Ferdinand de Sausure – wprowadził termin znaku językowego, który jest składową dwóch elementów: [1] signifiant (znaczące) – każda dowolna forma znaku, odsyłająca do czegoś innego; [2] signifié (znaczone) – to, do czego ta forma odsyła. Koncepcja ta – zbudowana na tradycji semiologicznej i komunikacyjnej, będąca wynikiem badań nad językiem i komunikacją spotkała się z krytyką, która zarzuciła, że owo znaczone nie jest rzeczywistością, lecz wyobrażeniem człowieka o rzeczywistości, zatem de Sausere pośrednio wprowadza trzeci element – czyli człowieka, jako interpretanta.

Charles Sanders Peirce – wprowadził konkurencyjną, triadyczną koncepcję wyrastającą z filozoficznej problematyki umysłu, teorii poznania i logiki. Semiotyka Peirce’a zrodziła się z polemiki z Kartezjuszem, który stosując regresywną, sceptycką metodę eliminacji sądów powątpiewalnych dochodził do ugruntowania poznania w akcie oczywistej intuicji ego cogito. Peirce samą myśl postrzegał jako znak – gdyż jest myślą o czymś, reprezentacją czegoś. Bez znaków myśl nie mogłaby zaistnieć. Zdaniem Peirce’a każdy znak wymaga interpretacji, polegającej na przekładzie na inne znaki. Dla Peirce’a relacja poznawcza nie jest dwuczłonową relacją między podmiotem i przedmiotem, lecz relacją triadyczną, w której jeden element występuje jako łącznik między pozostałymi dwoma. Peirce’owska definicja znaku głosi, że znak jest czymś, co pod pewnym względem zastępuje coś innego dla kogoś. Zatem znak to trójczłonowa relacja łącząca nośnik znaczenia (reprezentamen), przedmiot oraz znaczenie (interpretant). Interpretant mediuje między środkiem przekazu (reprezentamenem) a przedmiotem. Mediacja ta może mieć znowu trzy formy: intelektualną – opartą o język naturalny lub symbolizację matematyczną, emocjonalną – rezerwuar emocji związanych ze znakiem lub dynamiczną – aspekt uwarunkowań behawioralnych związanych ze znakiem. Reprezentamen – także może mieć traidyczną strukturę: może być rozumiany jako jednorazowe użycie środka przekazu (egzemplarz znaku), jako wszystkie możliwe użycia danego środka przekazu (gatunek znaku) lub jako wszelkie możliwe znaki we wszystkich kodach, które odsyłają do danego przedmiotu (rodzaj znaku). Możliwe są trzy rodzaje relacji między reprezentamenem a przedmiotem: [1] znak indeksalny (metonimia) – część zastępuje całość – znak ma charakter pozaintencjonalny, reprezentamenem jest jakaś część przedmiotu zastępowanego lub pozostaje on w bliskiej zależności czasowej lub przestrzennej; [2] znak ikoniczny (metafora) - relacja między reprezentamenem a przedmiotem ma charakter podobieństwa – zatem wybór reprezentamenu nie jest całkiem swobodny i jest zdeterminowany warunkiem izomorfizmu; [3] symbol – relacja między reprezentamenem a przedmiotem jest całkowicie arbitralna i ma charakter konwencji. Dale Peirce’a droga od znaku ikonicznego do symbolu to wyznacznik rozwijającej się wolności i rozwoju człowieka.

Karl Ludwig Bühler - język rozpatrywał jako psychologiczne narzędzie oddziaływania na ludzi. Wyróżnił następujące funkcje znaku: [1] obiektywna - informuje o rzeczywistości, [2] ekspresywna - informuje o stanie nadawcy komunikatu, [3] impresywna - wpływa na odbiorcę. W języku czyste typy nie występują, można natomiast określać dominantę.

Roman Jacobson - rozwijając tę teorię dodał funkcje: [4] fatyczną - kontrola drożności kanału komunikacyjnego, podtrzymanie łączności, [5] metajęzykową - komunikacja o samym procesie komunikacji, [6] estetyczna - celem jest piękno samego komunikatu.

