Dagmara Głuszek­Szafraniec: Razem czy osobno? Współpraca hiszpańskich ruchów separatystycznych 

Dagmara G łuszek ­ Szafraniec 

   

05.03.2007. 

Hiszpania, obok W łoch, jest jednym z najciekawszych przyk ładów państwa regionalnego. Dzia łające w jej granicach ruchy narodowo ­niepodleg łościowe powoduj ą ewolucję pa ństwa
w stron ę   coraz g łębszych podzia łów terytorialnych. W Hiszpanii nie mamy do czynienia wy łącznie ze spektakularnym nacjonalizmem baskijskim, wspieranym przez radykaln ą
organizacj ę Euskadi Ta Askatasuna (ETA). Istnieje także silny ruch katalo ński. Do nich dołącza jeszcze nacjonalizm galicyjski, cho ć obecnie nie jest mocno akcentowany.  

REKLAMA

 

Galicja, Katalonia i Kraj Basków uznawane s ą za historyczne ziemie Hiszpanii. Oznacza ło to zawsze specjalny status tych prowincji, szerokie uprawnienia w dziedzinach gospodarki i 
polityki. One nadawa ły ton polityce wewn ętrznej pa ństwa hiszpa ńskiego. Podkre ślały te ż  różnice kulturowe, kt óre sta ły si ę  przyczyn ą  powstania ruch ów separatystycznych w tych
regionach.  

Od ko ńca XIX wieku zacz ęły powstawać partie nacjonalistyczne, kt óre reprezentuj ą interesy region ów na forum ca łego kraju. W kilku momentach historii dosz ło do pr ób współpracy
pomiędzy tymi ugrupowaniami, g łównie na rzecz reform ustrojowych pa ństwa w celu nadania bądź poszerzenia autonomii.  

Pierwszy raz do takiego porozumienia dosz ło w 1917 roku. Dzi ęki presji baskijskiej i katalo ńskiej bur żuazji rz ąd hiszpa ński zrezygnowa ł  z pomys łu opodatkowania wszystkich
dochodów, uzyskanych przez przemys łowców w czasie pierwszej wojny  światowej. Wp ływowa w tamtym czasie katalo ńska Liga Regionalna zapocz ątkowała w ówczas dyskusj ę  na
temat uzyskania przez Kataloni ę  i Kraj Bask ów autonomii. Propozycja ta by ła do ść  ostrożna, zgodna z has łem przyw ódcy Ligi, Camb ó:  „Dla Katalonii i Wielkiej Hiszpanii ”. [1] Na
mocy Paktu z San Sebasti án Baskijskie Stronnictwo Nacjonalistyczne postanowi ło wraz z Lig ą żądać  prawa do autonomii r ównież  dla Baskonii. Katalo ńczycy i Baskowie rozpocz ęli
więc wsp ółpracę  w kolejnych kampaniach wyborczych, co przynios ło im wielki sukces i doprowadzi ło deputowanych z region ów do hiszpa ńskich Kortez ów. Dzi ęki zjednoczeniu
ruchów nacjonalistycznych, kwestie baskijska i katalo ńska mog ły zosta ć  omówione na szerszym forum. Sytuacja polityczna w Hiszpanii, mimo sukces ów wyborczych stronnictw
narodowych, nie sprzyja ła jednak propozycjom autonomicznym.  Ówczesny szef rz ądu, Antonio Maura, by ł przeciwnikiem separatyzmu i po obj ęciu swojego stanowiska, rozwi ązał
parlament.  

