają się symbolizacją matki, dają
poczucie przynależności; pochodne zjawiska przejściowego: sposób zabawy,
zainteresowanie filmami, hobby, zainteresowania religijne; wszystkie te dośw.
zjawisk przejściowych wywołują iluzję obcowania z matką; fetysz to patologia
zjawiska/obiektu przejściowego);

b. J. Veskull (badanie nad bodźcami, Niko Timbergen)

Syndrom Isaaka Hovera:
W sytuacji gdy dziecko (3-4 r.ż.; 8-9 r.ż., reliktowo w okresie dojrzewania) w czasie
zasypiania odczuwa lęk, niepokój, dezorientację, dreszcze, gdziekolwiek skieruje
wzrok pojawia się grafitowo-błyszcząca plama, dziecko „goni” głową, gwałtowne
ruchy gałkami ocznymi; na czymkolwiek pojawia się plama przedmiot odrywa się i
zapada w „ja” kilkunastwogodzinna śpiączka, po wybudzeniu osobnik budzi się jak
nowy. Przez plamę przedmioty numinotyzują się.
Pierwsze symptomy zbliżone do objawów epilepsji płata skroniowego (teza: są to
doświadczenia będące z punktu widzenia negatywnego ambiwalencji w okresie ?…)

Biosemantyczna koncepcja fetyszyzmu:
Etologiczna teoria bodźców supernaturalnych, takie znaki które swoją mocą
przewyższają inne znaki
Timberken
Nakierowanie na schemat inpritingu?
Fetysz – supernaturalny znak, któremu odpowiada nadmiarowa reakcja

Metafora „woda to czas”

-

brak sformułowanej definicji czasu, na podstawie tej metafory czas płynie,

-

dziedzina źródłowa i docelowa,

-

język metafory mówi par excellence o tym co nieopisywalne,

-

Eliade: epifanie akwatyczne, skonstruował kilka subpól dla dziedzin
akwatycznych, symbolika: śmierć, odrodzenie, potencjalność, związek z
czasowością (spiralną, cykliczną, linearną)

-

symbolizm wody implikuje symbolizm czasu

-

doświadczenia codzienne (strumień czasu, upływ czasu, pantha rei),

-

wczesna proweniencja symboliki, jej interkulturalność,

-

Indie: tantra hinduska, bogini Magna Mater Saraswati (pani wód, czasu;
reprezentuje ją Wenus – Gwiazda Zaranna związana z postaciami
soterycznymi, rodzi słowo – vak; utożsamiana z Magna Mater Kali – Pani
Czasu, sansk. kalo),

-

hebrajskie Miriam – czyt. Maar jam – gorzkie wody,

-

reprezentacją Magna Mater Saraswati i MMKali w ciele człowieka jest
Kundalini Śanti (moc wężowa), moc czasu w człowieku

-

Maja Prakriti składa się z 3 części (triguna): sativra – informacja, radżas –
energia, tapas – materia,

-

parraszaddan – najwyższa forma dźwięku/słowa w sensie znaczenia (mantra w
inicjacji, podłączenie się do mantry dźwięku jakim jest Brahman – mantra
bijamantra, mantra nasienna AUM – najwyższy przejaw wtedy gdy moc
przechodzi przez ostatnią czakrę w człowieku, słyszy on wówczas brzęczenie
pszczół),

-

w mantrze Magna Mater zrodziła słowo wpływające na organizację świata,

-

hebrajska litera „mem” wywodzi się z hieroglifu przedstawiającego fale, litera
ta związana może być z okrzykiem dziecka „mama” – dziecko rodząc się
wychodzi z wody; literom hebrajskim przypisane są cyfry i liczby; mem=40,
symbol wody i liczby (40dni potopu, 40 lat na pustyni, 40dniowe kuszenie,
40dniowa wędrówka Eliasza itd.); litera l.poj. jom-dom, jam-morze, dla obu
l.mn. jamim,

-

Grzegorz Wielki: symbolika Jezusowego chodzenia po wodzie, symbolika wód,
Jezus-Wielki Rybak i panujący nad czasem,

-

sufizm; arab. litera „mim” – łupina spowierająca stworzenie; prorok
Muhammad miał powiedzieć wg jednej z hadis „Jestem Ahmad” (bez mim),

jeden mim odróżnia Ahad (Jedyny) od Ahmad; w mim jest cały świat; 40 stopni
boskich emanacji oddzielających człowieka od boga, które w 40 dni mogą się
nawzajem zwalczyć zbliżając się do Boga,

-

metafora wielkiego Rybaka występuje nie tylko w chrześcijaństwie, w
egzegezie hebrajskiej, symbolika grzechu pierworodnego:

i zerwała… wa-tikoch

i zjadła… wa-tochef

i dała… wa-tiloh

i zobaczyli że są nadzy… wa-tipogadna

= mawet (czytane wspak, śmierć)

-

fragment w którym śmierć to zanurzenie w wody chrzcielne, zanurzenie w
agonię,

-

Ks. Liczb, nierząd, kapłan Pinchas

-

Anioł Śmierci (hebr. Malach mawet, romach – dzida, lanca),

-

Znaczące wydarzenia w historii zbawienia mogą być związane z wyrazami

-

szem-mefurasz: imię wymagające objaśnienia, Pinchas widział mim
odwrócone

-

chrzest jako przejście przez wzburzone morze, wejście w inną sferę czasową

-

?

