Szkolenia i usługi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.5

Szkolenia i usługi

w zakresie

bezpieczeństwa

i higieny pracy

Kształcimy zawodowo!

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.3

Zagrożenia

w środowisku

pracy i ocena

ryzyka zawodowego

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.2

Ergonomiczne

warunki

pracy

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.4

Wypadki

przy pracy oraz

choroby zawodowe

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.5

Szkolenia i usługi

w zakresie

bezpieczeństwa

i higieny pracy

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.1

Przepisy prawne

określające

wymagania

bezpieczeństwa i higieny pracy

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne polecają publikacje do nauki
zawodu technik bezpieczeństwa i higieny pracy przygotowane
zgodnie z NOWĄ PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ.

Kwaliﬁkacja Z.13.3

Zagrożenia w środowisku
pracy i ocena ryzyka
zawodowego

Kwaliﬁkacja Z.13.5

Szkolenia i usługi w zakresie
bezpieczeństwa i higieny
pracy

Kwaliﬁkacja Z.13.2

Ergonomiczne warunki pracy

Kwaliﬁkacja Z.13.4

Wypadki przy pracy
oraz choroby zawodowe

Kwaliﬁkacja Z.13.1

Przepisy prawne określające
wymagania bezpieczeństwa
i higieny pracy

Podręczniki

Artur Dzigański

Szef Zespołu Szkolnictwa Zawodowego

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne

anża medy

czno-społec

zna

Szanowni Państwo,

z przyjemnością przedstawiamy Państwu fragmenty nowego podręcznika,
spełniającego wszystkie wymagania nowej podstawy programowej kształcenia
zawodowego. Jest to publikacja gwarantująca skuteczne przygotowanie
do egzaminów potwierdzających kwaliﬁkacje w zawodzie, napisana językiem
zrozumiałym dla ucznia i wzbogacona o atrakcyjny materiał ilustracyjny.
Prawdziwa nowość, warta Państwa uwagi.

1 września 2012 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło reformę
szkolnictwa zawodowego, która wprowadziła nową klasyﬁkację zawodów
oraz ich podział na kwaliﬁkacje. Dla wszystkich wyodrębnionych zawodów
przygotowano nowe podstawy programowe. Zmieniła się także formuła egzaminu
zawodowego – wprowadzono egzamin potwierdzający kwaliﬁkacje w zawodzie.
Uczniowie, kończący naukę w zasadniczej szkole zawodowej i technikum
oraz słuchacze szkół policealnych, po zdaniu egzaminów pisemnego
i praktycznego otrzymują dyplom potwierdzający kwaliﬁkacje w zawodzie.

Aby umożliwić Państwu zapoznanie się z naszym podręcznikiem, prezentujemy
wykaz zawartych w nim treści oraz fragmenty wybranych rozdziałów.

Wierzymy, że przygotowana przez nas oferta umożliwi Państwu efektywną pracę
oraz pomoże w skutecznym przygotowaniu uczniów i słuchaczy do egzaminu
– zarówno w części pisemnej, jak i praktycznej.

Zapraszamy do korzystania z naszego podręcznika.

Z nami warto się uczyć!

WSiP – skuteczne
przygotowanie
do

egzaminów

potwierdzających
kwalifikacje w zawodzie

Publikacje:

zgodne z

nową podstawą

programową

aprobatą MEN

opracowane w podziale
na

kwaliﬁkacje

napisane przez

specjalistów

nauczycieli praktyków

z dużą liczbą

ćwiczeń,

przykładów praktycznych,
tabel

schematów

z wyróżnieniem

najważniejszych treści

rysunkami i ilustracjami
ułatwiającymi zapamiętywanie

Kształcimy zawodowo!

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.5

REFORMA

2012

Wanda Bukała

Szkolenia i usługi

w zakresie

bezpieczeństwa

i higieny pracy

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wy-
chowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do nauczania w zawodach na pod-
stawie opinii rzeczoznawców:
Typ szkoły: szkoła policealna
Zawód: technik bezpieczeństwa i higieny pracy
Kwalifikacja: Z.13. Zarządzanie bezpieczeństwem w środowisku pracy
Część kwalifikacji: 5. Organizowanie i prowadzenie szkoleń oraz świadczenie usług z zakresu bez-
pieczeństwa i higieny pracy

Rok dopuszczenia:

Wydanie I

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor cyklu),
Janusz Puskarz (redaktor merytoryczny)
Konsultacje: Agnieszka Różycka
Redakcja językowa: Dominika Ostrowska, Grażyna Maluchnik
Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak
Opracowanie graficzne: Dominik Krajewski
Projekt okładki: Dominik Krajewski
Skład i łamanie: Shift_Enter

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555

www.wsip.pl

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują.
Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.

Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

S P I S T R E Ś C I

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wybrane zagadnienia z socjologii i psychologii pracy

1.1.

Elementy socjologii i psychologii w zarządzaniu zasobami ludzkimi . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.

Zasady etyki społecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

1.3.

Techniki komunikacji i negocjacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

1.4.

Konfl ikt społeczny w pracy i strategie jego rozwiązywania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Techniki i narzędzia ICT w pracy technika bhp

2.1.

Pakiet biurowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

2.2.

Edytor tekstu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

2.3.

Program do prezentacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

2.4.

Arkusz kalkulacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

2.5.

Przeglądarki internetowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

2.6.

Pliki PDF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

2.7.

Technika OCR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

2.8.

Skanowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

2.9.

Drukowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

2.10.

Programy komputerowe do oceny ryzyka zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

2.11.

E-learning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Edukacja w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

3.1.

Podstawowe pojęcia dotyczące kształcenia i doskonalenia zawodowego . . . . . . . . . . . . . . 69

3.2.

Przepisy prawne dotyczące szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy . . . . . . . . . 70

3.3.

Zakres szkoleń bhp dla poszczególnych grup pracowniczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Elementy dydaktyki

4.1.

Podstawowe pojęcia z zakresu nauczania–uczenia się dorosłych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

4.2.

Elementy andragogiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

4.3.

Elementy procesu szkolenia bhp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
4.3.1. Zasady nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
4.3.2. Metody nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
4.3.3. Cele nauczania–uczenia się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
4.3.4. Środki dydaktyczne stosowane w szkoleniach z zakresu bezpieczeństwa

i higieny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

4.4.

Błędy popełniane w szkoleniach z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy . . . . . . . . . . . 125

Organizacja procesu szkolenia bezpieczeństwa i higieny pracy

5.1.

Rola i zadania organizatora szkolenia wstępnego i szkolenia okresowego bhp
przeprowadzanych na terenie zakładu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

5.2.

Zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy związane ze szkoleniami . . . . . . . . . . . . 133

S P I S T R E Ś C I

Projektowanie procesu dydaktycznego

6.1.

Badanie potrzeb szkoleniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

6.2.

Określanie celów szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy . . . . . . . . . . . . . . . 139

6.3.

Przygotowanie programu szkolenia z uwzględnieniem doboru treści, metod nauczania
i środków dydaktycznych do celów szkolenia oraz do specyfi ki grupy szkoleniowej . . . . . 144

6.4.

Elementy konspektu zajęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

6.5.

Opracowanie i wykonanie materiałów dydaktycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
6.5.1. Prezentacje komputerowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
6.5.2. Materiały szkoleniowe dla słuchaczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
6.5.3. Konstruowanie testów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

Prowadzenie szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

7.1.

Instruktaż ogólny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

7.2.

Instruktaż stanowiskowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212

7.3.

Szkolenie okresowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

7.4.

Przykłady zastosowania technik aktywizujących na szkoleniach bhp . . . . . . . . . . . . . . . . 224

Ocena efektywności działań edukacyjnych

8.1.

Metody oceniania szkolenia bhp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

8.2.

Ewaluacja szkoleń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

8.3.

Ankieta jako narzędzie ewaluacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

Popularyzacja zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy

9.1.

Formy popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy . . . 250

9.2.

Źródła pozyskiwania materiałów popularyzujących problematykę bhp . . . . . . . . . . . . . . . 267

Słowniczek terminów i pojęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim . . . . . . . . . . . . . . . 279
Załącznik 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291

Edukacja w zakresie

bezpieczeństwa

i higieny pracy

ZAGADNIENIA

■

Pojęcia dotyczące kształcenia i doskonalenia zawodowego

■

Rodzaje i zakres szkoleń z zakresu bhp

3.1. Podstawowe pojęcia dotyczące kształcenia

i doskonalenia zawodowego

Kształcenie zawodowe

, według Wincentego Okonia, „to przygotowanie ludzi odpowiednio

wykształconych ogólnie do wykonywania różnych zawodów. Polega na realizacji następu-
jących celów:

•

opanowania wiedzy zawodowej z tych dziedzin specjalnych, które są wspólne dla dane-

go kierunku zawodowego;

•

opanowania typowych metod, środków i form działalności zawodowej;

•

rozwinięcia specjalnych uzdolnień, zainteresowań niezbędnych do wykonywania za-

wodu;

•

przyzwyczajenia do ciągłego podnoszenia kwalifikacji”.

Szkolenie i doskonalenie zawodowe

, według Tadeusza Nowackiego, to „proces podwyż-

szania kwalifikacji pracowniczych za pośrednictwem różnych form kształcenia i samo-
kształcenia, pełniący następujące funkcje:

•

wyrównawczą (uzupełnienie kwalifikacji pracowników do wymaganego poziomu);

•

wdrożeniową (dostosowanie posiadanych przez pracownika wiadomości i umiejętności

do konkretnych wymagań na danym stanowisku pracy);

•

renowacyjną (konieczność stałego uzupełniania wiedzy i umiejętności w związku z po-

stępem technicznym i technologicznym w danej dziedzinie);

•

rekonstrukcyjną (kształtowanie postaw i zdolności innowacyjnych; podejmowanie wy-

siłków twórczych, których celem jest wprowadzenie nowatorskich rozwiązań w pracy);

•

rekwalifikacyjną, prowadzącą do zmiany specjalności zawodowej bądź uzyskania dodat-

kowej specjalności”.

Kurs

– zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki z dnia 3 lutego 2006 r.

w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwali-
fikacji zawodowych w formach pozaszkolnych – jest pozaszkolną formą kształcenia, trwającą
nie krócej niż 30 godzin zajęć edukacyjnych, której ukończenie umożliwia uzyskanie lub
uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności lub kwalifikacji zawodowych; kurs jest realizo-
wany zgodnie z programem nauczania przyjętym przez organizatora kształcenia.

Podstawowe definicje: instruktaż, kurs, seminarium, samokształcenie kierowane, przy-

gotowanie dydaktyczne dotyczące szkoleń bhp są zawarte w Rozporządzeniu Ministra Pra-
cy i Polityki Społecznej z dnia 9 października 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie
szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 196, poz. 1420).

3. E D U K A C JA W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Cykl szkoleniowy

to zespół działań procesu szkolenia składający się z następujących wy-

odrębnionych etapów:

•

analizy potrzeb szkoleniowych,

•

planowania szkolenia i przygotowywania do niego materiałów,

•

punktu kulminacyjnego, czyli szkolenia,

•

oceny, która może stanowić punkt wyjścia do następnego szkolenia.

Działalność szkoleniową w dziedzinie bhp mogą prowadzić następujące jednostki or-

ganizacyjne:

•

placówki kształcenia ustawicznego i praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonale-

nia zawodowego,

•

szkoły ponadgimnazjalne i szkoły wyższe,

•

placówki naukowe lub inne jednostki badawczo-rozwojowe,

•

stowarzyszenia, których celem jest działalność związana z bhp,

•

osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność oświatową na zasadach określonych

w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli prowadzą działalność szko-
leniową w dziedzinie bhp.

3.2. Przepisy prawne dotyczące szkoleń

z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

Obowiązek prowadzenia szkoleń bhp w zakładach pracy oraz nauczania w szkołach treści
z tego zakresu wynika z postanowień zawartych w Kodeksie pracy, w dziale Bezpieczeństwo
i higiena pracy, w rozdziale VIII Szkolenie. Zgodnie z tymi postanowieniami:

•

„Minister edukacji narodowej jest obowiązany zapewnić uwzględnianie problematyki

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii w programach nauczania w szkołach,
po uzgodnieniu zakresu tej problematyki z ministrem pracy i polityki socjalnej.

•

Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wy-

maganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości
przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

•

Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpie-

czeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okreso-
wych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy
nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku
pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym
pracodawcą kolejnej umowy o pracę.

•

Pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny

pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Szkole-
nie to powinno być okresowo powtarzane”.

•

Szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

•

„Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bhp

dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.

•

Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące

bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.

•

Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz

zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

•

Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe za-

sady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zakres tego szkolenia, wy-
magania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia, sposób dokumentowania
szkolenia oraz przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni
z określonych rodzajów szkolenia”.

Zasady szkoleń bhp określa

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca

2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU z 2004 r. nr 180,
poz. 1860 z późn. zm.). Zgodnie z § 3 tego rozporządzenia szkolenie bhp powinno zapew-
nić uczestnikom:

•

„zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia

dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środka-
mi i działaniami zapobiegawczymi;

•

poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym

do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także
związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i hi-
gieny pracy;

•

nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób,

postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wy-
padkowi”.

Wyróżnia się dwa typy szkoleń: szkolenie wstępne i szkolenie okresowe (rys. 3.1). Mogą

być one organizowane i prowadzone przez pracodawców lub, na ich zlecenie, przez jed-
nostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzi-
nie bhp na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Czas trwania szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy określony w roz-

porządzeniu o szkoleniach bhp zależy od rodzaju szkolenia i wynosi od minimum
3 godzin instruktażu ogólnego do minimum 64 godzin w przypadku szkolenia praco-
dawców wykonujących zadania służby bhp. Czas trwania instruktażu wstępnego jest
uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy
oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracow-
nik ma być zatrudniony, a czas trwania pozostałych szkoleń bhp zależy od rodzaju
zagrożeń i warunków wykonywania pracy na tych stanowiskach, nie może być jednak
krótszy od minimum podanego w rozporządzeniu. Czas ten jest określony w godzinach
lekcyjnych trwających 45 minut.

Pracodawca powinien przechowywać programy, na podstawie których prowadzono ak-

tualne szkolenia pracowników.

Szkolenie wstępne ma formę instruktażu według programów opracowanych dla po-

szczególnych grup stanowisk i obejmuje:

•

szkolenie wstępne ogólne, określane jako instruktaż ogólny;

•

szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym.

Instruktaż ogólny

Instruktaż ogólny

powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z:

•

podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy,

w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy,

•

przepisami oraz zasadami bhp obowiązującymi w zakładzie pracy,

•

zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

3. E D U K A C JA W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

szkolenie wstępne

szkolenie okresowe

instruktaż ogólny

instruktaż stanowiskowy

SZKOLENIA Z ZAKRESU BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY

Rys. 3.1.

Rodzaje szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

Szkolenie to, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, przechodzą:

•

nowo zatrudnieni pracownicy,

•

studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką,

•

uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu,

•

bezrobotni odbywający w zakładzie staże oraz przygotowanie zawodowe.

Ze szkolenia tego jest zwolniony pracodawca, który spełnia wymagania kwalifikacyjne

dla służby bhp określone w przepisach dotyczących służby bhp.

Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bhp lub osoba wykonująca u pracodawcy

zadania tej służby albo pracownik wyznaczony przez pracodawcę, jeśli mają odpowiednie
kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz zasób wiedzy i umiejętności z metodyki po-
twierdzony świadectwem ukończenia odpowiedniego kursu pedagogicznego.

Instruktaż stanowiskowy

Instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z:

•

czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem za-

wodowym związanym z wykonywaną pracą;

•

sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki;

•

metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach.

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania
pracy dla:

•

pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym wystę-

puje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub nie-
bezpiecznych;

•

pracownika przenoszonego na inne stanowisko pracy;

•

ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę

studencką;

•

pracownika zatrudnionego na stanowisku pracy, na którym dokonuje się zmian proce-

sów technologicznych, wyposażenia, organizacji stanowisk pracy, organizacji pracy lub
wprowadza się do stosowania substancje o działaniu szkodliwym dla zdrowia bądź nie-
bezpiecznym (instruktaż stanowiskowy bhp przygotowujący do pracy w zmienionych
warunkach bhp).
Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż

stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca

pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te mają odpowiednie kwalifikacje i doświad-
czenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stano-
wiskowego. Tylko w wyjątkowych przypadkach może to być osoba spoza zakładu pracy,
np. producent lub dystrybutor urządzenia lub maszyny, która będzie stanowiła stanowisko
pracy szkolonej osoby.

Instruktaż ten może być prowadzony dla jednego kandydata do pracy lub grupy kandy-

datów, zatrudnianych na takich samych stanowiskach pracy.