Język naturalny - wg Charlesa Francois’a Hockett’a konstytuują następujące cechy: [1] arbitralność - charakter konwencjonalny, umowny, [2] dwustopniowość - asemantyczne elementy tworzą struktury nadrzędne nacechowane semantycznie, [3] produktywność - skończony zasób środków służy do budowy nieskończonej ilości komunikatów, [4] nieciągłość, [5] znaczącość, [6] zdolność czasowo-przestrzenna - można komunikować o przeszłości i przyszłości, [7] przemienność - zmiana ról między nadawcą i odbiorcą, [8] zwrotność - mówiąc do kogoś mówi się także do siebie, [9] specjalizacja - efektywność nie zależy od nakładu energii, [10] przekaz kulturowy - genetyczny przekaz kompetencji językowych, [11] wyuczalność, [12] metajęzyczność, [13] nadużywalność - możliwość kłamstwa.

METAFORA w języku jest tym, czym symbol w kodzie obrazowym. Tutaj także występuje dziedzina źródłowa i docelowa, a między nimi dochodzi do swoistej analogizacji.

Susanne Langer szukając genezy języka zatrzymała się nad zjawiskiem synestezji, która towarzyszy dzieciom. Polega ona na tym, że odczucia z różnych poziomów percepcyjnych mieszają się w taki sposób, który nie występuje w rzeczywistym świecie. To, że dana głoska może mieć jakiś kolor pomaga dziecku waloryzować dźwięki wydawane przez jego aparat głosowy. W ten sposób dochodzi do pierwotnej symbolizacji co miało znaczenie w powstawaniu języka i ma znaczenie w przekazywaniu kompetencji językowych.

Metaforami zajmował się Lakoff. Definiował je jako narzędzie rozumienia i doświadczenia jednej rzeczy w kategoriach i terminach innej. Zauważył, że metafory nie tylko służą wyrażaniu myśli, ale wręcz kierują naszym postępowaniem, np. postrzeganie argumentowania jako wojny.

Lakoff wyróżnił następujące rodzaje metafor:

1. Strukturalne - jedno pojęcie nadaje strukturę metaforyczną innemu: np.: To ja ci podsunąłem ten pomysł.

2. Orientacyjne - związane z orientacją przestrzenną; więcej na górze, mniej na dole lub dobre na górze, a złe na dole: Notowania walut spadły lub wzrosły albo Wykonywać pracę wysokiej lub niskiej jakości.

3. Ontologiczne - opisywanie rzeczy niematerialnych jako materialne: Inflacja wpycha nas w ślepy zaułek; On pęka ze złości. (personifikacje)

METONIMIA - część za całość: Śledzik płaci… ;-)

Psychodynamika grupy wg R. Biona - [1] zależność - nieuświadomione przekonanie grupy o istnieniu kogoś, kto może zaspokoić jej potrzeby (psychoterapeuta, wódz); gdy nie zaspokaja potrzeb może zostać zastąpiony przez jednostkę obciążoną patologicznymi cechami grupy; [2] tworzenie par - nieświadome założenie, że celem istnienia grupy jest powstanie pary, która wyda przywódcę o mesjańskich cechach; [3] walka lub ucieczka - nastawienie grupy, że istnieje po to by przed czymś uciekać lub z czymś walczyć. Bion rozróżnił dwa modele grup - podstawową (automatyczny udział oparty na instynktownych predyspozycjach) oraz pracującą (uczestnictwo świadome w oparciu o współpracę).

Fetyszyzm

Chrales de Brosses definiuje w XVIII w. fetysz jako nieożywiony przedmiot czczony ze względu na jego płodnościową moc. Dalsze rozszerzenie koncepcji fetyszyzmu pojawiło się przy wprowadzaniu terminu totemizmu (McLennan), gdzie totemizm = fetyszyzm + egzogamia + matrlinearyzm.