Idea uformowania wsp ólnego stanowiska wobec Hiszpanii pojawi ła si ę  po raz pierwszy w katalo ńskim dzienniku La Publicitat, 8 lipca 1923 roku. By ła to inicjatywa partii Acci ó
Catalana, a do łączyły do niej baskijska Partido Nacionalista Vasco Aberri oraz galicyjska Irmandade da Fala de A Coru ña. Zawarto w ówczas potr ójne porozumienie La Triple
Alianza. Celem g łównym paktu by ło uzyskanie przez Baskoni ę, Katalonię i Galicję niepodległości. [2] Ani autonomia, ani te ż federacyjny model pa ństwa nie wchodzi ł w grę. La Triple
Alianza powraca ł  do rewindykacji historycznych praw i przywilej ów, kt órymi regiony te szczyci ły si ę  od wiek ów. Co wa żne, po raz pierwszy sugerowano tak że wsp ólną  walkę
zbrojną   o wolno ść.   Zaobserwowa ć  można by ło w tamtym czasie wp ływ nacjonalizmu irlandzkiego w śród nacjonalist ów w Hiszpanii, zw łaszcza baskijskich. Ich  żądania czy te ż
struktury partyjne wzorowane by ły na Wolnym Pa ństwie Irlandii i partii Sinn Fein.  
Deklaracje wsp ółpracy nie mia ły jednak pokrycia we wsp ólnej polityce. Pr óby walki przeciwko dyktaturze Primo de Rivery w latach dwudziestych XX wieku ponios ły pora żkę.
Pomiędzy nacjonalistami dosz ło do nieporozumie ń  z powodu kontakt ów Katalo ńczyk ów z ruchami anarchistycznymi i komunistycznymi, czemu sprzeciwiały si ę  partie galicyjskie i
baskijskie, b ędące pod wp ływem my śli konserwatywno ­chadeckiej. Po upadku dyktatury w latach trzydziestych  żadna partia nie by ła ju ż  zainteresowana wskrzeszeniem La Triple
Alianza. 

Opór Katalo ńczyk ów wobec rz ądów Primo de Rivery by ł zdecydowany. Cz ęść  radykalnych dzia łaczy ruchu baskijskiego do łączyła do nich i w 1925 roku w Pary żu podpisano pakt
Comit é  de Acci ón de la Triple Alianza. Pakt ten mia ł zapocz ątkować  wspólną  walkę  zbrojną  przeciwko Hiszpanii. Do wykonania deklaracji jednak nie dosz ło. Rząd Primo de Rivery
sprzeciwia ł  się   ostro ideom separatyzmu. Jedynym sukcesem nacjonalist ów baskijskich w tamtym czasie by ło wynegocjowanie przywileju ekonomicznego dla Kraju Bask ów
(Concierto econ ómico w 1925 roku). [3]  

Czas II Republiki (od pocz ątku lat trzydziestych do wybuchu wojny domowej) by ł bardzo korzystny dla ruch ów narodowych Bask ów i Katalo ńczyk ów. Katalonia dzięki rządom Macíi
zdołała utworzy ć   preautonomiczn ą   organizacj ę,   a p óźniej uzyska ć   większą   autonomię.   Baskom uda ło si ę  to dopiero w 1936 roku. Oba regiony w momencie wybuchu wojny
domowej opowiedzia ły się więc za republik ą, która da ła im szans ę samostanowienia.   
Kiedy Kraj Bask ów zosta ł zajęty przez wojska gen. Francisco Franco, cz ęść działaczy ruchu narodowego kontynuowała walk ę w obronie republiki na terenie Katalonii. Rz ąd baskijski
z Jos é  Antonio Aguirre na czele schroni ł  się  wówczas w Barcelonie, gdzie wsp ółpracowa ł  z w ładzami katalo ńskimi. 5 lutego 1939 roku lehendakari Aguirre wraz z prezydentem
Katalonii Companys ’em wyemigrowali do Francji. Jednak do samego ko ńca starali się bronić republiki. 

  

W okresie rz ądów genera ła Francisco Franco ruchy narodowe ziem historycznych Hiszpanii stara ły si ę  współpracowa ć  na rzecz poszanowania swych tradycyjnych praw, jednak
reżim uniemo żliwiał   wcielanie w  życie deklaracji Bask ów, Katalo ńczyk ów i Galicyjczyk ów. Jeszcze w 1940 roku narodzi ła si ę   koncepcja Konfederacji Republik Iberyjskich
(Confederaci ón de Rep úblicas Ib éricas), na kt órą   składałyby si ę   Galicja, Kraj Bask ów i Katalonia. Jednak baskijscy nacjonali ści ostatecznie wykluczyli mo żliwość  utworzenia
autonomicznego regionu w ramach republiki hiszpańskiej. [4]  