Instruktaż stanowiskowy kończy się egzaminem sprawdzającym wiedzę i umiejętno-

ści z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bhp, stanowiącym
podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
Egzamin przeprowadza osoba prowadząca instruktaż, ale pracodawca ma prawo powołać
zespół egzaminacyjny, w skład którego oprócz instruktora prowadzącego szkolenie mogą
wejść kierownik komórki organizacyjnej, w której pracownik rozpoczyna pracę, i pracow-
nik służby bhp.

Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza

na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, którą przechowuje się w aktach osobowych pra-
cownika. Wzór karty szkolenia wstępnego jest określony w załączniku nr 2 do rozporzą-
dzenia o szkoleniach bhp.

Szkolenie okresowe

„Szkolenie okresowe ma na celu aktualizację i ugruntowanie wiedzy i umiejętności w dzie-
dzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zaznajomienie uczestników szkolenia z nowy-
mi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie.

Szkolenie okresowe powinni odbyć:

•

osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności

kierownicy, mistrzowie i brygadziści,

•

pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych

•

pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych

urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji,

•

pracownicy służby bhp i inne osoby wykonujące zadania tej służby,

•

pracownicy administracyjno-biurowi i inni niewymienieni powyżej, których charakter

pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebez-
pieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy”.
Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych prze-

prowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach robot-
niczych, na których występują szczególnie duże zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdro-
wia pracowników – nie rzadziej niż raz w roku.

Obowiązkowe szkolenie okresowe pozostałych osób powinno być przeprowadzane

w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego nie rzadziej niż (w zależ-
ności od grupy zawodowej) raz na pięć lub sześć lat (tabela 3.2).

Akty prawne nie zawierają definicji stanowiska robotniczego. Pojęcie to stosuje się w badaniach statystyki publicznej GUS. Występuje tam

pojęcie „pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych i pokrewnych (robotnicy)”. Są oni zdefiniowani jako „pracownicy zatrud-
nieni na stanowiskach, na których wykonywane są:
– czynności (operacje) składające się na proces technologiczny wytwarzania produktów lub świadczenie usług (robotnicy bezpośrednio

produkcyjni), jak również stanowiska, na których wykonywane są prace pomocnicze i obsługa w zakresie niezbędnym dla sprawnego
przebiegu procesów produkcyjnych (robotnicy pośrednio produkcyjni),

– czynności mające charakter obsługi, na które składają się procesy w sferze cyrkulacji: transporcie, łączności, handlu i in., jak również

w sferze usług społecznych (pracownicy na stanowiskach pokrewnych robotniczym)”.

3. E D U K A C JA W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Obowiązkowe szkolenie okresowe kończy się egzaminem sprawdzającym przyswojenie

przez uczestnika wiedzy objętej programem szkolenia oraz umiejętności wykonywania
lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pra-
cy. Organizator szkolenia przeprowadza egzamin i potwierdza odbycie szkolenia okreso-
wego na zaświadczeniu, którego wzór określają odrębne przepisy. Odpis zaświadczenia
jest przechowywany w aktach osobowych pracownika. Ze szkolenia okresowego może być
zwolniona osoba, która:

•

„przedłoży aktualne zaświadczenie o odbyciu w tym okresie u innego pracodawcy wy-

maganego szkolenia okresowego,

•

odbyła w tym okresie szkolenie okresowe wymagane dla osoby zatrudnionej na sta-

nowisku należącym do innej grupy stanowisk, jeżeli jego program uwzględnia zakres
tematyczny wymagany programem szkolenia okresowego obowiązującego na nowym
stanowisku pracy”.

(nazwa organizatora szkolenia)

=$ĝ:,$'&=(1,(

RXNRĔF]HQLXV]NROHQLDZG]LHG]LQLHEH]SLHF]HĔVWZDLKLJLHQ\SUDF\

Pan(i) ...........................................................................................................................................

LPLĊLPLRQDLQD]ZLVNR

urodzony(a) ........................................ r. w ..................................................................................

XNRĔF]\áD

V]NROHQLHRNUHVRZHSUDFRZQLNyZ]DWUXGQLRQ\FKQDVWDQRZLVNDFK....................................

SHáQDQD]ZDV]NROHQLD– SRGDüURG]DMV]NROHQLDLJUXSĊRVyEGODNWyU\FKMHVWSU]H]QDF]RQH

zorganizowane w formie 1) ...................................... przez ..........................................................

(nazwa organizatora szkolenia)

w okresie od dnia ........................... r. do dnia .......................... r.

&HOHPV]NROHQLDE\áR]DNWXDOL]RZDQLHLX]XSHáQLHQLHZLHG]\LXPLHMĊWQRĞFLXF]HVWQLNyZ

ZV]F]HJyOQRĞFL]]DNUHVX

PAMIĘTAJ

Do obowiązków pracownika służby bhp nie należy prowadzenie szkolenia okresowego.

3.3. Zakres szkoleń bhp dla poszczególnych

grup pracowniczych

Każda grupa pracownicza powinna w wyniku szkoleń bhp, zgodnie z § 3 rozporządzenia
o szkoleniach bhp, zaznajomić się z zagrożeniami, poznać przepisy i nabyć umiejętności
wykonywania pracy w sposób bezpieczny. Wymaga to jednak innego zakresu oraz sposobu
przekazywania wiedzy, kształcenia umiejętności oraz podejścia do nauczania. Odrębno-
ści te uwzględniają ramowe programy szkolenia okresowego dla różnych grup pracowni-
czych zamieszczone w załączniku do tego rozporządzenia (tabela 3.1) i powinny znaleźć
odzwierciedlenie w szczegółowych programach szkolenia bhp przeznaczonych dla róż-
nych grup pracowniczych oraz w programach instruktażu ogólnego i stanowiskowego nie
tylko odmiennych branż, lecz także poszczególnych firm w tych branżach.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

a 3

y r

amow

h pr

mów sz

kole

sowego d

la r

óż

h g

p pr

acow

zyc

cze

zko

nia

l s

zko

nia

ób

aniz

acji

zko

nia

Minimalna

lic

zba go

dzin

la praco

có

jąc

ych zada

ia s

łużb

y b

ezpie

eń

a i

igie

prac

Pracodawcy

, którzy

na podstawie art. 237

odek

su pracy

będą wyk

nywali w swoim zakładzie

pracy zadania służby

bezpieczeństwa i higien

pracy

Uzyskanie przez uczestnik

ów szk

olenia wiedzy

i umiejętności w zakresie:

a) identyfi

kacji i analizy zagrożeń zawodo-

wych oraz ocen

y ryzyka związanego z tymi

zagrożeniami;

prowadzenia k

ontroli i ocen

y stanu bezpie-

czeństwa i higien

y pracy

, w tym przestrzega-

nia przepisów i zasad bhp;

organizowania przedsięwzięć ma

jących na

celu zapewnienie pracownik

om bezpieczeń-

stwa i ochron

y zdrowia;

metod eliminowania lub ograniczenia

oddział

ywania na pracownik

ów czynnik

ów

szk

odliwych dla zdrowia i niebezpieczn

ych;

ustalania ok

oliczności i przyczyn wypad-

ków przy pracy oraz chorób zawodowych,

a także określania niezbędn

ych działań

profi

laktyczn

ych;

metod i organizacji szk

olenia

w dziedzinie bhp;

g) popularyzacji

problematyki bhp.

Kurs lub seminarium – z uwzględnieniem ćwi-

czeń oraz z wyk

orzystaniem odpowiednich po-

mocy dydaktyczn

ych, w szczególności fi

lmów

tablic, folii do wyświetlania informacji, progra-

mów k

omputerowych, materiałów do ćwiczeń.

Uczestnicy powinni również otrzymać materiał

umożliwia

jące przyswojenie problematyki obję-

tej programem szk

olenia (np. skrypty

, przepisy

prawne, zestawy ćwiczeń z instruk

cjami, zesta-

wy pytań k

ontroln

ych).

Szczegó

łowy program szk

olenia powinien

uwzględniać problematyk

ę i przepisy dotyczące

działalności (przem

ysłu), z którego wywodzą się

uczestnicy szk

olenia.

(w tym

6 ćwiczeń)

W godzinach lek

cyjn

ych trwających 45 minut.

3. E D U K A C JA W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

cze

zko

nia

l s

zko

nia

ób

aniz

acji

zko

nia

Minimalna

lic

zba go

dzin

la praco

có

ch osób kie

jąc

ych praco

Pracodawcy (w tym osoby

kierujące przedsiębiorstwa-

mi państwowymi, spó

łka-

mi, zakładami prywatn

ymi,

urzędami, spó

łdzielniami),

mistrzowie, brygadzi-

ści, kierownicy k

omórek

organizacyjn

ych.

Uzyskanie przez uczestnik

ów szk

olenia wiedzy

i umiejętności w zakresie:

ocen

y zagrożeń występujących w proce-

sach pracy oraz ryzyka związanego z tymi

zagrożeniami;

kształ

towania bezpieczn

ych i higieniczn

ych

warunk

ów pracy;

ochron

y pracownik

ów przed zagrożeniami

związan

ymi z wyk

ywaną pracą.

Kurs, seminarium albo samok

ształcenie kiero-

wane na podstawie szczegó

łowego programu

szk

olenia opracowanego przez organizatora

szk

olenia. P

odczas szk

olenia k

onieczne jest sto-

sowanie odpowiednich środk

ów dydaktyczn

ych,

w szczególności fi

lmów

, folii do wyświetlania

informacji, tablic. Uczestnicy szk

olenia organi-

zowanego w formie samok

ształcenia kierowa-

nego powinni otrzymać materiał

y umożliwia

jące

przyswojenie problematyki objętej programem

szk

olenia (np. skrypty

, przepisy prawne, zestawy

pytań k

ontroln

ych).

la prac

ownik

ów s

łużby b

ezpie

eń

higie

prac

y i

osób w

jąc

ych zada

nia te

j s

łużby

Pracownicy służby bezpie-

czeństwa i higien

y pracy

i osoby wyk

onujące zadania

tej służby

Uzyskanie przez uczestnik

ów szk

olenia wiedzy

i umiejętności w zakresie:

przepisów prawn

ych dotyczących bhp;

analizy i ocen

y zagrożeń oraz metod ocen

ryzyka związanego z tymi zagrożeniami;

organizacji i metod k

ształ

towania bezpiecz-

nych i higieniczn

ych warunk

ów pracy

, a także

pomocy w rozwiązywaniu trudn

ych proble-

mów z dziedzin

y bhp.

Kurs, seminarium albo samok

ształcenie

kierowane, z uwzględnieniem ćwiczeń oraz

z wyk

orzystaniem odpowiednich pomocy

dydaktyczn

ych, w szczególności fi

lmów

, tablic,

folii do wyświetlania informacji, programów

komputerowych, materiałów do ćwiczeń.

Uczestnicy szk

olenia organizowanego w for-

mie samok

ształcenia kierowanego powinni

otrzymać materiał

y umożliwia

jące przyswojenie

problematyki objętej programem szk

olenia

(np. skrypty

, przepisy prawne, zestawy ćwiczeń

z instruk

cjami, zestawy pytań k

ontroln

ych).

(w tym

4 ćwiczeń)

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

cze

zko

nia

l s

zko

nia

ób

aniz

acji

zko

nia

Minimalna

lic

zba go

dzin

la pracownik

ów zatrudn

ion

h na s

tanowiskach rob

nic

Osoby zatrudnione

na stanowiskach

robotniczych.

Uzyskanie przez uczestnik

ów szk

olenia wiedzy

i umiejętności w zakresie:

przepisów i zasad bezpieczeństwa i higien

pracy związan

ych z wyk

ywaną pracą;

zagrożeń związan

ych z wyk

ywaną

pracą oraz metod ochron

y przed tymi

zagrożeniami;

postępowania w razie wypadku i w sytu-

acjach zagrożeń.

Instruktaż na stanowisku pracy oraz wykład,

pogadanka, fi

lm, omówienie ok

oliczności

i przyczyn charakterystyczn

ych wypadk

ów przy

pracy (dla prac wyk

ywan

ych przez uczest-

nik

ów szk

olenia) oraz wyciągnięcie wniosk

ów

profi

laktyczn

ych.

la praco

ów

ży

ryj

-te

ych

Pracownicy inżynieryjno-

-techniczni, projektanci,

konstruktorzy

, techno-

logowie, organizatorzy

produk

cji.

Uzyskanie przez uczestnik

ów szk

olenia wiedzy

i umiejętności w zakresie:

a) identyfi

kacji i ocen

y zagrożeń występujących

w procesach pracy;

organizacji pracy i stanowisk pracy zgodnie

z wymaganiami bezpieczeństwa i higien

pracy oraz ergonomii;

metod likwidacji lub ograniczenia zagrożeń

czynnikami występującymi w środowisku

pracy

odczas k

ompletowania grup pracownik

ów do

szk

olenia należy brać pod uwagę podobieństwo

prac wyk

ywan

ych przez uczestnik

ów

Kurs, seminarium albo samok

ształcenie kiero-

wane, z uwzględnieniem ćwiczeń oraz z wyk

rzystaniem odpowiednich pomocy dydaktycz-

nych, w szczególności fi

lmów

, tablic, folii do

wyświetlania informacji, programów k

ompute-

rowych, materiałów do ćwiczeń. Uczestnicy sa-

mok

ształcenia kierowanego powinni otrzymać

materiał

y umożliwia

jące przyswojenie proble-

matyki objętej programem szk

olenia (np. skryp-

, przepisy

, zestawy pytań k

ontroln

ych).

3. E D U K A C JA W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

cze

zko

nia

l s

zko

nia

ób

aniz

acji

zko

nia

Minimalna

lic

zba go

dzin

la pracownik

ów admi

nis

trac

-b

iuro

ych i

ch, o

ór

h mowa w

14 u

. 2

5 ro

zpor

ządze

spra

wie ogól

ch zasad szk

ole

Pracownicy administra-

cyjno-biurowi, w tym

zatrudnieni przy obsłudze

monitorów ekranowych,

pracownicy placówek służ-

by zdrowia, szk

ł, placówek

oświaty

, jednostek nauk

wo-badawczych i inn

ych,

których praca wiąże się

z narażeniem na czynniki

szk

odliwe dla zdrowia,

uciążliwe lub niebezpiecz-

ne albo z odpowiedzialno-

ścią w zakresie bhp.

Uzyskanie przez uczestnik

ów szk

olenia wiedzy

i umiejętności w zakresie:

ocen

y zagrożeń związan

ych z wyk

ywaną

pracą;

metod ochron

y przed zagrożeniami dla zdro-

wia i bezpieczeństwa pracownik

ów;

kształ

towania warunk

ów pracy w sposób

zgodn

y z przepisami i zasadami bezpieczeń-

stwa i higien

y pracy;

postępowania w razie wypadku oraz w sytu-

acjach awaryjn

ych.

Seminarium, kurs albo samok

ształcenie kiero-

wane z zastosowaniem odpowiednich środ-

ków dydaktyczn

ych, w szczególności fi

lmów

tablic, foliogramów do wyświetlania informacji.

Uczestnicy szk

olenia organizowanego w formie

samok

ształcenia kierowanego powinni otrzy-

mać odpowiednie materiał

y umożliwia

jące przy-

swojenie wiadomości i umiejętności objętych

programem szk

olenia (np. skrypty

, przepisy

zestawy pytań k

ontroln

ych).

Szk

olenia dla wszystkich grup pracowniczych powinn

y być prowadzone na podstawie szczegó

łowego programu szk

olenia opracowanego p

rzez

organizatora odrębnie dla każdej z grup pracownik

ów z uwzględnieniem problematyki branży

, z której się wywodzą i rodza

ju wyk

ywanej pracy

W przypadku instruktażu stanowisk

owego oraz szk

olenia okresowego pracownik

ów

, którzy w związku z wyk

ywan

ymi pracami są lub mo

gą

być narażeni na działanie pyłu azbestu, oraz pracodawców i osób kierujących takimi pracownikami, program

y szk

olenia powinn

y być

zgodne

z programem zawartym w załączniku 1 do

ozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 październik

a 2005 r

. w sprawie zasad bezpieczeń-

stwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawiera

jących azbest oraz programu szk

olenia w zakresie bezpieczneg

o użytk

owania

takich wyrobów

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Prowadzenie szkolenia

z zakresu bezpieczeństwa

i higieny pracy

ZAGADNIENIA

■

Uwagi dotyczące prowadzenia instruktażu ogólnego

■

Komunikacja pomiędzy instruktorem a pracownikiem w trakcie prowadzenia instruktażu
stanowiskowego

■

Uwagi dotyczące prowadzenia szkolenia okresowego

■

Zasady postępowania osoby prowadzącej szkolenie bhp

■

Przykłady scenariuszy szkoleń bhp

■

Przykłady technik aktywizujących stosowanych na szkoleniach bhp

7.1. Instruktaż ogólny

Osoba prowadząca instruktaż ogólny (pracownik służby bhp, osoba wykonująca u praco-
dawcy zadania tej służby, pracodawca lub pracownik wyznaczony przez pracodawcę, ma-
jący wiedzę i umiejętności zapewniające właściwą realizację tego zadania) powinna sobie
zdawać sprawę, że treści wynikające z programu tego szkolenia należy podporządkować:

•

potrzebie adaptacji pracownika do nowego stanowiska i zakładu pracy;

•

potrzebie przeorganizowania wiadomości i kompetencji wyniesionych przez pracowni-

ka ze szkoły, z innego zakładu pracy lub z innego stanowiska (w przypadku pracownika
zmieniającego stanowisko w tym samym zakładzie pracy).