-

wody czasu, chaosu nad którym zapanować ma Imię, spotykane w wielu
tekstach (np. Nag Hammadi),

-

grec. Logos błędnie utożsamiany z hebrajskim demar, prawidłowo z sem –
imię (Semici – Lud Imienia, semiotyka itd.); symbolika „panującego ponad
wodami, ponad czasem”; mitologen „mediatora” w grupach z obszaru
judeopalestyńskiego,

-

jedna z hagad hebrajskich: przed stworzeniem Stworzyciel miał nieskończoną
ilość imion, ulubione to Sael-imię umiłowanego anioła, kiedy wtargnęła tu
mem Samael (najwyższy bóg satanistyczny), narkotyk we współczesnym
hebrajskim, coś z nieograniczoną potęgą uzdrawiania/niszczenia, moc
narkotyczna; Samael – ks. Ezechiela; syn Jutrzenki, najbardziej rodzajowe imię
szatana, tradycja żydowska łączy go z królem Tyru; Samael-rochew machas,
ten który jeździ na wężu; kozioł ofiarny – oczyszcza,

-

struktura sefirotyczna „Zohar”, problem z definicją sefiry,

-

Ks. Daniela: sen Nabuchodonozora,

-

rozwinięcie motywu wody w Apokalipsie (17,15); wody to czasy
historyczno-teofizyczne, czas oczyszczania, pugatorium,

-

ot he domenet – znak, który ucisza; damon – być cichym; demenah – cisza
bez wietrzności, gładka tafla wody (4 rdz, 4,18 ks. Hioba- stan poprzedzający
epifanię; psalm 107,23-30 – uciszenie burzy); I Król 19, 11-13 – Eliasz, głos
delikatnej ciszy bezwietrzności; demenah – termin stosowany w odniesieniu
do doświadczenia krańcowego (d (bramy łona)-m (wody)-m-h (imię pana)),

-

nib-bana, nie/vana (vey-wiać): nirvana=bezwietrzność

Tabu i ambiwalencja uczuć – Freud

-

charakterystyka teorii Freuda, gł. zagadnienie – libido (popęd życiowy) jest
energią, potem dodany popęd śmierci (tanatos),

-

uczeń Freuda, Wilhelm Reich uważał, że ową energię można gromadzić,
wydziela się podczas orgazmu (orgon), dzięki której można leczyć raka,

-

gdzie się realizuj libido: podstawa to życie seksualne, jeśli nie jest to możliwe
dochodzi do uruchomienia mechanizmów obronnych (stłumienie, wyparcie,
hybrydyzacja  złe konsekwencje – czułośćsadyzm, masochizm,
miłośćnienawiść; sublimacja; u różnych ludzi różny rozkład % tych
mechanizmów),

-

Freud sięgał do różnych metafor by przybliżyć głębię zagadnienia,

-

I podział psychiki: świadomość, podświadomość, nieświadomość

-

psychoanaliza nie powinna leczyć schizofrenii, bo używa słów, języka, który w
chorobie jest zdewastowany,

-

II empadia – rozpad osobowości, na różne osoby (do 8), osobowość
wielokrotna, nieuleczalne (współczesna metoda próbna: nagrywanie
momentów „” między danymi „osobami”)

-

Przewaga super ego: wystąpienie nerwicy, ego, przewaga id: schizofrenia,

-

fazy w ontogenezie (oralna: labialna (odreagowanie libido, doświadczenie
przyjemności związanej ze ssaniem) i dentalna (odreagowanie tanatosa,
dośw. przyjemności zw. z gryzieniem), analna – kluczowe znaczenie w rozwoju
człowieka, wolna wola w odbycie, płacenie kałem za miłość, genitalna),

-

Freud zarzuca Wundtowi, że próbuje tłumaczyć coś nieznanego przez
nieznane pojęcia,

-

tabu a hierarchia społ.: tabu ma charakter gradacyjny, jest gwarantem
porządku społecznego,

-

dlaczego zmarły staje się wrogiem?

Kategoria sacrum w „Świętości” Otta:

-

sens znaczeniowy sacrum ulega rozmyciu,

-

książka w 1915 r., fenomenolodzy uważają ową datę za początek swej
dziedziny,

-

w tle pracy neokantyzm Fritza, bliski podejściu introspektywnemu (znanego
Husserlowi),

-

Otto nie uważał się za fenomenologa, nie czerpie inspiracji z Husserla, jego
poglądy są kolegialne z poglądami Husserla,

-

opisał świat wartości nieredukowalnych (majestas, mirum itd.),

-

ukazał dwoistą naturę numenu, tremendum-fascinans, analizowany w
opozycji,

-

„sacrum jest pojęciem sprostytuowanym”,

-

na rzecz podwójnego charakteru numinosum świadczy cała historia wierzeń
od demonicznego lęku,

-

Otto przejmuje od Wundta-ewolucjonisty koncepcję rozwoju numinosum,

-

sensus numinis to nie jest wartość stała,

-

tremendum-majestas i fascinans: przeciwstawne składniki, pozostają w stanie
harmonijnego kontrastu, wyznaczają pole ambiwalentnego działania, mogą
prowadzić do „stuporu katatonicznego”, esencją dośw. mysterium jest dośw.
ambiwalentności,