W okresie transformacji, po  śmierci Franco, ka żda z partii nacjonalistycznych prowadzi ła samodzieln ą  politykę  na rzecz autonomii w łasnego regionu. W demokratycznej Hiszpanii
wyjątkiem by ła Deklaracja z Barcelony, podpisana 16 lipca 1998 roku. [5] W ówczas przedstawiciele  Converg ència Democr àtica de Catalunya (CiU) , Unió Democr àtica de
Catalunya (UDC) ,  Partido Nacionalista Vasco (PNV)  i  Bloque Nacionalista Galego (BNG)  uznali Hiszpanię za pa ństwo wielonarodowe, kt óre powinno wzmocni ć właściwości
kulturowe poszczeg ólnych autonomii. W tek ście deklaracji domagano si ę   większej samodzielno ści dla region ów historycznych, a tak że reformy ustrojowej pa ństwa, kt óra
umożliwiłaby stworzenie konfederacji. W ówczas Katalonia, Galicja i Kraj Bask ów jako pa ństwa zwi ązkowe (subsystemy) zwi ększy łyby swoje kompetencje w dziedzinie polityki
zagranicznej. Dzi ęki konfederacji mog łyby wchodzi ć  w bezpo średnie relacje z Uni ą  Europejsk ą.  Idea Europy region ów przewija si ę w większo ści program ów ruchów narodowych w
Hiszpanii, gdy ż przynajmniej cz ęściowo zaspokaja aspiracje niepodleg łościowe. 

Z koncepcji konfederacji wycofali si ę  Katalończycy, kt órzy prezentuj ą  umiarkowane postawy wobec plan ów oderwania si ę od Hiszpanii. Następne wspólne deklaracje dotyczy ły już
tylko reformy Trybuna łu Konstytucyjnego i ewentualnych zmian statutowych autonomii. 
Niestety postanowienia Deklaracji z Barcelony nigdy nie zostały urzeczywistnione. Nie podpisa ły jej przede wszystkim radykalne partie narodowe, które zawar ły własny pakt z Iru ña
w 1999 roku. W ich dokumencie znalaz ło się przede wszystkim  żądanie prawa prowincji do samostanowienia.  
Sygnatariusze Deklaracji z Barcelony nie wystartowali ze wsp ólnym programem, jak zak ładał to dokument, w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Dodatkowo nie stworzyli w
PE wspólnego frontu, lecz przyst ąpili do różnych partii europejskich.  

Podczas kampanii wyborczej w 2000 roku w wyborach do parlamentu hiszpa ńskiego ruchy nacjonalistyczne skonsolidowa ły si ę.  Powrócono do za łożeń  Deklaracji z Barcelony.
Program wyborczy kandydat ów CiU (Convergencia i Uni ó),  PNV i BNG zak ładał  reform ę   państwa, poszerzenie autonomii oraz nadanie narodom i rz ądom autonomicznym
kompetencji w dziedzinie polityki mi ędzynarodowej. Domagano si ę również likwidacji Ministerstwa Kultury, aby ka żdy nar ód Hiszpanii samodzielnie zajmowa ł się tą sferą.  

Wybory zwyci ężyła Partia Ludowa (Partido Popular), a rz ąd Jos é   Maríi Aznara potrzebowa ł   wsparcia nacjonalist ów. Jednak w Kortezach zn ów nie powsta ł   wspólny front
autonomiczny. Baskowie i Galicyjczycy g łosowali przeciwko rz ądowi, za ś  Katalończycy weszli do koalicji, g łównie za spraw ą  swojego premiera Jordi Pujola, kt óry potrzebowa ł
poparcia deputowanych z ramienia Partido Popular w parlamencie autonomicznym. Deklaracja z Barcelony zosta ła zredukowana wi ęc tylko do sfery kulturalnej.  

W 2004 roku partie BNG, CiU oraz PNV zaapelowa ły, by terroryzm nie sta ł  się  centralnym punktem kampanii wyborczej wiosn ą  2004. Og łoszono wsp ólny program dialogu,
porozumienia i tolerancji, [6] kt óry mia ł  być  reakcj ą  na komunikat ETA o czasowym zawieszeniu broni. Zamach z 11 marca 2004 roku w Madrycie zupe łnie zmieni ł Hiszpanię.
Wyborcy opowiedzieli si ę  w glosowaniu za parti ą  socjalistyczn ą,  która chcia ła wycofania wojsk hiszpa ńskich z Iraku. Bezpiecze ństwo sta ło si ę  więc g łównym motywem p ójścia do
urn milionów Hiszpanów. Dyskusja o prawach narod ów Hiszpanii do samostanowienia nie była istotna dla obywateli wobec realnego zagro żenia pa ństwa.  