PAMIĘTAJ

Jeśli twoje wiadomości o uczestniku instruktażu ogólnego, uzyskane z działu kadr, są nie-
wystarczające, by określić jego potrzeby szkoleniowe, to indywidualna rozmowa przed roz-
poczęciem instruktażu może być ważniejsza dla pracownika niż sama nauka, ponieważ:

•

wpłynie pozytywnie na nastawienie pracownika do nowej pracy, ciebie i szkolenia,

w którym ma uczestniczyć;

•

poznasz w pewnym stopniu motywację, postawy, wiedzę nowego pracownika;

•

pozwoli ci dostosować treści podawane w czasie szkolenia do rzeczywistych potrzeb

pracownika i bardziej efektywnie wykorzystać czas kursu.

Instruktaż ogólny jest w dużej mierze poświęcony zapoznawaniu pracownika z podsta-

wowymi przepisami zawartymi w Kodeksie pracy oraz przepisami i zasadami obowiązują-
cymi w zatrudniającym go zakładzie pracy. Osiągnięcie celu, czyli znajomość, a następnie
wypełnianie przez ucznia tych przepisów, nie jest wcale łatwym zadaniem. Zapisy Kodeksu
pracy są na ogół znane zarówno wśród absolwentów szkół, jak i wśród pracowników, któ-
rzy podejmują kolejną pracę. Dlatego po części dotyczącej istoty bezpieczeństwa i higieny
pracy, wprowadzającej do tematu, można zastosować w formie ćwiczenia kontrolę i oce-
nę wstępną. Określi ona poziom początkowy i znajomość wiadomości słuchaczy z prawa

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

pracy oraz predyspozycje do przyswajania nowego materiału, jakim będą przepisy i zasady
obowiązujące w zakładzie pracy. Zwykle uczestnicy szkolenia (szczególnie ci, którzy odby-
wają je w kolejnym zakładzie) są zaskoczeni, że zamiast obejrzenia tradycyjnej prezentacji
dotyczącej zakresu obowiązków i uprawnień pracodawcy, pracowników, komórek organi-
zacyjnych zakładu pracy oraz odpowiedzialności za naruszenie przepisów lub zasad bhp
– mają coś zrobić sami. Pół godziny, które przeznacza się na realizację tego tematu, wy-
starcza na wykonanie ćwiczenia (5–10 minut) i dyskusję związaną z rozwiązaniem zadania
– w tym czasie prowadzący zaczyna poznawać uczestników szkolenia, z którymi będzie
współpracował, a i oni stopniowo tworzą zespół.

Przed przystąpieniem do ćwiczenia osoba prowadząca powinna omówić sposób i czas

jego wykonania, przygotować kartę ćwiczeń, na której kursant będzie pracował, materiały
pomocnicze (teksty rozporządzeń, regulaminów, mapki, teksty dotyczące zagrożeń w za-
kładzie itp.) oraz długopisy dla każdego uczestnika.

ĆWICZENIE 7.1

Na podstawie analizy fragmentu Kodeksu pracy odpowiedz na pytania związane
z podstawowymi zasadami prawa pracy. W tym celu:

zapoznaj się z otrzymanymi materiałami pomocniczymi,

wpisz w tabeli 7.1 odpowiedź „tak” lub „nie” na zawarte w niej pytania i uzupełnij

rubryki z podstawą prawną decyzji.

Tabela 7.1.

Rozwiązywanie problemów dotyczących podstawowych przepisów bezpieczeństwa i hi-

gieny pracy oraz odpowiedzialności za naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy

Podstawa

prawna

Pytanie

Odpowiedź

(tak, nie)

art. 211

Czy pracownik ma obowiązek dbać o należyty stan maszyn,
urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu
pracy, jeśli nie otrzymuje od fi rmy na ten cel środków czystości?

Czy pracownik powinien organizować, przygotowywać i prowa-
dzić prace, uwzględniając zabezpieczenie się przed wypadkami
przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związa-
nymi z warunkami środowiska pracy?

art. 212

Czy pracownik ma obowiązek dbać o sprawność środków ochrony
indywidualnej oraz stosować je zgodnie z przeznaczeniem?

Czy pracownik ma obowiązek stosować środki ochrony zbiorowej,
a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz
odzieży i obuwia roboczego tylko wtedy, kiedy uzna to za stosowne?

art. 211

Czy pracownik ma poddawać się badaniom wstępnym, okresowym
i kontrolnym wtedy, kiedy będzie potrzebował porady lekarza?

Czy pracodawca jest obowiązany do wypełniania zarządzeń wyda-
wanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy?

art. 101

Czy w żadnym przypadku pracownik nie może prowadzić działal-
ności konkurencyjnej wobec pracodawcy?

Czy w każdym przypadku pracownik jest obowiązany stosować się
do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy?

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Większość uczestników instruktażu ogólnego nie jest entuzjastycznie nastawiona

do zmian, które zazwyczaj przynosi zastosowanie się do przepisów obowiązujących w no-
wym miejscu pracy. Dlatego należy ich odpowiednio motywować i podkreślać pozytywne
znaczenie dla nich zarówno wewnętrznych rozporządzeń, jak i przepisów Kodeksu pracy.
Można to uzyskać przez uświadomienie nowo zatrudnionemu, że każdy obowiązek pra-
codawcy jest jednocześnie prawem pracownika, a przepisy i zasady bhp spełniają funkcję
ochronną, organizacyjną i wychowawczą. Przekaz ten z pewnością zostanie wzmocniony
po przeprowadzeniu krótkiego ćwiczenia na określanie funkcji spełnianych przez przepi-
sy, do których ma się stosować pracownik. Zmusza to kursanta do przeczytania omawia-
nego przepisu i zastanowienia się nad nim.

ĆWICZENIE 7.2

Określ, jaką funkcję spełnia podany przepis Kodeksu pracy. W tym celu wpisz
znak X w odpowiednią rubrykę tabeli, którą powinieneś przerysować do zeszytu
przedmiotowego.

Tabela 7.2.

Funkcje przepisów prawa pracy

Lp.

Kodeks pracy

Funkcja przepisu

ochronna

organizacyjna

wychowawcza

Art. 183d. Osoba, wobec której pracodawca na-
ruszył zasadę równego traktowania w zatrud-
nieniu, ma prawo do odszkodowania w wyso-
kości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie
za pracę, ustalane na podstawie odrębnych
przepisów.

Art. 17. Pracodawca jest obowiązany uła-
twiać pracownikom podnoszenie kwalifi kacji
zawodowych.

Art. 100 § 1. Pracownik jest obowiązany
wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz
stosować się do poleceń przełożonych, które
dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne
z przepisami prawa lub umową o pracę.

Art. 105. Pracownikom, którzy przez wzorowe
wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie
inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności
oraz jakości przyczyniają się szczególnie do
wykonywania zadań zakładu, mogą być przy-
znawane nagrody i wyróżnienia.

ĆWICZENIE 7.3

Po obejrzeniu zakładu i objaśnieniach instruktora nanieś na mapkę nazwy po-
szczególnych komórek organizacyjnych, pomieszczeń socjalnych i – jeśli występu-
ją – zaznacz miejsca niebezpieczne.

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

ĆWICZENIE 7.4

Spośród podanej listy zagrożeń występujących w środowisku pracy wypisz te,
o których poinformowano cię w trakcie szkolenia, oraz określ, jak należy postępo-
wać, aby uchronić się przed ich szkodliwym działaniem.

Lista zagrożeń w środowisku pracy:

Zagrożenia stwarzane przez prąd elektryczny, czynniki psychofizyczne, pyły azbestowe, ha-
łas, zagrożenia elektromagnetyczne, elektryczność statyczna, pyły przemysłowe, czynniki
rakotwórcze, substancje chemiczne, promieniowanie jonizujące, promieniowanie elektro-
magnetyczne, promieniowanie laserowe, promieniowanie optyczne, mikroklimat zimny,
mikroklimat gorący, drgania mechaniczne, zagrożenia czynnikami mechanicznymi.

Przykład scenariusza do realizacji tematu instruktażu ogólnego: Podstawowe zasady ochrony
przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru i wypadku dla nauczycieli gimnazjum
Temat:

Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru

i wypadku.

Czas:

45 minut.

Liczba uczestników:

10 osób.

Prowadzący zajęcia:

mgr inż. Olgierd Obakbes.

Cele szkolenia

W wyniku szkolenia uczestnicy potrafią:

•

określić obowiązki nauczyciela z zakresu ochrony przeciwpożarowej zawarte w Szkol-

nych procedurach postępowania w razie pożaru;

•

określić obowiązki nauczyciela w razie wypadku ucznia zawarte w Szkolnych procedu-

rach postępowania w razie wypadku ucznia;

•

określić obowiązki nauczyciela z zakresu pierwszej pomocy przedlekarskiej zawarte

w Szkolnych procedurach postępowania w razie konieczności udzielenia pomocy przedlekarskiej;

•

wypełniać obowiązki nauczyciela będącego świadkiem wypadku;

•

udzielić pierwszej pomocy przedlekarskiej w przypadkach utraty przytomności, zra-

nień, złamań;

•

przedstawić przebieg dróg ewakuacyjnych w szkole;

•

określić sposób oznaczenia dróg ewakuacyjnych w szkole.

Metody realizacji zajęć:

miniwykład, pokaz fragmentów filmów, objaśnienie, ćwiczenia, dyskusja, praca z tekstem.

Pomoce dydaktyczne:

filmy – Pierwsza pomoc przedlekarska, Zasady ochrony ppoż. i postępowania w razie pożaru,
ponadto prezentacja komputerowa, dokumentacja szkolna, plan rozmieszczenia znaków
ewakuacyjnych w szkole, tekst przewodni do ćwiczenia, arkusze ćwiczeniowe.

Treść zajęć:
1.

Obowiązki nauczyciela z zakresu ochrony przeciwpożarowej zawarte w Szkolnych proce-

durach postępowania w razie pożaru.

Sprzęt gaśniczy używany w obiektach szkolnych.

Obowiązki nauczyciela w razie wypadku ucznia zawarte w Szkolnych procedurach postę-

powania w razie wypadku ucznia.

Obowiązki nauczyciela będącego świadkiem wypadku.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Obowiązki nauczyciela z zakresu pierwszej pomocy przedlekarskiej zawarte w Szkol-

nych procedurach postępowania w razie konieczności udzielenia pomocy przedlekarskiej.

Pierwsza pomoc przedlekarska w przypadkach utraty przytomności, zranień, złamań.

Sposób oznaczenia dróg ewakuacyjnych.

Przebieg dróg ewakuacyjnych w szkole.

Warto odwiedzić portal Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy

(https://osha.europa.eu/pl), skąd – oprócz wielu treści – można pobrać serię filmów
o Napo produkowanych z wykorzystaniem grafiki komputerowej (rys. 9.5). Opowiedziane
w nich proste historie mają wartość edukacyjną i ukazują postaci w świecie pracy, które
muszą stawić czoła problemom związanym z bezpieczeństwem. Filmy o Napo można
wykorzystać na szkoleniach raczej w postaci wybranych sekwencji jako zabawne historie,
przerywniki prowokujące do zadawania pytań i zachęcające do dyskusji na temat konkret-
nych zagadnień związanych z bhp.

PAMIĘTAJ

W trakcie szkolenia nowych pracowników ważne jest stworzenie atmosfery wzajemnego
zaufania i przekonanie osób nowo zatrudnionych o autentycznym zainteresowaniu ich
problemami ze strony pracownika służby bhp, mistrza lub kierownika. Łatwiej to zrobić
dzięki odpowiednim dawkom dobrego humoru, np. wykorzystując historyjki o Napo.

7.2. Instruktaż stanowiskowy

Każde stanowisko pracy ma odrębne cechy i wiąże się z inną specyfiką pracy, dlatego in-
struktaż stanowiskowy powinien być przeprowadzany przez osobę, która doskonale zna
jego wymogi, np. mistrza, inną osobę kierującą pracownikami wyznaczoną przez praco-
dawcę lub pracodawcę posiadającego odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodo-
we. Osoby te zgodnie z § 11 ust. 5 rozporządzenia o szkoleniach bhp muszą być także
odpowiednio przeszkolone w zakresie metodyki prowadzenia instruktażu stanowiskowe-
go. W szczególnych przypadkach instruktaż w formie szkolenia uzupełniającego może
przeprowadzać osoba spoza zakładu, np. przedstawiciel dystrybutora lub producenta urzą-
dzenia wprowadzanego na stanowisko.

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się, podobnie jak wszystkie inne szkole-

nia bhp, według programu opracowanego indywidualnie dla stanowiska. Musi on być
zgodny z programem zawartym w załączniku do rozporządzenia o szkoleniach bhp.
Przykłady takich programów znajdują się w rozdziale szóstym podręcznika, np. Program
instruktażu stanowiskowego obsługi betoniarki (tabela 6.7), Program instruktażu stanowisko-
wego dla pracowników administracyjno-biurowych narażonych na działanie czynników uciąż-
liwych (tabela 6.9).

PAMIĘTAJ

Przykładowe programy przedstawione w podręczniku są przeznaczone dla konkretnego
stanowiska w określonym zakładzie pracy i nie powinny być stosowane bez odpowiednich
zmian i uzupełnień dla stanowiska pracy w innym zakładzie.

Ostatnim punktem programu instruktażu stanowiskowego (Ramowy program instruk-

tażu stanowiskowego z rozporządzenia w sprawie szkolenia bhp pracowników zatrudnionych
na stanowiskach robotniczych i innych, których charakter pracy wiąże się z bezpośrednimi kon-

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

taktami z produkcją i jej kontrolą, tabela 6.5) jest omówienie i ocena przebiegu wykonywa-
nia pracy przez pracownika. Według § 11 ust. 6 jest to sprawdzian wiedzy i umiejętności
z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bhp, który kończy in-
struktaż i stanowi podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określo-
nym stanowisku. Przeprowadza go osoba prowadząca instruktaż, ale niektóre firmy w celu
nadania większej rangi szkoleniu (szczególnie w przypadku pracowników podejmujących
pierwszą pracę po zakończeniu edukacji szkolnej) sprawdzian ten określają mianem eg-
zaminu przeprowadzanego przed komisją egzaminacyjną, w skład której wchodzi między
innymi pracownik służby bhp.

PAMIĘTAJ

Ukończenie przez pracownika instruktażu stanowiskowego potwierdzone w karcie szko-
lenia wstępnego (zał. 4) nie zwalnia osób kierujących jego pracą i pracownika służby bhp
od opieki nad nowym pracownikiem mającej na celu jego możliwie szybką adaptację w no-
wym środowisku pracy.

Elementy przedstawionego poniżej konspektu z warsztatów szkolnych mogą stanowić

przykład do wykorzystania w konspekcie instruktażu stanowiskowego.

Konspekt szkolny instruktażu stanowiskowego na zajęciach praktycznych w pracowni zajęć
praktycznych na stanowisku wykonywania połączeń układu sterowania stycznika elektro-
magnetycznego
Czas trwania zajęć:

5 godzin lekcyjnych, w tym instruktaż wstępny – 45 minut.

Temat:

Wykonanie połączeń układu sterowania stycznika elektromagnetycznego.

Cele nauczania
Wiadomości:

Uczeń zna aparaturę elektryczną wykorzystywaną w budowanych układach.
Uczeń zna symbole graficzne aparatów elektrycznych.

Umiejętności:

Uczeń umie odczytać schemat elektryczny.
Uczeń potrafi samodzielnie wykonać połączenia układów sterowania.

Postawy:

Uczeń poprawnie, estetycznie i zgodnie z normami wykonuje połączenia elektryczne, dba
o porządek na stanowisku pracy, przestrzega zasad bhp oraz właściwie wykorzystuje na-
rzędzia i powierzone mu materiały.