W psychiatrii fetyszem jest to, co powoduje podniecenie seksualne zastępując partnera. Pełny fetysz całkowicie partnera zastępuje. Dochodzi do tego, że to, co jest znaczące wypiera to, co jest znaczone. Pod koniec XIX w. termin ten wprowadza Richard von Krafft-Ebing w pracy Psychopatia sexualis. Także w naukach społecznych jako fetysz Marks definiuje coś, co posiada znaczną różniće między wartością użytkową a wartością wymienną danego towaru.

Teoria obiektu przejściowego Winnicotta: Obiekt przejściowy - pierwszy dowolny przedmiot, będący własnością dziecka, który zastępuje matkę w czasie seperacji. Fetysz jako reprezentacja tego obiektu służy do poradzenia sobie ze stresem separacyjnym.

Teoria biosemiotyczna: Związana ze znakami, które swoją mocą przewyższają to, co jest znaczone. Kot poluje na dużą papierową kulę ignorując żywą mysz; czerwony drut z pierścieniami przyciąga uwagę bardziej niż żywa czapla. Wskazuje to na kierowanie się ku bodźcowi ekstremalnemu, pomimo jego niedoskonałości.

Wstyd w kulturze - wg. Łotmana: Kultura jest systemem ograniczeń nakładanych na naturalne zachowania. Ograniczenia te realizowane są za pomocą mechanizmów wstydu i strachu. Wstyd funkcjonuje wewnątrz danej społeczności, strach odnosi się do sfery zewnętrznej. Podział ten pokrywa się z podziałem na „my” i „oni”. Prawo i honor. Powstanie organizacji państwowych powoduje, że wstyd reguluje stosunki między ludźmi, a strach stosunki między ludźmi a państwem.

Robert Hertz - napisał studium o prawej i lewej ręce. Polemika z Polem Brochem. Uważa, że przewaga prawej ręki nie ma związku z kulturą czy religią lecz szuka odpowiedzi w neurofizjologii. Pol Broch kładł nacisk na dominację lewej półkuli mózgowej. Hertz uważa, że jesteśmy dominująco praworęczni, co stymulowało rozwój lewej półkuli. Pojawia się tu zagadnienie sprzężenia podatności biologicznej z oddziaływaniem socjokulturowym. Zakazy związane z lewą ręką spowodowały jej wtórny paraliż i osłabienie.

Ambiwalencja w psychoanalizie (Eugen Bleuler)- konflikt między dwoma popędami. Esencją ambiwalencji jest walka między miłością a nienawiścią. [1] ambiwalencja chęci, [2] ambiwalencja intelektualna; [3] ambiwalencja uczuciowa.

Ofiara u Freuda i Girarda:

Freud w Totem und Tabu zajmuje się pierwotnym mordem na ojcu, który pozostawił ślad w kulturze i rytuałach. Girard podjął ten wątek stwierdzając, że po zabiciu kozła ofiarnego w pierwotnym mordzie społeczność jest w szoku, ale z czasem dochodzi do wniosku, że zdarzenie to rozwiązało problemy. Zatem kozioł ofiarny będąc przyczyną zła jednocześnie uratował społeczność. Powtarzanie mordu na koźle ofiarnym pozwala rozwiązać pojawiające się problemy i niejako skanalizować agresję grupy. Wraz z rozwojem norm moralnych dochodzi do sublimacji i mord przez ofiarę zastępczą zmienia się aż do rytuału symbolicznego. W efekcie rytuał ofiary służy scementowaniu społeczności, pozwala oddalić potencjał przemocy i przenieść go na kozła ofiarnego.

Cybernetyczna teoria sprzężeń - Marian Mazur: między dwojgiem ludzi a także człowiekiem i grupą może zajść 6 sytuacji - 3 sprzężenia dodatnie (miłość, przyjaźń, wygasanie fascynacji) i trzy analogiczne sprzężenia ujemne.

Symbolika zła Ricouera -