W lutym 2007 roku rz ądy autonomiczne Galicji, Kraju Bask ów i Katalonii podj ęły współpracę na rzecz rewitalizacji język ów narodowych. W ładze lokalne domagaj ą się poszanowania
praw do u żywania język ów regionalnych.  

Wszystkie te inicjatywy maj ą raczej charakter deklaratywny ani żeli praktyczny. Ruchy narodowe w Hiszpanii miały już różne oblicza. Skrzyd ła umiarkowane proponowa ły autonomię
bądź   ustrój federalny czy te ż   konfederacj ę,   zaś   grupy radykalne optowa ły za pe łną   niepodległością  i zerwaniem z Hiszpani ą.  Problemem ruch ów nacjonalistycznych jest ich
różnorodno ść  pod wzgl ędem organizacyjnym, ideologicznym (np. marksistowskie wp ływy w ETA i radykalnej baskijskiej partii Batasuna), a przede wszystkim r óżnice interes ów. O
ile Kraj Bask ów i Katalonia obecnie maj ą  poczucie krzywdy z powodu utraty cz ęści wypracowanego dochodu na rzecz reszty ziem hiszpa ńskich, o tyle Galicja ch ętnie korzysta ze
wspólnej kasy pa ństwa. Relacje mi ędzy ugrupowaniami politycznymi tych region ów s ą  więc cz ęsto powierzchowne. Nacjonalizm galicyjski jest stosunkowo najs łabszy spo śród
omawianych. W ruchu katalo ńskim wida ć  częstą  zmianę  polityki i niech ęć  do radykalnych posuni ęć. Cho ć akurat w przypadku Katalonii polityka zdobywania ma łymi krokami coraz
to nowych uprawnie ń  przynios ła efekty w postaci nowego statutu autonomicznego. Nacjonalizm baskijski, reprezentowany w relacjach z innymi ruchami głównie przez Baskijsk ą
Partię Nacjonalistyczn ą (PNV), charakteryzuje si ę zaś zmiennością postaw, zar ówno wobec Hiszpanii, jak i poj ęcia niepodleg łości.  
Jedynym czynnikiem wi ążącym te ruchy jest negatywne postrzeganie Hiszpanii. To przeciwko niej ruchy podejmuj ą  współpracę.  Ten negatywny motyw jest wi ęc przyczyn ą braku
głębszego porozumienia mi ędzy ugrupowaniami narodowymi region ów Katalonii, Galicji i Kraju Bask ów. 

Przypisy:  
[1] Manifesto  „Per Catalu ña i l ’Espanya gran ”,  Història d ’una pol ítica. Actuacions i documents de la Lliga Regionalista. 1901 ­1933, Biblioteca de a Lliga Catalana, Barcelona, 1933.
ss.180­181 
[2] Pacto de la Triple Alianza. Barcelona, 11 wrze śnia 1923. Casassas Javier, La Dictadura de Primo de Rivera (1923 ­1930). Textos, Antrophos, Barcelona, 1983, ss.70 ­72 
[3] Tuñon de Lara Manuel, Valde ón Baruque Julio, Dom ínguez Ortiz Antonio. Historia Hiszpanii, Universitas, Krak ów 1997, ss.534­538 
[4] De la Granja Jos é Luis, Beramendi Justo, Anguera Pere. La Espa ña de los nacionalismos y las autonom ías, Madryt 2001  
[5] Declaraci ón de Barcelona, 16 lipca 1998, El Viejo Topo (Barcelona), grudzie ń 1998, Nr 122: ss.10­11 
[6] Declaraci ón cinjuta BNG ­CiU ­PNV, 2004­2007: La legislatura del diálogo entre todas las fuerzas pol íticas, Madryt, 19 lutego 2004 

  

Dagmara Głuszek­Szafraniec: Razem czy osobno? Współpraca hiszpańskich ruchów separatystycznych 

Dagmara G łuszek ­ Szafraniec 

   

05.03.2007. 