Metody:

pokaz, wykład problemowy, ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

•

prezentacje komputerowe: 1. Plan i przebieg zajęć; 2. Wykonanie połączeń układu sterowania;

•

narzędzia – komplet wkrętaków, nóż, ściągaczki do izolacji, obcinaczki boczne, szczyp-

ce oczkowe;

•

schematy i symbole graficzne aparatów elektrycznych;

•

aparaty elektryczne (styczniki, przyciski sterownicze, lampki sygnalizacyjne, przewody

elektryczne);

•

rozdzielnice elektryczne wraz z dokumentacją do wykonania ćwiczeń praktycznych.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Formy organizacyjne:

praca grupowa, praca indywidualna na stanowiskach ćwiczeniowych.

Przebieg zajęć
Instruktaż wstępny

1. Sprawdzenie listy obecności i przygotowania uczniów do zajęć.
2. Podanie tematu lekcji, uświadomienie uczniom celu lekcji.
3. Omówienie poszczególnych zagadnień z użyciem prezentacji.

3.1. Podstawowe wiadomości dotyczące schematów elektrycznych.

3.1.1. Schemat montażowy.
3.1.2. Schemat ideowy, tor prądowy.
3.1.3. Schemat sterowania.

3.2. Omówienie budowy aparatów i pokazanie styków aparatów elektrycznych wyko-

rzystanych w połączeniach elektrycznych (podstawowe wiadomości niezbędne do
wykonania ćwiczenia).

3.3. Zapoznanie z symbolami graficznymi aparatów elektrycznych wykorzystanych

w układzie.

Instruktaż bieżący

4. Pokaz.

4.1. Pokaz sposobu wykonania połączenia.
4.2. Pokaz odnalezienia punktów do połączenia w wykonywanym układzie.

4.2.1. Planowanie przebiegu ułożenia przewodu.
4.2.2. Zdjęcie izolacji z przewodu.
4.2.3. Kształtowanie i układanie przewodu.
4.2.4. Podłączenie przewodu do zacisków aparatów elektrycznych.
4.2.5. Sprawdzenie połączenia.

5. Podsumowanie i odpowiedzi na pytania uczniów.

5.1. Powtórzenie najważniejszych elementów szkolenia.
5.2. Przepisy bhp podczas wykonywania prac łączeniowych.
5.3. Narzędzia, stanowisko pracy, postawa i zachowanie podczas wykonywania pracy.

6. Omówienie kryteriów oceniania.

6.1. Kryteria oceniania jakości wykonania pracy.
6.2. Kryteria oceniania wydajności pracy.
6.3. Kryteria oceniania przestrzegania przepisów bhp i organizacji pracy.
6.4. Kryteria oceniania osobistej postawy i stosunku do pracy.
6.5. Kryteria oceniania kultury pracy i poszanowania mienia społecznego.

7. Podanie informacji, gdzie można uzyskać więcej wiadomości na temat wykonywania

połączeń obwodu sterowania.

8. Wykonanie połączeń obwodu sterowania.
9. Wstępne omówienie wykonanej pracy.

Instruktaż końcowy

10. Ogólne podsumowanie wyników pracy całej grupy z określeniem stopnia wykonania

zadania i osiągnięcia wytyczonego celu.

11. Porównanie pracy najlepiej i najgorzej wykonanej (pochwały i wyróżnienia).
12. Indywidualne omówienie pracy (samoocena wraz z uzasadnieniem).
13. Ocena wykonanych prac, wpisanie ocen do dzienniczków ucznia.
14. Podanie tematu nowej lekcji.

Opracowanie na podstawie konspektu mgr. Mirosława Rucińskiego z ZSE w Lublinie

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

Przykładowe cele szczegółowe występujące w instruktażach stanowiskowych

W wyniku szkolenia pracownik potrafi:

•

określić zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa na rynku;

•

określić strukturę organizacyjną i główne zadania realizowane przez poszczególne ko-

mórki (działy) zakładu;

•

zlokalizować poszczególne komórki (działy) zakładu na mapie i podczas próby dotarcia

do nich na terenie zakładu;

•

określić wymagania, jakie nakładają na niego przepisy dotyczące opieki zdrowotnej;

•

prowadzić różnego rodzaju dokumentację dotyczącą jego stanowiska pracy oraz stoso-

wać się do instrukcji jej obiegu;

•

stosować się do procedur dotyczących zagospodarowania odpadów;

•

określić wymagania i oczekiwania, jakie mają pracodawcy wobec niego;

•

podać normy podnoszenia ciężarów podczas wykonywania pracy dorywczej;

•

określić wielkość ciężaru, jaki można przewozić wózkiem ręcznym;

•

przeprowadzić załadunek jednostki paletowej i przetransportować ją na rampę zała-

dowczą;

•

przeprowadzić załadunek jednostki paletowej z towarem na półkę regału wysokiego

składowania i przetransportować ją na rampę załadowczą;

•

stosować w trakcie wykonywania czynności wszystkie zasady zawarte w stanowiskowej

instrukcji bhp;

•

określić skutki przekroczenia obowiązujących norm obciążenia półek sklepowych;

•

określić zagrożenia na stanowisku pracy wynikające z cech terenu;

•

określić zagrożenia wynikające z niewłaściwej organizacji pracy;

•

określić zagrożenia na stanowisku pracy wynikające z właściwości psychofizycznych

pracownika;

•

skutecznie zaprezentować klientowi zalety urządzenia;

•

zachęcić klienta do dokonania zakupu;

•

przyjąć reklamację wyrobu;

•

asertywnie zachować się w stosunku do agresywnego klienta.

PAMIĘTAJ

Podczas prowadzenia instruktażu stanowiskowego należy stosować taki sposób wypowie-
dzi, który ułatwi przyjęcie przez pracownika krytyki i uwag.

Komunikacja pomiędzy instruktorem a pracownikiem w trakcie prowadzenia instruktażu
stanowiskowego

Podczas przedstawiania pracownikowi jego niewłaściwego zachowania, np. w czasie ob-
sługi klienta, należy wyjaśnić w kilku słowach, dlaczego jest ono negatywne. Kiedy po-
kazuje się lepszy sposób postępowania, czasem oczywisty tylko dla mistrza, ustala się
z pracownikiem zasady, na jakich będzie pracował w przyszłości. Osoba szkolona może
potrzebować powtórnego wskazania i omówienia właściwego wykonania pracy, nawet jeśli
mistrzowi wydaje się ono banalnie proste.

Przykłady wskazywania uczniowi błędów w czasie pełnienia przez niego obowiązków

służbowych:

•

„Taki sposób traktowania klienta zrazi go do firmy, nie przyjdzie do nas powtórnie i nie

poleci naszych usług znajomym ani innym firmom, tylko przed nami ostrzeże”.

•

„Jeśli tak jak dziś nie zadzwoni pan, że nie może pan przyjść o wyznaczonej godzinie, za-

kłóci to pracę w dziale, ponieważ nie będzie wiadomo, jak tego dnia rozplanować zadania”.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

•

„Pozostawienie nieporządku na stanowisku może być przyczyną wypadku (utrudni pra-

cę innym osobom, sprawi złe wrażenie na kliencie, spowolni pana pracę)”.

•

„Zrobienie zbyt dużego nacięcia może zmniejszyć wytrzymałość elementu (być przy-

czyną zakwalifikowania wyrobu do braków, uniemożliwi wykonanie połączenia)”.

•

„Niedokładne wymieszanie składników osłabi wytrzymałość połączenia”.

Krytyka najlepiej skutkuje, jeśli jest podawana w układzie: najpierw coś pozytywnego, po-

tem coś negatywnego, na koniec znów pozytywy, przy czym pozytywy powinny być szczere
– inaczej pracownik odbierze je jako manipulację. Po zdaniach krytycznych należy pod-
kreślić, że zmiany w zachowaniu, sposobie wykonania czynności przez pracownika są ko-
nieczne, ponieważ jego praca jest ważna i ma rzeczywisty wpływ np. na jakość wykonania
produktu lub usługi, wydajność, wydarzenia zachodzące w firmie. Nie powinno się mówić:

•

„Jest pan zbyt powolny”, ale „Wykonuje pan zamówienia klienta zbyt wolno, następnym ra-

zem zleci pracę konkurencji. Będzie dla nas lepiej, jeśli pan wykona tę czynność szybciej”.

•

„Jest pan gburem”, „Jest pan niemiły”, ale „Nie okazuje pan klientom entuzjazmu, mo-

żemy ich utracić”, „Sposób, w jaki traktuje pan innych, jest dla nich niemiły, koledzy nie
będą chętnie z panem współpracowali”.
Szczególnie wyważone powinno być zwracanie uwagi na niewłaściwe wykonywanie

czynności w przypadku instruktażu grupowego przeprowadzanego dla kilku osób mają-
cych rozpocząć pracę na tym samym stanowisku, ponieważ łatwo (szczególnie jeśli się nie
zna osoby i jej reakcji psychicznych) wywołać poczucie upokorzenia i stres utrudniający
poprawne wykonanie zadania. Przy okazji można też rozbudzić u pracownika niechęć
do siebie, która zawsze rzutuje na późniejszy przebieg stosunków w zespole.

Trudny proces przyjmowania krytyki można złagodzić przez zaspokojenie jednej z waż-

niejszych potrzeb człowieka, jaką stanowi potrzeba uznania. Niezaspokojenie tej potrzeby
w trakcie szkolenia często prowadzi do braku pewności siebie utrudniającego zdobywanie
umiejętności i adaptację w nowym środowisku pracy. Pochwała jest jedną z form wyraża-
nia uznania, jednak aby była skuteczna, powinna wynikać z rzeczywistego zainteresowa-
nia mistrza zadaniem wykonywanym przez ucznia, jego postawą czy wysiłkiem włożonym
w osiągnięcie odpowiedniego efektu pracy.

Pochwała nie powinna być zbyt ogólnikowa, ponieważ po słowach „wszystko dobrze”,

„tak trzymać” lub „jest pan w tym dobry” pracownik czuje wprawdzie przyjemność wyni-
kającą z uzyskania poparcia mistrza, ale nie wie, z czego konkretnie ono wynika.

Najskuteczniejszą formą pochwały jest wskazanie faktów świadczących o właściwym

zachowaniu pracownika i ich pozytywna ocena, np. „cieszę się, że potrafi pan wykonać
tak dobry sos”, „jestem zadowolona, że tak skutecznie potrafi pan rozmawiać z klientem”,
„cieszę się, że tak sprawnie i dokładnie wykonał pan ten detal”.

Instruktor (mistrz) powinien sobie zdawać sprawę, że w trakcie instruktażu stanowisko-

wego w fazie omawiania sposobu wykonywania pracy pod okiem instruktora mogą wystą-
pić bariery komunikacyjne utrudniające słuchanie (a tym samym zastosowanie się do po-
leceń i instrukcji zawartych w przekazie instruktora), których przykłady podano poniżej.

•

Filtrowanie

– wybiórcze słuchanie informacji, np. z komunikatu „tu jest niedokładnie

nałożona źle wymieszana farba” pracownik wyłowi i poprawi zwykle jeden element (le-
piej wymiesza farbę). Każdą uwagę zatem należy podawać osobno, można też poprosić
pracownika o powtórzenie, które czynności będzie wykonywał w zmieniony sposób.

•

Porównywanie

– ocenianie, czy uwagi mistrza odpowiadają temu, czego się pracow-

nik nauczył w szkole lub w poprzedniej pracy. Szczególnie dotyczy to wprowadzania
nowych technologii. Mistrz powinien się upewnić, że jego pokaz pracy był zgodny ze
stosowanymi w przeszłości sposobami jej wykonywania, i uwypuklić różnice.

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

•

Skojarzenia

– treść wypowiedzi mistrza wywołuje u pracownika skojarzenie, w które się

zagłębia, i jego uwadze umyka część przekazu. Taką sytuację można zaobserwować
w kontakcie wzrokowym z pracownikiem i zareagować pytaniami sprawdzającymi zro-
zumienie prezentowanych treści.

•

Przygotowywanie odpowiedzi

– pracownik myśli, co za chwilę odpowie, aby usprawie-

dliwić takie, a nie inne wykonanie zadania. Jest to zaburzenie trudne do uchwycenia,
ponieważ zwykle pracownik w takiej sytuacji stara się wyglądać na zainteresowanego
całą wypowiedzią mistrza.

•

Domyślanie się

– usiłowanie ustalenia przez pracownika, co mistrz „naprawdę” ma na

myśli, np. podczas przekazywania informacji o sposobach współpracy z kierownic-
twem zakładu.

•

Osądzanie

– w trakcie uwag mistrza dotyczących wykonanej pracy pracownik osądza

ich słuszność, zaangażowanie, intencje mistrza.

•

Utożsamienie się

– pracownik odnosi do siebie to, co mówi mistrz, i osądza w kontek-

ście własnych doświadczeń.

•

Sprzeciwianie się

– pracownik nie widzi potrzeby wykonywania czynności zgodnie

z metodami pokazanymi przez mistrza i o tym mówi.

•

Gaszenie

– mistrz wygłasza sarkastyczne uwagi dotyczące zachowania osoby szkolonej,

które mają zniechęcić ją do dyskusji nad metodami pracy przyjętymi na omawianym
stanowisku.

•

Dyskontowanie

– pracownik jest chwalony za wykonaną pracę i wylicza wszystko, co

może, aby obniżyć wartość tego komplementu (np. „to przecież łatwe i każdy tak robi”;
„to nie moja zasługa, tylko mistrza z poprzedniej pracy, który mnie tego nauczył”; „tak
mi się tylko udało”).

•

Przekonanie o swojej racji

– pracownik podnosi głos, atakuje mistrza, by obronić własne

stanowisko, i nie jest w stanie przyjąć innego punktu widzenia.

•

Zmiana toru

– obracanie wypowiedzi jednej ze stron w żart lub zmiana tematu (przej-

ście do kolejnego punktu instruktażu.

•

Zjednywanie

– wysłuchiwanie przez jedną ze stron (pracownika lub mistrza) bez zain-

teresowania omówienia instruktażu (na tyle, by nie zgubić wątku), tak aby wyglądało to
na zaangażowanie.
W trakcie instruktażu stanowiskowego może wystąpić sytuacja, w której z powodu jed-

nej lub kilku barier komunikacyjnych pracownik nie będzie wykonywał zadania dokładnie
w sposób przewidziany w danym przedsiębiorstwie na jego stanowisku pracy. Dlatego
tak ważnym elementem postępowania w trakcie instruktażu jest indywidualne poznanie
i wykonywanie pracy pod okiem instruktora.

PAMIĘTAJ

Znajomość temperamentu i osobowości nowego pracownika oraz historii jego pracy za-
wodowej pozwala zwykle przewidzieć rodzaj barier komunikacyjnych, jakie mogą wystą-
pić między pracownikiem a mistrzem, i uniknąć ich skutków.

Czynniki, które utrudniają pracownikowi (uczniowi) zrozumienie informacji towarzy-

szących pokazowi czynności w czasie instruktażu, mogą mieć swoje źródło także w:

•

trudnościach percepcyjnych pracownika,

•

braku umiejętności decentracji, czyli zdolności do uwzględniania w myśleniu jednocze-

śnie wielu aspektów sytuacji i dostrzegania relacji między nimi (źle wymieszana farba

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

– łuszczenie się dobrze położonej warstwy) oraz umiejętności wyjścia poza swój sposób
myślenia,

•

różnicach kulturowych między mistrzem a pracownikiem,

•

samopoczuciu pracownika,

•

stereotypach – ten sam pracownik może szybciej osiągnąć pozytywne efekty nauki, jeśli

pokaz pracy wykonywany jest przez osoby o wyższym statusie społecznym, np. lepsze
wyniki osiągnie mistrz niż wyznaczony do pokazu czynności inny pracownik.

7.3. Szkolenie okresowe

Wystąpienie prowadzącego szkolenie okresowe i instruktaż ogólny powinno cechować się:

•

rzeczowością i prostotą,

•

zmienną intensywnością przekazu i zastosowaniem środków retorycznych, np. powtó-

rzeń, cytatów, pytań retorycznych, niedopowiedzeń, porównań, metafor, zapobiegają-
cych monotonii w czasie opisów i wyjaśnień,

•

elementami zaskoczenia, humoru, dowcipu, ironii,

•

umiejętnie stosowanymi powtórzeniami i podsumowaniami,

•

zakończeniem – zwięzłym, prostym, dobitnym, zapadającym w pamięć, wynikającym

z treści wystąpienia lub świadomie z niego wyodrębnionym.
Jak poprowadzić szkolenie okresowe bhp, aby w stosunkowo krótkim czasie, którym

dysponujemy, zmieścić wszystkie treści narzucone przez ramowy program szkolenia za-
warty w rozporządzeniu o szkoleniach bhp?