-

koncepcja demonicznego lęku Wundta („Psychologia ludów”), tremendum et
fascinans miałoby źródła w okresie przedreligijnym, animistycznym,
totemicznym, bóstwo os. nie odgrywa istotnej roli, kiedy kształtuje się koncept
boga

-

wg koncepcji ewolucjonistycznych Bóg jest późnym „gościem” w historii
religii,

faza przejścia od animizmu

faza demonizmu, Bóg

personifikacja

bez spersonifikowanego bóstwa

rodzi się z demona, szatan

bóstwa

jest starszy niż bóg

-

świętość jawi się wtedy gdy pojawia się rudymentarna idea osoby,

-

ostatecznym źródłem świętości pozostaje postać bogów, monolatria,

-

„Świętość” nie jest jednorodna, waha się między ujęciem ewolucjonistycznym,
anachroniczym, introspektywnym,

-

fazy animizmu, manaizmu itp. stanowią przejawy pierwszych odruchów
numinosum,

-

Otto uważa amoralny polidemonizm za pierwszą fazę w której pojawia się
numinosum, które charakteryzowałoby się dzikością i nieokrzesaniem,

-

rola wstrętu w powstaniu numinosum jest związana z opozycją
czyste-nieczyste, (sacrum-profanum, jawne-ukryte).

Wg fenomenologów współczesne formy rel. zamaskowały swoje prawdziwe źródła;
korelacja wstyd-wstręt. „Fenomenologia wstrętu” ?
Wstręt to emocja wywołująca nieodwracalne skutki w życiu człowieka, jeżeli poczuje
do kogoś wstręt to będzie to emocja nieodwracalna (Darwin: istnienie emocji
wtórnych i pierwotnych – co do nich nie można zapanować nad ekspresją mimiczną;
emocje biogenne i socjogenne). Wstręt to emocja pierwotna i biogenna – mało
precyzyjna, bodziec społ. też może wywołać wstręt
Obiekty wstrętogenne: (badania ankietowe)

-

ekskrementy i wydzieliny cielesne,

-

wypijanie własnej śliny,

-

brud,

-

insekty, pająki, wszy,

-

zaburzenia epidermalne (świerzb, trąd; obnażanie surowicy ukrytego ciała,
obnażanie ze skóry, pokrycie skóry naroślą),

-

gady, węże (obło-łuskowaty charakter ciała, linienie),

-

dermatozy,

-

zboczenia seksualne (pedofilia, koprofilia),

-

trup

Utożsamienie Chrystusaz tymi kompleksami wstrętnymi – psalm 22, opis
ukrzyżowania
Propaganda antyżydowska – owe wstrętogenne elementy wykorzystywano łącząc je
z żydami

P. Buwajew „Człowiek stworzył bogów”

Psychologia o wstręcie
Ustalenie problemów powodujących wstręt, ustalenie rozwiązań, określenie
kierunku ewolucji systemu
Psychologia ewolucyjna
Naturalna awersja do zwłok, Dylan Thomas „Trup”
Postulat psychologii ewolucyjnej: „Rzeczy przetwarzamy innym modułem niż ludzi w
mózgu” – trup posiada charakter ambiwalentny

Funkcja wstydu

-

wstyd skorelowany jest ze wstrętem

-

Jurij Łotman „O semiotyce wstydu”: kultura jako system ograniczeń
dodatkowo nakładany na człowieka, generuje nowe wzorce na rozładowanie
popędów, zakaz kazirodztwa (tabu incestu; wg Levi Straussa wiąże się z tym
sankcja sakralna); sfera kulturowych ograniczeń przez dwa mechanizmy:
wstyd i strach, podział ten może odpowiadać podziałowi moralność/prawo; w
danej społeczności mogą istnieć grupy organizowane przez wstyd lub strach,
pokrywa się to z podziałem na my (regulacja przez wstyd) i oni (brak obligacji
względem obcych, wstrętu, chodzi o strach?); charakter ograniczeń
nakładanych na nas i obcych jest różny, strach/przymus określa nasz stosunek
do innych, wstyd określa nasz stosunek do naszych (przykład: XIX-wieczna
Rosja, szlachta działa wew. poprzez mechanizm wstydu, wobec chłopów przez
mechanizm przemocy, w Polsce kodeks Boziewicza – odmawianie pojedynku z

kimś z niższej warstwy; chłopi działają przez wstyd wobec siebie; środowiska
łączące się zasadami wstydu i strachu); zdaniem Łotmana wyodrębnienie
norm, których przekroczenie wzmaga wstyd/strach wzmaga powstanie kultów;
w trakcie powstawania kultów potrzebny był inny element niż strach wstyd –
legł u podstaw pierwszych regulacji normatywnych ludzi (czyste-nieczyste),
początkowo chodziło o czynności fizjologiczne; oddalanie się par lub gr. ludzi
od centrum wspólnoty w celu zachowań godowych lub w celach
defekacyjno-urynowych, poza grupą jest się bardziej bezbronnym; kiedy
ludzie zaczęli się siebie wstydzić?; przekształcenie fizjologii w kulturę
poprzedzone jest wstydem – od momentu powstania organizacji państwowych
(kiedy szamani stają się kapłanami, kiedy powstają kolegia kapłańskie – wg
religioznawców), wstyd regulował to, co wspólne, strach określał stosunek
jednostki do państw; postępujący rozwój sprawił, że powstały grupy mniejsze
(gildie, korporacje) traktujące się jako wyższe grupy, uważające swoje
wartości za wyższe od tych dostępnych dla zwykłych ludzi, na 3 etapie między
obszarem wstydu i strachu powstaje dopełnienie,

-

czynnik wstydu dąży do tego by stać się jedynym regulatorem zachowania,

-

odczuwać wstyd przed strachem – najwyższa forma zaprzeczenia strachu.