Hiszpania, obok W łoch, jest jednym z najciekawszych przyk ładów państwa regionalnego. Dzia łające w jej granicach ruchy narodowo ­niepodleg łościowe powoduj ą ewolucję pa ństwa
w stron ę   coraz g łębszych podzia łów terytorialnych. W Hiszpanii nie mamy do czynienia wy łącznie ze spektakularnym nacjonalizmem baskijskim, wspieranym przez radykaln ą
organizacj ę Euskadi Ta Askatasuna (ETA). Istnieje także silny ruch katalo ński. Do nich dołącza jeszcze nacjonalizm galicyjski, cho ć obecnie nie jest mocno akcentowany.  

REKLAMA

 

Galicja, Katalonia i Kraj Basków uznawane s ą za historyczne ziemie Hiszpanii. Oznacza ło to zawsze specjalny status tych prowincji, szerokie uprawnienia w dziedzinach gospodarki i 
polityki. One nadawa ły ton polityce wewn ętrznej pa ństwa hiszpa ńskiego. Podkre ślały te ż  różnice kulturowe, kt óre sta ły si ę  przyczyn ą  powstania ruch ów separatystycznych w tych
regionach.  

Od ko ńca XIX wieku zacz ęły powstawać partie nacjonalistyczne, kt óre reprezentuj ą interesy region ów na forum ca łego kraju. W kilku momentach historii dosz ło do pr ób współpracy
pomiędzy tymi ugrupowaniami, g łównie na rzecz reform ustrojowych pa ństwa w celu nadania bądź poszerzenia autonomii.  

Pierwszy raz do takiego porozumienia dosz ło w 1917 roku. Dzi ęki presji baskijskiej i katalo ńskiej bur żuazji rz ąd hiszpa ński zrezygnowa ł  z pomys łu opodatkowania wszystkich
dochodów, uzyskanych przez przemys łowców w czasie pierwszej wojny  światowej. Wp ływowa w tamtym czasie katalo ńska Liga Regionalna zapocz ątkowała w ówczas dyskusj ę  na
temat uzyskania przez Kataloni ę  i Kraj Bask ów autonomii. Propozycja ta by ła do ść  ostrożna, zgodna z has łem przyw ódcy Ligi, Camb ó:  „Dla Katalonii i Wielkiej Hiszpanii ”. [1] Na
mocy Paktu z San Sebasti án Baskijskie Stronnictwo Nacjonalistyczne postanowi ło wraz z Lig ą żądać  prawa do autonomii r ównież  dla Baskonii. Katalo ńczycy i Baskowie rozpocz ęli
więc wsp ółpracę  w kolejnych kampaniach wyborczych, co przynios ło im wielki sukces i doprowadzi ło deputowanych z region ów do hiszpa ńskich Kortez ów. Dzi ęki zjednoczeniu
ruchów nacjonalistycznych, kwestie baskijska i katalo ńska mog ły zosta ć  omówione na szerszym forum. Sytuacja polityczna w Hiszpanii, mimo sukces ów wyborczych stronnictw
narodowych, nie sprzyja ła jednak propozycjom autonomicznym.  Ówczesny szef rz ądu, Antonio Maura, by ł przeciwnikiem separatyzmu i po obj ęciu swojego stanowiska, rozwi ązał
parlament.  