•

Pokazać swoje zainteresowanie tematem.

•

Zaplanować, przygotować, uporządkować materiał i sprawdzić, czy wszystko same-

mu się dobrze rozumie.

•

Nie planować mówienia

wszystkiego, co się wie

, pamiętać, że jest to szkolenie okresowe.

•

Określić wyraźnie na początku zajęć cele nauczania.

•

Przygotować przykłady odpowiednie dla branży i grupy osób szkolonych.

•

Jeśli jakiś element materiału nie jest znany, zacząć od przykładu.

•

Stosować różne sposoby wyjaśniania, ze szczególnym naciskiem na opis.

•

Wykorzystać naturalną ciekawość uczestników szkolenia przez wprowadzanie pytań,

zagadek, problemów.

•

Po 10–15 minutach wykładu uwaga gaśnie; aby utrzymać ją przez następne pół godziny,

koniecznie trzeba zmienić metodę, najlepiej na krótką dyskusję.

•

Stosować humor z umiarem.

•

Mówić wyraźnie, ale nie za wolno.

•

Obserwować reakcję słuchaczy.

•

Zaplanować przerwy w odstępach nie dłuższych niż 1,5–2 godziny lekcyjne.

•

Ustalić czas trwania przerwy nie krótszy niż 15 minut.

•

W przypadku zajęć całodniowych zaplanować (jeśli to tylko możliwe) jedną dłuższą

przerwę, trwającą 1–1,5 godziny.
Zasady, którymi powinna się kierować osoba prowadząca szkolenie bhp.

•

Wiedzieć, czego się nie wie – wtedy ma się szansę na rozwój i coraz lepsze wyniki pracy.

•

Poznać swoje dobre i złe strony.

•

Mieć świadomość własnych emocji i ich wpływu na szkoloną grupę.

•

Pamiętać, że atmosfera w czasie zajęć zależy w dużej mierze od prowadzącego.

•

Śmiać się, kiedy to tylko możliwe – również z własnych błędów.

•

Umieć się przyznać do błędu.

•

Uzmysłowić sobie, że cechą wspólną wszystkich pracowników jest to, że każdy jest inny.

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

•

Wierzyć, że praca w grupie pozwala na wykorzystanie mocnych stron każdej osoby.

•

Wykorzystać to, że jedni lepiej słyszą, inni lepiej widzą, a jeszcze inni – bardziej odczuwają.

•

Uwierzyć, że nie ma ludzi nieinteligentnych, i starać się znaleźć odpowiedni sposób

aktualizacji ich wiedzy i umiejętności.

•

Nie walczyć z liderem w grupie, lecz pozyskać go do współpracy.

•

Pamiętać, że pracownicy czasami potrzebują tylko tego, żeby ich ktoś uważnie wysłuchał.

•

Powtarzać sobie, że jedyne głupie pytania to te, które nie zostały zadane.

•

Pozwolić kursantom w czasie zajęć być nauczycielami.

•

Wprowadzać w życie prawdę, że nauka jest najbardziej efektywna, kiedy sprawia przy-

jemność i daje satysfakcję.

•

Nie zapominać, że nauka jest najbardziej efektywna, kiedy się ją zgłębia wszystkimi

zmysłami.

•

Kiedy to tylko możliwe – przenosić na kursantów odpowiedzialność za efekty uczenia się.

Przykłady scenariuszy (konspektów zajęć) szkoleń okresowych
Konspekt zajęć szkolenia okresowego pracowników inżynieryjno-technicznych

według pro-

gramu zgodnego z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r.
w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Temat szkolenia:

Kształtowanie warunków pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa

pracy i ergonomii w zakresie metod likwidacji lub ograniczenia oddziaływania na pracow-
ników czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych przez odpo-
wiednie rozwiązania projektowe, technologiczne i organizacyjne.

Uczestnicy szkolenia:

pracownicy inżynieryjno-techniczni, projektanci zakładów energe-

tycznych.

Forma szkolenia:

wykład konwersacyjny.

Pomoce dydaktyczne:

rzutnik multimedialny, prezentacja komputerowa.

Czas:

90 minut.

Cele ogólne szkolenia

Aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności z zakresu:

•

organizacji pracy i stanowisk pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz ergonomii,

•

metod likwidacji lub ograniczenia zagrożeń czynnikami występującymi w środowisku

pracy.

Cele szczegółowe

Słuchacz potrafi:

•

zdefiniować cele ergonomii;

•

odróżnić cele bhp od celów ergonomii;

•

określić czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne na stanowisku pro-

jektanta;

•

przedstawić metody likwidacji lub ograniczenia oddziaływania stresu na pracowników

przez odpowiednie rozwiązania organizacyjne;

•

zastosować indywidualnie wybrane metody ograniczania stresu.

Treść zajęć:
1.

Cele bhp a cele ergonomii (slajdy 1–5).

Ergonomia koncepcyjna i korekcyjna (slajdy 6–11).

Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne na stanowisku projektanta:

stres, pozycja podczas pracy, praca z monitorem ekranowym (slajdy 12, 13).

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Stres jako zagrożenie w miejscu pracy (slajdy 14–19).

Metody likwidacji lub ograniczenia oddziaływania stresu na pracowników przez odpo-

wiednie rozwiązania organizacyjne (20).

Kręgosłup a dolegliwości i schorzenia pracownika (slajdy 12–14, 21–25).

Wpływ obciążeń na kręgosłup wynikających z pozycji zajmowanej podczas pracy.

Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne na stanowisku komputero-

wym (slajd 26).

Numery i treść slajdów:
1.

Ergonomia pracy na stanowisku jest to kształtowanie warunków pracy, urządzeń i na-

rzędzi w sposób najmniej uciążliwy, odpowiadający naturalnym właściwościom fizycz-
nym i psychicznym człowieka, który będzie pracował na tym stanowisku.

Do najważniejszych celów stawianych przed ergonomią można zaliczyć:

•

zmniejszenie zmęczenia pracą,

•

zmniejszenie znaczenia różnic indywidualnych, tzn. im bardziej cechy urządzenia

i narzędzia są dopasowane do przeciętnych możliwości człowieka, tym większa jest
grupa osób, która może pracować na danym stanowisku,

•

zwiększenie wydajności pracy,

•

ograniczenie liczby chorób zawodowych,

•

zmniejszenie liczby wypadków przy pracy.

Bezpieczeństwo i higiena pracy – organizacja i nadzór, aby praca była wykonywana

w sposób bezpieczny i niezagrażający zdrowiu.
Bezpieczeństwo pracy na stanowisku obejmuje kontrole w zakresie:

•

wyposażenia maszyn i urządzeń technicznych w osłony i urządzenia zabezpieczające

oraz sprawności i przydatności tych urządzeń podczas ruchu,

•

wyposażenia urządzeń technicznych w środki zabezpieczające pracowników przed nad-

miernym hałasem, promieniowaniem, porażeniem prądem elektrycznym, szkodliwy-
mi wstrząsami,

•

wyposażenia pracowników w sprzęt ochrony osobistej, odzież i obuwie ochronne oraz

odzież i obuwie robocze.

Kontrola w zakresie higieny pracy oraz zapobieganie chorobom zawodowym obejmują:

•

wydawanie środków odżywczych (posiłków profilaktycznych), napojów i środków hi-

gieny osobistej przysługujących na stanowisku pracy,

•

opieka lekarska nad zdrowiem pracowników, a zwłaszcza przeprowadzanie badań

lekarskich wstępnych i okresowych oraz sprawdzanie ważności orzeczeń lekar-
skich stwierdzających brak przeciwwskazań do zatrudnienia na danym stanowi-
sku.

Ergonomia jest typową gałęzią wiedzy interdyscyplinarnej, łączy bowiem elementy

nauk o człowieku oraz nauk techniczno-organizacyjnych, m.in. takich jak: fizjologia
pracy, medycyna pracy, socjologia pracy, psychologia pracy, organizacja pracy, pedago-
gika pracy, antropologia, urbanistyka, inżynieria budownictwa, inżynieria transportu,
inżynieria maszyn, technologia, ochrona środowiska, estetyka.

Ergonomia partycypacyjna to kierunek ergonomii przyjmujący jako punkt wyjścia za-

łożenie, że skuteczna poprawa warunków pracy (w tym warunków psychospołecznych)
nie jest możliwa bez aktywnego uczestnictwa pracowników.

Ergonomia korekcyjna zajmuje się:

•

analizą maszyn, urządzeń, stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania

do psychofizycznych możliwości pracowników,

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

•

formułowaniem zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy i zmniej-

szenie obciążeń,

•

poprawą wydajności i jakości pracy.

Zadaniem ergonomii korekcyjnej jest poprawa stanu już istniejącego.

Ergonomia koncepcyjna jest stosowana w fazie projektowania narzędzi, urządzeń, ma-

szyn, stanowisk pracy, budynków, warunków pracy w celu zapewnienia dostosowania
tych elementów do fizjologicznych, psychicznych i społecznych potrzeb człowieka.

10.

Zadaniem ergonomii koncepcyjnej jest zastosowanie wytycznych ergonomicznych

w trakcie procesu projektowania.

11.

Określenie „wyrób ergonomiczny” lub „wyrób nieergonomiczny” stanowi formę ogól-

nej oceny stopnia spełnienia przez analizowany wyrób wymagań ergonomicznych.

12.

Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne na stanowisku pracy pro-

jektanta:

•

uciążliwe czynniki psychiczne,

•

uciążliwe środowisko pracy (hałas, mikroklimat, oświetlenie stanowiska pracy, cho-

roby zakaźne, promieniowanie),

•

źle zaprojektowane stanowisko pracy (nieodpowiednie środki pracy, długotrwała,

wymuszona pozycja ciała).

13.

Wybór najistotniejszych czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebez-

piecznych na stanowiskach pracy uczestników szkolenia.

14.

Stres to zespół niespecyficznych reakcji psychofizycznych organizmu na wymagania

środowiska.

15.

Stres psychospołeczny w pracy nie jest już ukrytym zagrożeniem, ale ciągle jeszcze

w Polsce przypisuje się mu zbyt małą wagę.

16.

Slajd (rys. 7.1).

17.

Typowe schorzenia związane ze stresem:

•

wrzody trawienne,

•

zaburzenia układu krążenia (nadciśnienie, choroba wieńcowa),

•

astma oskrzelowa,

•

zaburzenia mięśniowo-szkieletowe,

•

choroby skóry,

•

obniżenie odporności immunologicznej,

•

zaburzenia zdrowia psychicznego.

18.

Typowe schorzenia związane ze stresem (cd.):

•

zmiany w sądach o świecie, innych ludziach i sobie,

•

wyczerpanie emocjonalne,

•

tzw. wypalenie – znużenie, apatia, zniechęcenie, wrogość wobec innych (dotyczy

zwłaszcza lekarzy, nauczycieli, recepcjonistów i wszystkich pracowników, których
praca wymaga ciągłego kontaktu z ludźmi).

19.

Zmiany w organizmie wywołane stresem:

•

zagrażają zdrowiu pracownika,

•

obniżają jakość wykonywanej pracy,

•

osłabiają zdolność radzenia sobie z problemami,

•

wywołują zagrożenia w pracy i poza nią.

20.

Oddziaływanie na pracownika jako metoda ograniczania stresu:

•

relaksacja neuromięśniowa,

•

relaksacja oddychania,

•

trening autogenny Schultza,

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

•

ćwiczenia fizyczne – zwiększają wydolność serca, poprawiają funkcje układu od-

dechowego, umożliwiają lepsze wykorzystanie glukozy we krwi, zmniejszają ilość
tłuszczu we krwi, leczą lęk, redukują agresję, łagodzą frustrację, zwiększają wiarę
w siebie, podwyższają samoocenę,

•

medytacja,

•

programy sprawnościowe.

21.

Uciążliwości pracy w pozycji siedzącej:

•

obciążenie statyczne mięśni utrzymujących pozycję ciała,

•

stres psychospołeczny,

•

monotypowość ruchów i czynności,

•

obciążenie wzroku.

22.

Długotrwała praca w pozycji siedzącej jest przyczyną: chorób układu krążenia, cukrzy-

cy, otyłości, zaburzeń żołądkowo-jelitowych, złej kondycji fizycznej, odwapnienia ko-
ści, uciążliwych dolegliwości bólowych.

23.

Nawet jeśli pozycja siedząca nie jest jedyną, jaką pracownik przyjmuje podczas wyko-

nywania swoich obowiązków zawodowych, mogą u niego wystąpić:

•

mrowienie, drętwienie i bóle nóg związane z zaburzeniami krążenia krwi w naczy-

niach krwionośnych podudzi,

•

zmiany zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa,

•

zmęczenie wzroku,

•

ograniczenia ruchowe wywołane sztywnieniem mięśni i bólami,

•

bóle mięśni obciążonych czynnościami zawodowymi lub utrzymywaniem pozycji

podczas pracy.

24.

Skutki społeczno-ekonomiczne chorób wywołanych pracą siedzącą.

Najczęstszą przyczyną niesprawności u osób poniżej 45. roku życia są choroby kręgo-
słupa, a zmniejszenie ich zależy od wiadomości, nawyków i przyzwyczajeń (związa-
nych z prawidłową pozycją ciała, organizacją odpoczynku i profilaktyką zdrowotną),
jakie pracownik wyniesie ze szkoły i z kursów bhp.

25.

Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne na stanowisku komputero-

wym.

Przeciążenie ilościowe

Brak wsparcia

Przeciążenie jakościowe

Niedociążenie jakościowe

Fizyczne warunki pracy

Brak kontroli nad pracą

Niejasność roli

Konfl ikt roli

STRES

Rys. 7.1.

Przykład slajdu stosowanego podczas szkolenia bhp

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

Konspekt zajęć szkolenia okresowego pracowników inżynieryjno-technicznych według pro-
gramu zgodnego z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w spra-
wie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Temat szkolenia:

Ćwiczenia – metody likwidacji lub ograniczenia oddziaływania na pra-

cowników czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych przez od-
powiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne.

Uczestnicy szkolenia:

pracownicy inżynieryjno-techniczni, projektanci zakładów energe-

tycznych.

Prowadzący:

mgr inż. Wanda Bukała.

Forma szkolenia:

ćwiczenia.

Pomoce dydaktyczne:

rzutnik multimedialny, prezentacja komputerowa, Rozporządzenie

Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Czas:

90 minut.

Cele ogólne szkolenia

Aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności z zakresu:

•

organizacji pracy i stanowisk pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz ergonomii,

•

metod likwidacji lub ograniczenia zagrożeń czynnikami występującymi w środowisku

pracy.

Cele szczegółowe

Słuchacz potrafi:

•

zastosować rozwiązania organizacyjne prowadzące do likwidacji lub ograniczenia od-

działywania stresu na pracowników;

•

dokonać analizy wybranego stanowiska pracy pod kątem możliwości działań profilak-

tycznych w przypadku schorzeń kręgosłupa;

•

dokonać korekty stanowiska komputerowego pod kątem prawidłowej pozycji podczas

pracy;

•

wykonać proste ćwiczenia relaksacyjne i korekcyjne przeznaczone dla osób pracujących

w pozycji siedzącej (ma także świadomość znaczenia tych ćwiczeń dla zdrowia).

Treść zajęć:
1.

Ćwiczenie – dobór rozwiązań organizacyjnych w zależności od rodzaju stresora wystę-

pującego w miejscu pracy (slajdy 1, 2).

Elementy analizy ergonomicznej pod kątem możliwości działań profilaktycznych

w przypadku schorzeń kręgosłupa (slajdy 3–5).

Ćwiczenie – korekta stanowiska komputerowego pod kątem spełniania wymagań za-

wartych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekra-
nowe.

Ćwiczenia relaksacyjne i korekcyjne pod kierunkiem osoby prowadzącej zajęcia prze-

znaczone dla osób pracujących w pozycji siedzącej (slajdy 6, 14).

Propozycja zadań egzaminacyjnych do tematu

Kształtowanie warunków pracy zgodnie z wy-

maganiami bezpieczeństwa pracy i ergonomii w zakresie metod likwidacji lub ograniczenia
oddziaływania na pracowników czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecz-
nych przez odpowiednie rozwiązania projektowe, technologiczne i organizacyjne.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Co to jest ergonomia i na czym polega różnica między celami ergonomii a celami bhp?

Wymień czynniki uciążliwe występujące na stanowisku projektanta oraz przedstaw pro-

pozycję działań prowadzących do ich likwidacji lub ograniczenia.

Przedstaw propozycję działań organizacyjnych prowadzących do likwidacji lub ograni-

czenia stresu występującego w twoim miejscu pracy.

Podaj czynności, które będziesz wykonywać podczas korekty swojego stanowiska kom-

puterowego.