Opozycje miały się kiedyś pokrywać (sacrum-profanum, tajne-jawne, góra-dół,
prawy-lewy, centralne-peryferyjne, harmoniczne-dysharmoniczne, czyste-nieczyste,
całość-część),
Hertz (1882-1915, współpracował z Durkheimem, interesował się ciemną stroną
religii, zbrodnia w kontekście folklorystyczno-religijnym, zmaza, kara, 1905-Stadium
o śmierci, 1919-Dominacja prawej ręki, polaryzacja życia religijnego) twierdził, że
najsilniej skorelowaną opozycją sacrum i profanum jest prawe-lewe (różne wymiary
np. fizjologiczny; rozróżnienie to pochodzi ze społ., wymaga równoczesnego badania
ciała ludzkiego, sfery duch. i organizacji społ.).
Kwestia rozróżnienia pojawia się już u Heraklita, rozwija ją Arystoteles („O
poruszaniu się przestrzennym zwierząt”) założenia?
Hertz: wyższość prawej ręki jest wynikiem wyższości prawej strony organizmu;
czynnik społ. wymógł zmiany w aparacie fizjologicznym człowieka, dlatego jest
praworęczny, łączenie praworęczności z lewą półkulą [prace P. Brocka], poddaje w
wątpliwość prace Brocka – nie fizjologia generuje, lecz gatunek ludzki, plan
neurofizjologiczny; znaki mogą być silniejsze niż natura?
Jesteśmy dominująco praworęczni bo system społ. wymusza na nas takie
zachowanie.
Większe działanie prawej strony wpływa na intensywniejszą pracę lewej półkuli, jej
rozwój
Ręczność będzie zanikać wraz z zanikiem religijności
Wyższość prawej ręki została zagwarantowana przez społ. sankcje (…)
Koncepcje biegunowości religijnej wiążą się z biegunowością stron u człowieka (…)
Cechy myślenia pierwotnego (…)
Biegunowość męskie-żeńskie; u Maorysów słowo męskie jest używane w sensie
pozytywnym/święteym wobec różnych rzeczy; żeńskie określa to co
przeciwne/nieczyste

Polemika z tezami Hertza:
Marcel Gianer „Religia Chin”, „Prawa i lewa strona w Chinach”, miażdżąca krytyka,
Hertz nie ma racji jeśli chodzi o materiał chiński, jego tezy nie inspirowały Graniera;
badania na Chińczykach: lewa ręka – czcigodna, chodzi o wyższości naprzemienne
lewej/prawej, nie absolutna wyższość
Andree Meillet

Analiza etymologii terminów odnoszących się do prawej i lewej strony, język
indoeuropejski
Wielość i niestałość terminów oznaczających lewą stronę można odwołać do awersji
z lewej strony w stronę społeczeństwa.
Lewy-prawy wyraża się w naturze (perski: prawy rast-prosty, lewy cap-pokręcony,
zawiły), terminy konotują całą zbieżność określeń izomorficznych (hebrajski: na
lewe semol-homofon samel, to co po lewej kojarzone z szatanem, na prawe-jamim,
mana, wyliczać i porządkować komuś części)
Wiele ludów pierwotnych (np. Indianie Ameryki) porozumiewa się za pomocą
gestów, prawa ręka-moje, ja, to co z tym utożsamiam; lewa-inni, to, co odrzucam
Współczesne badania neurokognitywne, skąd się wzięło prawe-lewe
Już u homo habilis – lateralizacja mózgowa, 90% praworęczni, 5% równoręczni, 5%
leworęczni

Schizofrenia, padaczka lewego płata skroniowego

Szamanizm łączy się z lateralizacją
Izomorfizm lewej strony
R. Needheux „Left hand right”
W różnych kulturach różnie postrzega się strony
Mt 25, zapowiedź sądu
Carl Sagan „Smoki Edenu”, wpływ ręczności na inteligencję

Carl Sagan

-

lewa ręka: czynności ablacyjne, akty higieniczne; praw ręka: kontakty
międzyludzkie, władanie bronią

lateralizacja półkul na etapie homo habilis
teorie skąd dwuręczność, asymetria

hipoteza rozmieszczenia trzewi:
asymetryczne położenie narządów wewnętrznych przesuwa środek ciężkości w
prawo, stąd dla człowieka łatwiej jest utrzymać równowagę gdy pozostawia ciężar
ciała na lewej nodze, a prawą wysuwa
relatywnie słaba hipoteza (co z leworęcznymi, musieliby mieć narządy po drugiej
stronie)

XIX w. Thomas Carlye: większość żołnierzy (z dawnych epok, paleolitycznych, w
drodze długich lat bitew) trzymała tarczą w lewej ręce żeby ochronić serce, w
prawej miecz; prawa ręka miała stać się zręczniejsza i służyć wykonywaniu
czynności; w takiej sytuacji co z leworęcznymi? Słaba teoria
Romantyczny posmak hiopotezy ;)