Idea uformowania wsp ólnego stanowiska wobec Hiszpanii pojawi ła si ę  po raz pierwszy w katalo ńskim dzienniku La Publicitat, 8 lipca 1923 roku. By ła to inicjatywa partii Acci ó
Catalana, a do łączyły do niej baskijska Partido Nacionalista Vasco Aberri oraz galicyjska Irmandade da Fala de A Coru ña. Zawarto w ówczas potr ójne porozumienie La Triple
Alianza. Celem g łównym paktu by ło uzyskanie przez Baskoni ę, Katalonię i Galicję niepodległości. [2] Ani autonomia, ani te ż federacyjny model pa ństwa nie wchodzi ł w grę. La Triple
Alianza powraca ł  do rewindykacji historycznych praw i przywilej ów, kt órymi regiony te szczyci ły si ę  od wiek ów. Co wa żne, po raz pierwszy sugerowano tak że wsp ólną  walkę
zbrojną   o wolno ść.   Zaobserwowa ć  można by ło w tamtym czasie wp ływ nacjonalizmu irlandzkiego w śród nacjonalist ów w Hiszpanii, zw łaszcza baskijskich. Ich  żądania czy te ż
struktury partyjne wzorowane by ły na Wolnym Pa ństwie Irlandii i partii Sinn Fein.  
Deklaracje wsp ółpracy nie mia ły jednak pokrycia we wsp ólnej polityce. Pr óby walki przeciwko dyktaturze Primo de Rivery w latach dwudziestych XX wieku ponios ły pora żkę.
Pomiędzy nacjonalistami dosz ło do nieporozumie ń  z powodu kontakt ów Katalo ńczyk ów z ruchami anarchistycznymi i komunistycznymi, czemu sprzeciwiały si ę  partie galicyjskie i
baskijskie, b ędące pod wp ływem my śli konserwatywno ­chadeckiej. Po upadku dyktatury w latach trzydziestych  żadna partia nie by ła ju ż  zainteresowana wskrzeszeniem La Triple
Alianza. 

Opór Katalo ńczyk ów wobec rz ądów Primo de Rivery by ł zdecydowany. Cz ęść  radykalnych dzia łaczy ruchu baskijskiego do łączyła do nich i w 1925 roku w Pary żu podpisano pakt
Comit é  de Acci ón de la Triple Alianza. Pakt ten mia ł zapocz ątkować  wspólną  walkę  zbrojną  przeciwko Hiszpanii. Do wykonania deklaracji jednak nie dosz ło. Rząd Primo de Rivery
sprzeciwia ł  się   ostro ideom separatyzmu. Jedynym sukcesem nacjonalist ów baskijskich w tamtym czasie by ło wynegocjowanie przywileju ekonomicznego dla Kraju Bask ów
(Concierto econ ómico w 1925 roku). [3]  

Czas II Republiki (od pocz ątku lat trzydziestych do wybuchu wojny domowej) by ł bardzo korzystny dla ruch ów narodowych Bask ów i Katalo ńczyk ów. Katalonia dzięki rządom Macíi
zdołała utworzy ć   preautonomiczn ą   organizacj ę,   a p óźniej uzyska ć   większą   autonomię.   Baskom uda ło si ę  to dopiero w 1936 roku. Oba regiony w momencie wybuchu wojny
domowej opowiedzia ły się więc za republik ą, która da ła im szans ę samostanowienia.   
Kiedy Kraj Bask ów zosta ł zajęty przez wojska gen. Francisco Franco, cz ęść działaczy ruchu narodowego kontynuowała walk ę w obronie republiki na terenie Katalonii. Rz ąd baskijski
z Jos é  Antonio Aguirre na czele schroni ł  się  wówczas w Barcelonie, gdzie wsp ółpracowa ł  z w ładzami katalo ńskimi. 5 lutego 1939 roku lehendakari Aguirre wraz z prezydentem
Katalonii Companys ’em wyemigrowali do Francji. Jednak do samego ko ńca starali się bronić republiki. 

  

W okresie rz ądów genera ła Francisco Franco ruchy narodowe ziem historycznych Hiszpanii stara ły si ę  współpracowa ć  na rzecz poszanowania swych tradycyjnych praw, jednak
reżim uniemo żliwiał   wcielanie w  życie deklaracji Bask ów, Katalo ńczyk ów i Galicyjczyk ów. Jeszcze w 1940 roku narodzi ła si ę   koncepcja Konfederacji Republik Iberyjskich
(Confederaci ón de Rep úblicas Ib éricas), na kt órą   składałyby si ę   Galicja, Kraj Bask ów i Katalonia. Jednak baskijscy nacjonali ści ostatecznie wykluczyli mo żliwość  utworzenia
autonomicznego regionu w ramach republiki hiszpańskiej. [4]  