Tytuły użytych slajdów:
1.

Stresory występujące w miejscu pracy.

Rozwiązania organizacyjne stosowane w celu likwidacji lub zmniejszenia stresu

w miejscu pracy.

Rodzaje pozycji podczas pracy i najczęstsze nieprawidłowości obserwowane przy

ich przybieraniu przez pracownika.

Działania profilaktyczne zmniejszające możliwość wystąpienia schorzeń kręgosłu-

pa w wyniku pracy w postawie stojącej.

Działania profilaktyczne zmniejszające możliwość wystąpienia schorzeń kręgosłu-

pa w wyniku pracy w postawie siedzącej oraz w postawach wymuszonych.

6–10.

Zestaw slajdów – ćwiczenia relaksacyjne zalecane przy pracy z komputerem.

11–14.

Zestaw slajdów – ćwiczenia korekcyjne zmniejszające przykurcze mięśni obręczy

barkowej.

7.4. Przykłady zastosowania technik aktywizujących

na szkoleniach bhp

DRZEWKO DECYZYJNE

Drzewko decyzyjne stanowi technikę budowania efektywnego współdziałania w zespole
i pracy w grupie, tworzenia więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i gru-
powych decyzji.

Cele, zastosowanie:

podczas szkolenia okresowego pracowników na stanowiskach robotni-

czych pracujących w magazynie, którzy mają poszukać związków między różnymi rozwią-
zaniami wskazanego problemu i konsekwencjami tych rozwiązań.

Cel szczegółowy:

wybór i podjęcie decyzji o zmianach organizacyjnych i technicznych

w pomieszczeniach magazynowych zakładu w celu zmniejszenia ryzyka zawodowego
na stanowisku pracy magazyniera.

Przebieg

Praca sprowadza się do graficznego przedstawienia przebiegu analizy sytuacji wymagają-
cej podjęcia decyzji.

Określenie, wspólnie z pracownikami, sytuacji wymagającej decyzji: „Zmniejszenie

ry zyka zawodowego na stanowisku pracy magazyniera przez zmniejszenie zagrożeń
występujących na tym stanowisku”.

Poproszenie pracowników o zapisanie tematu na tablicy.

Rozmowa na temat zagrożeń na stanowisku pracy magazyniera i konieczności zmniej-

szenia ryzyka zawodowego.

Podział grupy na trzy zespoły 4–5-osobowe (podział np. przez odliczanie, aby zapobiec

samodzielnemu dobieraniu się zespołów, co mogłoby sprawić, że grupy nie będą spraw-
nie pracować).

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

Usadowienie grup przy osobnych stolikach w takich odległościach, aby nie przeszka-

dzały sobie w pracy.

Wybór przez pracowników każdej grupy liderów dokonujących wpisów do karty, a na-

stępnie prezentujących wyniki pracy przed grupami.

Rozdanie każdej grupie karty pracy wyglądającej tak, jak na rycinie 7.2, ale bez wpisów

w zielonych polach.

Wyjaśnienie sposobu pracy i nadzór nad jej wykonaniem:

•

wyjaśnienie, że wypełnianie karty zaczyna się wpisaniem na dole strony sytuacji

wymagającej decyzji;

•

rozmowy w grupach na temat możliwych rozwiązań problemu i wspólne ustalanie

planu działania, z uwzględnieniem skuteczności, szybkości wdrożenia i kosztów;

•

zapisanie w grupach na kartach pracy wniosków z analizy – propozycji pozytywnych

i negatywnych rozwiązań;

•

określenie i zapisanie w grupach osiągniętych celów każdego wybranego rozwiązania.

Prezentacja wyników pracy grup.

10.

Dyskusja nad wynikami pracy.

11.

Zapis rozwiązań wybranych przez zespoły.

Cele
1. Zwiększenie bezpieczeństwa ruchu wewnątrzzakładowego.
2. Zabezpieczenie przed spadaniem z środków transportowych.
3. Zmniejszenie możliwości skaleczeń.

Skutki

1. Zmniejszenie dopuszczalnej prędkości pojazdów.
2. Zmniejszenie dopuszczalnej wysokości ładunku.
3. Zabezpieczenie ostrych krawędzi opakowań.

Sytuacja wymagająca decyzji

Zmniejszenie ryzyka zawo-
dowego na stanowisku pracy
magazyniera przez zmniej-
szenie zagrożeń występują-
cych na tym stanowisku.

1. Zmniejszenie

wydajności
kierowcy. Dłuższy
okres oczekiwa-
nia na materiały.

2. Zmniejszenie wydajności

transportu. Konieczność
użycia większej ilości środków
transportowych.

1. Uniknięcie

wypadków
potrącenia lub
przygniecenia
przez te środki.

2. Uniknięcie uderzenia

pracowników przez spadające
przedmioty, zmniejszenie strat
spowodowanych uszkodzeniem
się spadających materiałów.

3. Wyeliminowanie skaleczeń

pracowników przy zdejmowaniu,
przenoszeniu i podnoszeniu opa-
kowań oraz uszkodzeń powierzchni
i innych opakowań.

3. Zużycie dodatkowych materiałów

na zabezpieczenie krawędzi.
Konieczność dodania dodatko-
wych obowiązków personelowi
pomocniczemu.

POZYTYWNE

NEGA

TYWNE

NEGA

TYWNE

Rys. 7.2.

Drzewko decyzyjne – przykład karty pracy wypełnionej przez pracownika

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Ramy organizacyjne

Metoda w połączeniu z dyskusją zajmuje godzinę lekcyjną. W niektórych przypadkach
może się okazać techniką zbyt czasochłonną. Prowadzący powinien dokładnie określić
czas pracy i pilnować jego przestrzegania, np. wypełnienie karty pracy nie powinno zabrać
więcej niż 20 minut. Pracownicy, którzy nie przywykli do tego typu technik pracy na szko-
leniach, wdrażają się powoli, jednak potem (zwykle w czasie prezentacji wyników pracy
grup) zaczynają być aktywni, co jest bardzo korzystne podczas dyskusji, ale wymaga dyscy-
plinowania przez prowadzącego. Karty pracy dobrze jest przygotować na dużym papierze,
aby wszyscy uczestnicy dobrze widzieli przedstawiane efekty pracy grup.

PAMIĘTAJ

Ważnym aspektem wykorzystania drzewka decyzyjnego podczas kursu jest to, że pracow-
nicy samodzielnie podejmują decyzję, które rozwiązanie powinni wybrać. Prowadzący nie
powinien sugerować rozwiązań ani wyboru.

BURZA MÓZGÓW

Służy do rozwiązywania problemów w firmie.

Cele, zastosowanie:

rozwija kreatywność, przełamuje opory przed przedstawianiem wła-

snych pomysłów; zastosowana podczas szkolenia okresowego pracowników zatrudnio-
nych na stanowiskach robotniczych w magazynie.

Cele szczegółowe:

rozwiązanie problemu zwiększonej liczby wypadków w pomieszczeniach

magazynowych zakładu i zmniejszenie ryzyka zawodowego na stanowisku pracy magazyniera.

Przebieg

Metoda polega na przedstawieniu przez uczestników w krótkim czasie dużej liczby skoja-
rzeń i rozwiązań, które niesie wyobraźnia.

Zapisanie problemu.

Zwiększona liczba wypadków w pomieszczeniach magazynowych zakładu

Wyjaśnienie, dlaczego problem dotyczy wspomnianej grupy, i przypomnienie zagrożeń

istniejących na stanowisku pracy w magazynie; można też przywołać znane wszystkim
uczestnikom szkolenia wypadki, które wydarzyły się w magazynie w ostatnim czasie.

Wyjaśnienie zasad burzy mózgów:

•

uwzględniany i zapisywany jest każdy zgłoszony pomysł; podczas zgłaszania nie pod-

lega on krytyce ani komentarzom;

•

każdy zapisany pomysł ma dokładnie taką treść, jaką nadał mu autor;

•

nie dopuszcza się zmian sformułowania, streszczeń ani interpretacji;

•

należy zgromadzić jak największą liczbę pomysłów;

•

jakość pomysłów zostaje rozważona później;

•

dopuszczalne jest zgłaszanie nowych propozycji wynikających z pomysłów dopiero

co zgłoszonych;

•

czas zgłaszania pomysłów jest z góry określony i po jego upłynięciu instruktor prze-

staje zapisywać propozycje uczestników szkolenia.

Wytwarzanie pomysłów.

Proces wytwarzania pomysłów przez pracowników na stanowiskach robotniczych po-

czątkowo bywa utrudniony z powodu lęku przed ośmieszeniem się. Można więc inspiro-
wać ich przez stawianie pytań dotyczących ograniczenia istniejących zagrożeń i podkreślać,
że mogą to być rozwiązania nierealne do zastosowania w rozpatrywanych warunkach, np.:

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

•

„Jaki macie państwo pomysł na…”;

•

„Podajcie rozwiązania…”;

•

„Z czym wam się kojarzy…”;

•

„Wymieńcie zastosowania…”.

Pytania kieruje się do wszystkich i zapisuje ich treść możliwie szybko na tablicy. Zapis

pomysłów jest dokonywany przez wybranego kursanta lub osobę prowadzącą zajęcia tak
szybko, jak to jest możliwe, i dokładnie tak, jak zostały sformułowane. Jakiekolwiek waha-
nia mogą być odebrane przez uczestników szkolenia jako wyraz dezaprobaty.

Po zakończeniu wytwarzania pomysłów osoba prowadząca szkolenie odczytuje wszyst-

kie zapisane propozycje, pracownicy mogą stawiać pytania wyjaśniające dotyczące po-
szczególnych pomysłów, a odpowiedzi udzielają ich autorzy.

Ocena i analiza zgłoszonych pomysłów.

Polegają na selekcji pomysłów, którą można przeprowadzić w zależności od liczby osób

biorących udział w szkoleniu. W przypadku szkolenia szesnastu osób najkorzystniejsze
jest wspólne z pracownikami pogrupowanie pomysłów dotyczących podobnych rozwiązań
i podział ich na tyle zespołów, ile powstało grup pomysłów. Zespoły wybierają najlepsze
z rozwiązań, które następnie są prezentowane przez ich przedstawiciela.

Możliwość zastosowania wybranych pomysłów w praktyce.

Cała grupa pod kierunkiem osoby prowadzącej szkolenie pracuje nad zastosowaniem

poszczególnych pomysłów w magazynie.

Wyniki pracy

uzyskane w ciągu 2 godzin lekcyjnych – na podstawie czterdziestu dwóch

pomysłów szesnastoosobowej grupy pracowników podzielonej na pięć zespołów – to:

•

rygorystyczne egzekwowanie (łącznie z karami pieniężnymi) przestrzegania przepisów

dotyczących ruchu wózków widłowych oraz innych urządzeń transportowych porusza-
jących się po magazynie i podjeżdżających do platformy załadunkowej;

•

używanie przez pracowników odzieży roboczej, obuwia i rękawic;

•

zmiana dotychczas używanych rękawic na cieńsze, ale mające taką samą odporność

na przecięcia;

•

zmiana obuwia na lepiej zabezpieczające przed poślizgnięciem się;

•

wywieszenie w magazynie plakatów przypominających o konieczności zachowania

właściwej pozycji ciała podczas ręcznych prac transportowych czy sięgania po towar
umieszczony na wyższych półkach regałów;

•

zaopatrzenie pracowników w sprzęt pomocniczy do ręcznych prac transportowych;

•

stworzenie możliwości bieżącego usuwania odpadów (opakowań);

•

zmiana ustawienia pięciu regałów o utrudnionym dostępie;

•

obniżenie wysokości półek i szaf będących miejscem składowania narzędzi;

•

zapewnienie lepszego oświetlenia magazynu B i przejścia do niego;

•

zlikwidowanie schodka prowadzącego do pomieszczenia kierownika;

•

poprawa wentylacji pomieszczeń ze względu na dyskomfort pracy w magazynie w okre-

sie letnim;

•

powiększenie dachu nad rampą.

Ramy organizacyjne

W sali niezbędne są tablica lub plakat do zapisywania pomysłów, ponieważ po początko-
wej niechęci grupy do wytwarzania pomysłów następuje jej aktywizacja zmierzająca do
wymiany poglądów i dyskusji nad pomysłami. Korzystne jest wywieszenie plakatu z zasa-
dami obowiązującymi podczas burzy mózgów. W sali powinna istnieć możliwość do stwo-
rzenia warunków pracy zespołów, tak aby sobie wzajemnie nie przeszkadzały.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Uwagi

Metoda jest łatwa w stosowaniu, sama burza mózgów (wytwarzanie, ocena i analiza zgło-
szonych pomysłów) to ok. 20 minut. Najtrudniejszą częścią w przypadku szkoleń pracow-
ników na stanowiskach robotniczych jest przełamanie ich oporu do aktywnego działania
– należy to zrobić w trakcie omawiania zagrożeń istniejących na stanowiskach pracy w ma-
gazynie i przy okazji przypominania wypadków, do których doszło w zakładzie.

Wyniki pracy mogą wydawać się niezbyt imponujące. Zdecydowanie szybciej, a w do-

datku w sposób usystematyzowany i pełny, można by osiągnąć zamierzone cele za pomocą
wykładu i filmu. Jednak zajęcia przeprowadzone omawianą metodą uwrażliwiają pracow-
ników na problematykę bezpieczeństwa na ich stanowisku pracy, zmieniają ich postawy
wobec używania środków ochrony osobistej (zgodnie z zapewnieniem pracodawcy zakład
sukcesywnie będzie wprowadzał buty i rękawice wskazane przez pracowników), umacnia-
ją przekonanie o potrzebie przestrzegania zasad poruszania się po magazynie i przyjmo-
wania właściwej postawy podczas ręcznych prac transportowych.

ANALIZA SOFT

SOFT – skrótowiec złożony z pierwszych liter wyrazów:

atisfactions – satysfakcje,

ppor-

tunities – szanse,

aults – błędy,

hreats – zagrożenia.

Metoda ta służy do nauki efektywnego porozumiewania się w różnych sytuacjach, przy-

gotowania do publicznych wystąpień, współdziałania w zespole i pracy w grupie, budo-
wania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji, roz-
wiązywania problemów w twórczy sposób, przyswajania metod i technik negocjacyjnego
rozwiązywania konfliktów i problemów.

Cele, zastosowanie:

badanie sytuacji problemowej i opracowanie dla niej możliwych roz-

wiązań; zastosowana w szkoleniu okresowym pracowników administracyjno-biurowych
urzędu gminy.

Cel szczegółowy:

rozwiązanie problemu – zwiększającego się obciążenia psychicznego

pracowników na stanowiskach wymagających bezpośredniego kontaktu z petentami urzę-
du gminy.

Przebieg

Prowadzący przedstawia pracownikom za pośrednictwem prezentacji komputerowej, na
czym polega praca ze schematem analizy SOFT i opisem postępowania w poszczególnych
fazach pracy.

Praca rozpoczyna się od zdefiniowania aktualnej sytuacji w urzędzie, w tym opisu, co w pra-

cy jest zadowalające, jakie popełnia się błędy, jakie są powody trudności oraz skutki nieprawi-
dłowości. Następny etap to spojrzenie w przyszłość – jaki stan byłby zadowalający dla pracow-
ników, co w związku z tym powinno się zmienić i czy zmiany przyniosą jakieś zagrożenia.

Tabela 7.3.

Analiza SOFT – schemat metody

ocena pozytywna

ocena negatywna

–

STAN – jak jest dziś

POTENCJAŁ

– jak powinno być w przyszłości

Zdefiniowanie problemu, który należy zbadać (problem pojawił się w poprzednim dniu

szkolenia – podczas omawiania czynników szkodliwych środowiska pracy pracownicy

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

uznali stres spowodowany kontaktami z petentami za bardzo obciążające zagrożenie
występujące na ich stanowiskach pracy).

Problem:

Silne obciążenie psychiczne pracowników na stanowiskach wymagających

bezpośredniego kontaktu z petentami urzędu gminy.

Zapoznanie pracowników z pytaniami dotyczącymi szczegółowych aspektów anali-

zy SOFT. Pytania ujmują aspekt rzeczowy dotyczący rozpatrywanego problemu i aspekt
osobisty dotyczący doświadczenia, odczuć pracowników. W analizie SOFT rozpatruje się
zwykle tylko jeden z nich, w przypadku problemu związanego ze stresem konieczne jest
jednak rozpatrywanie obydwu aspektów, ponieważ czynniki powodujące stres pracow-
nika mają swoje źródło w jego pracy zawodowej. Każdy pracownik otrzymuje kartę ze
schematem metody do wypełnienia i kartę z pytaniami standardowymi do analizy SOFT.

Tabela 7.4.