Daniel Cunningham
Dominacja lewej półkuli ni jest skutkiem praworęczności; grawitacyjne prawa
miałyby mieć większe możliwości, więc także funkcjonalnie stała się ważniejsza
„Homo-przypadkiem-sapiens”
rozwój ośrodków mowy w górnym paleolicie; protomowa u homo habilis (1,5 – 2 mln
lat temu); mogło dojść do przyspieszenia umiejętności symbolizacji

określenia stopnia ręczności, w okresie ontogenetycznym nic nie jest ustalone
jest to modelowane przez wychowanie, kulturę

Edynburski kwestionariusz ręczności (badania z początku lat 70.): osoby są
proszone o wskazanie preferowanej ręki i określenie jej siły, poprzez czynności
rzucania, otwierania pudełka (która ręka podnosi wieko), zapalanie zapałki (którą
ręką)
-100 skrajna leworęczność
0 równoważne używanie rąk
100 praworęczność
różny rozkład wyników pozytywnych i negatywnych
pozytywne zbliżały się do najwyższego, negatywne wahały się w środku, dlatego
nazwy ludzi praworęczni/niepraworęczni

Czynniki determinujące ręczność:

-

społeczeństwo,

-

podatność środowiskowa

-

pewna rola czynników genetycznych, pewna społ.

prawdopodobieństwo leworęczności dziecka gdy oboje rodziców-praworęczni 0,09
wzrasta gdy jedno z rodziców jest leworęczne 0,19
wzrasta gdy oboje są leworęczni 0,20
badanie nie pozostawia jednoznacznych stwierdzeń, czy biologiczna determinacja
jest najważniejsza

wpływ natury i wychowania, może być wymieszany gdy rodzice wpływają na
dziecko

R. Collins: ręczność jest przekazywana z pokolenia na pokolenie i z wpływu
środowiska
Badanie na myszach – brak selekcji genetycznej
Odnosząc to do ludzi – praworęczność jest wyuczoną umiejętnością w
praworęcznym świecie, leworęczność jest wynikiem wad/upośledzeń

Nie udało się jeszcze antropologom znaleźć grupy ludzi/epoki gdzie byłoby
świadectwo leworęczności grupy

Modele genetyczne w ?
Określona ręczność jest konsekwencją jednego genu (1 allel-P jest dominujący i
determinuje praworęczność 2-allel L-recesywny i determinuje leworęczność)
Osoby dziedziczące tylko P – byliby praworęczni
-||- -||- L – leworęczni
ekspresja genów może różnie przebiegać, nie należy traktować tego
monoczynnikowo
spory modeli genetycznych

Ręczność do sprawności immunologicznej
Lata 60. XX
Do dyskusji wprowadził to Norman Geschiwnd; kwestia ręczności, np. lewej ręki
pokrywa się np. z zaburzeniami dyslektycznymi, afatycznymi (ktoś nie jest w stanie
budować zdań, mimo że rozwiązuje testy skojarzeniowe)
Nie jest tak, że osoba traci całkowicie umiejętność mowy – zostaje ona zakłócona

Otto i ambiwalencja
„Kto mnie przeraża do tego mnie ciągnie” – jednoczesna reakcja + -

Kiedyś człowiek miał do pokonania tylko predatora, mógł uciec, zamienić się w
drapieżnika lub zastygnąć. W nastawieniu do numenu człowiek jest „rozrywany”.