W okresie transformacji, po  śmierci Franco, ka żda z partii nacjonalistycznych prowadzi ła samodzieln ą  politykę  na rzecz autonomii w łasnego regionu. W demokratycznej Hiszpanii
wyjątkiem by ła Deklaracja z Barcelony, podpisana 16 lipca 1998 roku. [5] W ówczas przedstawiciele  Converg ència Democr àtica de Catalunya (CiU) , Unió Democr àtica de
Catalunya (UDC) ,  Partido Nacionalista Vasco (PNV)  i  Bloque Nacionalista Galego (BNG)  uznali Hiszpanię za pa ństwo wielonarodowe, kt óre powinno wzmocni ć właściwości
kulturowe poszczeg ólnych autonomii. W tek ście deklaracji domagano si ę   większej samodzielno ści dla region ów historycznych, a tak że reformy ustrojowej pa ństwa, kt óra
umożliwiłaby stworzenie konfederacji. W ówczas Katalonia, Galicja i Kraj Bask ów jako pa ństwa zwi ązkowe (subsystemy) zwi ększy łyby swoje kompetencje w dziedzinie polityki
zagranicznej. Dzi ęki konfederacji mog łyby wchodzi ć  w bezpo średnie relacje z Uni ą  Europejsk ą.  Idea Europy region ów przewija si ę w większo ści program ów ruchów narodowych w
Hiszpanii, gdy ż przynajmniej cz ęściowo zaspokaja aspiracje niepodleg łościowe. 

Z koncepcji konfederacji wycofali si ę  Katalończycy, kt órzy prezentuj ą  umiarkowane postawy wobec plan ów oderwania si ę od Hiszpanii. Następne wspólne deklaracje dotyczy ły już
tylko reformy Trybuna łu Konstytucyjnego i ewentualnych zmian statutowych autonomii. 
Niestety postanowienia Deklaracji z Barcelony nigdy nie zostały urzeczywistnione. Nie podpisa ły jej przede wszystkim radykalne partie narodowe, które zawar ły własny pakt z Iru ña
w 1999 roku. W ich dokumencie znalaz ło się przede wszystkim  żądanie prawa prowincji do samostanowienia.  
Sygnatariusze Deklaracji z Barcelony nie wystartowali ze wsp ólnym programem, jak zak ładał to dokument, w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Dodatkowo nie stworzyli w
PE wspólnego frontu, lecz przyst ąpili do różnych partii europejskich.  

Podczas kampanii wyborczej w 2000 roku w wyborach do parlamentu hiszpa ńskiego ruchy nacjonalistyczne skonsolidowa ły si ę.  Powrócono do za łożeń  Deklaracji z Barcelony.
Program wyborczy kandydat ów CiU (Convergencia i Uni ó),  PNV i BNG zak ładał  reform ę   państwa, poszerzenie autonomii oraz nadanie narodom i rz ądom autonomicznym
kompetencji w dziedzinie polityki mi ędzynarodowej. Domagano si ę również likwidacji Ministerstwa Kultury, aby ka żdy nar ód Hiszpanii samodzielnie zajmowa ł się tą sferą.  

Wybory zwyci ężyła Partia Ludowa (Partido Popular), a rz ąd Jos é   Maríi Aznara potrzebowa ł   wsparcia nacjonalist ów. Jednak w Kortezach zn ów nie powsta ł   wspólny front
autonomiczny. Baskowie i Galicyjczycy g łosowali przeciwko rz ądowi, za ś  Katalończycy weszli do koalicji, g łównie za spraw ą  swojego premiera Jordi Pujola, kt óry potrzebowa ł
poparcia deputowanych z ramienia Partido Popular w parlamencie autonomicznym. Deklaracja z Barcelony zosta ła zredukowana wi ęc tylko do sfery kulturalnej.  

W 2004 roku partie BNG, CiU oraz PNV zaapelowa ły, by terroryzm nie sta ł  się  centralnym punktem kampanii wyborczej wiosn ą  2004. Og łoszono wsp ólny program dialogu,
porozumienia i tolerancji, [6] kt óry mia ł  być  reakcj ą  na komunikat ETA o czasowym zawieszeniu broni. Zamach z 11 marca 2004 roku w Madrycie zupe łnie zmieni ł Hiszpanię.
Wyborcy opowiedzieli si ę  w glosowaniu za parti ą  socjalistyczn ą,  która chcia ła wycofania wojsk hiszpa ńskich z Iraku. Bezpiecze ństwo sta ło si ę  więc g łównym motywem p ójścia do
urn milionów Hiszpanów. Dyskusja o prawach narod ów Hiszpanii do samostanowienia nie była istotna dla obywateli wobec realnego zagro żenia pa ństwa.  