Karta pracy uczestników szkolenia bhp dla pracowników administracyjno-biurowych

urzędu gminy; pytania standardowe do analizy SOFT

Satysfakcje (S)
A) Aspekt rzeczowy:
• Co przebiega w sposób zadowalający?
• Co daje zadowalające rezultaty?
• Dlaczego to jest zadowalające (kryteria,

powody)?

B) Aspekt osobisty:
• Co mnie zadowala?
• Dlaczego mnie to zadowala (motywacje,

cele)?

Błędy (F)
A) Aspekt rzeczowy:
• Gdzie są błędy, niedociągnięcia, trudności,

słabe punkty?

• Co jest przyczyną częstych napięć, zawo-

dów, konfl iktów?

B) Aspekt osobisty:
• Jakie są moje słabości, niedociągnięcia,

trudności, luki, granice możliwości?

• W jakich sytuacjach dochodzi często do

napięć, rozczarowań, utraty motywacji?

• Co mi przeszkadza w panowaniu nad sytu-

acją (przyczyny, ukryte powody)?

Szanse (O)
A) Aspekt rzeczowy:
• Jakie są szanse, możliwości powodzenia

i w jakich zakresach?

• Jakie są znane, a niewykorzystane szanse?
• Gdzie należy poszukiwać szans

i możliwości?

B) Aspekt osobisty:
• Jakie szanse i możliwości widzę dla siebie?
• Co mogę zrobić, aby zwiększyć swoje szan-

se i możliwości?

Zagrożenia (T)
A) Aspekt rzeczowy:
• Jakie niekorzystne zmiany zachodzą, dla-

czego tak się dzieje?

• Co się stanie, jeśli się nic nie wydarzy?
• Skąd wiadomo, że to, co na razie nie stano-

wi problemu, może stać się jego źródłem?

B) Aspekt osobisty:
• Jakie zagrożenia lub trudności widzę

u siebie?

• Co się stanie ze mną, jeśli nic się nie

wydarzy?

• Jakie znaczenie mają dla mnie pojawiają-

ce się trudności?

• Jakie konsekwencje problemów w pracy

wynikają dla mojego życia osobistego
i zawodowego?

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Badanie sytuacji problemowej

•

Etap pierwszy: praca indywidualna. Stanowi czas na przemyślenia i refleksje nad

pytaniami oraz formułowanie odpowiedzi w formie notatek dotyczących jednego ob-
szaru wskazanego przez osobę prowadzącą (wykładowca dzieli między uczestników
kolorowe kartki wskazujące na obszar, który mają analizować: kartka biała – obszar

ATISFACTIONS, niebieska –

PPORTUNITIES, czerwona –

AULTS, zielona –

HREATS). Ograniczenie czasowe – 15 minut.

•

Etap drugi: praca w zespołach. Po podziale grupy na cztery zespoły po sześć osób

mających ten sam kolor kartek prowadzący rozdziela pracę nad poszczególnymi ob-
szarami. Zespoły wyłaniają lidera do zapisów i prezentowania wyników pracy. Każda
szóstka osób otrzymuje plakat ze schematem analizy SOFT i na podstawie indywidu-
alnych notatek opisuje na nich wyznaczone pola S i F dla sytuacji obecnej oraz pola
O i T w odniesieniu do przyszłości.

•

Prezentacja wyników pracy zespołów przed całą grupą.

•

Podsumowanie pracy zespołów przez pracowników i osobę prowadzącą szkolenie.

Wnioski z analizy:

•

pracownicy powracają do pracy w zespołach i wybierają priorytety spośród elemen-

tów analizy,

•

pracownicy notują konkretne rozwiązania dla wybranych elementów.

Liderzy zespołów prezentują grupie propozycje rozwiązań.

Ramy organizacyjne

Osoba prowadząca powinna przygotować zestaw pytań do analizy SOFT dla każdego pra-
cownika, prezentację komputerową ze schematem analizy SOFT i niezbędnymi wyjaśnie-
niami dotyczącymi pracy, plakaty dla każdej planowanej grupy, mazaki i kartki papieru do
robienia notatek przez pracowników. Czas pracy – 70 minut.

Tabela 7.5.

Analiza SOFT – przykład wypełnionego plakatu na szkoleniu okresowym pracowników

administracyjno-biurowych

STAN – jak
jest obecnie?

Satysfakcje (S)
Aspekt rzeczowy:
• praca w ważnym dla gminy

urzędzie,

• praca według określonych

procedur,

• osiąganie założonych przez gminę

celów,

• wymiana doświadczeń między

pracownikami,

• profesjonalne przygotowanie

zawodowe,

• doskonalenie umiejętności za-

wodowych na koszt pracodawcy
w czasie pracy,

• widzimy celowość naszej pracy.

Błędy (F)
Aspekt rzeczowy:
• niewłaściwa organizacja czasu

pracy,

• niewłaściwa komunikacja między

pracownikami a kierownictwem,

• niewłaściwa komunikacja między

pracownikami,

• chaos w przepisach,
• pretensje interesantów o to, że

muszą oczekiwać w kolejce,

• niecierpliwość, agresywność, pre-

tensje interesantów.

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

Aspekt osobisty:
• zdobywam doświadczenie

zawodowe,

• wykorzystuję wiadomości zdobyte

na kursach doskonalących w życiu
osobistym.

Aspekt osobisty:
• brak doświadczenia i wiedzy,

jak radzić sobie z agresywnymi
interesantami,

• nieumiejętność opanowania emo-

cji i stresu,

• problemy życia osobistego,
• ludzka zazdrość,
• brak satysfakcji fi nansowej,
• niepewność pracy.

POTENCJAŁ
– w odnie-
sieniu do
przyszłości

Szanse (O)
Aspekt rzeczowy:
• poprawa relacji w zespole

pracowniczym,

• poprawa zachowania interesantów,
• uproszczenie procedur wykonywa-

nia zadań,

• uproszczenia przepisów prawnych,
• zdiagnozowanie przyczyn nie-

równomiernego obciążenia pracą
w ciągu dnia,

• zmiana godzin pracy.

Zagrożenia (T)
Aspekt rzeczowy:
• stagnacja,
• rozczarowanie modyfi kacją przepi-

sów prawnych.

Aspekt osobisty:
• awans w pracy,
• poprawa warunków fi nansowych,
• nabieranie wprawy w rozwiązywa-

niu problemów,

• doskonalenie umiejętności radze-

nia sobie ze stresem,

• doskonalenie zawodowe w zakre-

sie prawa administracyjnego.

Aspekt osobisty:
• brak czasu na realizację planów

osobistych,

• silna motywacja do osiągnięcia

sukcesu kosztem życia osobistego,

• zniechęcenie do pracy,
• wypalenie zawodowe,
• obawa przed kompromitacją.

Propozycje rozwiązań
1.

Zmiana godzin przyjęć interesantów.

Zwiększenie liczby stanowisk przyjmujących interesantów w czasie dwóch najbardziej

obciążonych godzin pracy.

Warsztaty:

Praktyczne radzenie sobie ze stresem.
Rozwiązywanie konfliktów.

Tabela 7.5.

Analiza SOFT – ciąg dalszy

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Uwagi

Metoda wymaga dużo czasu. Mogą się pojawić trudności ze zrozumieniem aspektu rze-
czowego i osobistego, dlatego w instruktażu sposobu pracy należy podać przykładowe
odpowiedzi. Tylko dokładne zrozumienie pytań daje gwarancję poprawnego wykonania
zadania.

Może wystąpić nierówne tempo pracy zespołów powodujące przestoje w pracy. Unik-

nięcie takiej sytuacji jest możliwe przy takim doborze składu zespołów, aby w każdym
z nich znaleźli się aktywni pracownicy. Osoba prowadząca – ze względu na nieznajomość
grupy – nie zawsze może przeprowadzić odpowiedni podział, dlatego warto poprosić o po-
moc pracownika służby bhp, kierownika wydziału lub kompetentną osobę z działu kadr.

W przypadku pracowników administracyjno-biurowych urzędu gminy zajęcia przebie-

gły sprawnie i z dużym zaangażowaniem (większość osób pracowała już metodami ak-
tywizującymi w przeszłości), szczególnie w części indywidualnej pracy kursantów, która
zaowocowała dużą liczbą różnorodnych odpowiedzi.

Treść utworzonego plakatu oraz wnioski (propozycje rozwiązań) z analizy SOFT nie

odzwierciedlają w całości treści odpowiedzi indywidualnych – wyraźnie wystąpiło w tym
przypadku zjawisko autocenzury grup. Pominięto elementy związane ze złą atmosferą
w pracy i konflikty pracowników z władzami urzędu. Wygląda na to, że główną przyczyną
sygnalizowanego stresu nie są zatargi z petentami, tylko z władzami urzędu.

Jak w takiej sytuacji powinna zachować się osoba prowadząca szkolenie?

W przypadku opisywanej metody przede wszystkim

nie może ingerować

w treści plakatu.

Ingerencja i pomoc powinna istnieć tylko na płaszczyźnie formalnej, czyli odnoszącej się
do formy (logiki) zapisu lub niewłaściwych odpowiedzi dotyczących aspektu osobistego.

Wykładowca

niebędący pracownikiem

firmy ma zgodnie z rozporządzeniem uzupeł-

nić wiedzę i umiejętności pracowników z zakresu metod ochrony przed zagrożeniami
dla zdrowia oraz bezpieczeństwa pracowników i kształtowania warunków pracy w sposób
zgodny z przepisami i zasadami bhp.

PAMIĘTAJ

Wykładowca szkolenia bhp nie jest uprawniony do udziału w konflikcie zaistniałym w fir-
mie ani nawet do komentowania w czasie zajęć (i po nich) tego, o czym się dowiedział
w trakcie dyskusji z pracownikami albo czego się domyśla na podstawie anonimowych
wypowiedzi na kartkach stosowanych w metodach aktywizujących czy luźnych uwag pra-
cowników. Natomiast powinien wyposażyć pracowników w umiejętności obrony przed
stresem. Etyka zawodowa nie pozwala mu też dzielić się pozyskanymi wiadomościami
z osobami trzecimi.

Tak powinien postępować wykładowca nie tylko w delikatnej materii stosunków pra-

cowników z przełożonymi, lecz także w sytuacji, gdy w czasie szkolenia zorientuje się,
że stosowane w zakładzie środki ochrony przed czynnikami fizycznymi środowiska moż-
na zastąpić innymi, skuteczniejszymi, lub wzmocnić działanie dotychczas stosowanych.
Powinien przede wszystkim uświadomić pracownikom zagrożenia występujące w pracy
i metody ochrony przed nimi oraz to, że mają, zgodnie z Kodeksem pracy, współdziałać
z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp, na bieżąco
informować ich o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych i wysuwać wnioski zmierza-
jące do usuwania tych zagrożeń. Wykładowca ma za zadanie wpływać na zmianę postawy
szkolonych pracowników wobec problematyki bhp.

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

PAMIĘTAJ

To pracownik biorący udział w szkoleniu powinien przedstawiać przełożonym wnioski
zmierzające do usunięcia lub zmniejszenia zagrożeń.

Jeśli szkolenie bhp prowadzi pracownik służby bhp w swojej firmie, to w odróżnieniu

od wykładowcy z firmy zewnętrznej

powinien

wykorzystać uzyskane na zajęciach wiado-

mości dotyczące nieprawidłowości z zakresu bhp występujących na stanowiskach pracy
oraz dotyczące obciążenia psychicznego i ewentualnego mobbingu pracowników. Zgodnie
ze swoimi obowiązkami w takiej sytuacji ma za zadanie:

•

poinformować pracodawcę o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych;

•

sformułować i przekazać wnioski zmierzające do usunięcia tych zagrożeń;

•

uwzględnić je w analizie okresowej dotyczącej stanu bhp w firmie oraz w analizie przed-

sięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom
życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy;

•

sformułować wnioski przedstawiane pracodawcy na temat zachowania wymagań ergo-

nomii na stanowiskach pracy.
Stosowanie metod aktywizujących w szkoleniu ułatwia pracownikowi służby bhp osią-

gnięcie celów wynikających z programu, a także stwarza szanse partycypacji pracowników
w tworzeniu właściwych warunków bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz wspomaga pro-
ces rozwiązywania problemów i konfliktów związanych z bezpieczeństwem pracy.

METAPLAN

Metoda ta służy do współdziałania w zespole, podejmowania grupowych decyzji lub rozwiązy-
wania problemów. Stosowana jest zwykle podczas omawiania drażliwych czy trudnych spraw
oraz neutralizowania konfliktów, ale sprawdza się też podczas dyskutowania prostszych te-
matów, związanych z aktualizacją i porządkowaniem wiadomości. Zmusza do aktywności
osoby nieśmiałe, którym trudno jest zabrać głos nawet w gronie kilku znanych sobie osób.

Cele, zastosowanie:

badanie sytuacji problemowej i opracowanie dla niej możliwych roz-

wiązań; szkolenie okresowe pracowników obsługi urzędu gminy.

Cel szczegółowy:

rozwiązanie problemu zwiększającej się liczby urazów kręgosłupa wśród

pracowników obsługi urzędu gminy (10 osób).

Przebieg
1.

Zapoznanie pracowników z przebiegiem pracy nad wykonaniem plastycznego zapisu

dyskusji prowadzonej przez uczestników.

Zdefiniowanie problemu, który należy zbadać.

Problem:

Zwiększająca się liczba urazów kręgosłupa wśród pracowników obsługi urzę-

du gminy.

Wyjaśnienie, dlaczego problem dotyczy tej właśnie grupy, i przypomnienie zagrożeń,

jakie istnieją na stanowisku pracy, na którym wykonywane są ręczne prace transportowe.

Omówienie wybranych wymagań ergonomii związanych z analizowanymi stanowiska-

mi na podstawie prezentacji komputerowej Ergonomiczne pozycje przy ręcznych pracach
transportowych. Krótka rozmowa z uczestnikami szkolenia na temat urazów kręgosłupa
wymagających zwolnienia lekarskiego, do których doszło w ostatnim czasie na ich stano-
wiskach pracy. Proste ćwiczenie profilaktyczne dla osób dźwigających niewielkie ciężary.

Rozdanie wyciągu z rozporządzenia dotyczącego ręcznych prac transportowych, spisu

zasad bezpiecznej pracy podczas ręcznych prac transportowych, schematu tworzenia
plakatu (rys. 7.3) i materiałów do jego wykonania: prostokątów z papieru przylepnego
w czterech kolorach (zielonym, niebieskim, żółtym i białym) oraz flamastrów.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

1. Jak jest?

2. Jak powinno być?

3. Dlaczego nie jest tak,

jak powinno być?

4. Wnioski, rozwiązania.

W CZASIE PODNOSZENIA CIĘŻARÓW

Rys. 7.3.

Schemat tworzenia metaplanu

Rozdanie każdemu uczestnikowi kolorowych kartek i polecenie, aby – po zapozna-

niu się z materiałami pomocniczymi i uwzględnieniu okoliczności powstania urazów
kręgosłupa u pracowników obsługi urzędu gminy – zapisali po kilka krótkich odpo-
wiedzi na pytania wskazane na schemacie, a następnie przykleili kartki w odpowied-
nich polach plakatu (odpowiedzi takie same lub mające ten sam sens należy przyklejać
schodkowo, jedna na drugiej) – czas pracy 20 minut.

Odczytanie odpowiedzi przez osobę prowadzącą zajęcia.

Podział grupy na trzy zespoły i dyskusja w zespołach nad wnioskami; zapisanie podsu-

mowania na zielonych kartkach i przylepienie na plakacie – czas pracy 15 minut.

Odczytanie wniosków i zapisanie ich przez uczestników szkolenia w swoich materia-

łach pomocniczych.

Wyniki pracy

Tabela 7.6.

Treści z plakatu utworzonego na zajęciach metodą metaplanu (odpowiedzi takie same

lub różniące się jedynie formą zostały przedstawione jako jedna; zamieszczono oryginalne odpo-
wiedzi kursantów)

W czasie podnoszenia ciężarów:

Jak jest?

Jak powinno być?

Staram się podnosić prawidłowo.

Podnoszę tak, żeby odczuwać jak najmniej-
szy ból.

Nie zastanawiam się, tylko wykonuję pracę.

Nie podnoszę, tylko pcham ciężar.

Unikam jak mogę dźwigania.

Znam przepisy.

Podnoszę, żeby było mi wygodnie.

Zawsze przy większym ciężarze proszę o po-
moc koleżankę.

Podnosimy zgodnie z zasadami.

Nie podnosimy za dużo.

Mężczyzna praca stała – nie więcej niż 30 kg.

Mężczyzna praca okresowa – nie więcej niż
50 kg.

Kobieta praca stała – nie więcej niż 12 kg.