Ambiwalencja, hipotezy, ambiwalencja a schizofrenia
Psychoanaliza:
Freud: różne definicje ambiwalencji, 1931 – ambiwalencja uczuciowa – odpowiada
współwystępowaniu uczuć miłości i nienawiści w stosunku do tej samej osoby
(reakcje miłości/wrogości utrzymują się równolegle, mogą trwać przez całe życie,
jedna nie może wyeliminować drugiej)
Następowanie po sobie +-+-+-+- (występowanie i wygaszanie lub równoległe
występowanie)
Ambiwalencja to cecha stanowiąca strukturę wyłącznie ludzką
Ambiwalencja obstawień emocjonalnych to ważne prawo psychologiczne
Niemożliwe jest odczuwanie wielkiej miłości i wielkiej nienawiści, nie jednocześnie
Rozdzielenie tych postaw jest cechą postawy dorosłej
Ambiwalencja to reguła, zachowuje się przez całe życie; dobrze uzasadniona miłość
i nienawiść nakierowane na jedną osobę, można to rozwiązać przez walkę popędów?
(erostanatos)
Ambiwalencja występująca w życiu miłosnym?, tendencje pasywne i aktywne
Geneza ambiwalencji: podstawowe zjawisko życia psych., sztywne prawo rządzące
ludzkimi działaniami; podobne rozważania: może wcale ambiwalencja nie jest
pierwotna, może pojawia się wraz z kompleksem Edypa (utożsamienie się z ojcem, a
jednoczesne pragnienie usunięcia go i przejęcia matki); w psychoanalitycznych
badaniach uczucia ambiwalencji budzą się w wyniku myśli o praojcu, dominującym
w hordzie; może ambiwalencja to zmieszanie popędów, występuje w relacji do
rodziców, da się sprowadzić do biseksualizmu?; pierwotny biseksualizm człowieka,
wyparcie kobiety z mężczyzny i vice versa, siła wypartego; kolejna forma
ambiwalencji – przełożona na szamanizm (androgenizacja szamana, przebieranie się
w kobietę/mężczyznę); 1937 – zrównanie miłości i popędu życiowego, nienawiści z
popędem śmierci; identyfikacja, wykazuje elementy fazy oralnej (ambiwalencja
ssanie-gryzienie); pamiętać: Freud nie był zainteresowany leczeniem, psychoanaliza
nie ma cechy terapeutycznej, to teoria, badanie pacjentów, obserwacje
umożliwiającej potwierdzenie teorii bądź jej zaprzeczenie; pacjenci to hołota –
obiekt badań; Ferenczi
Bloyler: psychiatra szwajcarski; zapoczątkował badania nad schizofrenią; do
koncepcji ambiwalencji doszedł badając schizofreników – ambiwalencja to gł. objaw
schizofrenii; 1906 – pierwsze przedstawienie konceptu: 3 rodzaje ambiwalencji (a.
chęci – ambitendencja, podmiot chce jeść i nie chce jeść; a. intelektualna – podmiot
oznajmia równocześnie zupełnie inne, sprzeczne rzeczy; Polska: Witwicki i Leon F? –
teoria dysonansu poznawczego; podwyższony stan do uczenia się, ambiwalencja –
środek socjalizacji i dydaktyki, inicjacja – używanie śr. w celu polepszenia
przyswajalności wiedzy; a. uczuciowa – kocha i nienawidzi tego samego); inne
objawy schizofrenii: dysocjacja, rozszczepienie osobowości, stupor katatoniczny,
autyzm; problem u schizofrenika z kontaktami międzyludzkimi, satysfakcjonują go
związki nierealne, ból z powodu oscylacji między miłością i nienawiścią

„Organizacja zachowania” Heb
tajne badania CIA – deprywacje sensoryczne
odizolowany osobnik, w środowisku pozbawionym bodźców wyniki badań

I. Herman
„instynkt filiacyjny” – odrzucenie teorii popędów Freuda w klasycznym wyglądzie
badania nad dziećmi i małpami

wyróżnił popęd w stronę matki – popęd przywierania; popęd eksploracji – oddalenie
się od matki, ona jest w centrum, ale można samotnie spędzać czas
ambiwalencja to znajdowanie się między przywieraniem a eksploracją
teoria powiązania (J. Bowlby)

Zmaza - artykuł Mary Douglas (uważa się za uczennicę Durkheima)
Punkt wyjścia: Robertson Smith (autor „Religii Semitów”, za Frazerem – podział na
magię i religię)
Koncepcje skalania i czystości/nieczystości, zachodzą na siebie
Próba znalezienia klasyfikacji w celu ich wyodrębnienia
Kolejny punkt odniesienia – sacrum, dystynkcja między tym co tabuizowane ale nie
święte
Mieszanie czystości i nieczystości jest wyznacznikiem myślenia pierwotnego
Przejście od etyki do religii
Proces przejścia Boga do mieszkańca świątyni do mieszkańca człowieka
Np. kiedy została zburzona świątynia jerozolimska, w okresie niewoli babilońskiej,
prorok miał wizję Boga bez określonej siedziby
(…)
autorka od siebie: rozwiązanie zagadki zarażania świętością rozważa przez
zarażanie profanacją/splamienie, dirt-brud

Chesterfield: brud to coś nie na miejscu
Wynikające warunki: zaistnienie podstawowej sytuacji relacji, naruszenie tego
porządku
Istnienie brudu wymaga istnienia sytuacji idealnej

Przyporządkowanie odpowiednich rzeczy do odpowiednich miejsc; rastery
kulturowe, zwyczaje żywnościowe, siatka kategoryzacji
Def. Douglas nie bierze pod uwagę, że coś nie musi być brudne żeby było nie na
miejscu

Durkheim
Świadomość społeczna własnej obecności
Ustanowione zachowania społeczne
Koncepcje religijne są różne od innych
Świątynie i emblematy reprezentują siłę bezosobową
Religia to siła regresyjnie moralna
Zawsze istnieje niebezpieczeństwo, że świętość wkroczy na teren profanum i vice
versa
Świętość musi być chroniona przez zakazy
Nie możemy przyjąć twierdzenie Durkheima o dwóch rodzajach zarażenia, jest ono
pokrętne

D. Heb
Każda kultura na własny sposób kategoryzuje otaczającą ją rzeczywistość (nasz
mózg narzuca porządkujące struktury na wszystko, które mają źródła filogenetyczne
lub ontogenetyczne - kulturowe)
Unikanie brudu to proces czyszczenia, szukanie izomorfizmu między schematami
klasyfikacji a rzeczywistością
Postacie sankcji
Nieszczęścia spadające na winnego zbrodni
Dziedzina źródłowa

Dziedzina docelowa

skalanie, brud

w której przejawia się moralność

Ricoeur podchodzi inaczej, jego model to model warstwicowy: najniżej – skalanie,
najwyżej – wina, przewina

Wiara w skalanie może zwiększyć winę, np. cudzołożny mąż mimo braku
bezpośredniej sankcji może stać się zbrukanym