W lutym 2007 roku rz ądy autonomiczne Galicji, Kraju Bask ów i Katalonii podj ęły współpracę na rzecz rewitalizacji język ów narodowych. W ładze lokalne domagaj ą się poszanowania
praw do u żywania język ów regionalnych.  

Wszystkie te inicjatywy maj ą raczej charakter deklaratywny ani żeli praktyczny. Ruchy narodowe w Hiszpanii miały już różne oblicza. Skrzyd ła umiarkowane proponowa ły autonomię
bądź   ustrój federalny czy te ż   konfederacj ę,   zaś   grupy radykalne optowa ły za pe łną   niepodległością  i zerwaniem z Hiszpani ą.  Problemem ruch ów nacjonalistycznych jest ich
różnorodno ść  pod wzgl ędem organizacyjnym, ideologicznym (np. marksistowskie wp ływy w ETA i radykalnej baskijskiej partii Batasuna), a przede wszystkim r óżnice interes ów. O
ile Kraj Bask ów i Katalonia obecnie maj ą  poczucie krzywdy z powodu utraty cz ęści wypracowanego dochodu na rzecz reszty ziem hiszpa ńskich, o tyle Galicja ch ętnie korzysta ze
wspólnej kasy pa ństwa. Relacje mi ędzy ugrupowaniami politycznymi tych region ów s ą  więc cz ęsto powierzchowne. Nacjonalizm galicyjski jest stosunkowo najs łabszy spo śród
omawianych. W ruchu katalo ńskim wida ć  częstą  zmianę  polityki i niech ęć  do radykalnych posuni ęć. Cho ć akurat w przypadku Katalonii polityka zdobywania ma łymi krokami coraz
to nowych uprawnie ń  przynios ła efekty w postaci nowego statutu autonomicznego. Nacjonalizm baskijski, reprezentowany w relacjach z innymi ruchami głównie przez Baskijsk ą
Partię Nacjonalistyczn ą (PNV), charakteryzuje si ę zaś zmiennością postaw, zar ówno wobec Hiszpanii, jak i poj ęcia niepodleg łości.  
Jedynym czynnikiem wi ążącym te ruchy jest negatywne postrzeganie Hiszpanii. To przeciwko niej ruchy podejmuj ą  współpracę.  Ten negatywny motyw jest wi ęc przyczyn ą braku
głębszego porozumienia mi ędzy ugrupowaniami narodowymi region ów Katalonii, Galicji i Kraju Bask ów. 

Przypisy:  
[1] Manifesto  „Per Catalu ña i l ’Espanya gran ”,  Història d ’una pol ítica. Actuacions i documents de la Lliga Regionalista. 1901 ­1933, Biblioteca de a Lliga Catalana, Barcelona, 1933.
ss.180­181 
[2] Pacto de la Triple Alianza. Barcelona, 11 wrze śnia 1923. Casassas Javier, La Dictadura de Primo de Rivera (1923 ­1930). Textos, Antrophos, Barcelona, 1983, ss.70 ­72 
[3] Tuñon de Lara Manuel, Valde ón Baruque Julio, Dom ínguez Ortiz Antonio. Historia Hiszpanii, Universitas, Krak ów 1997, ss.534­538 
[4] De la Granja Jos é Luis, Beramendi Justo, Anguera Pere. La Espa ña de los nacionalismos y las autonom ías, Madryt 2001  
[5] Declaraci ón de Barcelona, 16 lipca 1998, El Viejo Topo (Barcelona), grudzie ń 1998, Nr 122: ss.10­11 
[6] Declaraci ón cinjuta BNG ­CiU ­PNV, 2004­2007: La legislatura del diálogo entre todas las fuerzas pol íticas, Madryt, 19 lutego 2004