Kobieta dorywczo – 20 kg.

Nie podnosimy z podłogi na wyprostowa-
nych nogach ze skręconym i przechylonym
do przodu tułowiem.

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

W czasie podnoszenia ciężarów:

Jak jest?

Jak powinno być?

Nie wiem, ile co waży.
Nie daję rady na ugiętych nogach.
Nie dźwigam, wypadł mi dysk.
Nie zauważyłem przez pudło schodka.
Silny ból szyi w trakcie zachwiania równowagi
podczas zejścia z wiadrem wody ze schodka.
Dysk wypadł przy obrocie z paczką.
Podźwignęłam się.
Coś się zrobiło w kręgosłupie przy zawiesza-
niu fi ranek.

Ciężary przenosić jak najbliżej siebie.
Przenoszenie ciężaru na opuszczonych
rękach.
Podniesienia ciężaru w pochyleniu – napinać
brzuch.
Myśleć przy podnoszeniu.
Wiedzieć, ile co waży.
Nie zasłaniać drogi ciężarem.

Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?

Wnioski, rozwiązania

Nie pamiętam zasad.
Pośpiech.
Przecena możliwości.
Zła organizacja, jak się przenosi coś
większego.
Nie stosuję się do przepisów.
Podnoszę bez zastanawiania się.
Polecenie kierownika.
Nie dbam o kręgosłup.
Nie znam dokładnie zasad.
Mam za dużo na głowie, żeby myśleć, jak
przenosić.
Podnoszę i przenoszę mimo chorego kręgo-
słupa, bo muszę.

Stale stosować (w domu też) zasady prawi-
dłowego dźwigania.
Ustalić ciężar dźwiganych stale rzeczy.
Nie spieszyć się z dźwiganiem, tylko pomyśleć
i zastanowić się, jak to prawidłowo zrobić.
Ponieważ te naprawdę ciężkie rzeczy są
przenoszone rzadko, organizować dźwiganie
zgodnie z przepisami.
Nie obciążać chorego kręgosłupa powyżej
jego możliwości.
Wzmacniać kręgosłup pokazanymi na szkole-
niu ćwiczeniami profi laktycznymi.
Zbadać u lekarza stan kręgosłupa.
Korzystać z możliwości zabiegów rehabilita-
cyjnych przepisywanych przez lekarza.

Uwagi

Praca tą metodą nie trwa długo i pozwala zmieścić się w zaplanowanych ramach cza-
sowych, ponieważ można przerwać mnożenie karteczek z odpowiedziami i przejść do
następnego etapu pracy. Zachowanie takiej dyscypliny może być jednak trudne w czasie
dyskusji nad wnioskami, kiedy uczestnicy chcieliby się podzielić swoimi przemyśleniami.
Przy ograniczeniach czasowych na szkoleniu bhp można zrezygnować z ostatniego etapu
pracy (wnioski, rozwiązania), ponieważ już same odpowiedzi na pytanie „Dlaczego nie jest
tak, jak powinno być?” są dla słuchaczy okazją do refleksji.

W przypadku grupy pracowników obsługi urzędu gminy wybrano tę metodę, ponieważ:

•

w szkoleniu brały udział osoby starsze i było to ich kolejne szkolenie okresowe bhp,

na którym znowu, jak podkreślali uczestnicy, będą omawiane zasady dźwigania;

•

widać było potrzebę aktualizacji i uporządkowania posiadanych przez pracowników

wiadomości;

Tabela 7.6.

Ciąg dalszy

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

•

prawie wszyscy pracownicy uskarżali się na dolegliwości kręgosłupa, więc zaistniała

możliwość zmiany ich nawyków i podejścia do przyjmowania prawidłowej pozycji przy
pracy;

•

zastosowanie klasycznej dyskusji, w wyniku której doszłoby do zmian poglądów na pro-

filaktykę układu ruchu, nie zapewniało osiągnięcia celów z powodu nieśmiałości uczest-
ników czy ich braku doświadczenia w wystąpieniach publicznych;

•

bez specjalnych zabiegów można przygotować materiały pomocnicze.

W przypadku grupy pracowników pomocniczych urzędu gminy zajęcia przebiegły nad-

spodziewanie sprawnie i z dużym zaangażowaniem wszystkich obecnych. Część wprowa-
dzającą do tematu i pokaz ćwiczeń każdy, co się rzadko zdarza, odbierał indywidualnie,
w odniesieniu do siebie, ponieważ problemów, o których mowa, doświadczyli w jakimś
stopniu wszyscy zebrani.

Pracę nad plakatem uczestnicy potraktowali jako zabawę i nie można było jej zaliczyć

do tzw. cichej dyskusji. Dzięki niewielkiej liczbie osób (10) praca indywidualna nie była
zakłócana, a w wyniku niezaplanowanych rozmów powstało dużo odpowiedzi, które wy-
korzystano do budowy ostatecznej wersji plakatu. Przy większej liczbie kursantów taka
sytuacja rozpraszałaby uwagę i stanowiła powód niepotrzebnego wydłużenia czasu pracy
oraz niezadowolenia niektórych uczestników szkolenia.

Przy szybkim i sprawnym ustaleniu trzech pierwszych obszarów plakatu niespodzie-

wanie wyłonił się problem w trakcie dyskusji nad sporządzeniem ostatecznej wersji wnio-
sków, ponieważ jedna z osób tak się wciągnęła w „zabawę”, że zaproponowała kary dyscy-
plinarne dla tych, którzy nie przestrzegają zasad dźwigania, potem chorują, a inni muszą
za nich wykonywać pracę. Ponieważ kursanci wiedzieli, że mają wpisać wnioski do swoich
notatek, a potem stosować się do nich, przestraszyli się, że te wnioski otrzyma kierownik
administracyjny, który zaraz ustali tego typu kary.

Prowadzący musiał zaingerować i przerwać kłótnię, której nie był w stanie opanować

inaczej jak przez usunięcie tego punktu. Pomógł też zredagować niektóre wnioski. Pomi-
mo tego incydentu zajęcia uważał za wyjątkowo udane. Cztery osoby poprosiły go o prze-
słanie rysunków z prezentacji, bo chciałyby podzielić się tymi wiadomościami w domu,
poproszono go o koszulki foliowe do materiałów szkoleniowych, żeby się nie zniszczyły.
Zaobserwował też, że w czasie przerwy część osób robiła ćwiczenia profilaktyczne i porów-
nywała między sobą sposób ich wykonywania.

Zasady postępowania w przypadku problemów z utrzymaniem dyscypliny w czasie szkole-
nia okresowego lub instruktażu ogólnego bhp

W czasie prowadzenia szkoleń bhp spotyka się sytuacje, w których uczestnik lub kilku

uczestników przez niestosowne zachowanie utrudnia prowadzenie zajęć lub też zacho-
wuje się wbrew ogólnie przyjętym normom i oczekiwaniom wykładowcy (śpi, czyta coś,
co nie jest związane z zajęciami, wykonuje jakieś swoje prace lub po prostu zagłębia się
w myślach i jest właściwie nieobecny). Szczególnie uciążliwa jest sytuacja, w której nie-
zdyscyplinowani pracownicy przeszkadzają innym w efektywnym udziale w zajęciach i tak
utrudniają pracę, że może dojść do niezrealizowania przyjętych celów.

Jak postępować w takiej sytuacji? Przede wszystkim należy uciszyć swoje emocje i z dy-

stansem do zaistniałej sytuacji zastosować jeden lub kilka podanych poniżej sposobów.

Ignorowanie niewłaściwego zachowania

– jeśli niewłaściwe zachowanie nie prze-

szkadza w prowadzeniu zajęć, nie należy na nie zwracać uwagi, ale kontynuować
zajęcia, obserwując, czy coś się zmienia. Można zmienić metodę, np. rozpocząć dys-

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

kusję i starać się w nią wciągnąć kłopotliwe osoby lub – jeśli są to pracownicy starsi
stażem – zaktywizować ich za pomocą pytań o szczegóły praktyczne związane z bez-
pieczeństwem wykonywanej na danym stanowisku pracy, z prośbą o opinię. Pracow-
nik dowartościowany odwołaniem się do jego doświadczeń raczej nie powtórzy swo-
jego wykroczenia, tylko będzie uważnie śledził zajęcia, czy przypadkiem nie będzie
znowu potrzebny.

Kontakt wzrokowy z uczestnikami szkolenia

– nie tylko służy odbieraniu informacji

zwrotnej, lecz także dyscyplinuje kursantów, którzy starają się zachować poprawnie,
jeśli czują na sobie wzrok prowadzącego zajęcia.

Sygnały pozawerbalne

– przyciągnięcie spojrzenia kursanta lub zbliżenie się do niego,

aby przerwać zasypianie, rozmowę lub brak zainteresowania, przyłożenie palca do ust
mające uciszyć rozmowę z jednoczesnym wskazaniem wzrokiem na grupę, której się
przeszkadza. Czasami takie delikatne zabiegi wykonywane z uśmiechem przynoszą
więcej korzyści niż głośne zwracanie uwagi.

Wykorzystanie poczucia humoru

– jeżeli źle zachowujące się osoby nie należą do grupy

reagującej na sygnały pozawerbalne, głośno rozmawiają, wypowiadają nie na temat,
przeszkadzają niestosownym śmiechem, to tego stanu z pewnością nie zmieni się
ostrym skarceniem lub podniesionym głosem. Ponieważ te osoby nie przejmują się
zwykle takimi reakcjami i są w stosowaniu ostrych wypowiedzi z pewnością lepsze niż
wykładowca, to mogą mu tylko niegrzecznie odpowiedzieć, co jeszcze pogorszy sytu-
ację. Można wówczas rozładować sytuację dowcipną wypowiedzią na temat takiego za-
chowania, przy czym należy unikać sarkazmu, ponieważ psuje on relacje z wszystkimi
uczestnikami szkolenia. Chwilę zaskoczenia i spokoju należy wykorzystać na ustalenie
(jeśli się tego wcześniej nie zrobiło) zasad zachowania i podkreślić, że nie przeszka-
dza się wykładowcy, ale tym, którzy przyszli, aby się czegoś dowiedzieć i przygotować
do egzaminu.

Bezpośrednia rozmowa z kłopotliwym uczestnikiem szkolenia

– bez względu na to, czy

kłopoty sprawia uczestnik wrogo nastawiony do zajęć, czy też taki, który się wycofał, na-
leży z nim porozmawiać w czasie przerwy. Zainteresowanie, przyjazna postawa (mimo
zaistniałego na zajęciach konfliktu) zwykle wyciszają taką osobę.

Wyciszanie

– niezbędny zabieg w sytuacji, gdy wprawdzie uczestnik (uczestnicy) szko-

lenia nie zachowuje się nagannie, ale nie potrafi przerwać narzekania na złe przepisy,
niskie zarobki, złych pracodawców i inne trudności i przeciwności losu (prawdziwe
lub wyimaginowane), które go spotykają. Dyskusja z taką osobą jest właściwie bezce-
lowa, bo może wciągnąć innych kursantów lubiących ponarzekać. W takiej sytuacji
zdecydowanie należy ją przerwać, uzasadniając to tym, że celem zajęć nie jest zmiana
przepisów i ani rozwiązanie problemów materialnych pracowników. Jeśli zdarzy się, że
wykładowca ma podobny pogląd, np. na zapisy prawne, tym bardziej nie powinien pod-
trzymywać dyskusji, chyba że celem zajęć jest właśnie analiza tego przepisu pod kątem
wystąpienia o jego nowelizację (np. podczas szkolenia z pracownikami służby bhp albo
pracodawcami).

Przerwanie szkolenia

– z wszystkimi tego konsekwencjami, które należy uświado-

mić pracownikom – może wystąpić w sytuacji, gdy duża część zespołu zachowuje się
w sposób niemożliwy do zaakceptowania. Sytuacje takie nie zdarzają się podczas
szkoleń prowadzonych na terenie przedsiębiorstwa, ale mogą wystąpić na wyjazdo-
wych kilkudniowych kursach, zwykle z powodu nadużywania alkoholu przez integru-
jące się osoby.

S Z KO L E N I A I U S Ł U G I W Z A K R E S I E B E Z P I E C Z E Ń S T WA I H I G I E N Y P R A C Y

Problemy z utrzymaniem dyscypliny w czasie szkolenia bhp mogą być wynikiem różne-

go rodzaju napięć, które powstają w czasie trwania zajęć pomiędzy uczestnikami, między
prowadzącym szkolenie a uczestnikami lub z powodu przyczyn zewnętrznych. Przyczyna-
mi napięć mogą być między innymi:

•

wzajemna nieznajomość pracowników,

•

konflikty zawodowe i prywatne między pracownikami,

•

zbyt wygórowane mniemanie o sobie niektórych uczestników szkolenia,

•

chęć popisania się i wyróżnienia na tle grupy,

•

niechęć do wykładowcy,

•

cechy psychiczne trudnych pracowników,

•

podenerwowanie wykładowcy (instruktora),

•

przedmiotowe traktowanie pracowników uczestniczących w szkoleniu przez wykładowcę,

•

zbyt obszerny materiał w stosunku do czasu trwania zajęć,

•

zbyt trudny materiał,

•

treści nieprzydatne dla pracowników, np. niezwiązane z ich stanowiskiem pracy,

•

czynniki fizyczne środowiska pracy (zbyt gorąco lub zimno, zła akustyka w sali, hałas

dobiegający z zewnątrz, niewygodne siedziska, zbyt małe pomieszczenie),

•

przeprowadzanie szkolenia w czasie kolidującym z innymi planami pracowników,

•

brak przerw w czasie zajęć lub przerwy zbyt krótkie.

PAMIĘTAJ

Nie należy się winić za napotkane trudności, ponieważ najczęściej nie mają one nic wspól-
nego z wykładowcą. Niewłaściwe zachowanie wiąże się z osobistymi lękami, chęcią popisa-
nia się przed zespołem lub nierozładowaną agresją przeciwko innym uczestnikom szkolenia.

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ

Scharakteryzuj podane terminy i opisz ich zastosowanie: „metaplan”, „burza mózgów”,

„analiza SOFT”, „drzewko decyzyjne”.

SPRAWDŹ SWOJE UMIEJĘTNOŚCI

Po zastanowieniu się nad poznaną listą zasad, którymi powinna się kierować osoba

prowadząca szkolenie, aby osiągać zadowalające efekty pracy, uzupełnij spis własnymi
pomysłami. Wykorzystaj w tym celu wiadomości zawarte w podręczniku oraz swoje
doświadczenia jako ucznia czy nauczyciela.

Z konspektu szkolnego instruktażu stanowiskowego na stanowisku wykonywania

połączeń układu sterowania stycznika elektromagnetycznego wybierz elementy do
wykorzystania w konspekcie instruktażu stanowiskowego na stanowisku montażu
styczników elektromagnetycznych.

Napisz konspekt szkolenia uczniów twojej klasy Informacje o egzaminie potwierdzającym

kwalifikacje w zawodzie technik bezpieczeństwa i higieny pracy 325509 niezbędne dla ucznia
szkoły policealnej. Obok typowych elementów składowych konspektu (temat, czas trwania
szkolenia, cele, metody itd.) zamieść notatkę o źródłach pomocnych podczas jego tworzenia.

Zaproponuj program szkolenia okresowego bhp, który omówi wszystkie treści zgodnie

z ramowym programem szkolenia zawartym w rozporządzeniu o szkoleniach bhp. Pa-
miętaj, że szkolenie okresowe powinno mieć ograniczenie czasowe. Wymień elementy
szkolenia, na które należy zwrócić szczególną uwagę.

7. P ROWA D Z E N I E S Z KO L E N I A Z Z A K R E SU B E Z P I E C Z E Ń S T WA

I HIGIENY PR ACY

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie
do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują
zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych
podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Klub
Nauczyciela
uczę.pl
cenną
pomocą
dydaktyczną!

Co można
znaleźć
w Klubie
Nauczyciela?

podstawy programowe

programy nauczania

materiały metodyczne:
rozkłady materiału,
plany nauczania,
plany wynikowe,
scenariusze przykładowych
lekcji

materiały dydaktyczne
i ćwiczeniowe

klucze odpowiedzi
do zeszytów ćwiczeń

Kształcimy zawodowo!

Największa oferta publikacji zawodowych w Polsce

podręczniki z

aprobatą MEN

repetytoria i testy

przygotowujące do egzaminów

nowy cykl

„Pracownia”

do praktycznej nauki zawodu

ćwiczenia do nauki

języków obcych zawodowych

dodatkowe materiały dla nauczycieli na

Uczę.pl

wszystkie treści zgodne z

nową podstawą programową

Skuteczne przygotowanie do nowych egzaminów
potwierdzających kwaliﬁkacje w zawodzie