Idea van Genepa (1909, rites de passage)
Douglas zwraca uwagę na to, że istotą sacrum jest wyodrębnienie granic
Kryzysowe stany, kiedy coś nie pasuje, mają przyciągać uwagę

Ambiwalencja – centralny problem badań nad numinosum

-

psychoanaliza

-

model etologiczny Genepa

-

strukturalizm neurobiologiczny, rozważanie ambiwalencji są osadzone w
kontekście?; teoria rytuału; paradygmat uczenia się; doświadczenie
numinosum jako doświadczenie wymuszające przyspieszoną socjalizację
wtórną, przystosowanie osobnika do społeczeństwa; rozstanie się ze wzorcami
nabytymi w socjalizacji pierwotnej; badacze: neuropsychiatra Jacques
d’Aquille, John McManus, Barbara Lex, Arthur McLonghin

Barbara Lex („Neurobiology of ritual” – praca zbiorowa)
Jej zdaniem potrzebny jest szerszy paradygmat, homeostat (system prowadzący do
zrównoważenia; całość układu nerwowego z działaniem subsytemów)
Dynamika zestrojeniowa półkul i układów sterowana jest rytualnie
Lex odwołuje się do Licza i Philipsa
Stymulacja i zachowania rytualne mają prowadzić do strojenia zespołu ludzkiego -
sens adaptacyjny: zwiększenie gatunkowej zdolności przetrwania
Im lepszy rytuał tym większa możliwość przetrwania
Rytuał pomaga w przetrwania w środowisku grupowym i wewnątrzgrupowym
Rytuał jest ważniejszy niż strona ideologiczna/mityczna – przykład klasyczny
judaizmu: przywiązanie do ortopraksji bardziej niż do ortodoksji, przywiązanie do
działania rytualnego przy relatywnej swobodzie do interpretacji doktryny,
braminizm – podobieństwa między czynnościami rytualnymi (schematy) przy
zróżnicowaniu ideologicznym, ważność ortopraksji; powtarzalność w rytuale
zachowań, komunikatów (redundancja – pozwala dotrzeć do danego osobnika;
wymuszenia uniformizacji działania)
Trend działania zespołowego, koordynacja ludzi pierwotnych
Zwraca uwagę na fakt, że w wypadku układu współczulnego, pobudzenie kilku
nerwów pobudza cały system, co powoduje wydzielanie neurohormonów (adrenaliny
z nadnerczy) – stan pobudzenia i czynności, np. w sytuacji ucieczki, odpływ krwi z
wnętrza przepony, krwi do kości, desynchronizacja fal EEG, rozszerzenie źrenic,
podwyższenie ciśnienia, ustanie aktywności trawiennej, mobilizacja obronna –
przedłużający się stan może trwać, musi nastąpić przełączenie; układ
przywspółczulny musi być pobudzony w całości, w wyniku czego następuje
wydzielany serotoniny – odprężenie, odpoczynek, sterowany przez podwzgórze;
systemy te działają na siebie hamująco – pobudzenie jednego prowadzi do
zmniejszenia aktywności drugiego
Określone kultury na różny sposób ustalają wzorzec wzajemnego sprzężenia między
tymi układami
Zmienne indywidualne, genetyczne, grupowe (…)
Od socjalizacji pierwotnej do wtórnej zmiana sprzężenia między układami
Sprawnie skoordynowana grupa musi mieć pewien wzorzec sprzężenia układów –
Lex twierdzi, że nie można na tym poprzestawać
Proponuje by te systemy rozumieć szerzej jako

System ergotropowy – współczulny, wyodrębnienie i ustalenie tego co działa
System trofotropowy – przywspółczulny, osłabienie reagowania na bodźce,
habituacja, przyzwyczajenie się
Neurofizjolog Paul Geelham
Najważniejsze dla ludzkości jest zestawienie systemów (tunning)
Różne sposoby, eliminacja zachodzących między nimi stanów dysharmonii

Lex: zestrojenie można osiągnąć przy jednoczesnej stymulacji, wprowadzenie obu w
stan pobudzenia (ambiwalencja od-do, ruch-bezruch, napięcie-rozluźnienie,
sen-pobudzenie)
Stymulacja zachodzić ma przy udziale substancji aktywizujących i hamujących
3 fazy procesu:

1. wzrost reaktywności jednego systemu, spadek reaktywności drugiego,
2. całkowite wyhamowanie nieaktywnego systemu, jego bodźce wzmagają

system pobudzony; pochodną tego są zjawiska odwrócenia (reversal
phenomene; bodźce uspokajające pobudzają, b. zimna powodują hipertermie
itd.),

3. jeśli utrzymuje się bodźcowanie gdy nagle ustaje stymulacja pojawia się stan

działania obu systemów, człowiek jest rozrywany (amplituda megasensacji
sprzecznych); tego rodzaju sytuacja przy wykonywaniu sytuacji transowych z
udziałem psychotropów, przy orgazmie, zaawansowanych praktykach
medytacyjnych; różnorodna dynamika głębokości i interpretacja

Związek ambiwalencji ze zjawiskami skrajnymi, zaburzenia epiloidalne i schizofrenia

Patrząc na genezę ewolucyjną zjawisk ambiwalencji trzeba przyglądnąć się
wypowiedziom psychologów ewol.
Schizofrenia:

-

związana z lateralizacją mózgową i rozdzielnością stron (okres homo habilis),

-

Th. Peaco („Symbolika..?..”)

-

zaburzenie lateralizacyjne; wertykalne (teoria 3 mózgów – sprzeczne relacje
między nimi)

Koncepcja podwójnego (gnostycka sekta – kwestia Trójcy) mózgu J. McQueena (…)

Jeffrey Crow (psych. ewolucyjny)
Łączenie opieki nad młodymi z rozwojem języka i lateralizacją (opóźnienie w
dojrzewaniu, wymuszenie powstania języka, zwiększenie objętości
mózgu-inteligencji; podatność na rozszczepienie podmiotu, skłonność do zaburzeń –
tabuizacja, konwulsyjność)

Anthony Stevens i … Price

-

schizofrenię powodują rozłamy grup,

-

genotyp schizofrenika ma powodować rozpad grupy,

-

charyzmatyczny przywódca ze schizofrenicznymi skłonnościami powoduje
rozpad grupy i budowę „nowego świata”; rozproszenie grupy ludzkiej,

-

lepsza adaptacja przez rozbicie

-

ambiwalentna osobowość przywódcy,

-

zjawisko uruchamiające schizofrenię – mutacja – powstanie kompleksu
szamańskiego.

Pochodzenie szamanizmu – teorie:
Wierciński – 2 czynniki genezy szamanizmu (gospodarczo-łowcze, dymorfizm
płciowy; intensyfikacja łowiectwa – wzmożony trening łowiecki, symbolizm
teriomorficzny; równoległa intensyfikacja zbieractwa – odkrycie halucynogenów)
Halucynogeny wpłynęły na podatność schizoidalną

Burchard Gladiq
Techniki treningu łowieckiego – koncentracja na czynnościach zwierzęcia, milczenie,
samoudręczanie się (wstrzymywanie oddechu gdy przychodzi zwierzę itp.), bezruch,
napięcie psychiczne, gotowość do ataku, długotrwałe deprywacje pokarmowe,
przeciążenie sensoryczno-ruchowe
Schizofrenia: katatonia, milczenie, deprywacja pokarmowa (klasyk schizofrenii),
„zagapianie się”, wspólne cechy dla treningu łowieckiego i halucynogenów i
latentnej podatności na schozfrenię
W pewnym momencie u niektórych osobników pojawia się megasensacja;
autonomizacja funkcji tych zachowań – niepotrzebne zwierzę, chodzi o stany
towarzyszące treningom, o halucynacje, wizje (mogące prowadzić do powstania
idei, mitów religijnych)

Stark i Bainbridge (psychopatologiczny model 8 – powstanie kultu)

Świętość (sanskr. spando – wibrować; Indianie Ameryki N wędrują w góry gdy
odczuwają wstrząsy sejsmiczne – 2-4 MHz)

Wilfred R. Bion „Walking with group”
Wprowadza teorie grupowe dla osób z problemami na froncie; po współpracy odkrył,
że grupą rządzi ta sama dynamika; każda grupa społ. (wg Freuda) ma wspólny
rezerwuar możliwości, każda grupa ludzi ma kulturę, ale także pulę podświadomego
działania wobec trudności;
Podstawowe założenia:

-

basic principle of dependence: podstawowe założenia o zależności, członek
grupy żyje w przekonaniu, że jest coś, co się o nich troszczy i zaspokaja ich
podstawowe potrzeby,

-

b.p. of pairing: o dobieraniu w pary, członkowie grupy najwięcej zastanawiają
się nad tym kto z kim, nie ograniczając się do seksualności/erotyzmu, tylko
takiego, że jeśli ktoś łączy się w pary to z nadzieją, że narodzi się „coś
nowego” (Mesjasz, idea), co zostanie wyniesione na I pozycję (b.p.o.
independence),

-

b.p. of fight: dotyczy walki lub ucieczki, musi pojawić się osoba która da nakaz
do walki/ucieczki, koordynator (ten, kto zaspokaja potrzeby, ten kto się
narodzi itd.),

-

+ b.p. of coherence: zbieżność, każda grupa żyje w podświadomym strachu
rozpadu grupy, wierzą one w istnienie kogoś kto spoi grupę i będzie mieć
cechy powyższe.

Eksperyment …?…. na grupie
Przeniesienie projekcji na terapeutę, prowadził gr. przez rok i na jednym spotkaniu
nie pojawił się, wtedy gr. (mająca się nie rozchodzić, skoro już przyszła) zaczęła
czytać protokoły z poprzednich zajęć, zamiast osoby-terapeuty pojawia się tekst
(tradycja zamiast przywódcy).
(…)
pozycja paraschoidalna? u dziecka
zachodzi proces rozszczepienia – dziecko nie postrzega matki jako całości (pierś zła
– projekcja tego co znienawidzone, pierś dobra- projekcja libido)
pojawienie się rudymentów w dziecku, związanych z czymś co odchodzi i przychodzi
Gramatyczny błąd – to co istnieje to jeden obiekt….?…
Szaman istnieje jako „pierś matki”

Halucynogeny – fundament szamanizmu i paleoreligii

Grof – LSD, wrzuca pewne doświadczenia do „jednego worka” (dośw.
interpersonalne), matryce okołoporodowe, dośw. szczytowe, OBE, najważniejszy jest
stan pustki (w sensie buddyjskim)